Żubrowa Historia
W czasach, kiedy zamiast szybkich samochodów na drogach królowały dostojne bryczki lub powozy ciągnięte przez silne konie, a do przyjaciół znad morza wysyłało się listy, wtedy to wszystko się zaczęło.
Chyba sami zdajecie sobie sprawę, że to było naprawdę bardzo dawno temu.
Wiosną 1865 roku na Śląsk, za sprawą księcia pszczyńskiego Jana Henryka XI Hochberga, do Nadleśnictwa Murcki trafiły pierwsze żubry – trzy samice oraz samiec. Przyjechały pociągiem w wagonach do przewozu węgla
z dalekiej Białowieży. Na pierwszą klasę nie miały co liczyć, jednak na południe Polski dotarły piękne w całej swej krasie zwierzęta. Początkowo ich zagroda była niewielka, ale z czasem nowy dom się powiększał, by ostatecznie pierwsze żubry mogły osiedlić się w lasach pszczyńskich. Tam to już miały gdzie się wybiegać – całe 11 tysięcy hektarów pozwalało na porządne rozprostowanie racic.
Stado się powiększało, jednak jak to w życiu bywa (nawet w tym żubrzym) na brak problemów nie mogły liczyć. Choroby, wojna, kłusownictwo – czas nie sprzyjał rozwojowi żubrzej rodziny. Z czasem z kilkudziesięciu żubrów zostało tylko 5…, ale nie martwcie się, żubry to silne i wytrwałe zwierzęta.
Samiec Plebejer i samica Planta uratowali stado przez zagładą, wydając na świat kolejnych potomków. Powiem Wam ciekawostkę: ich wnuk Plisch przyczynił się do odbudowy hodowli żubrów w Białowieży! To między innymi dzięki niemu można podziwiać żubry w tamtym zakątku Polski. Dzisiaj domem pszczyńskich żubrów jest rezerwat Żubrowisko, położony na terenie Nadleśnictwa Kobiór.
To tam, w zagrodzie pokazowej można podziwiać te wyjątkowe zwierzęta.
Stado liczy kilkadziesiąt osobników i co warto zapamiętać, hodowla pszczyńskich żubrów jest najstarsza na świecie!
4
Ten zeszyt należy do...
Hej! To jest Twój nowy kolega żubr Plener! Będzie Ci towarzyszył w wędrówce.
Narysuj siebie obok w ramce, aby nie poczuł się samotny.
czy wiesz, że:
Rogi żubrów rosną i zmieniają się przez całe życie!
U samicy są bardziej zakrzywione niż u samców.
Samiec Samica
Ten zeszyt należy do...
5
Zapraszamy na wycieczkę po naszym żubrzym świecie!
Jak wyglądają nasze zwyczaje, co jemy i jak śpimy?
Jesteście tego ciekawi?
Jeśli tak to ruszamy z raciczki, a Wy razem z nami.
Dzik na śniadanie szuka ich dokładnie wszędzie, bo bardzo lubi dębowe:
Każdego ptaszka ten domek wyszczupla, wśród pni ukryta niejedna jest:
Zimą wśród sanek ten ptak jest niechciany, więc odlatują w ciepłe kraje te nasze biało-czarne:
Mamusi uciekła na drzewo ruda córka, to na pewno będzie zwinna:
1. 2.
3.
4.
1.
2.
3.
4.
Krzyżówka
Hasło...
Psst t o zna czy k ąpiel isko!
Kuprysko Sypialnia
Na mnie wołają Platanka. Nic mnie tak nie uspokaja jak delikatny powiew wiatru w naszym rezerwacie Żubrowisko. A, że nasz dom ma prawie 750 ha, to każdy znajdzie tu odpowiedni kąt dla siebie.
„Żubry najchętniej zamieszkują lasy!
Ale ich domem są także łąki i pastwiska.
6
„Żubry najchętniej zamieszkują lasy!
Ale ich domem są także łąki i pastwiska.
Stołówka
Och tak, tak. Jestem pradziadek Plebejer. Jak to w każdej rodzinie bywa, nasza historia była burzliwa. Jednak Pszczyna jest naszym domem od ponad 155 lat. Chcę Wam przedstawić moich potomków:
Plafon – to ojciec rodu. Te dwa małe urwisy to Plener i Poziomka.
