BREXIT W CIENIU PANDEMII RZECZPOSPOLITA, 02.11.2020, MARIAN GORYNIA, str.: A21
rzyjęło się zdarzenia, które występują kompletnie niespo- dziewanie, określać mianem czarnych łabędzi - są to zdarzenia bar- dzo mało prawdopodobne,ale przynoszące ogromnestraty.
Ich przeciwieństwojest znane w potocznej uproszczonej narracji jako białe łabędzie - zdarzenia, o których istnieniu wiemy i które nie stanowią wielkiego zaskoczenia, a roz- kład prawdopodobieństwaich wystąpienia jest normalny.
Zaliczenie konkretnego wyda- rzenia do którejś z tych kate- gorii zależy oczywiście odjego usytuowania na osi czasu.
Ryzyko a niepewność Wydaje się, że pewna kate- goria zdarzeń nie może być czarnym łabędziem perma- nentnie, po jakimśczasie efekt zaskoczenia przemija i czarny łabędźstaje się biały - oczywi- Ście w rozważanym tutaj meta- forycznym sensie. Jego wystą- pienie, anastępnie obserwacja i poznanie dają bowiem pod- stawy do zwiększenia stopnia przewidywalności.
Warto przy tym podkreślić, że zdania badaczy w kwestii zaliczenia różnych wydarzeń do sfery niepewnościalbo ry- zyka są podzielone, choć na przykład w odniesieniu do źródeł i następstw potencjal- nych nowych patogenów (ta- kich jak np. SARS-CoV-2) zdaje się przeważać opinia, że mamy do czynienia z tzw. niepewno- ścią sensustricto, a nie z ryzy- kiem, które daje się określić za pomocą jednego z trzech ro- dzajów prawdopodobieństwa:
matematycznego, statystycz- nego iszacunkowego.
Ryzyko tym różni się od niepewności, że jest mierzal- ne, daje się szacować. Niepew- nośćzaś cechujesię ogranicze- niem poznawczym lub emo- cjonalnym, czyli nie poddaje się kwantyfikacji.
Pod tym względem rok 2020 jest bardzo nietypowy. Oprócz wielu zdarzeń i procesów za- chodzących na arenie świato- wej, do których ludzkośćsię już przyzwyczaiła, można dodać wystąpienie jednego czarnego łabędzia o znacznych rozmia- rach i dużej doniosłości. Do wielu białych łabędzi podno- szących nieustannie poziom turbulencji w stosunkach mię- dzynarodowych (konfrontacja USAz Iranem, cyberwojna,złe relacje handlowe USA- Chiny promieniujące na całą gospo-
MAT.PRAS.(2)
darkę światową, wybory prezy- denckie w USA, koszty zmiany klimatu i inne trendy środowi- skowe, brexit) oraz podwyższa- jących ryzyko związanez pro- wadzeniem biznesu, zwłaszcza w skali międzynarodowej, do- szedł jeden czarny łabędź,któ- rym jest pandemia Covid-19.
Równoczesne istnienie białych i czarnych łabędzijest ważnąokolicznością generują- cą niepewnośći ryzyko, zdecy- dowanie utrudniającą szaco- wanie prawdopodobieństwa wystąpienia określonych sytu- acji, które wpływają zachęca- jąco albo zniechęcająco na prowadzenie działalności go- spodarczej.
Brexit: z czarnego łabędzia biały Jednym z takich białych ła- będzi jest niewątpliwie brexit.
Ten łabędź, zanim stał się biały, funkcjonowałprzezjakiś czas jako czarny, którego wystąpie- nia w zasadzie nikt się nie spodziewał i nie zakładał. Była to ewentualność teoretyczna, formalnie dopuszczalna, ale na tyle niewyobrażalna, że de facto nie była rozpatrywana jako realistyczna alternatywa dla członkostwa Wielkiej Bry- tanii w Unii Europejskiej.
Początkową postawę w sto- sunku do niego można okre- Ślić jako pełny negatywizm.
Ajednak łabędź ten pojawił się nagle, gwałtownie, szybko za- istniał w ludzkich umysłach
OPINIA EKONOMICZNA
brexit
w cieniu pandemii
MARIAN GORYNIA,
KATARZYNA MROCZEK-DĄBROWSKA
Coraz bardziej możliwy wydajesię tzw. twardy brexit - jego negatywne skutki nałożą się na problemy wywołane pandemią i nikt nie odróżnijednych od drugich.
oraz w przestrzeni politycznej i publicznej, a potem po refe- rendum brexitowym stał się łabędziem białym: przestano się dziwić jego istnieniu, oswo- jono się z jego obecnością, a znaki zapytania dotyczyły już tylko timingu i regulacji
9
Wydaje się, że pandemia Covid-19 przypieczętuje szybki rozwód między
Unią Europejską a Wielką Brytanią
administracyjnych mu towa- rzyszących.
Możnazadać pytanie: na ile pojawienie się czarnego łabę- dzia, jakim jest pandemia Co- vid-19, modyfikuje oddziaływa- nie białego łabędzia, jakim określićmożna brexit? Pytanie to można zadawać zróżnych punk- tów widzenia - w odniesieniu do relacjina poziomie konkretnych państw, a nawet wspólnoty inte- gracyjnej,jakąjest UE, akonkret- nym państwem,jakimjest Wielka Brytania.
