Poetyckie wyobrażenia Paryża i Rzymu w wierszach Juliusza Słowackiego. Wprowadzenie Przeczytaj Mapa interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

Poetyckie wyobrażenia Paryża i Rzymu w wierszach Juliusza Słowackiego

Wprowadzenie Przeczytaj

Mapa interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

– pisał Juliusz Słowacki w jednym z listów do matki w 1831 r., kiedy już niemal od pół roku przebywał wśród Wielkiej Emigracji w Paryżu. Włochy, w tym Rzym, udało się poecie zobaczyć w 1836 r. Paryż i Rzym stały się jednak dla niego symbolami kultury europejskiej, której dziedzictwo w pierwszej połowie XIX w. ulegało w oczach romantyka rozkładowi. Poetyckie refleksje na temat przemijających wartości utrwalił w dwóch wierszach – Paryżu i Rzymie.

Twoje cele

Scharakteryzujesz sposób, w jaki Juliusz Słowacki opisywał Paryż i Rzym.

Przeanalizujesz środki językowe służące tworzeniu poetyckiego opisu Paryża.

Wskażesz podobieństwa między obrazami Albrechta Dürera i Huberta Roberta a wierszami romantycznego poety.

Porównasz wiersze Juliusza Słowackiego pt. Paryż i Rzym.

Poetyckie wyobrażenia Paryża i Rzymu w wierszach Juliusza

Słowackiego

Juliusz Słowacki

Listy do matki

Wielu mam teraz znajomych, ale żadnego miłego, żadnego, z którym by mi było żyć przyjemnie – i chciałbym jak najprędzej wyrwać się z Paryża do jakiegoś cichego miasta Włoch, żeby samo miasto mogło przemawiać do mojej imaginacji – bo Paryż bardzo prozaiczny – szkaradny – ani tak świetny, jak był kiedyś

dawniej

Źródło: Juliusz Słowacki, Listy do matki, [w:] tegoż, Dzieła, t. 13, red. Julian Krzyżanowski, Wrocław 1952, s. 37–38.

“

Przeczytaj

Paryż

Hubert Robert, Rozbiórka domów na moście Notre-Dame, ok. 1786 Źródło: domena publiczna.

Po upadku powstania listopadowego w 1831 r. Francja stała się najważniejszym ośrodkiem wychodźstwa Polaków, a Paryż – stolicą tzw. Wielkiej Emigracji. Aby uniknąć represji ze strony Rosji i znaleźć

sojuszników dla sprawy polskiej, Królestwo Polskie opuściło wówczas wielu żołnierzy i członków Rządu Narodowego, a także pisarzy, artystów, inteligentów oraz zwykłych Polaków, którzy za granicą szukali schronienia i lepszego bytu. Na emigracji w Paryżu znaleźli się między innymi Adam Mickiewicz,

Zygmunt Krasiński czy Fryderyk Chopin. W 1831 r., na skutek powierzonej mu misji dyplomatycznej, Paryż jako miejsce docelowe dłuższego pobytu wybrał także Juliusz Słowacki (1809‒1849). Niemal wszystkie swoje wrażenia z pobytu we Francji poeta notował w listach do matki – Salomei Bécu. W liście z 20 października 1831 r. pisał:

Powodem niechęci poety do Francuzów mogła być zazdrość o uwielbienie, którym otoczyli starszego Adama Mickiewicza, bardzo cenionego w kręgach emigracyjnych i traktowanego jak wieszcza. Wiele negatywnych refleksji z pobytu w stolicy Francji Juliusz Słowacki zanotował również w wierszu pt. Paryż, który powstał w 1832 r. Poeta nie dostrzegał piękna tego miasta:

Juliusz Słowacki

Listy do matki

Wiele zbiegałem świata – żyłem z Anglikami, bo mi się podobali! z Francuzami nie żyję – mam do nich jakąś nieprzezwyciężoną odrazę – taka nieszczerość – i tak wiele gadają. – Samotny prawie przepędzam cały dzień.

Źródło: Juliusz Słowacki, Listy do matki, [w:] Juliusz Słowacki, Dzieła, t. 13, red. Julian Krzyżanowski, Wrocław 1952, s. 31.

“

Juliusza Kleiner

Juliusz Słowacki. Dzieje twórczości

Ten Paryż, w którym jest wszystko, a więc także brud i zbrodnia, objawia mu się tylko jako symbol i ognisko zbrodniczości świata.

