Krytycznie o dyscyplinie adwokatury

Władysław Żywicki

Krytycznie o dyscyplinie adwokatury

Palestra 2/2(6), 5-11

W ŁA D YSŁA W ŻYW ICKI adwokat

Krytycznie o dyscyplinie adwokatury

1. W s t ę p . W październiku 1957 r. 1 m inął rok od u konstytuow ania aię now ych, pochodzących z w olnych w yborów , organów adw okatury. P ierw sza rocznica sam orządu stanow iła odpowiedni m om ent do oceny zm ian, jakie zaszły, do podkreślenia słusznej dum y i radości ogółu adw o­ katów , że m inął okres adm inistrow ania spraw am i adw okatów , że w m iejsce ludzi narzuconych, często oibcych naszem u zawodowi i nie znających problem atyki, w eszli d o .władz adw okackich koledzy ściśle zw iązani z za­ w odem , obdarzeni zaufaniem większości i m ający dzięki tem u najw iększe m ożliwości należytego w ypełniania tru d n y c h i odpow iedzialnych obo­ w iązków 2.

O ceniając zdecydow anie pozytyw ne w yniki pierwszego roku pracy sa­ m orządu adw okackiego i zdając sobie spraw ę z fak tu , że w stosunkow o k ró tk im okresie rocznej działalności nie sposób było zmienić i usunąć w szystkich u jem n y ch zjaw isk i w ypaczeń, jakie n a ra stały w ubiegłych lata ch ad m inistracyjnego i odgórnego rządzenia spraw am i ad w okatury —■ trzeb a jednocześnie jasn o postaw ić spraw ę, że w dalszym ciągu w pracy organów ad w o k atury jest szereg pow ażnych niedociągnięć i że znajdu jem y się jeszcze bardzo daleko od stanu , k tó ry by m ożna było nazw ać całkowicie zadow alającym . Sądzę, że szczera i odw ażna k ry ty k a obecnego stan u rze­ czy może jed y nie zwrócić uw agę na istniejące niedociągnięcia i ty m sa­ m ym przyczynić się do popraw y.

1 W w ię k sz o śc i izb ad w ok ack ich w y b o ry od b yły się w ok resie od m arca do lip c a 1956 r. J e d y n ie w K a to w ica ch , n a sk u tek u n iew a żn ien ia w y n ik u w yb orów , p o n o w n e w y b o ry o d b y ły się 30.IX.1956 r. P ie r w sz e po w o jn ie w y b o ry do N aczeln ej

R a d y A d w o k a ck iej o d b y ły się 20/21.X.1956 r.

* Por. arty k u ł S t. J a n c z e w s k i e g o : P ierw sza rocznica sam orządu a d w o ­ k a tu ry , „ P a le str a ” nr 4/57.

6 W Ł A D Y S Ł A W 2 Y W IC K I N r 2

Choć w iele je s t spraw w adw okaturze w ym agających zm ian i w iele niedociągnięć w p racy organów sam orządow ych, to jed n a k w y d aje się, że jed n ą ze sp ra w bardziej palących i w ym agających rad ykalnej popraw y je s t zagadnienie przyspieszenia i ulepszenia postępow ania dyscyplinarnego. R ealizując sank cje dyscyplinarne, adw o katura w alczy z przejaw am i nie­ w łaściw ego postępow ania poszczególnych kolegów, postępow ania sprzecz­ nego z zasadam i praw a, słuszności zawodowej, z fak tam i n aru szan ia obo­ w iązków zaw odow ych. Zdając sobie doskonale spraw ę z fak tu , że re p re sja

dyscyplinarna je s t ty lk o jed n y m ze sposobów zw alczania objaw ów n ie­ w łaściw ego w ykon y w ania zawodu, nie m ożna zaprzeczyć, iż re p re sja ta jest konieczna i w ażna. N iewłaściwe, zbyt pow olne lub nadm iernie p o ­

błażliw e działanie a p a ra tu dyscyplinarnego przyczynić się może jedyn ie do rozw oju ty c h złych przejaw ów z życia adw okatury, k tó re w in teresie adw o­ k a tu ry p ow inny b y ć z całą energią zw alczane i likw idow ane.