Dobrze, że razem hasają po naszym lesie, bo z Plenera jest niezłe ziółko – jak to przystało na prawdziwego króla puszczy!
Na szczęście jego kuzynka Poziomka pilnuje łobuza, aby za bardzo rogami nie bujał w obłokach.
Zadanie
Spróbuj dopasować imiona do żubrów na ilustracji.
7
Nowy dom
czy wiesz, że:
Samiec żubra waży aż 800 kg!
Samice trochę mniej, bo “ tylko” 550 kg.
Młody żubr, gdy nie ma w p obliżu swojej mamy, może napić się m leka
od innych żubrzyc.
8
Przysmaki
Żubry są roślinożerne. Dzienna porcja zielonych pyszności wynosi nawet 60 kg na jednego osobnika. Podstawą jadłospisu są trawy, rośliny zielne, liście i drobne gałązki drzew. Wyjątkowym rarytasem, na który ślinka sama im cieknie są żołędzie oraz bukiew – czyli orzeszki buka.
W hodowli dokarmiane są mieszanką zbóż, burakami, sianem, a także marchewkami.
Zadanie
Spójrz na rarytasy przygotowane na stole.
Skreśl te, które nie są przysmakiem żubrów.
9
Żubrze imiona
To jak mamy na imię, nie jest przypadkowe.Pierwsze dwie litery naszych imion mówią o naszym pochodzeniu. Imiona żubrów urodzonych w polskich hodowlach rozpoczynają się od liter PO, PU lub PL.
O tym jak będzie nazywać się nowy żubrzy potomek decyduje pochodzenie rodziców. Np. jeżeli mama i tata wywodzą się z linii pszczyńskiej imię żubrzego noworodka rozpocznie się od liter PL, a jeśli
któryś z rodziców pochodzi z linii białowieskiej, to jego imię zaczyna się od liter PO.
Zadanie
Teraz spróbuj i Ty nadać imiona nowym, małym żubrom.
czy wiesz, że: Przewodniczką żubrzego stada jest najbardziej doświadczona samica.
Bizon
O! Wy jesteście prawie identyczni!
10
Rodzina
Każdy ma jakiegoś przodka, kuzyna oraz dalszą rodzinę.
Krewnym żubra zza Oceanu jest bizon. Chociaż na pierwszy rzut oka są do siebie podobni, to po dokładniejszych oględzinach sam zobaczysz różnicę.
Amerykańskie bizony charakteryzują się obfitym owłosieniem z przodu ciała, a ilość sierści sprawia wrażenie jakby były odziane w puchaty, mięciutki kożuch.
Ich rogi są krótsze i silniej zakrzywione, a zad mniejszy i niższy, niż u naszych rodzimych żubrów. Zmysł węchu mają taki sam, jednak nozdrza u bizonów są większe i dużo bardziej uwypuklone.
sierść żubra jest jak cebula – składa się z warstw, dzięki temu zapewnia świetną izolację
Ko lo ro w an ka
żubr wącha pyząchrapy to nozdrza łałok to luźna skóra na szyi
ogon żubra to kiść racice
samce żubra mają wyraźnie zarysowany garb owłosiony kark nazywany jest kądzielą oczy świecami
uszy nazywane są łyżkami
Różne części ciała u żubra mają swoje specyficzne nazwy. Zapoznaj się z nimi i dokończ rysować kontury budowy żubra oraz nadaj im odpowiednie barwy.
12
Zima to bardzo dobry czas do szukania tropów żubrów. Zwierzęta pozostawiają również po swojej obecności różne ślady, trzeba się tylko dobrze im przyjrzeć, żeby odgadnąć ostatniego bywalca. Są to na przykład: wyleżane miejsca po dłuższym odpoczynku, zgryzane drzewka, a także odchody. Jak dobrze pamiętacie, żubry jedzą dużo traw, liści i owoców leśnych.
To wszystko wpływa na konsystencję wydalanych resztek pokarmowych.
Kupa żubra jest rzadka, luźna i plackowata, wyglądem przypomina odchody krowy.
Tropy, czyli odciski racic żubra są duże i symetryczne.
Mają długość ok 16 cm.
żubrze placki Chruczenie to dźw ięki wydawane p rzez żubry!
Żubrze tropy
13
Żubry zdzierają i zjadają korę z drzew,
kiedy ilość rosnących roślin zielnych jest za mała.
czy wiesz, że: Żubr jest największym zwierzęciem naszych lasów!