Źródło: Juliusza Kleiner, Juliusz Słowacki. Dzieje twórczości, t. 1, Warszawa 1923, s. 154.

“

W relacjach z pobytu w Paryżu dominuje nie tylko nostalgia, ale również charakterystyczna dla poezji romantycznej melancholia i fascynacja ruinami czy grobami. Zabytki stolicy Francji są zatem dla Słowackiego symbolami fascynującego go przemijania, a jednym z najbardziej podziwianych miejsc – cmentarz Père‑Lachaise:

Romantyk opuścił jednak Paryż w 1832 r., nazywając go w wierszu „Nową Sodomą”. Udał się do Szwajcarii, w której przebywał do 1836 r.

Juliusz Słowacki Paryż Juliusz Słowacki

Listy do matki

Jeden najmilszy z wieczorów, które miałem w Paryżu, był na cmentarzu Père la Chaise.

Nic nie widziałem piękniejszego w tym rodzaju – za miastem wzgórze bardzo

rozległe, którego pochyłość cała gęsto okryta grobami i zarosła cyprysami, przez które z trudnością przedrzeć się można. […]

Dochodząc do cmentarza, pełno ogródków i sklepików obwieszonych wiankami ze świeżych i artyficjalnych kwiatów.

Źródło: Juliusz Słowacki, Listy do matki, [w:] tegoż, Dzieła, t. 13, red. J.

Krzyżanowski, Wrocław 1952, s. 32.

“

Juliusz Słowacki

Paryż

Patrz! przy zachodzie, jak z Sekwany łona Powstają gmachy połamanym składem, Jak jedne drugim wchodzą na ramiona, Gdzieniegdzie ulic przeświecone śladem.

Gmachy skręconym wydają się gadem, Zębatą dachów łuską się najeża.

A tam — czy żądło oślinione jadem?

Czy słońca promień? czy spisa rycerza?

Wysoko — strzela blaskiem ozłocona wieża.

Nowa Sodomo! pośród twych kamieni Mnoży się zbrodnia bezwstydna widomie I kiedyś na cię spadnie deszcz płomieni,

Lecz nie deszcz boży, nie zamknięty w gromie,

“

John James Chalon, Cmentarz Père la Chaise, 1822 Źródło: domena publiczna.

Sto dział go poszle… A na każdym domie.

Kula wyryje straszny wyrok Boga;

Kula te mury przepali, przełomie, I wielka na cię spadnie kiedyś trwoga,

I większa jeszcze rozpacz — bo to kula wroga…

I już nad miastem wisi ta dział chmura, Dlatego ludu zasępione tłumy,

Dlatego ciemność ulic tak ponura,

Przeczuciem nieszczęść zbłąkane rozumy;

Bez echa kona słowo próżnej dumy, O wrogach ciągłe toczą się rozmowy…

A straż ich przednia, już północne dżumy Obrońców ludu pozwiewały głowy,

I po ulicach ciągły brzmi dzwon pogrzebowy.

Czy wrócą czasy tych świętych tajemnic, Kiedy tu ludzie zbytkiem życia wściekli, Jedni pod katem, drudzy w głębi ciemnic, Inni ponurzy, bladzi, krwią ociekli,

Co kiedy śmieli pomyśleć — wyrzekli?

Lud cały kona, katy i obrońce, Dnia im nie stało, aby się wysiekli;

I przeczuwając krwawej zorzy końce,

Jak Jozue wołali: “Dnia trzeba — stój, słońce!”

I nie stanęło — pomarli — przedwcześnie, Lecz zostawili pamiątki po sobie:

Kraj po rozlewie krwi tonący we śnie I lud, nie po nich ubrany w żałobie, Krwi trójcę w jednej wcieloną osobie.

Ten jak rodyjski posąg świecznik trzyma I jedną nogę wsparł na martwych grobie, Drugą na zamku królów… Gdzie oczyma Sięgnął — tam wnet i ręką dostawał olbrzyma.

A kiedy posąg walił się z podstawy,

Tysiące ludu sławą się dzieliło,

Każdy się okrył łachmanem tej sławy, Każdemu było dosyć — nadto było…

Marzą o dawnej sławie nad mogiłą I pod kolumną spiżu wszyscy posną;

Choć cięcie kata głowę z niej strąciło, Choć na niej może jak na gruzach z wiosną Chwasty i z lilijami Burbonów porosną.