2. N a d m i e r n a - d ł u g o t r w a ł o ś ć p o s t ę p o w a ń d y s c y p l i ­ n a r n y c h . D ziałające do dru g iej połowy 1956 r. kom isje d y scy p lin arn e dla adw okatów sądziły w kom pletach 3-osobowych, złożonych z sędziego jako przew odniczącego oraz delegata w ojew ódzkiej ra d y narodow ej i dele­ g ata rad y adw okackiej jako członków. D ziałalność ty ch kom isji była bardzo często opieszała i niew łaściw a. Dochodziło do tego, że np. w Izbie w a r­ szaw skiej przez cały rok 1953 nie odbyło się ani jedno posiedzenie kom isji dyscyplinarnej m im o nagrom adzenia się i zalegania znacznej liczby spraw . Rzecznicy d y scy p lin arn i byli wówczas w yznaczani przez rad y adw okackie pochodzące z n o m in a c ji3.

O becnie, zgodnie z now elą z 19.XI.1956 r. do u. o u.a., kom isje dyscypli­ n a rn e sk ład ają się z adw okatów w yb ran y ch przez w alne zgrom adzenie izby, a rzecznikam i dyscyplinarnym i są adw okaci pow ołani przez rad y adw okackie pochodzące z w yboru. W te n sposób sam orząd adw okacki uzyskał pełn ię p ra w i samodzielności w zakresie przeprow adzania postę­ pow ań d y scy p lin arn ych przeciw ko adw okatom . U w ażając te n sta n rzeczy za słuszny i celow y, należy dążyć do tego, alby ta form a organizacji w ładz pow ołanych do prow adzenia dochodzeń i orzekania w spraw ach dyscypli­ n a rn y c h ad w o kató w działała nie gorzej, lecz lepiej i spraw niej, niż czyniły to poprzednio org any do tego powołane. W adliwość działania obecnych w ładz m ogłaby daw ać przeciw nikom sam orządu adw okackiego fałszyw e w istocie a rg u m e n ty o rzekom ej niedojrzałości ad w o k atu ry do zarządzania w łasnym i sp raw am i w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarhej.

N r 2 K R Y T Y C Z N IE O D Y S C Y P L IN IE A D W O K A T U R Y ; 7

N iestety, trzeb a stw ierdzić, że jeśli chodzi o ubiegły okres roczny, to w iele oznak św iadczy o nadm iernej powolności postępow ania dyscyplinar­ nego, zwłaszcza w dziedzinie dochodzeń prow adzonych p rzez rzeczników . Większość rzeczników nie tylko prow adzi dochodzenia w sposób prze­ w lekły, ale poza ty m nie udziela w yjaśn ień i odpowiedzi o stan ie spraw y n a p y tania w ładz i osób zainteresow anych. W obec m nożenia się skarg i za­ żaleń na zbyt opieszałe postępow anie rzeczników d y scy p lin arn y ch W ydział W ykonaw czy NRA powziął w d n iu 27.IX.1957 r. u chw ałę zobow iązującą rzeczników do przeprow adzania poszczególnych dochodzeń w term inie 3 m iesięcy od chwili skierow ania sp raw y do rzecznika. T ylko w uzasadnio­ n y ch w ypadkach ra d y adw okackie m ogą te rm in te n p rze d łu ża ć. 4

W uzasadnieniu tej uchw ały NRA stw ierdza, że o trz y m u je w iele skarg obyw ateli i że znaczna liczba ty ch skarg okazuje się zasadna o ty le, iż rzeczyw iście zdarzają się dość liczne w ypadki przew lekan ia dochodzeń dyscyplinarnych, któ ry ch długotrw ałość przekracza nieraz 12 miesięcy. W d odatku często się zdarza, że ta długotrw ałość dotyczy sp raw m ało skom plikow anych, a więc nie jest uzasadniona żadnym i obiektyw nym i przyczynam i. Ten stan rzeczy może, zdaniem NRA, stw orzyć niepożądaną i niesłuszną opinię, jakoby rad y adw okackie u tru d n ia ły bądź ham ow ały prow adzenie dochodzeń przeciw ko adwokatom .