Drugi nasuwający się tutaj kontekst to zachowania firm
prowadzących działalność gospodarczą w krajach zaan- gażowanychw brexit rozumia- ny jako proces. Powyższe py- tanie można także odnosić do pojedynczych ludzi jako kon- sumentów, przedsiębiorców, pracobiorców, pracodawców, inwestorów, turystów itp.
Pandemia Covid-19 zdaje się wywierać wielowymiarowy wpływ na brexit traktowany jako proces oraz na jego kon- sekwencje dla krajów bezpo- średnio zaangażowanych, a także dla gospodarki euro- pejskiej i światowej. Pandemia z pewnością odciąga uwagę decydentów politycznych oraz opinii publicznej od wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Euro- pejskiej, co z jednej strony może opóźniać proces poli- tyczny będący formalnym przejawem brexitu,a z drugiej strony może łagodzić poten- cjalne konflikty pomiędzy za- interesowanymi stronami (czyli Unią Europejskąi Wielką Brytanią) na skutek „zmęcze- nia materiału”.
W czerwcu Michael Gove, przedstawiciel Wielkiej Bryta- nii w negocjacjach między Unią a Wielką Brytanią, ogłosił, że nie będzie przedłużenia tzw. okresu przejściowego, czyli okresu, w którym formal- nie Wielka Brytania nie jest, ale de facto nadal pozostaje członkiem Unii. Po 31 stycznia 2020 r. Wielka Brytania rozsta- ła się ze Wspólnotą, ale cho- ciaż jej uprawnienia są znacz- nie ograniczone, musi nadal
stosować się do prawa unijne- go ikorzysta z zasad wspólne- go rynku.
Paradoksalnie wydaje się, że pandemia Covid-19 przypie- czętuje szybki rozwód między Unią a Wielką Brytanią, gdyż brytyjscy politycy traktują ją jako dobrą okazję do wdroże- nia w życie hasła „Get Brexit done”. Coraz bardziej wydaje się także możliwy powrót do tzw. twardego brexitu, czyli rozstania bez umowy. Nega- tywne skutki takiego rozwią- zania nałożą się na problemy wywołane pandemią, w konse- kwencji czego niktnie odróżni jednych od drugich.
Równie istotne mogą być także następstwa czysto gospo- darcze pandemii modyfikujące spodziewane konsekwencje brexitu. Skalę niepewności wygenerowanej przez pande- mię Covid-19 obrazują rozwa- żania, a w zasadzie spekulacje dotyczące rzeczywistości po- pandemicznej. Dobrą ilustracją są rysowane możliwe scenariu- sze kształtowania się dynamiki rozwoju gospodarczego w skali świata, poszczególnych krajów, branż oraz firm. W za- sadzie jako równouprawnione funkcjonują hipotetyczne kształty krzywych obrazują- cych dynamikę PKB: V-shaped recovery, U-shaped recovery;
W-shaped double-dip reces- sion, L-shaped Greater Depres- sion. Na razie żadnego z tych scenariuszy nie daje się wyklu- czyć,a ich rozwój zależy każdo- razowood czynników ze sfery
zdrowia publicznego, medycy- ny, wirusologii itp. zmiennych pozaekonomicznych.
Zarysowane potencjalne scenariusze konsekwencji pandemii Covid-19 nie pozo- staną bez wpływu naefekty brexitu- pandemia modyfiku- je bowiem na przykład ryzyko podejmowania projektów in- westycyjnych przez firmy brytyjskie w innych krajach UE oraz ryzyko podobnych projektów w drugą stronę - z krajów członkowskich UE w Wielkiej Brytanii. Podobne zależności mogą wystąpić w odniesieniu do relacji han- dlowych pomiędzy krajami członkowskimi UE a Wielką Brytanią, a także w odniesie- niu do przepływusiły roboczej (zasobów ludzkich) pomiędzy krajami członkowskimi Unii Europejskieji Wielką Brytanią.
Więcej niepewności dlaRzedszbkw Dodatkowej itrudnowytłuma- czalnej niepewności dostarcza jeszcze zachowanie rynków fi- nansowych, wskazujące przynaj- mniej dotychczas na możliwe V- -shaped recovery w sferze ryn- ków finansowych. Jest to niełatwe do wyjaśnienia, gdyż odczyt optymistyczny oznaczał- by, że inwestorzy z wysokim prawdopodobieństwem oczeku- ją V-shaped recovery w sferze realnej gospodarki, co nie wyda- je się być w krótkim okresie prawdopodobne. Sytuacja panu- jąca na rynkach finansowych, kojarzona z wpływem pandemii Covid-19, może więc per saldo modyfikować pobrexitową ewo- lucję roli londyńskiego City w gospodarce międzynarodowej.
Co to oznacza dla przedsię- biorców? Jest torównoznaczne z generowaniem dodatkowej niepewności i niestabilności w świecie dotkniętym pande- mią. O ile tą ostatnią trudnojest zarządzać w sensie wpływu na jej zakończenie, o tyle w wy- padku brexitu szybkie zakoń- czenie wydaje się wskazane imożliwe.
/00 Prof. dr hab. Marian Gorynia był w latach 2002-2016 prorektorem, a następnie rektorem Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Jest przewodniczącym Rady Naukowej Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego Dr hab. Katarzyna Mroczek-Dąbrowskajest profesorem w Katedrze Konkurencyjności Międzynarodowej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu
