a)
b) Złość – wybór reakcji
1. Cele lekcji
a) UmiejętnościUczniowie poznają konsekwencje adaptacyjnych i dezadaptacyjnych zachowań wywołanych złością.
Uczą się, jak werbalizować swoją złość, jak przekazywać ją partnerowi interakcji.
2. Metoda i forma pracy
Metody interakcyjne, z wykorzystaniem zabaw i gier psychologicznych.
3. Środki dydaktyczne
diagramy (załącznik), kartki do robienia notatek, przybory do pisania
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Dzisiaj znów będziemy mieli zajęcia warsztatowe. Odsuńcie ławki na bok, siądziemy w kręgu.
Chciałbym, żebyśmy przypomnieli sobie zasady, które obowiązują na tych zajęciach. Czy dzisiaj też możemy się umówić, że będą one obowiązywały?
b) Faza realizacyjna
Uczucia i reakcje – przypomnienie.
Chciałabym, żebyście przypomnieli, czego ważnego dowiedzieliście się na poprzednich zajęciach o złości.
Nasza reakcja na złość.
A teraz chciałabym, żebyśmy zastanowili się, co możemy robić, kiedy jesteśmy źli? – pytanie do klasy.
Nauczyciel spisuje po jednej stronie propozycje konstruktywne (powinno się tam znaleźć m.in.
informowanie drugiej osoby o tym, że nas zezłościła i o konsekwencjach takiego zachowania,
rozmowa z przyjacielem, rozładowanie napięcia przez uprawianie sportu, słuchanie muzyki, myślenie o czymś przyjemnym), a po drugiej stronie niekonstruktywne (agresja, zachowania destrukcyjne).
Należy rozdzielić te dwa typy zachowań przestrzennie, ale niekoniecznie od razu dowodzić, że agresja jest zła – jest to oczywiste, ale może wywołać duży opór uczniów. Powinni sami zanalizować
konsekwencje zachowań agresywnych.
Jakie są korzyści z tego, że np. powiemy komuś, że jesteśmy źli i dlaczego?
A jakie są korzyści z tego, że kogoś uderzymy? – Odkłamywanie dotychczasowych przekonań.
(Załącznik 1) Spirala złości:
Co się dzieje, kiedy reagujemy agresją – podajcie jakiś przykład takiej sytuacji – kiedy ktoś był na kogoś zły i zareagował agresywnie. Nauczyciel rozbija całą sytuację na sekwencje zachowań osoby A i osoby B w tej scenie, np.
1. Janek powiedział Mikołajowi, że jest głupi.
2. Mikołaj zezłościł się i powiedział, że Janek jest imbecylem.
3. Janek też się zezłościł i kopnął Mikołaja.
4. Mikołaj zaczął walić Janka pięściami.
Nanosimy potem tę sytuację na gotowy diagram (spiralę złości) – Załącznik 2
Omówienie: Należy podkreślić, że agresja wywołuje coraz większe napięcie (coraz grubsze linie na diagramie).
Jakie są jeszcze konsekwencje agresywnego zachowania? (kary ze strony nauczycieli albo rodziców, można sobie zrobić krzywdę itd.).
Werbalizacja
Wszystkie te emocje, które przekazujemy, używając siły, możemy też pokazać, używając słów.
Najlepiej mówić, jak się czujemy, kiedy ktoś zachowuje się w określony sposób („wkurzasz mnie, jak tak się do mnie zwracasz”). Można informować, że określone zachowanie nie pasuje nam („przestań tak mówić, nie podoba mi się to”). Można mówić o konsekwencjach zachowania, które wzbudza w nas złość („jak będziesz tak do mnie mówił, to nie będę się z tobą kumplował”). Lepiej nie obrażać i nie próbować wywołać złości w drugiej osobie. Wyróżniamy agresję fizyczną (bicie, kopanie) i słowną (kiedy sprawiamy komuś dużą przykrość tym, co mówimy). Dobierzcie się teraz w pary.
Ustalcie, kto jest osobą nr 1, a kto osobą nr 2. Przygotujcie scenkę, w której osoba nr 1 wywołuje złość u osoby nr 2. Mają to być sytuacje, które zdarzają się pomiędzy znajomymi, waszymi rówieśnikami.
Osoba nr 2 ma za zadanie odpowiedzieć nie agresją, czy wyzwiskami, ale takimi komunikatami, jak wcześniej wymieniłam (można przypomnieć). Nie chodzi o to, żebyście udawali, że wcale was to nie złości, albo żebyście zbyt łatwo rozwiązali ten konflikt. Możecie podnieść głos, możecie pokazać swoje emocje. Sytuacja ma być trudna, tak jak w prawdziwym życiu. Czy rozumiecie? Kiedy przygotujecie swoje scenki, będziecie je prezentowali.
Uwagi: Nie należy przerabiać scenek, które mogłyby się zdarzyć z udziałem osób znaczących (rodziców, opiekunów).
Należy zwrócić uwagę, czy dzieci nie stosują szantażu, czy nie obrażają się. Należy podkreślić, że chodzi o wyrażenie swoich uczuć i tego, że nie odpowiada im ta sytuacja.
Omówienie: Jak widzicie złość sama w sobie nie jest zła. Dopiero reakcja na złość może być dobra lub zła.
c) Faza podsumowująca
Czego nowego doświadczyliście albo dowiedzieliście się podczas tych zajęć? Czy może to pomóc wam jakoś w codziennym funkcjonowaniu?
5. Bibliografia
1. Vopel K. Zabawy interakcyjne. Kielce, Wydawnictwo „Jedność”, 1999.
2. Wiśniewska M., Cassidy E. Psychologiczne gry i ćwiczenia grupowe. Warszawa, Wydawnictwa Instytutu Badań Edukacyjnych, 1991.
6. Załączniki
Załącznik 1
Korzyści werbalizacji złości – informowania o tym, że ktoś nas rozzłościł i dlaczego:
- Pokażemy, że jesteśmy źli, ale nie zrobimy krzywdy tej drugiej osobie.
- Druga osoba będzie miała szansę zmienić swoje zachowanie – może nie wiedziała, że do tej pory nas złościła.
Fasadowe korzyści agresji – odkłamywanie
- Odreagujemy, wyżyjemy się (trzeba doprecyzować, czy chodzi o pozbycie się napięcia; jeśli uczniowie potwierdzą, trzeba zaznaczyć, że to nie jest prawda – patrz następne ćwiczenie).
- Będzie go bolało (A dlaczego sprawi wam satysfakcję, jak kogoś będzie bolało? Czy ty będziesz mniej zły albo ciebie będzie mniej bolało? Czy chciałbyś, żeby ciebie ktoś bił?).
Załącznik 2
7. Czas trwania lekcji
ok. 45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Zajęcia przeznaczone dla grup, które przeszły warsztaty „Złość – świadomość emocji”.
a) Janek a) Mikołaj
Jesteś głupi
Jesteś imbecyl kopie
Bije pięściami