Tu dzisiaj Polak błąka się wygnany, W nędzy — i brat już nie pomaga bratu.

Wierzby płaczące na brzegach Sekwany Smutne są dla nas jak wierzby Eufratu.

I całej nędzy nie wyjawię światu…

Twarze z marmuru — serca marmurowe, Drzewo nadziei bez liścia i kwiatu

Schnie, gdy wygnaniec złożył pod nim głowę, Jak nad prorokiem Judy schło drzewo figowe.

Z dala od miasta szukajmy napisów, Gdzie wielki cmentarz zalega na górze . O! jak tu smutno, kędy wśród cyprysów Pobladłe w cieniu chowają się róże.

A pod stopami — dalej — miasto w chmurze Topi się we mgłach gasnących opalu…

A dla żałobnych rodzin przy tym murze Przedają wianki z płótna lub z perkalu, Aby dłużej świadczyły o kupionym żalu.

Patrz znów w mgłę miejską — oto wież ostatki, Gotyckim kunsztem ukształcona ściana.

Rzekłbyś — że zmarła matka twojej matki, W czarne, brabanckie korónki ubrana, Z chmur się wychyla jak duch Ossyjana…

Ludzi nie dojrzysz… Lecz nad mgłami fali Stoją posągi (gdzie płynie Sekwana), Jakby się w Styksu łodzi zatrzymali

Przed piekła bramami we mgłach stoją biali…

Rzym

Hendrik Frans van Lint, Widok na Tyber (rzekę wpływającą do Rzymu), 1734

W 1836 r. Juliusz Słowacki rozpoczął swoją wielką podróż na Wschód, którą opisał później w poemacie dygresyjnym Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu. Pierwszym etapem wojażu był Rzym, który poeta przedstawił w wierszu o tym samym tytule. Wjechał do niego drogą od Civitavecchia – głównego portu morskiego Rzymu, oddalonego od miasta około 60 km. W przeciwieństwie do Paryża Wieczne Miasto wywarło na Słowackim ogromnie wrażenie, ale nie wspominał o nim w korespondencji z matką.

Fascynowały go ruiny dawnych zabytków. Przepełniona szczątkowymi artefaktami przestrzeń była dla Słowackiego miejscem romantycznej i melancholijnej kontemplacji. Niegdyś pełen monumentalnych zabytków Rzym przypominał o nieubłaganym prawie przemijania.

Tam gmachy Luwru, gdzie tron Baltazara, A na nim siedział wyrobnik umarły…

Przez dnie lipcowe panowała mara, U nóg jej ludzie snuli się jak karły;

Bo nad nią cienie śmierci rozpostarły Wielkość olbrzymią — był to król narodu.

I aksamity krew mu z czoła starły, Lecz jego dzieci umierały z głodu,

Zaczął dynastią trupów, był ostatnim z rodu.

Źródło: Juliusz Słowacki, Paryż, [w:] tegoż, Wiersze. Nowe wydanie krytyczne, oprac. J. Brzozowski, Z. Przychodniak,, Poznań 2005, s. 78–81.

Widok na Koloseum w Rzymie, XIX wiek, autor nieznany Źródło: domena publiczna.

Juliusz Słowacki Rzym Tomasz Ewertowski

Rzym wyobrażony w wierszach Juliusza Słowackiego, Józefa Bohdana Zaleskiego i Zygmunta Krasińskiego

W swojej wizji [Juliusz Słowacki] przetwarza to miejsce w pustynię, w której człowiek jest samotny i wydany na pastwę złośliwej siły rządzącej światem.

Wiersz Rzym wprowadza więc pesymistyczną wizję kondycji ludzkiej.

Źródło: Tomasz Ewertowski, Rzym wyobrażony w wierszach Juliusza Słowackiego, Józefa Bohdana Zaleskiego i Zygmunta Krasińskiego, [w:] K.

Szmid, T. Ewertowski, A. Kołos, Od Syberii po Amerykę. Geografia wyobrażona w literaturze polskiego romantyzmu, Poznań 2013, s. 57–74.

“

Juliusz Słowacki

Rzym

Nagle mię trącił — płacz na pustym błoniu:

“Rzymie! nie jesteś ty już dawnym Rzymem”.

Tak śpiewał pasterz trzód, siedząc na koniu.