3. Da ^ n e s t a t y s t y c z n e z a c z a s l .X .1 9 5 6 — 1.X.1957 r. i i c h a n a l i z a . Celem ustalenia faktycznego stan u rzeczy N R A zebrała z po­ szczególnych izb adw okackich dane statystyczne, k tó re potw ierdzają, że spraw a w ym aga szybkiej i rad y k aln ej popraw y. D ane cyfrow e dotyczące działalności refe ra tó w skarg i zażaleń prow adzonych przez n iek tóre rad y adw okackie w ykazują, że w dniu 1.X.1956 r. było w to k u 146 spraw , w okresie od 1.X.1956 do 1.X.1957 r. w płynęło 669 now ych sk arg, a w dniu 1.X.1957 r. pozostało do załatw ienia 247 spraw . Zaległości zatem zwiększy­ ły się w ciągu ro ku o 75% .

Odpow iednie dane dotyczące dochodzeń d y scy plin arn ych prow adzonych przez rzeczników w ykazu ją w e w szystkich izbach na dzień 1.X.1956 r. sp raw n ie załatw ionych — 386 (w pływ w okresie rocznym 720 sp ra w nowych), a n a dzień 1.X.1957 r. sp raw nie załatw ionych — 477 (w zrost zaległości o 23% ). W okresie rocznym załatw iono ogółem 629 sp raw , z czego w 187 spraw ach wniesiono a k ty oskarżenia (30%) a w 442 w yd ano postanow ienia o zaniechaniu bądź um orzeniu dochodzeń (70%).

8 W Ł A D Y S Ł A W Ż Y W IC K I ' _{N r 2}

W śród 629 zakończonych sp raw dochodzenie trw ało: w 253 spraw ach (40%) — do 3 m iesięcy,

w 134 spraw ach (22%) — od 3 do 6 m iesięcy, w 148 spraw ach (23%) — od 6 do 12 m iesięcy, w 94 spraw ach (15%) — przeszło 12 m iesięcy.

W ynika stąd, że przeciętna długotrw ałość dochodzenia w y nosiła w rocz­ nym okresie spraw ozdaw czym 6 m iesięcy.

Biorąc pod uw agę, że większość dochodzeń, przy energicznym sposobie prow adzenia, może i pow inna być zakończona w term in ie 3 m iesięcy, a ty l­ ko stosunkow o nieznaczny odsetek dochodzeń szczególnie skom plikow a­ n ych m usi trw ać dłużej — należy przyjąć, że nie 40% , lecz co najm niej 80% dochodzeń pow inno być zakończone w term inie 3-m iesięcznym , wobec czego stan obecny należy uznać za wysoce n iezad o w alający 5.

W om aw ianym okresie spraw ozdaw czym dane cyfrow e dotyczące dzia­ łalności w szystkich w ojew ódzkich kom isji d yscyplinarnych s^ następ u jące:

spraw y nie załatw ione w dniu 1.X.1956 r. — 89,

w pływ roczny — 175,

spraw y nie załatw ione w dniu 1.X.1957 r. — 125 (wzrost o 40% ). W śród 137 sp raw załatw ionych:

zakończono w yrokiem skazującym — 73 spraw y (53%) postępow anie um orzono w — 16 spraw ach (12% ) w ydano w yroki uniew inniające w — 48 spraw ach (35%) Biorąc pod uw agę, że ty lko w 30% dochodzeń są wnoszone a k ty o skar­ żenia i ty lk o w 50% sp raw przed kom isją zapadają w yroki skazujące — do­ chodzi się do stw ierdzenia, że tylk o 15% sp raw kierow anych do rzeczni­ ków kończy się zastosow aniem sankcji dyscyplinarnych. B rak je s t d o sta­ tecznych m ateriałó w do m erytorycznej oceny, ja k dalece stosunek ten w y­ nika z bezzasadności skarg kierow anych do rzeczników d y scyplinarny ch, a ja k dalece w ypływ a on ze zbytniej łagodności prow adzonych dochodzeń i w ydaw anych przez kom isję orzeczeń. Z w raca uw agę ogrom ny odsetek orzeczeń u niew inniających (3 5 % )6.

5 D la p orów n an ia podaję, że w d n iu 1.X.1957 r. w p rokuraturze przy o g ó ln ej lic z b ie śle d z tw 57.000 — śle d z tw trw a ją cy ch p rzeszło 3 m ie sią c e b y ło 1600, a w ię c z a le d w ie 3% (podaję w e d łu g „P raw a i Ż y cia ” z 1.XII.1957 r.; zob. artykuł: „Z anim sp raw a tra fi do są d u ”).

