Michejda Stefania

1

J-. 2 2 5 ( iJ ? > K

"spis z a w a r t o ś c i . >

T E C Z K I "śM fĄ fA S:

...

i d . 2.0/? e-3k.cc

I ./ l . Relacja n/ ^ A.

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora — 1 / 3 . Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora -—

‘II. Materiały uzupełniające relację ^{\J C} H f !>, k III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora — u

Ł III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. —

11I./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) — (r

• III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 — III./5. Inne ... —

IV. Korespondencja —■

V. N azw iskow e karty informacyjne VI. Fotografie -—

2

3

I Kelacja o niażyj uczestniczce Kuchu Oporu

W k a m j m m

I . Dane osobiste

1. „cichej dowa tefania z d . Saieska 2. ur. 28 stycznia 1884 r* w Graz 3* córka Józefa i Jarii

4. środowisko działaeay naa?odęr*yoh sics^aiikie^o, ojciec współzałożyciel towarzystwa Bolniczego w Ciaszyńskia

5 . z czołowego prawnika eieasy,.*a&iega# burmistrza w C i e s z c i e 6 , córka mieszka w i aryiu.

I I * Okres przedwojenny do 1939 r.

1, organizowała w czasie I wojny światowej stacje Czerwone go Krsjria dla opieki nad żołnierza.sit prowadziła akcję

umieszczania dzieci - sierot wojennych w pole kich doaach # opiekowała sift sierocińcem w Cieszynie i pomagała chłopi skiej młodzieży w osią@łi^oiu wykształcenia. Dai ki awya możliwo ńcioia oiała duży udział w prgonizowaniu kultural­

nego i apołeczaago życia środowiska.

2 . brak danych

I I I . Okres wojenny

1 . Miao in w igilacji swojej i a vża z chwilą wytatehtt wojny zaangażowała sie bardzo aktywnie v akcji pomocy polakom*

żołnierzom, wysiedlonym, rodzinom aresztowanych.

2. 321 - Z 11 od l is t . 1939 r .

3. była członkiem sztabu inspektoratu cieszyilakiego SIT - ! . 2 , kierując akcją opieki społecznej zarówno w Zalążku Odwetu sisci in ż . ‘rancizraka KwaLaickiego p a. Hawicz jak dra

Pawła uaioła. >

4. brak danych

5. aresztowana 11 stycznia 1941 wraz ze sztabem 20 inż*

Kwaśniekiego, wi zionę w Cieszynie i Haciborsu. Uniewinnio­

na po wytoczonym jej procesie w Katowicoeh. freeztowans ponownie w chwili powrotu do Cieszyna, wywieziona do obozu koncentracyjnego w Oźwięciaiu, gdzie zraarła 21 listipada 194f r .

£ród łat Akta ICZBI! - Katowice - /re la cja cór ki mieszkającej w laryżu/

2. Kartoteka ofiar faszyzrau. Instytutu 'l- ski.

Katowice, /KO? C 139/

3* "zasooie.ao* Zwrot J\r, 3/1974 taiesiącznik czeski Cieszyn atr. 17, 18 art. lojzy lainka* tefinia ichej Sowa

4

5

6

STEFANIA M I C H E J D O W A

Wśród lud zi, którzy dla sprawy polskiej na Ziemi Cieszyńskiej poło­

żyli nieocenione zasługi, na jednym z pierwszych miejsce wymienić należy Stefanię Michęjdową, choć jest mniej znana od swego męża - dr Władysława Michejdy*

Stefania Michejdowa urodziła się 28 stycznia 1884 roku, była córką dra Józefa Zaleskiego, emigranta politycznego z Litw y, znanego dzia­

łacza narodowego, powstańca z roku 1863» osiadłego we wsi Puńców koło Cieszyna, współzałożyciela Towarzystwa Bolniczego / 1 8 6 9 /. Dr Zaleski wydał szesnastoletnią córkę Jadwigę za gorącego patriotę polskiego - Antoniego Marcinka, Stefania poślubiła dra-Władysława - Michejdę, późniejszego czołowego prawnika cieszyńskiego, wpływowe­

go działacza kulturalnego, społecznego, brumistrza miasta Cieszyna*

Patriotyczne wychowanie domowe i nie wyżyte uczucia macierzyńskie /Stefania pozostała bezdzietna/ znalazły ujście w ofiarnej pracy społecznej. Organizowała z ramienia Stowarzyszenia Polek stacje opieki Czerwonego Krzyża dla żołnierzy-cieszyniaków, prowadziła aka­

cję umieszczania polskich dzieci-sierot wojennych w polskich rodzi­

nach, co w okresie pierwszej wojny światowej miało ogromne znacze­

nie dla ratowania tych dzieci przed wynarodowieniem. Była aż do wy­

buchu drugiej wojny światowej opiekunką Sierocińca i Żłobka M iej­

skiego w Cieszynie przy ul* Kraszewskiego.