Przede mną mroczne błękitnawym dymem Sznury pałaców pod Apeninami,

Nad nimi kościół ten, co jest olbrzymem.

Za mną był morski brzeg i nad falami Okrętów tłum jako łabędzie stado, Które ogarnął sen pod ruinami.

I zdjął mię wielki płacz, gdy tą gromadą Poranny zachwiał wiatr, i pędził daléj Jakby girlandę dusz w błękitność bladą.

“

Słownik

artefakt

(łac. arte factum – sztucznie wykonane) – przedmiot lub zdarzenie, które jest wytworem działalności człowieka, nie istnieje w przyrodzie

Królestwo Polskie

Królestwo Kongresowe (Kongresówka) – państwo utworzone decyzją kongresu wiedeńskiego, połączone unią personalną z Rosją w latach 1815‑1832

Rząd Narodowy

rząd polski, który sprawował najwyższą władzę wykonawczą w Królestwie Polskim w okresie powstania listopadowego 1830–1831

wanitatywny

(łac. vanitas – marność) – związany z tematyką przemijania, ludzkiej marności; vanitas to myśl przewodnia biblijnej Księgi Koheleta (Koh 1, 2): „Vanitas vanitatum et omnia vanitas” („Marność nad marnościami i wszystko marność”)

Wielka Emigracja

określenie ruchu emigracyjnego Polaków w pierwszej połowie XIX w., który spowodowany był upadkiem powstania listopadowego

I zdjął mię wielki strach, gdy poznikali Ci aniołowie fal — a ja zostałem

W pustyni sam — z Rzymem, co już się wali.

I nigdy w życiu takich łez nie lałem,

Jak wtenczas — gdy mię spytało w pustyni Słońce, szydzący bóg — czy Rzym widziałem?…

Źródło: Juliusz Słowacki, Rzym, [w:] tegoż, Wiersze. Nowe wydanie krytyczne, oprac. J. Brzozowski, Z. Przychodniak, Poznań 2005, s. 113.

Mapa interaktywna

Polecenie 1

Obejrzyj mapę interaktywną i wynotuj trasę podróży Juliusza Słowackiego do Paryża i Rzymu. Wyjaśnij, dlaczego poeta opuścił Warszawę.

Polecenie 2

Przeanalizuj, w jaki sposób Juliusz Słowacki opisał zabytki europejskich stolic – Paryża i Rzymu.

Zanotuj swoje spostrzeżenia.

Źródło: Contentplus.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Plan Paryża z 1876 roku Źródło: domena publiczna.

Mapa Rzymu z 1676 roku Źródło: domena publiczna.

 



 



Sprawdź się

Juliusz Słowacki Paryż Juliusz Słowacki

Paryż

Patrz! przy zachodzie, jak z Sekwany łona Powstają gmachy połamanym składem, Jak jedne drugim wchodzą na ramiona, Gdzieniegdzie ulic przeświecone śladem.

Gmachy skręconym wydają się gadem, Zębatą dachów łuską się najeża.

A tam — czy żądło oślinione jadem?

Czy słońca promień? czy spisa rycerza?

Wysoko — strzela blaskiem ozłocona wieża.

Nowa Sodomo! pośród twych kamieni Mnoży się zbrodnia bezwstydna widomie I kiedyś na cię spadnie deszcz płomieni,

Lecz nie deszcz boży, nie zamknięty w gromie, Sto dział go poszle… A na każdym domie.

Kula wyryje straszny wyrok Boga;

Kula te mury przepali, przełomie, I wielka na cię spadnie kiedyś trwoga,

I większa jeszcze rozpacz — bo to kula wroga…

I już nad miastem wisi ta dział chmura, Dlatego ludu zasępione tłumy,

Dlatego ciemność ulic tak ponura,

Przeczuciem nieszczęść zbłąkane rozumy;

Bez echa kona słowo próżnej dumy, O wrogach ciągłe toczą się rozmowy…

A straż ich przednia, już północne dżumy Obrońców ludu pozwiewały głowy,

I po ulicach ciągły brzmi dzwon pogrzebowy.

Czy wrócą czasy tych świętych tajemnic, Kiedy tu ludzie zbytkiem życia wściekli,

“

Jedni pod katem, drudzy w głębi ciemnic, Inni ponurzy, bladzi, krwią ociekli,

Co kiedy śmieli pomyśleć — wyrzekli?