* D la p orów n an ia p od aję, że liczb a w y ro k ó w u n ie w in n ia ją c y c h w sp raw ach k a r ­ nych w sądach p o w szech n ych I in sta n c ji w y n o siła w la ta ch 1955—56 o k o ło 10% (R ocznik S ta ty sty czn y 1957 r.).

N r 2 K R Y T Y C Z N IE O D Y S C Y P L IN IE A D W O K A T U R Y ₉

Spośród 73 orzeczeń skazujących:

orzeczono k a rę u pom nienia — w 41 spraw ach

karę nagany — w 19 spraw ach

karę zaw ieszenia — w 11 spraw ach

karę w ydalenia z ad w o k atu ry — w 2 spraw ach. Część tych orzeczeń została złagodzona przez W yższą K om isję Dyscy­ plinarną. Tu znowu b rak jest m ateriałów do m erytorycznej oceny, czy słusznie postąpiły w ojew ódzkie kom isje dyscyplinarne, w ym ierzając w 56% orzeczeń skazujących tylk o k a rę upom nienia, a więc karę najłagod­ niejszą i zbliżoną do k a ry porządkow ej ostrzeżenia dziekańskiego (art. 55 u. o u.a.). Dla n ależytej oceny trafności ty ch orzeczeń należałoby zbadać stany faktyczne poszczególnych spraw , co przekraczałoby ram y niniejszego arty k u łu . W ydaje się jed n ak , że m ożna bez obaw y popełnienia om yłki w y ­ sunąć tw ierdzenie, iż orzeczenia w ojew ódzkich kom isji dyscyplinarnych w y kazują skłonność do łagodnego w ym ierzania kar.

Co się tyczy długotrw ałości postępow ań toczących się przed w ojew ódz­ kim i kom isjam i dyscy plin arn y m i, to za okres od 1.X.1956 do 1.X.1957 r. NRA rozporządza następ ujący m i danym i:

spraw y, w których orzeczenia w ydano:

w ciągu 3 m iesięcy — 61 (45%) spraw

w okresie od 3 do 6 m iesięcy — 29 (20%) spraw w okresie od 6 do 12 m iesięcy — 31 (23%) spraw po upływ ie przeszło 12 m iesięcy — 16 (12% ) spraw W idać z tego, że długotrw ałość postępow ań przed kom isją dyscypli­ n a rn ą jest praw ie tak a sam a ja k długotrw ałość dochodzeń prow adzonych przez rzeczników . Jako śred n ią trw a n ia spraw y przed w ojew ódzką kom isją dyscyplinarną (licząc od daty złożenia a k tu oskarżenia) należy zatem rów ­ nież przyjąć okres 6 m iesięcy. Łącznie przeciętna długotrw ałość spraw y dyscyplinarnej aż do w ydania orzeczenia przez I instancję w ynosi 12 m ie­ sięcy.

O ile przew lekłość dochodzeń d yscyplinarnych może być w pew nej m ierze uspraw iedliw iona stosunkow o znaczną liczbą tych dochodzeń (w pływ roczny 720), o ty le w obec niew ielkiej liczby spraw w w ojew ódz­ kich kom isjach d yscyplinarnych (w pływ roczny 173 spraw y w 17 ko­ m isjach) powolność w o rzekaniu należy uznać za nie uspraw iedliw ioną.

W m yśl ustaw y o u str. adw. (art. 101) w ojew ódzkie kom isje dyscypli­ n a rn e skład ają się z takiej sam ej liczby członków jak w ojewódzkie rad y

10 W Ł A D Y S Ł A W 2 Y W IC K I N r 2

adw okackie, ogólna zatem liczba członków tychże kom isji w ynosi dla 17 izb — 185 osób 7. Z zestaw ienia tego w ynika, że jed en członek w ojew ódz­ kich kom isji dyscyplinarnych m a w ciągu roku do zareferow ania m niej niż 1 spraw ę. Nie m a tu więc m ow y o zbytnim przeciążeniu pracą i nie­ m ożności wobec tego spraw nego działania kom isji dyscyplinarnych.

