Józef Wiesław Rosłon
"Biblische Wunder : Kritik. Chance.
Deutung", Michael Winkelmann,
München 1977 : [recenzja]
Collectanea Theologica 49/4, 213-214
R E C E N Z J E
213
Część słow nikow a zawiera krótkie objaśnienia haseł zasadniczo w kilku lub kilkunastu wierszach, przy czym hasło posiada w yjaśnienie etym ologiczne term inu greckiego lub hebrajskiego, przytoczonych w m ożliwie dokładnej transkrypcji naukowej fonetycznej (nie w pisow ni niem ieckiej!). Odsyłacze do odpowiednich m iejsc w księgach biblijnych zebrane zostały po tekście hasła przed odsyłaczam i do haseł paralelnych. Bibliografii nie podano, uważając, że jest to elem ent nader zm ienny i w ym agający częstej wym iany. Jak podano zresztą na obwolucie, z 5500 greckich słów zachodzących w No w ym Testam encie, objaśniono około 1000 w yrażeń w ym agających w yjaśnienia na tle historycznym , geograficznym , archeologicznym, literackim czy teolo gicznym. W ielką pomocą dla czytelnika są tablice i m apy (cztery, umieszczo ne na końcu książki). Tablice ilustrują spraw y chronologiczne, powiązania historyczne, system y miar, wag, liczenia czasu itp., są skonstruowane bardzo pom ysłowo, tak że pozwalają ukazać w iele rzeczy plastycznie, a jednocześnie jasno i zrozum iale, np, starożytne system y Uczenia czasu, podział dnia i nocy, układ ksiąg w kanonie hebrajskim, greckim i łacińskim i ich w zajem ne stosunki pozycyjne. Po om ówieniu haseł dołączono słow niczek grecko-nie- m iecki w yrazów objaśnionych w słow niku do Nowego Testamentu.
W języku polskim posiadam y, dzięki staraniu ks. Kazim ierza R o m a n i u k a , przekład Vocabulaire de théologie biblique, z wyd. 2 (Paris 1970) pt.
Sło wnik teologii biblijnej. Dobrze b yłoby postarać się również o udostępnie
nie polskim teologom , a także szerszym kręgom osób zainteresow anych Pism em św., zw łaszcza Now ym Testam entem , podobnej pomocy. Nie m usi to być przecież zaraz oryginalne dzieło, niech to będzie przekład polski Dictionnaire
du Nouveau Testam en t pod red. X avier L é o n -D u f o u r a, jak to zrobili
N iem cy, chociaż stać ich na oryginalne dzieło tego rodzaju. Oczywiście zna jący język niem iecki będą z zadow oleniem korzystać z owego W örterbuch
zum. Neuen Testament.
o. Józef W iesław Rosłon OFMConv., W arszawa
M ichael WINKELMANN, Biblische Wunder. Kritik. Chance. Deutung,
München 1977, V erlag J. Pfeiffer, s. 178.
Autor, człow iek św iecki, który zasadniczo ma w ykształcenie handlowe, a z zawodu jest kupcem przem ysłow ym zatrudnionym w fabryce maszyn w Hagen, ale mimo młodego w ieku (liczy 28 lat) studiow ał też katolicką teologię w Ratyzbonie, Marburgu i Tyfoindzie, przedstaw ił zagadnienie cudów w Biblii w oparciu o w yniki współczesnej krytycznej egzegezy biblijnej i nauk przyrodniczych, starając się odpowiedzieć sobie i współczesnem u krytycznie nastaw ionem u człow iekow i w ierzącem u, katolikow i, czy można dziś w ierzyć w cuda opisane w Piśm ie św. i jak należy je w yjaśniać, jaki one mają sens w ram ach objawionego Słow a Bożego. Czy wiedza w spółczesnego czło w ieka musi być w sprzeczności z jego wiarą, czy też dadzą się ze sobą pogodzić? W i n k e l m a n n chce spraw ę staw iać jasno, bez niedom ówień i znaleźć jasne, rzetelne odpowiedzi na pytania: czy cuda się zdarzały? czy Jezus działał cuda? czy cuda są przedmiotem wiary? Daje zestaw cudownych w ydarzeń ze Starego i Nowego Testamentu, następnie w pięciu rozdziałach książki kolejno wprowadza w historię zagadnienia: od prób zdefiniowania cudu przez w spółczesnych teologów i trudności, powstających od początków chrześcijaństwa poprzez etapy historyczne dyskusji: A u g u s t y n , T o m a s z z A k w i n u , L u t e r , S p i n o z a , R e i m a r u s , Carl-Friedrich B a h r d t , David Friedrich S t r a u s s i oficjalne stanowisko od Syllabusa P i u s a IX do Soboru W atykańskiego II. W najnowszej dyskusji autor popiera stano w isko Hansa K ü n g a . W drugim rozdziale chce w yśledzić, jak rozumiano cuda w czasach starożytnych, gdy p ow staw ały księgi natchnione, w oryginal nym ich środowisku polityczno-kulturalno-religijnym . Pisze tu o różnych
214
R E C E N Z J Erodzajash niezw ykłych opowieści, o niezw ykłych „mężach Bożych” w po gaństw ie jak A p o l o n i u s z z T i a n y , legendach osnutych wokół ich narodzin, życia i śm ierci, porównuje form ę tych opowiadań z relacjam i cudownym i w Starym i w N ow ym Testam encie, znajduje analogie w sposobie opowiadania, środowisku (kult bóstw, przejaw religijnych nadziei i tęsknot za nieśm iertelnością) i celu (wypowiedzenie w ludzkim języku przeżycia rzeczyw istości Bożej na tym św iecie, nadanie niezwykłego charakteru czczonej osobistości).
