Edmund Ilcewicz
Wstępne postępowanie sądowe
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 19/1-2, 339-343
Z PRA KTYKI SĄDOWEJ
W stępne postępow anie sądow eP rz ep isy p ra w a kościelnego ściśle i d okładnie o k re śla ją w a ru n k i wszczęcia procesu kościelnego.1 W łaściw y sędzia n ie może przy ty m o d m ów ić rozpoznania sp raw y , o ile za in te re so w an e stro n y zw rócą się w sposób p ra w n y o ro zstrzygnięcie sp o ru n a drodze sądow ej. K odeks P ra w a K anonicznego p rze w id u je n a w e t k a ry w w y p ad k u zanied b an ia sędziego.2
W raz ie don iesien ia o niew ażności m a łżeń stw a p ro m o to r sp ra w ie d li w ości, zanim w niesie fo rm a ln ą sk a rg ę pow odow ą, pow inien n a jp ie rw p rzeprow adzić dochodzenie w stę p n e.3 P o w sta je w ą t p l i w o ś ć , czy s ę dzia m a p ra w o rów n ież przed w y d an iem d e k re tu przy jm u jąceg o w zględ nie oddalającego sk a rg ę przeprow adzić p ostępow anie w stępne.
W y raźn y ch przepisów p raw n y ch nie m a. N iektórzy kanoniści n ie tylko p rz y jm u ją tego ro d za ju m ożliwość, ale co w ięcej uw ażają, że p ostępo w an ie w stęp n e w p ew nych w ypad k ach je st pożyteczne, a n a w e t k o nieczne.4 In n i przeczą tem u. D otychczasow a p ra k ty k a try b u n a łó w k o ś cielnych w P olsce opow iadała się za tego ro d za ju postępow aniem . Czy je st ona je d n a k zgodna z obow iązującym i p rzepisam i p ra w a kościel nego?
M ając w ątpliw ość w te j m a te rii zw róciłem się do J. Em. Ks. K ard. P e ry k le sa Felici, przew odniczącego P o n tificia Com m issio D ecretis Con- cilii V atica n i I I I n te rp re te n d is , z zapytaniem :
1. U tru m trib u n a l p ossit in v estig atio n em p rae iu d ica le m seu com m uni- cativ am , u t ita dicam , a n te adm issionem a u t reiectionem libelli p e ra - gere?
2. U tru m in hoc casu trib u n a l p ossit legitim e c ita r e p a rte s ac teśtes in aedes Iu d icii ad dep o n en d as relatio n es p rae iu d iciale s seu com m uni- cativas?
N a pow yższe p y ta n ia otrzym ałem odpow iedz, k tó rą cy tu ję poniżej w dosłow nym brzm ieniu.
1 K an. 1706 — 1710.
2 K an. 1625 § 1.
3 P o r. a rt. 41 § 1 Provida.
340 Z p ra k ty k i sądow ej [2]
P O N T IFIC A COM M ISSIO
DBCRETIS CO N CILII VA TICA N I II IN T E R P R E T ANDIS
P ro t. N. 567/75
(In responsione fia t m entio huius num eri) Eccelenza R everendissim a
In m e rito alle dom ande che l ’Ecclellenza V ostra R everendissim a ha riv o lto a q u esta P o n tificia C om m issione, con d istin ta le tte ra del 23 d i- cem bre scorso, (qui q u in ta solo il 9 d i fe b b ra rio c. a.), m i reco a p re - m u ra di in v ia rle un voto fa tto fa re in m erito ad u n C onsultore e ehe se rv ira a d illu m in a re le qu estio n i proposte.
P reg o V ostra E cclellenza di accogliere la v iv a espressione dei m igliori voti a u g u ra li p e r la S an cta P asq u a , m e n tre con sen si d i d istin to osse- quio m i c o n fe rm a
di V ostra Eccellenza R everendissim a d e v m o
(—) P ertcle C ard. Felici A S ua E cclellenza R everendissim a
M onsignore EDMUND ILCEW ICZ Vescovo tit. di Trevico
A u siliare di L u b lin
RESPONSUM AD D U BIA
Q uid nom ine investigationis p rae iu d icialis seu co m m unicativae v en iat pro certo no n habem us, te rm in i enim s u n t p e re g rin i e t insueti, sed p ra x im ap u d T rib u n a lia n o n n u lla saltem in A m erica S ep te n trio n al! in o litam co m prehendi censem us, ubi info rm atio n es q u ae d am colligi, im m o e t se n te n tia p e riti cuiusdam ex q u iri, solet, ne libellus p erp e ra m , cum tem poris et p ecuniae ia c tu ra , a d m itta tu r. H aec v ero investigatio r ite „p ra eiu d ic ia lis” v o ca tu r n am ex ea adm issio vel reiectio e t ipsa iudicii e x iste n tia pendet.
