ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXXVI, NR 2, S. 143—148, WARSZAWA 19S5
ZOFIA JANCZYK-KQPIKOWA
ANALIZA PYŁKOWA OSADÓW INTERGLACJAŁU EEMSKIEGO W ROGOWIE
Instytut Geologiczny w W arszawie
Próbki do analizy pyłkowej pobrano z monolitu osadów jeziornych i bagiennych, uzyskanego z szurfu, który został w ykopany na terenie lasów rogowskich. Monolit wycięto na głębokości 1,90-2,80 m. Osady od znaczały się dużą zmiennością litologiczną.
Oto fragm ent uproszczonego profilu litologicznego, dla którego w y konano analizy pyłkowe:
-1,90 m piasek,
1,90-2,10 m ił ze smugami detrytusu na głębokości 2,00 m, 2,10-2,15 m torf brunatny silnie rozłożony,
2,15-2,50 m łupek bitumiczny, 2,50-2,53 m gytia jasna,
2,53-2,60 m gytia brunatna, 2,60-2,70 m łupek bitumiczny, 2,70-2,73 m gytia szarobeżowa, 2,73-2,78 m gytia jasna, wapnista, 2,78-2,90 m mułek ilasty.
Do analizy pyłkowej pobrano 20 próbek. Wszystkie próbki po goto w aniu w 3,5% KOH macowano metodą acetolizy według G. Erdtmana, Przed acetolizą do próbek iłu, m ułku i gytii zastosowano ciecz ciężką, po zwalającą na oddzielenie frakcji organicznej od m ineralnej. Jako cieczy ciężkiej użyto wodnego roztw oru jodku kadmowego i jodku potasowego. We wszystkich próbkach pyłek w ystąpił bardzo licznie i był na ogół b ar dzo dobrze zachowany. Tylko w próbkach z głębokości 1,91 m i 2,11 m ziarna pyłkowe były zniszczone, czego przyczyną mogło być okresowe w ietrzenie osadu.
Na diagramie pyłkowym (rye. 1) za 100% przyjęto sumę pyłku drzew, krzewów i roślin zielnych lądowych. Pyłek roślin wodnych, zarodniki i plankton nie były uwzględnione. Procent tych form obliczany był
R O G Ó W
Diagram pyłkow y osadów interglacjalu eem skiego AP — pyłek drzew i krzewów, NAP — pyłek roślin zielnych. Fazy
Pollen diagram of sedim ents of Eem Interglacial AP — pollen of trees and shrubs, NA P — pollen of herbaceous plants.
N N Ю <о СГ) о> Z o fia Ja n c zy k - K o p ik o w a 1 9 8 0 w Rogowie w e d ł u g A . S r o d o n i a , 1967 at Rogów p h a s e s a f t e r A . S r o d o ń , Ш 7
^44 z * Janczyk-Kopikowa
w stosunku do tej sumy. W próbkach z Rogowa nie stwierdzono żadnych form trzeciorzędowych na w tórnym złożu.
D iagram pyłkowy obrazuje rozwój roślinności w Rogowie. Zmienność przebiegu poszczególnych krzyw ych pozwoliła na wyróżnienie faz suk cesji roślinnej. Jest to interglacjalna sukcesja roślinna, a fazy oznaczono według Ś r o d o n i a [9].
P ełna interglacjalna sukcesja roślinna odznacza się w ystąpieniem i rozwojem zbiorowisk leśnych począwszy od borealnych lasów iglastych, panujących w początkach interglacjału, przez rozwój lasów liściastych w optimum klimatycznym, do ponownego panowania lasów iglastych, borealnych u schyłku interglacjału.
W diagramie z Rogowa brak fazy lasów sosnowo-brzozowych z po czątku interglacjału (fazy c, d). Sądzić można, że pyłek charakteryzujący te fazy roślinne zachowany jest w głębszych, nie przewierconych w arst wach.
Trzy próbki ze spągowej części profilu dały spektra charakterystycz ne dla fazy e. Był to bór sosnowy z dębem (próbka 20), później las dębo wy z narastającym udziałem leszczyny (próbka 18 i 19). Maksimum w y stępowania dębu (Quercus) wynosi 36,0%. Następna faza, faza e, odzna cza się występowaniem lasów mieszanych z panującą leszczyną (Corylus, maksym alnie 72,4%). Na fazę tę przypada również maksimum w ystępo wania wiązu (Ulmus — 4,8%) i lipy (Tilia — 10,8%). W tym czasie w zra sta udział olszy (Alnus) oraz pojawia się, choć początkowo w niewielkich ilościach, grab (Carpinus). Faza ta ogólnie przyjm ow ana jest za intergla cjalne optim um klimatyczne. Sosna (Pinus) zarówno w fazie e, jak i na stępnej g w ystępuje w ilościach minimalnych.