Lud cały kona, katy i obrońce, Dnia im nie stało, aby się wysiekli;

I przeczuwając krwawej zorzy końce,

Jak Jozue wołali: “Dnia trzeba — stój, słońce!”

I nie stanęło — pomarli — przedwcześnie, Lecz zostawili pamiątki po sobie:

Kraj po rozlewie krwi tonący we śnie I lud, nie po nich ubrany w żałobie, Krwi trójcę w jednej wcieloną osobie.

Ten jak rodyjski posąg świecznik trzyma I jedną nogę wsparł na martwych grobie, Drugą na zamku królów… Gdzie oczyma Sięgnął — tam wnet i ręką dostawał olbrzyma.

A kiedy posąg walił się z podstawy, Tysiące ludu sławą się dzieliło,

Każdy się okrył łachmanem tej sławy, Każdemu było dosyć — nadto było…

Marzą o dawnej sławie nad mogiłą I pod kolumną spiżu wszyscy posną;

Choć cięcie kata głowę z niej strąciło, Choć na niej może jak na gruzach z wiosną Chwasty i z lilijami Burbonów porosną.

Tu dzisiaj Polak błąka się wygnany, W nędzy — i brat już nie pomaga bratu.

Wierzby płaczące na brzegach Sekwany Smutne są dla nas jak wierzby Eufratu.

I całej nędzy nie wyjawię światu…

Twarze z marmuru — serca marmurowe, Drzewo nadziei bez liścia i kwiatu

Schnie, gdy wygnaniec złożył pod nim głowę,

Jak nad prorokiem Judy schło drzewo figowe.

Juliusz Słowacki Rzym

Z dala od miasta szukajmy napisów, Gdzie wielki cmentarz zalega na górze . O! jak tu smutno, kędy wśród cyprysów Pobladłe w cieniu chowają się róże.

A pod stopami — dalej — miasto w chmurze Topi się we mgłach gasnących opalu…

A dla żałobnych rodzin przy tym murze Przedają wianki z płótna lub z perkalu, Aby dłużej świadczyły o kupionym żalu.

Patrz znów w mgłę miejską — oto wież ostatki, Gotyckim kunsztem ukształcona ściana.

Rzekłbyś — że zmarła matka twojej matki, W czarne, brabanckie korónki ubrana, Z chmur się wychyla jak duch Ossyjana…

Ludzi nie dojrzysz… Lecz nad mgłami fali Stoją posągi (gdzie płynie Sekwana), Jakby się w Styksu łodzi zatrzymali

Przed piekła bramami we mgłach stoją biali…

Tam gmachy Luwru, gdzie tron Baltazara, A na nim siedział wyrobnik umarły…

Przez dnie lipcowe panowała mara, U nóg jej ludzie snuli się jak karły;

Bo nad nią cienie śmierci rozpostarły Wielkość olbrzymią — był to król narodu.

I aksamity krew mu z czoła starły, Lecz jego dzieci umierały z głodu,

Zaczął dynastią trupów, był ostatnim z rodu.

Źródło: Juliusz Słowacki, Paryż, [w:] tegoż, Wiersze. Nowe wydanie krytyczne, oprac. J. Brzozowski, Z. Przychodniak,, Poznań 2005, s. 78–81.

Juliusz Słowacki

Rzym

Nagle mię trącił — płacz na pustym błoniu:

“Rzymie! nie jesteś ty już dawnym Rzymem”.

Tak śpiewał pasterz trzód, siedząc na koniu.

“

Ćwiczenie 1 Ćwiczenie 2

Przyporządkuj nazwy środków językowych do odpowiednich cytatów z wiersza Paryż Juliusza Słowackiego.

„Nowa Sodomo! pośród twych kamieni/ Mnoży się zbrodnia bezwstydna widomie”, „A tak – czy żądło oślinione jadem?/ Czy słońca promień? Czy spisa rycerza?”, „I przeczuwając krwawej zorzy końce,/Jak Jozue wołali”, „Patrz! przy zachodzie, jak z Sekwany łona/ Powstają gmachy połamanym składem”, „O!

jak tu smutno, kędy wśród cyprysów/ Pobladłe w cieniu chowają się róże”

apostrofa animizacja porównanie wykrzyknienie (eksklamacja) pytanie retoryczne

Ćwiczenie 3

Albrecht Dürer, Święty Michał walczący ze smokiem, 1497-1498 Źródło: domena publiczna.