C anon 1730 pro b atio n es p e r te ste s vel a lite r (e. gr. ex q u ire n d o se n ten - tia m p erito ru m ) a n te co n testata m lite m rec ip i v e ta t, nisi in duobus ca- sibus, quii su n t (1) si p ars est con tu m ax , secus in stru c tio in p erp e tu u m im p ed ietu r, e t (2) si depositio te stis recipii postea n e q u e a t a u t d ifficu lter possit. A g itu r ergo de q u ad a m in stru c tio n e a n tic ip a ta et probationes q u as citatu s canon colligi perm iittit m e ritu m cau sae resp ic iu n t et a iu d i- cibus de se n te n tia d e lib eran tib u s p erp e n d i d ebebunt. P ro h ib itio p ro b a- ti'Ones colligendii u rg e t turn a n te turn post adm issum libellum , usque ad constetationem litis.
V erum pro b atio n es a n te co n testatem lite m colligi p ro h ib e n tu r in p ri- m is u t logicus ordo se rv e tu r, sed p ra e se rtim ne huiusm odi p robationes, Obiecti litis n o ndum a c c u ra te sta tu to , in fra vel u ltr a vel e x tra obiectum litis fu isse in v e n ia n tu r, quocirca in su fficien te s vel su p e rflu a e sint, q u as deinde p e r no v am in stru c tio n e m com pleri necesse erit. Iam v e ro haec d u p le x in v e stig a tio de ea d em v el q u a s i eadem re cum n ova earu n d em p erso n a ru m in te rro g a tio n e iudicio p lu rifa ria m n ocere potest.
In v estig atio p rae iu d icialis seu co m m unicativa de m e rito causae p ro - h ib e tu r non ta n tu m canone 1730 sed, fo rtio re ratio n e, ipso suo fine et scopo, qui n a tu ra e lib elli e t in stitu to adm issionis v el reiectionis libella ca n trad ic it, p ro u t canone 1609 e t 1709 lu c u le n te r constat. F in is enim li belli est ta n tu m m o d o u t iu d e x a lte ra m p a rte m c ita re e t relatio n em p rocessualem com plere possit, u t iu dicium de m e rito deinde, p raevio co n tra d icto rio p a rtiu m , h a b e ri possit. A t decisio de m e rito seu de v e ri- ta te re i c o n tro v e rsae n onnisi in te r p a rte s s ta tu i p otest; sed a n te ad m is- sum lib ellu m a lte r a p a rs n o n d u m ad v e n it, n o ndum est citata, e t con- tra d ic to riu m e t decisio fie ri n eq u e u n t. O pus ergo iudicis canonibus 1609 e t 1709 c irc u m sc rib itu r, d e b e t enim in p rim is v id e re u tru m ip.=s sit com - p eten s necne, necnon u tru m a c to r perso n am h a b e a t s ta n d i in iudicio, q u a e nonnisi ex libello sciri possunt. Q uae si constent, lib e llu m a d m it- te re debet; si non constent, reie ce re d eb e t, alleg atis causis; si d u b ia sint, non esset im p ro b a n d u s q ui, ad d u b ia d issipanda, inform ationes q u a e r a t (e. gr. u tru m a ssertu s locus com m orationis re v e ra in h ac dioe- cesi sit, v e l de n a tu ra co n tra ctu s cuiusdam no m in ati, v el de allegato iu re p a rtic u la ri), u t libellus, q u in cum tem p o ris e t su m p tu u m ia c tu ra r e ic ia tu r, a d m itti possit; a t huiusm odi in v e stig a tio non est ilia „p ra e iu dicialis”, m e ritu m causae afficiens, d e q u a in casu q u a e ritu r. Iu d e x t a rnen a n te co n testatio n em litis m e ritu m causae non p e rp e n d it nec in fo r m ationes colligere potest. Ip sa reiectio libelli, p o st p ra e sc rip tu m e x a - m aen canonum 1609 et 1709, „non p a rv a m c o n tin et d ifficu ltate m , ne iu s titia e m in iste riu m v e d e a tu r d en eg ata, c a u s a n o n d i s c u s s a ” ( L e g a , II, p. 517, num . 8).