Faza g to faza panow ania lasów grabowych. Grab (Carpinus) prze waża nad innym i elementami (maksymalnie 54,0%). Początkowo liczna jest jeszcze leszczyna, udział jej jednak konsekw entnie maleje. Maleje też ilość dębu; lipa i wiąz w ystępują w niew ielkim procencie. Dość jed nolity jest udział olszy (Alnus). W fazie tej cis (Taxus) jest stałym kom ponentem lasów, stając się wskaźnikiem klim atu oceanicznego. Pod ko niec fazy g pojawia się jodła (Abies), która wraz ze świerkiem (Picea) tw orzy lasy charakterystyczne dla fazy h. W fazie tej notuje się spadek liściastych elementów ciepłolubnych, a pod jej koniec gwałtownie w zra sta udział sosny (Pinus), która w fazie i dominuje wśród drzew. Oprócz sosny w skład lasu fazy i wchodzi świerk (Picea). Po raz pierwszy w dia gramie zaznacza się tu wzrost udziału brzozy (Betula). Pozostałe drzewa w ystępują w ilości minimalnej. Roślinność zielna, w ystępująca dotych czas poniżej 5°/o, zwiększa swój udział do 12%. Wśród niej zasługuje na uwagę pojawienie się bylic (Artemisia), będących sygnałem rozluźniania pokryw y leśnej. Zmiana klim atu wskazująca na w yraźne ochłodzenia jest dokumentowana obecnością pyłku Jasione montana. Typ roślinności fa zy i kończy integlacjalną sukcesję roślinną w Rogowie. Ogólny przebieg
Analiza pyłkowa osadów eemskich Rogowa 145
rozwoju roślinności z charakterystycznym i lasami dębowymi i dużą ilo ścią leszczyny, z dobrze wykształconą fazą lasów grabowych, a później lasów świerkowo-jodłowych, jest typowy dla interglacjału eemskiego. Osady limniczne i bagienne z Rogowa w świetle kryteriów biostratygra- ficznych powstały w czasie interglacjału eemskiego.
Stanowiskiem leżącym najbliżej Rogowa, a m ającym dokum entację paleobotaniczną, jest Józefów. W tymże Józefowie koło Rogowa S o b o l e w s k a '{7] udokum entow ała istnienie interglacjału eemskiego. Dia gram pyłkow y tego stanowiska obejmuje fazy od d do i, czyli — wed ług Ś r o d o n i a [9]1 — praw ie pełną sukcesję roślinną (brak jedynie fazy c). Oprócz diagram u Sobolewskiej znany jest jeszcze z Józefowa diagram pyłkowy opracowany przez J. de Ploey (fide '[1] i {2]). Ten ostatni diagram obrazuje florę pyłkową pochodzącą, jak podaje D y 1 i к [h 2], z górnego torfu w Józefowie. Torf górny spoczywa „niem al bez pośrednio na gytii zawierającej florę schyłkową eem ską”. Diagram p y ł kowy J. de Ploey jest odmienny od diagram u Sobolewskiej i uznany zo stał za diagram charakteryzujący florę interstadialną. Na podstawie roz ważań paleogeograficznych, datowań 14C i przytoczonych opinii paleobo taników D y l i к [1, 2] przypisuje mu wiek interstadiału Amersfoort.