N asuw a się w niosek o m ałej oryginalności cudów biblijnych. Między cudam i Starego i N ow ego Testam entu jest różnica istotna. Pierw sze ukazują w kraczanie św iata Bożego w ludzką codzienną rzeczywistość, ukazują Jego potęgę i w yw ołują w iarę w Niego. Natom iast drugie m ają o w iele trudniejsze zadanie: uzasadnić roszczenia do tego, że człowiek Jezus Chrystus był Synem Bożym i to w środowisku ściśle m onoteistycznym , żydowskim . Jak mogło dojść do powstania tego rodzaju św iadectw a, dowiadujem y się z trzeciego rozdziału podającego w spółczesne zasady krytycznej herm eneutyki i egzegezy: problem synoptyczny, historię redakcji i metodę historyczno-krytyczną. W następnym rozdziale podano przykładowo egzegezę w spółczesną w ybranych opisów cudów: uleczenie ucha sługi arcykapłańskiego, uzdrowienie chromego w K afam aum , uw olnienie opętanego w Gerazie i uzdrowienie niewidom ego od urodzenia. W każdym wypadku autor stara się w ydobyć istotną m yśl zbawczego orędzia ew angelicznego, stosując po katolicku pojęte odm itologizo w anie tekstu przy pomocy krytycznych metod egzegetycznych. W ostatnim rozdziale dochodzi się do wniosku, że cuda stanow iły n ie istotną treść obja w ienia (posłannictwa zbawczego), lecz środek łatw iejszego przekazania go, nie sam ą budowę, lecz rusztow anie przy wznoszeniu budowy. Autor rozważa je w odniesieniu do języka B iblii, do prawa naturalnego, w Ich funkcji kerygm atycznej i charakterze znaków, w odniesieniu do kw estii historycznoś- ci i historycznego uw arunkow ania Objawienia. Ostateczny wniosek: dzisiaj do w yrażenia rzeczyw istości Bożej m usim y szukać innych środków, lecz w artość w ypow iedzi o cudach pozostaje, gdy się je interpretuje pod kątem w idzenia ich roli i zadania, jakie m iały w ypełnić w obec wiary.
o. Józef W ie sła w Rosłon OFMConv., Warszawa
Norbert LOHFINK, Unsere grossen Wörter. Das A l te Testam ent zu Themen
dieser Jahre, Freiburg-B asel-W ien 1977, Verlag Herder, s. 254.
Autor, znany biblista i ekspert soborowy, wykładowca w Papieskim Instytucie B iblijnym (1966—1970), w San Francisco, B erkeley i Toronto, obecnie profesor egzegezy Starego Testam entu w Sankt Georgen w e Frank furcie nad Menem, redaktor czasopisma „Biblica” (Rzym), usprawiedliw ia tytuł niniejszej książki — Nasze w ielkie słowa — osobistym przeżyciem zmian, jakich doznało w iele term inów niem ieckich w czasie jego bytności poza kra jem. Treść w ielu słów wzbogaciła się w ostatnim dziesiątku lat. Te wyrazy, zdawać by się mogło, pow szechnie znane i używane, staw iają przede w szyst kim przed m łodszym pokoleniem problem y, na które odpowiedzi można i trzeba szukać, analizując je w św ietle autentycznych m yśli hiblijnych, bo w zięte zostały z Pism a św iętego.
Książka stanow i ow oc w ielu w ykładów N. L o h f i n k a , po części już publikowanych w zbiorach Das Siegeslied am Schilfmeer (1964) ł Bibelaus
legung im Wandel (1967), ale powtórzone zostały w nieco innym , nowym
ujęciu. „W ielkimi słow am i” jest piętnaście słów -tem atów , stanow iących hasła żyw o oddziałujące na w spółczesne życie religijne, a jednocześnie będące kardynalnym i pojęciam i w teologii biblijnej. Rozważane tu są w nurcie odpowiednich tradycji i dokumentów, z których się w yw odzą (deuteronomicz- nej, kapłańskiej, jahw istycznej) i w św ietle Nowego Testamentu, zgodnie