C anones 1609 e t 1709 p ro p te re a s ta tu u n t causae m e ritu m non esse co n sid eran d u m a n te ad m issu m libellum , id quod u lte riu s p atet, quod h u iu s fin is est d isp u tatio et d isceptatio sta tu e n d a in te r ac to rem et a d v e rsa riu m , ad h u c citan d u m , qui se iu d ic ii n o ndum ste tit. A t reiectio lib elli vi in v estig atio n is p rae iu d icialis id efficit u t n u m q u a m c o n tra d ic - tio vel d iscep tatio fiat. Si iu d e x d isp u ta tio n e m cum a c to re in stitu it, m o n stru m iu rid ic u m p a rit, re m enorm em q u ae indoli fo ri ré p u g n â t; si lib e llu m e x c lu d a t sine discussione, a c to ri iu s defensionis n eg a t, ius a rg u m e n ta su a in fo rm a iu d iciali p ro p o n en d i ad im it; si lib e llu m a d m itta t p a rte m q u a n d a m in stru c tio n is causae in u tilite r an ticip av it.
O biciet fo rsita n q u isp iam necesse esse u t a p p a re a t „haud te m ere fuisse p e titi onem ex h ib ita m ” (Instr. P rovida, A rt. 57, n. 2°). C ui resp o n - dem us su fficere u t in d ic e tu r „quo iu re in n ita tu r a c to r a d com probanda
342 Z p ra k ty k i sądow ej [4] ea qu ae a lle g a n tu r e t a s s e ru n tu r” {ibid.), q u in necesse sit a lleg a ta p ro bare, haec enim enucleatio a rg u m e n to ru m „ p e rtin e t ad pro b atio n is et defensionis periodos” (ibid.) Iudicis officium est tan tu m m o d o in d ag an d i q u ae ad processus p ra e su p p o n u n tu r tu m ipsa p etitio ” ( W e r n z - V . i d a l , De P rocessibus n. 373, II).
D ecisionem iudicis secu n d u m canones 1609 et 1709 citra exam en m e- r iti causae s is te re a ffirm a t R o b e r t i : „P etitio ipsa debet quoad sub- sta n tia m et quoad fo rm a m exam inani: Q uoad sufostantiam iudex debet ex a m in a re cum om nia elem enta ad essen tialem petitio n is req u isita in ea c o n tin e a n tu r (can. 1708), q uoad fo rm am n u m q u ae iu re s ta tu itu r se r- v a ta s it (can. 1706—1707). Iu d ex d éb et e x a m in a re a n le x a liq u a m actio nem concédât in casu; non te n e tu r e x a m in a re p ro b atio n es, si q u a e fu e- r u n t alleg atae a u t exhibitae, e. g. docu m en ta” (De Processibus, 1926, n. 280, 2). Ita q u e in decreto S. R. R otae in u n a coram M attioli, 27 sept. 1949 le g itu r: „...iudici n u llo m odo licet, in sede adm issionis libelli, i. e. a n teq u a m in stru c tio cau sae in itiu m sum at, ac m a te ria circa quam a p a rtib u s p ra e b e a tu r, de m e rito q u ae stio n is u tcu m q u e iudicium p ro - f e r re ” (apud T o r r e , P rocessus m a trim onialis, a d A rt. 57).
Q uibus tarnen expositis, petitionem non solum te m ere sed et p erp e ra m im nino ex h ib itu m esse n o n n u m q u a m pateb it, Quod si constet, iudicem qui lib e llu m extem plo re ic ia t m inim e c rim in am u r. Id iam concessit S acra R om ana R ota in decretis coram M a ttio li diebus 11 m aii 1949 et 15 m a ii 1954, ubi ré c u rre n te s co n tra reiectionem lib elli docum enta et a rg u m e n ta ädeo in te r se p u g n a n tia o b tu le ru n t u t falsita s re i esset in ap e rto ( T o r r e, ibid.). F alsitas tarn en „tarn evidens esse d eb e t u t im - p u g n atio n i v el discussioni cu ilibet a d itu m c la u d a t” (ibid.). In his tarnen d e c retis non a g e b a tu r de fa ls ita te q u a m tru b u n a l p rim a e in stan tiae, in s titu ta in v e stig a tio n e p raeiu d iciali, detex it, sed de d o cu m en tis qu ae ré c u rre n te s, ad ius suum pro b an d u m , u ltro o b tu le ru n t, q u a e q u e trib u n a l p e rp e n d ere d eb u it. N ihilom inus etiam im pnim a libelli oblatione, a p e rta et inconcussa fa lsita s re i a s se rta e su fficit u t libellus re ic ia tu r — ita L ega post P e lle g rin i (II, p. 517, nom. 7). A t non p ro p te re a trib u n a l in - stru ctio n em causae contr'a legis p ra e sc rip tu m a n tic ip a re p o te st v e l aliis in fo rm atio n ib u s m e ritu m causae resp icien tib u s u ti potest, u t liibellum a d m itta t a u t reiciat. C uius re i ex em pla halbeantur in causa P etriculana, 31 m a ii 1941, a p u d SR R die 27 m aii 1950 et apud Sig. A postolicam die 7 nov. 1950, a p u d D iritto Ecclesiastico 61 (1950) 140 e t >62 (1951) 261, necnon N eo E boracen ibid. 61 (1950) 429 sq.