Przede mną mroczne błękitnawym dymem Sznury pałaców pod Apeninami,

Nad nimi kościół ten, co jest olbrzymem.

Za mną był morski brzeg i nad falami Okrętów tłum jako łabędzie stado, Które ogarnął sen pod ruinami.

I zdjął mię wielki płacz, gdy tą gromadą Poranny zachwiał wiatr, i pędził daléj Jakby girlandę dusz w błękitność bladą.

I zdjął mię wielki strach, gdy poznikali Ci aniołowie fal — a ja zostałem

W pustyni sam — z Rzymem, co już się wali.

I nigdy w życiu takich łez nie lałem,

Jak wtenczas — gdy mię spytało w pustyni Słońce, szydzący bóg — czy Rzym widziałem?…

Źródło: Juliusz Słowacki, Rzym, [w:] tegoż, Wiersze. Nowe wydanie krytyczne, oprac. J. Brzozowski, Z. Przychodniak, Poznań 2005, s. 113.

Ćwiczenie 4

Osoba mówiąca w wierszu Juliusza Słowackiego Paryż przyjmuje różne postawy. Przyporządkuj podane cytaty do określeń charakteryzujących podmiot liryczny.

Tu dzisiaj Polak błąka się wygnany,/W nędzy — i brat już nie pomaga bratu./[…]/Drzewo nadziei bez liścia i kwiatu/Schnie, gdy wygnaniec złożył pod nim głowę,/Jak nad prorokiem Judy schło drzewo figowe, I już nad miastem wisi ta dział chmura,/Dlatego ludu zasępione tłumy,/Dlatego ciemność ulic tak ponura,/Przeczuciem nieszczęść zbłąkane rozumy, Kula wyryje straszny wyrok Boga,/Kula te mury przepali, przełomie,/I na cię spadnie kiedyś trwoga,/I większa jeszcze rozpacz – bo to kula wroga…, Wierzby płaczące na brzegach Sekwany/Smutne są dla nas jak wierzby Eufratu./I całej nędzy nie wyjawię światu…

pesymista

wieszcz-prorok

moralista

człowiek lamentujący

Ćwiczenie 5

Scharakteryzuj sposób, w jaki Juliusz Słowacki opisuje w swoim wierszu najważniejsze zabytki Paryża.

Zabytek Paryża Sposób opisu kolumna Vendôme

cmentarz Père-Lachaise katedra Notre-Dame most Zgody

Luwr

Ćwiczenie 6

W wyobrażeniu Rzymu opisywanego przez Juliusza Słowackiego przeciwstawione są trzy elementy.

Nazwij je, interpretując cytaty podane w tabeli.

1. „Przede mną mroczne błękitnawym dymem Sznury pałaców pod Apeninami,

Nad nimi kościół ten, co jest olbrzymem”

2. „Za mną był morski brzeg i nad falami Okrętów tłum jako łabędzie stado”

3. „I zdjął mię wielki strach, gdy poznikali Ci aniołowie fal — a ja zostałem

W pustyni sam — z Rzymem, co już się wali”

Ćwiczenie 7

Obejrzyj galerię obrazów francuskiego malarza rokokowego Huberta Roberta (1733‒1808), a następnie wyjaśnij, w jaki sposób w wierszu Rzym Juliusz Słowacki łączy motyw arkadyjski z wanitatywnym (dotyczącym przemijania).

Hubert Robert, Ruiny Rzymu, ok. 1760 Źródło: domena publiczna.

Hubert Robert, Ruiny akweduktu, XVIII wiek

Hubert Robert, Łuk Tytusa w Rzymie, 1754‒1765

 



 



Ćwiczenie 8

Czy miasto można czytać jako tekst kultury? Sformułuj odpowiedź, w której uzasadnisz swoje stanowisko.

Praca domowa

Stwórz galerię obrazów i fotografii przedstawiających Paryż i Rzym w XIX i XX wieku. Zastanów się, co może fascynować artystów w tych miastach. Wybrane obrazy i fotografie możesz wydrukować lub zapisać w innej dowolnej formie.