4. W n i o s k i i d e z y d e r a t y . Pow yżej przytoczone liczby i ich analiza w sk azu ją na to, że istn ieje n ad m iern a przew lekłość sp raw dyscypli­ narn y c h , że przew lekłość ta nie jest uspraw iedliw iona przesłankam i obiek­ ty w n y m i oraz że może i pow inno nastąpić znaczne, w przybliżeniu dw u­ k ro tn e przyśpieszenie spraw d yscyplinarnych zarów no w zakresie docho­ dzeń, ja k i w zakresie postępow ania przed w ojew ódzkim i kom isjam i dys­ cyplinarnym i.

Ja k o środki zm ierzające do tego celu proponuję: I. co do pracy rzeczników dyscyplinarnych:

1) ścisłe przestrzeganie przez rzeczników d yscyplinarnych uch w ały NRA z dn. 27.IX.1957 r. o obow iązku ukończenia dochodzeń w te r ­ m inie 3 m iesięcy i obowiązku ^zyskania zgody rad y adw okackiej n a przedłużenie tego term in u ;

2) k o ntrola rad y adw okackiej nad pracą rzeczników d yscy plin arny ch polegająca na zobowiązaniu rzeczników do składania okresow ych, co najm niej k w artaln y ch spraw ozdań z toku dochodzeń;

3) ściślejsza niż dotychczas w spółpraca i pomoc dziekanów dla rzecz­ ników dyscyplinarnych;

4) pow iększenie liczby zastępców rzeczników , ta k aby na jednego za­ stępcę nie przypadało w skali rocznej więcej niż 6 dochodzeń dys­ cyplin arny ch ;

5) udzielenie rzecznikom potrzebnej pomocy technicznej i k a n c ela ry j­ n ej, zapew nienie lokalu do przesłuchań, a ew en tu aln ie — u stalen ie ryczałtow ych zw rotów kosztów zw iązanych z prow adzeniem do­ chodzeń;

6) przestrzeganie obowiązku odpow iadania na py tan ia pokrzyw dzo­ nych o stanie dochodzenia (§ 1 8 rozporządzenia o postęp, dyscypl.).

7 Izba w a rsza w sk a — 23 osoby, Izba łódzka — 17 osób, Izba k a to w ick a i k r a ­ k o w sk a — po 15 osób, Izba lu b elsk a , poznańska i w ro cła w sk a — po 11 osób, Izb a b ia ło sto ck a , byd gosk a, gd ań sk a, k ieleck a , rzeszow sk a i szczeciń sk a — po 9 o s ó b , Izba k o sza liń sk a , o lszty ń sk a , opolska i zielon ogórsk a — po 7 osób.

K r 2 K R Y T Y C Z N IE O D Y S C Y P L IN IE A D W O K A T U R Y 11

II. co do pracy w ojew ódzkich kom isji d y scy plinarny ch:

1) przyjęcie jako zasady, że m iędzy w płynięciem a k tu oskarżenia a d a tą rozpraw y nie pow inien upły n ąć ok res dłuższy niż 6 tygodni;

2) zapew nienie w ojew ódzkim kom isjom d yscyp linarny m potrzebnej pomocy k an celary jn ej i lokalow ej — p rzy koniecznej w ty m za­ kresie w spółpracy prezesów w ojew ódzkich kom isji dyscyp linar­ n ych z dziekanam i ra d adw okackich.

W szystkie proponow ane w yżej środki dotyczą zarządzeń organizacyjno- -ad m in istracy jn y ch , a więc są zawodne. N iezbędnym w aru n k iem popraw y je s t to, aby ogół kolegów pracu jący ch w kom isjach dy scyplinarnych i n a stanow iskach rzeczników powziął przekonanie, że przyśpieszenie i uspraw nienie postępow ań dyscyplinarnych będzie z pożytkiem nie tylko dla w ładz i osób, k tó re słusznie czy niesłusznie czują się pokrzyw dzone działalnością poszczególnych adw okatów , lecz rów nież z w ielką korzyścią dla sam ej adw okatury, k tó ra w ten sposób będzie skuteczniej niż dotych­ czas zwalczać szkodliwą działalność adw okatów niew łaściw ie w y k o n u ją­ cych sw e obowiązki i tym sam ym obroni się przed zarzutem tolerow ania zła w sw ych szeregach.