Dwa różnowiekowe torfy w Józefowie nie pochodzą niestety z jednego profilu. S o b o l e w s k a {7] nie stw ierdziła w górze swego diagram u ocieplenia Amersfoort; w dole diagram u de Ploey [1, 2] nie stwierdza się przejścia do interglacjału eemskiego. Przystępując do opracowania Ro
gowa sądzono, że może w tym profilu zachowana będzie flora dokumen tu jąca zarówno interglacjał eemski, jak i interstadial Amersfoort. Nie stety, diagram z Rogowa (ryc. 1), tak jak i diagram z Józefowa Sobo lewskiej, kończy się w obrębie interglacjału eemskiego. Oba diagram y interglacjału eemskiego: Rogów i Józefów, w ykazują daleko idące podo bieństwo florystyczne. Ich równowiekowość jest niewątpliwa. W diagra mie z Rogowa tylko nieco wyraźniej zaznaczone są odrębności poszcze gólnych faz. Łatwo w nim wydzielić fazy g i h, potraktow ane łącznie w pracy Sobolewskiej. Maksimum dębu (Quercus) jest w Rogowie w y raźniejsze, również grab (Carpinus), pojawiający się wprawdzie w fa zie f, kulm inuje dopiero w fazie g, co pozwala odnieść sukcesję roślinną w Rogowie do tych diagramów eemskich, w których grab (Carpinus) k ul m inuje nieco później [3, 4, 5, 6, 8].
LITERATURA
[1] D y l i к J.: Główne elem enty paleogeografii młodszego plejstocenu Polski środ kowej. W: Czwartorzęd Polski, .Warszawa 1967.
(2} D ylik J. The ma’in elem ents of иррет P leistocene palegeography in Central Poland. B iuletyn Peryglacjalny nr 16, Łódź 1967.
146 Z. Janczyk-Kopikowa
[3] J a n с z у к - К o p i к o w a Z.: Analiza pyłkow a nowych stanow isk interglacja łu eem skiego z dorzecza W idawki. Inst. Geol. Biul. 254, 1971.
[4] K r u p i ń s k i M.K.: Historia, dynamika rozwoju i zaniku zbiornika inter glacjalnego w Żyrardowie. Inst. Geol. Biul. 300, 1978.
[5] P i e c h K.: Zur Kenntnis des Diluvium s in südw estlichen M'ittelpolen. Das Interglazial von Szczerców. Rocz. PTG 8, 1932, 2, Kraków.
i[6] S o b o l e w s k a M.: Flora interglacjału eem skiego z Góry Kalwarii. Inst. Geol., Biul. 169, 1964.
[7] S o b o l e w s к a M.: W yniki badań paleobotanicznych nad eem skim i osadami z Józefowa na W yżynie Łódzkiej. Biul. peryglac. 15, Łódź 1966.
‘[8] S r o d o ń A., G o ł ą b o w a M.: Plejstoceńska flora z Bedlna. Inst. Geol., Biul. 100, 1956.
[9] S r o d o ń A.: Stratygrafia późnego plejstocenu Polski niżowej na podstawie paleobotanicznej. W: Czwartorzęd Polski, W arszawa 1967.
Wpłynęło do Redakcji 9.1X.1983 3 . Я Н Ч И К - К О П И К О В А ПЫЛЬЦЕВЫЙ АНАЛИЗ ОТЛОЖЕНИЙ ЕЭМСКОГО МЕЖЛЕДНИКРЬЯ В РОГОВЕ Институт геологии в Варшаве Резюме Метод пыльцевого анализа, результаты которого представлены на диаграмме (рис. I), позволил отобразить растительную сукцессию в период ээмского межледниковья. Эта сук цессия, типичная для указанного межледниковья, повторяется во многих профилях цен тральной Польши. В климатическом оптимуме преобладают светлые дубовые леса, с примесью лещины, опереженные преобладанием сосновых лесов с дубом. Дубовые леса уступают место гра бовым лесом, а те в свою очередь — хвойным елово-пихтовым лесам. Межледниковая ра стительная сукцессия заканчивается преобладанием сосновых лесов с березой и с повыша ющимся участием пыльцы травяных растений. Z. JANCZYK-KOPIKOWA
POLLEN ANALYSIS OF SEDIMENTS OF EEM INTERGLACIAL AT ROGÓW
Institute of Geology in W arsaw
S u m m a r y
The m ethod of pollen analysis, the results of w hich are presented in diagram (Fig. 1), enabled to reproduce the plant succession during the Eem Interglacial. This succession is typical for the above interglacial and is repeated in many profiles of the Central Poland.
Analiza pyłkowa osadów eemskieh Rogowa 147
In a clim atic optim um bright oak forests w ith an adm ixture of hazel, preceded by predom inance of pine forest w ith oak, prevail. Oak forests are replaced by hornbeam forests and the later b y coniferous spruce-fir forests. This interglacial plant succession is finished by predom inance of pine forests w ith birch, at increasing share of pollen of herbaceous plants.
Dr Zofia Janczyk-Koplkowa Instytut Geologiczny Warszawa, ul. Rakowiecka 4