Zadanie
Dorysuj tropy żubra, aby dokończyć cel jego wędrówki.
13
Żubry potrafią biegać z prędkością 60 km/h!
14
czy wiesz, że:
Siedzące na żubrzych grzbietach ptaki poszukują w ich gęstej sierści owadów, które stanowią
dla nich nielada smakołyki.
Szukajka
Uwaga! Wytęż wzrok i poszukaj elementów związanych
z żubrami na ilustracji. Tylko uważaj, niektóre naprawdę sprytnie się pochowały – ukrytych obiektów jest aż 10.
15
16
Po raz pierwszy żubry z Białowieży do Pszczyny przyjechały:
a) pociągiem b) rowerem c) ciężarówką
Jak wygląda kupa żubra?
a) jest duża, gęsta i twarda
b) jest mała, grudkowata i zwarta c) jest duża, rzadka i luźna
Żubry są zwierzętami:
a) roślinożernymi b) owadożernymi c) wszystkożernymi
Przewodnikiem żubrzego stada jest:
a) najmłodszy żubr
b) za każdym razem inny żubr c) najbardziej doświadczona samica
Jak nazywa się rezerwat przyrody, w którym żyją żubry
w Nadleśnictwie Kobiór?
a) Żubrza zagroda b) Dzielne żubry c) Żubrowisko
Odgłosy wydawane przez żubry nazywane są:
a) chruczeniem b) chrapaniem c) buczeniem
Co to jest łałok?
a) to uszy żubra
b) to luźna skóra na szyi żubra c) to ogon żubra
Bizon jest kuzynem żubra pochodzącym z:
a) Azji b) Afryki c) Ameryki
Jak nazywa się kąpielisko żubrów?
a) babrzysko b) kuprysko c) legowisko Jak mógłby się nazywać
nowy potomek pszczyńskiej hodowli żubrów?
a) Drabik b) Pleksa c) Gromek
Quiz
Nasza wędrówka dobiega końca!
Teraz czas na sprawdzenie ile z żubrzych ciekawostek i zwyczajów udało Ci się zapamiętać?
Odpowiedzi znajdziesz na ostatniej stronie!
1.
3.
5.
7.
9.
2.
4.
6.
8.
10.
B I L e T W S T ę P U
Do ZAGRoDY PoKAZoWEJ W REZERWACIE
Rozmieszczenie żubrów w Polsce
Legenda
Wytnij swój symboliczny bilet wstępu do zagrody pokazowej w rezerwacie Żubrowisko.
Stada wolne Ośrodki hodowli
Ogrody zoologiczne i pozostałe hodowle Zagrody pokazowe
Międzyzdroje
Wolisko
Kiermusy
Białowieża Białystok Strzelinko Gdańsk – Oliwa
Bydgoszcz Człuchów
Jabłonowo
Sycowice Poznań
Gołuchów
Wrocław
Warszawa
Bałtów
Niepołomice Pszczyna – Jankowice
Pszczyna Park Ustroń
Muczne Puszcza Borecka
Puszcza Augustowska
Puszcza Knyszyńska Stado Zachodniopomorskie
Puszcza Białowieska
Bieszczady
Odpowiedzi do Quizu:
1:A 2:A 3:A 4:C 5:C 6:B 7:C 8:B 9:B 10:CWydawca: VeGA Studio Adv. Tomasz Müller, ul. Grudziądzka 22/3A, 82-500 Kwidzyn www.grupavega.pl, e-mail: biuro@grupavega.pl Tekst: Hanna Kocoń
Ilustracje: Agnieszka Kocoń, Kaja Wojtyga
Opracowanie graficzne i przygotowanie do druku: Agnieszka Kocoń, Kaja Wojtyga Koordynator merytoryczny wydania: elżbieta Wójtowicz
Wszelkie prawa zastrzeżone / All rights reserved Printed in Poland – Kwidzyn 2020
Przedruk i powielanie w jakiejkolwiek formie jest zabronione Wydanie pierwsze
ISBN 978-83-8056-283-7 Na zlecenie: Nadleśnictwa Kobiór, ul. Katowicka 141, 43-211 Piasek
ZAPAMIęTAJ!
• Nie dokarmiamy żubrów i ich nie płoszymy.
• Nie hałasujemy.
• Nie śmiecimy.
MIeJSCe NA PIeCZąTKę