Hubert Robert, Pustelnik modlący się w ruinach rzymskiej świątyni, ok. 1760

Hubert Robert, Most Ponte Solario w Rzymie, ok. 1775

Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska Przedmiot: Język polski

Temat: Poetyckie wyobrażenia Paryża i Rzymu w wierszach Juliusza Słowackiego Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

3) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, metajęzykową, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;

II. Kształcenie językowe.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

4) określa rolę języka w budowaniu obrazu świata.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

kompetencje cyfrowe;

kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne. Uczeń:

pozna kontekst biograficzny wierszy Paryż, Rzym;

zinterpretuje i porówna wiersze Juliusza Słowackiego: Paryż, Rzym;

przeanalizuje podobieństwa i różnice między sposobem pokazywania tych samych motywów przez Albrechta Dürera, Huberta Roberta i Juliusza Słowackiego;

przeanalizuje funkcjonalność zastosowanych w wierszach środków artystycznego wyrazu.

Strategie nauczania:

konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

rozmowa kontrolowana;

metoda ćwiczeń przedmiotowych;

praca z tekstem teoretycznym;

przekład intersemiotyczny;

interpretacja i analiza porównawcza.

Formy pracy:

praca indywidualna;

praca w grupach;

praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

tablica interaktywna/tablica;

karty papieru A‑3, flamastry, kartki samoprzylepne;

kartki z tekstami wierszy.

Przebieg lekcji:

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Mapa interaktywna”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel pokazuje uczniom zdjęcia Paryża i Rzymu dostępne w zasobach internetu (może wykorzystać zdjęcia zrobione przez siebie lub przyniesione przez uczniów) i rozpoczyna rozmowę

na temat sposobów utrwalania obrazów miast na zdjęciach i w innych tekstach kultury.

2. Uczniowie wymieniają czynniki, które, ich zdaniem, wpływają na sposoby pokazywania miasta.

3. Nauczyciel podsumowuje uczniowskie wypowiedzi, dodaje do nich informację o przymusowej emigracji i w ten sposób wprowadza do właściwej części lekcji. Podaje cel i temat.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z multimedium bazowym w e‑materiałach i na tej podstawie ustalają przyczyny emigracji Juliusza Słowackiego.

2. Na interaktywnej mapie podróży uczniowie rozpoznają miasta, w których przebywał Juliusz Słowacki.

3. Nauczyciel wybiera dwie osoby i prosi o głośne odczytanie wierszy Paryż i Rzym.

4. Uczniowie samodzielnie wykonują dwa wybrane przez siebie ćwiczenia z e‑materiałów. Odczytują wyniki swojej pracy i uzasadniają wybór ćwiczeń.

5. Nauczyciel organizuje pracę 4 grup i przydziela zadania: Grupa 1. Przygotowuje plakat zapraszający do Rzymu zaprezentowanego przez Juliusza Słowackiego. Grupa 2. Buduje impresywną wypowiedź nakłaniającą do odwiedzenia Rzymu pokazanego w wierszu Juliusza Słowackiego. Grupa 3.

Przygotowuje plakat pokazujący Paryż z wiersza Juliusza Słowackiego. Grupa 4. Buduje ekspresywną wypowiedź prezentującą Paryż ukazany w wierszu Juliusza Słowackiego.

6. Uczniowie prezentują i oceniają efekty swojej pracy. W ocenie wykorzystują samoocenę i ocenę koleżeńską.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel przypomina rozmowę, która rozpoczynała lekcję, i prosi uczniów o wypisanie czynników mających wpływ na sposób obrazowania Paryża i Rzymu w wierszach Juliusza Słowackiego.

Zadanie domowe: do wyboru:

1. Porównaj Rzym zaprezentowany przez Juliusza Słowackiego z dwoma innymi obrazami tego miasta ukazanymi w znanych ci tekstach kultury.

lub

2. Porównaj Paryż zaprezentowany przez Juliusza Słowackiego z dwoma innymi obrazami tego miasta ukazanymi w znanych ci tekstach kultury.

Materiały pomocnicze:

Jerzy Pelc, Juliusz Słowacki. Listy do krewnych, przyjaciół i znajomych (1820–1849), Wrocław 1959.

Raptularz Słowackiego | Finezje literackie | 4/5, O samotności poety, Ninateka Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Interaktywną mapę oraz galerię zdjęć zamieszczoną w e‑materiałach można wykorzystać, analizując utwory innych autorów, którzy podróżowali do Rzymu i Paryża lub wykreowali bohaterów, dla których ważny był pobyt w tych miastach.