Z pamiętników byłych mieszkańców sierocińca dowiadujemy s ię ; "Ciocia Stefania była samą dobrocią o promiennym uśmiechu, zawsze rozumie­

jącą dziecięce marzenia. Nigdy nie prawiła morałów. Zawsze pamiętała o uszczęśliwieniu nas piłką, nartami, butami, swetrem lub łyżwami.

Organizowała kursy kroju i szycia dla młodych dziewcząt. Uratowała wiele młodych robotnic przed łatwym Chlebem. Nad uzyskaniem fundu­

szy na kuchnię dla bezrobotnych urządzała loterie fantowe* Sama będąc dobrze sytuowana, comiesięczną dotację 700 zł przeznaczała na Dom Sierot z własnej szkatuły. Jej urok, takt i życzliwość groma­

dziły wokół niej młodzież i pozwalały jej urabiać charakter i świa­

domość narodową” *

Mieszkanie przy ulicy Błogockiej 12 w Cieszynie było miejsce stałych wizyt towarzyskich. Częstym gościem w tym domu był Gustaw Morcinek,

7

2 -

który dzięki Michejdowej nawiązał kontakt z Kossak-Szczucką, co przyśpieszyło jego debiut literack i. Pani Stefania zaś zabiegała o to, by jego publikacje docierały do czytelników. W mieszkaniu Michejdów gościła także Maria Wadasówna oraz Julian Przyboś, do stałych bywalców domu należał również Paweł Kubisz. Spora grupa chłopskich synów spod Cieszyna zawdzięcza Michejdowej studia i osiągnięcia nawet uniwersyteckiej katedry.

Wybuchła druga wojna światowa.

Stefania Michęjdowa nie skorzystała z oferty spokojnego, wygodnego życia. Została członkiem sztabu organizacji podziemnej prowadzonej przez dr Pawła Musioła - rodaka z Lesznej Górnej i in ż . Kwaśnickiego, prowadziła akcję opieki społecznej, a jednocześnie z wielką ener­

gią wciągała do działań zaufanych sobie lu d zi. W połowie 1940 roku

‘ organizacja ta weszła w skład Związku Walki Zbrojnej.

Działalność Stefanii Michęjdowej ściągnęła na nią nienawiść nacjo­

nalistów niemieckich, którzy przy pomocy gestapo deptali jej po piętach. Na początku 194-1 roku stanęła przed sądem. Z cieszyńskiego więzienia jej siostrzeniec otrzymał dwa grypsy, w których wyrażała niepokój o bliskich i znajomych. Niektórych z nich powieszono w Cieszynie w zorganizowanej egzekucji masowej w dniu 20 marca 194-2 r . Z Cieszyna przeniesiono ją do lochów gestapo w Raciborzu. Po odsie- dzenu wyroku została zwolniona, ale już na dworcu kolejowym w Cie­

szynie ponownie aresztowana i przewieziona do oświęcimskiego obozu śmierci.

Tam zmarła 21 listopada 194-2 roku. Według urzędowego powiadomienia miała umrzeć "na anginę". Na ścianie bloku V II w oświęcimskim obo­

zie śmierci pozostało świadectwo jej męczeństwa - fotografia więź­

niarki nr 22650. W Cieszynie nie pozostało po niej śladu. Jej naz­

wisko nie znalazło się nawet na małej tablicy wmurowanej w ścianę Sierocińca przy ulicy Kraszewskiego w Cieszynie.

8

Jślibictg

. T e r ^ S i /^{J t r tJ?}

~Lą /wQ—

„ 4 - • -' X . - , - . - > •: > l ayfptyw^/L - ' 'Vf-t • j sstStAE^ss K*is-£s;sa^5ta=2-!:st2s.st:i»#

i i ! ^

#śrćd „udzi» kt;rsy 11* epraary polskiej aa mieai Jiesz^skiej poło­

żyli aieocenione zasługi, na jedny., a picrwusyoh aie jscc wymienić należy &t€faaię Michejdową, ohoć j«st tfaiej ^{z a u m t} od swego aęża - dr Władysława Uche jdy*

Stefania * ł i c h v j d o w a u r o d z i ł a się 2 6 stycznia l»vJ4 roku, była c ó r k ą d r a Józefa Zaleskiego, sai^ranta p o l i t y c z n e g o a L i t w y , znanego dzia­

łacza narodowego, powstańca a r*o.<u lu£>3* osiadłego we wal iunców koło Jieszysa, współzałożyciela Towarzystwa Rolniczego /1 8 6 9 /* i>r Zaleski wydał szesnastoletnią córkę Jadwigę aa gorącego patriotę

p o l s k i e g o - A n t o n i e g o Marcinka* Ł tefania poślubiła dra Władysława yichtjdę, p ^n ie je z e g o czołom go prawnika cieszyńskiego, wpływowe­

go działacza kulturalnego, społecznego, bruaistrza miasta Jieszyna.