P au cis ergo a s s e rta n o stra re strin g e n te s, inv estig atio n em p rae iu d icia- lem m e ritu m cause resp icien tem ädm issioni v e l reiectio n i libelli p ra e - m itte re nefas esse opinam ur. H aec enim in v estig atio lege p ro h ib ita est; co n tra logicum ritu s o rdinem peccat, q u ia obiectum iud icii p riu s s ta tu i debet; su p e rv a ca n ea est, q u ia libello perp en d en d o non in se rv it; p a r tia lis est causae in stru c tio , ideoque im perfecta, cum g ra v i e rra n d i peri’culo; acto ris iu s la e d it quem , q u om inus iu dicium in s ta u re t e t pro b atio n es
suas trib u n a li ex h ib ea t, im pedit. Ideogue p rapositis dufoiis ita respon- dem us:
Ad prim um . N egative, seu non posse. Ad secundum . P ra e v isu m in prim o.
T łu m aczenie w yżej przytoczonych te k stó w n ie n a su w a żadnych w ą t pliwości. S ty l je st zrozum iały, a sk ła d n ia pro sta. W niosek końcow y: p ra k ty k a sądow a w in n a ściśle p rzestrzegać za w arty ch w nich p o stan o w ień.
B p E d m u n d llc e w ic z S u fra g a n L ubelski O ficjał T ry b u n a łu L ubelskiego L ublin, dn. 2 k w ie tn ia 1975 r.
Listy postulacyjne
O lista c h p o s tu la c y jn y c h1 w y stę p u jąc y ch w procesie b ea ty fik ac y jn y m m ów i k an o n 2077. P rz e z te lis ty rozum ie p raw o d aw ca sp e c ja ln e pism a, w k tó ry ch osoby p ia stu ją c e w yższe godności kościelne lu b cyw ilne oraz osoby p ra w n e (m oralne) proszą papieża, ab y zezw olił n a w prow adzenie sp raw y b ea ty fik a c y jn e j przed try b u n a ł S tolicy A postolskiej (albo na rozpoczęcie procesu kanonizacyjnego). Do czasu refo rm y p ro ce d u ry b e a ty fik a cy jn e j ddkonaneij w 1969 r. i(Motu p ro p r. Sa n ctita s clarior) listy p o stu lac y jn e p rze d staw ia ło się po ukończeniu procesu in form acyjnego (diecezjalnego). O becnie pisze się je p rze d zw róceniem się b isk u p a do S tolicy A post. o otrzy m an ie pozw olenia i(nihil obstat) n a rozpoczęcie p rocesu kognicyjnego w diecezji. O czywiście dla sp raw , k tó re zostały rozpoczęte w ed łu g p o p rzedniej p ro ce d u ry , lis ty p o stu lac y jn e sk ła d a się p rzed u zyskaniem d e k re tu „w prow adzenia sp ra w y ” (in tro d u ctio causae). N adto sk ła d a się listy p o stu lac y jn e raz em z p ro śb ą o w znow ienie sp raw y osdby b ea ty fik o w an e j, czyli dla rozpoczęcia procesu kanonizacyjnego.
L isty p o stu lac y jn e n ie są konieczne, a le są pożyteczne. O becna p r a k ty k a sąd o w a n ie p rz y w ią z u je do nich w iększej w agi, a le n ie m ożna ich po m ijać w całości d o k u m e n tac ji p rz e d staw ia n ej S tolicy A post., s tą d i kanoniści m uszą zn ać zasady p ra w n e i n orm y zw yczajow e odnoszące się do tych pism .
W edług kan. .2077 i d e k re tu K ongregacji O b rz ę d ó w2 z dn ia 15. I. ,1935
1 L ite ra tu r a k an o n isty czn a n iew iele za jm u je się tą k w estią, n a w e t w dziełach pośw ięconych e x professo zadaniom p o stu la to ra , zob. np. P a d a c z W ł., M a c h e j e k M., S p r a w y b e a ty fik a c y jn e na terenie d ie ce zji, P o zn ań 1957 s. 321—322, M i t r i A ., De fig u ra iuridica p o stu - latoris in causis beatifica tio n is et canonizationis, R om a 1962 s. 118.
* S. R. C., decr. Q u u m n o n u n u s, § 1, AAS 27 (1935) 58—59. U w agi do tego d e k re tu n ap isa ł F. R o b e r t i, A p o llin aris 8 (1935) 356—357.