Patriotyczne wychowania doaowe 1 nie wyżyte uczucia aacierzynsiLla Atefania pozostała bezdzietna/ znalazły ujście w ofiarnej pracy społecznej. Organizowała z radlenia Stowarzyszenia Polek stacje opieki Czerwonego krzyża dla żołnierzy-cieazyniaków, prowadziła «*k- cjf oadaszczania polskich dzitci-sl*rot wojennych w polskich rodzi­

nach, co w okr&sle pierwszej wo^ny światowej miało ogrouine znacze­

nie dla ratowania tyca dzieci *»rzcd wynarodowieniem* Była a* do wy­

buchu drugiej wojny światowej opiekunką Sierocińca 1 żłobka Miej*

Akicgo w Cieszynie przy ul* Kraszewskiego*

Z pauivtniKow byłych mieszkańców sierocińca dowiadujemy się* "Ciocia

£ te Tania była samą dobrocią o promiennym aaaiechn, zawsze rozumie­

jącą dziecięce nsrzenia* Ei^dy nie prawiła morałów. Zawsze pamiętała o uszczęśliwieniu nas piłką, nartami, bufcssi, swetrem lub łyżwami*

Organizowała kursy kroju 1 szycia dla ałodyoh dziewcząt* Uratowała wiele ałcdych robotnic przed łatsya chlebea* *ad uzyskaniem fundu­

szy aa kuchnię dla bezrobotnych urządzała loterie fantowe* Saas będąc dobrze sytuowana, oamit aięczną dotację 700 zł pra*. znaczała na Boa Sierot z własnej szkatuły. Jej urok, takt i życzliwość gromst- dziły wokół niej młodzież l pozwalały je j urabiać charakter 1 świa­

domość narodową” .

ile si kanie przy ulicy dłogocklej 12 w Cieszynie było siejące a t a łych

w i z y t towarzyskich* Częsty* gościem w tym domu był Gustaw orcinek,

9

który dzięki Michejdowej nawiązał kontakt z Kossak-Ł zceucką, oo przyspieszyło 3«S» debla te literacki* Pani Stefania zaa zabiegała o to* by jego pubiikaaj* docierały do czytelników* i aleSEkaniti Michejdów goaciła także -»aria dadastiwaa- oraz Julian Przyboś 9 do stałych bywsicow uoau aa leża i również Ia »*ł Aurbisz* Spora t,rupa cii łepskich synów spod cieasyna zawdtięcza iicacjaowe j stadia i osiągnięcia na«e t uaiwersyte.akiaj katedry*

«ybocfe‘ła druga wojna światowa#

£t*fania ichejio,.s nie skorzystała z sfer ty spokojnego, wygodnego życia* dostała członkiem sztabu or&anizacji podsiewnej prowadso&e j prs€£ dr Pawia asioła - rodaaa s ieaanej Górnej i inż* kwaanlaklegof prowadziła kkoję opieki społecznej, a jednocześni* a wielką ener­

gią wciągała do działań zaufanych sobie ludzi* i połowie 1940 roku organizacja ta weszła w .skład Związku Walki Zbrojnej*

Bziałalność Stefanii jsiehejdowsj ś c i s n ę ł a na nią nienawiść nacjo- zutiistów aieaieckich, którzy przy po&osy gretap© deptali jej po piętach* jia początku 19*1 roku stanęła przed sądesu 2 cieszyńskiego więzienia jej siostrzeniec otrzymał dwa grypsy, w których wyrażała niepokój o bliskich i znajomych* Hiektórycfe z nich powieszono w

^ Cieszynie w zorganizowanej egzekucji masowej w dnia 20 marca 1942 r*

Z Cieszyna przeniesiono ją do lochów gestapo w Raciborzu* Po odsie- dzenu wyroku 8 ostała zaoinicna, ale joż na dworcu kole 3 owy a w Cie­

szynie ponownie aresztowane i przewieziona do oświęcimskiego obozu ćwierci*

V iam zmarła 21 listopada 1942 roku* Według urzędowego powiadomienia miała umrzeć "na anginę** Ha ścianie bloku V II w oświęcimski* obo­

zie śmierci pozostało świadectwo jej męczeństwa - fotografia więi.—

/ niarki nr 22&50« & Jieszynie nie osostało po niej siadu* Je j naz­

wisko nie znalazło alf nawet na małej tablicy wmurowanej w acianę Sierocińca przy ulicy ^Kraszewskiego « Jiesiynie*

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19