GLÜCKAUF
Berg- und Hüttenmännische Zeitschrift
Nr. 37 11. September 1926 62. Jahrg.
Die weitere Entwicklung und praktische Bewährung des Kohlenschneiders.
Von B ergassessor H. G r a h n , Lehrer an der Bergschule zu Bochum.
G a t t u n g , die e r r e ic h b a r e S c h ra m tie fe 1 — 1,20 m im A b b a u u n d bis 1,40 m im O r t b e t r i e b g e g e n ü b e r 0 , 8 0 m fr ü h e r . D ie n o r m a l e P i c k e n f o r m ist die a u s h o c h w e r t i g e m K r u p p s c h e m Stahl hergestellte H e i a p i c k e 1. N e u s i n d d i e V o r r i c h t u n g e n z u r H ö h e n v e r s t e l l u n g u n d z u m S c h w e n k e n d e r S c h rä m s t a n g e . D e m e r s t g e n a n n t e n Z w e c k d i e n t ein kräftiges s c h m ie d e e i s e r n e s Blech, a u f d a s d e r S c h n e i d e r a u f g e s c h r a u b t ist u n d d a s sich w ä h r e n d d e s B e tr ie b e s u m ein G e l e n k p u lt d e c k e l a r ti g a u f k l a p p e n u n d in v e r s c h i e d e n e n H ö h e n l a g e n b i s z u 1 1 0 m m ü b e r d e r W a g -
re c h t e n vers te lle n lä ß t (A b b . 2). U m die M a s c h in e w a g r e c h t s c h w e n k e n z u k ö n n e n , h a t m a n d e n B e f ö r d e r u n g s schlitten m i t e i n e r D r e h s c h e i b e v e r se h e n , a u f d e r m a n d e n S c h n e i d e r u m d e n m it d e m S c h litte n fest v e r b u n d e n e n Z a p f e n a u m 1 8 0 ° d r e h en k a n n ( A b b . 3). D a m i t sich d ie S c h r ä m s t a n g e n i c h t i n f o l g e d e s S e i l z u g e s in d e r K o h l e s c h r ä g stellt, ist a n d e m 1,0 5 m la n g e n K u f e n s chlitte n d e r in A b b . 1 v o l l s t ä n d i g Abb. 1. Ansicht d e r Bauart 1924 des Kohlenschneiders. w i e d e r g e g e b e n e , 2 , 1 0 m la n g e
S t e u e r s c h w a n z b m i t a b n e h m b a r e m Der erste K o h l e n s c h n e i d e r ( K R N R 1 9 2 2 ) w i r d a u c h
heute noch auf H e l e n e u n d A m a l ie h a u p t s ä c h l i c h als Ortmaschine in s c h w e b e n d e n u n d s ö h l i g e n O r t b e t r i e b e n , vor allem in F lö ze n v o n g e r i n g e r M ä c h t ig k e i t b e n u t z t ; er ist aber zu s c h w a c h u n d z u w e n i g b e trie b s sic h e r , als daß seine w eitere E i n f ü h r u n g e m p f o h l e n w e r d e n könnte.
B e s c h r e i b u n g d e r n e u e n B a u a r t e n . Die angestellten V e r s u c h e u n d d a s B e str e b e n , die bisherige Schram tiefe v o n 0 , 8 0 m im A b b a u a u f etw a 1 m zu v e rg r ö ß e rn , h a b e n z u m B a u d e s z u rz e i t ver-
B e l a s t u n g s g e w i c h t a n g e b r a c h t , d e r a n d e n S te m p e ln e n t la n g g l e it e t u n d d a d u r c h d e m K o h l e n s c h n e i d e r e i n e si c h e r e F ü h r u n g gib t. A m v o r d e m E n d e d e s K u fe n s c h l it te n s ist die a b n e h m b a r e u n d in s e n k r e c h t e r Der zuerst auf d e n b e i d e n S c h a c h t a n l a g e n d e r G e
werkschaft des S t e i n k o h l e n b e r g w e r k s H e l e n e u n d A m alie in Essen e rprobte u n d e i n g e f ü h r t e K o h l e n s c h n e i d e r d e r Maschinenfabrik W e stfa lia in G e l s e n k i r c h e n1 ist in s e in e r Konstruktion w esen tlich v e r b e s s e r t u n d ve rs tä rk t u n d sein Anwendungsbereich a u f d e r g e n a n n t e n Z e c h e e rh e b l ic h ausgedehnt w o r d e n . A u c h a u f z a h l r e i c h e n w e it e rn Schaclitanlagen d e s R u h r b e z i r k s u n d in ä n d e r n B e r g b a u bezirken hat er i n z w i s c h e n u n t e r v e r s c h i e d e n e n V e r h ä lt
nissen V e r w e n d u n g g e f u n d e n .
Abb. 2. H öhenverstellvorrichtu ng.
breitetsten K o h le n s c h n e i d e r s K R 10, 1 9 2 4 (A b b . 1) g efü h r t, von dem 4 2 0 S tü c k in B e tr ie b sin d .
Die Leistung a n d e r M o t o r w e l l e b e t r a g t nachi d e m gebnis von B r e m s v e r s u c h e n 11 P S g e g e n 5 P c
1 Glückaul 1022, S. 397.
Abb. 3. Schwenkvorrichtung.
R i c h t u n g s c h w e n k b a r e , le ic h t a u f g e b o g e n e u n d m i t v o r g e z o g e n e r Spitze v e r s e h e n e V o rsatzp latte, c v o n 0,4 m L ä n g e befestigt, s o d a ß die g a n z e 2 , 5 5 m l a n g e V o r r i c h t u n g o h n e S c h w ie r i g k e it e n a u f d e m L i e g e n d e n d a h i n gleitet, a u c h w e n n d ie ses u n r e g e l m ä ß i g o d e r s c h l e c h t s e in sollte. A u f d e r V o r s a t z p la t te b e f i n d e n si c h n e b e n e i n a n d e r d ie d rei Z u g ö s e n d f ü r d e n A n s c h l u ß d e s Seiles
i Olückauf 1924, S. 255.
u n d f ü r d e n A n g r if f d e s S e il z u g e s v o n d e r e i n e n o d e r d e r ä n d e r n Seite u n d a u c h v o n d e r Mitte a us. D e r B e f e s t i g u n g s p u n k t d e s Z u g s e i l e s m u ß e b e n s o g e w ä h l t w e r d e n , d a ß d e r K o h l e n s c h n e i d e r b e i m S c h r ä m e n parallel z u m K o h l e n s t o ß gleitet.
D ie V o r - u n d R ü c k b e w e g u n g d e s K o h l e n s c h n e i d e r s a m K o h l e n s t o ß e n t l a n g e r f o l g t m i t H ilfe e in e s b e s o n d e r n M o t o r w i n d w e r k e s (A b b . 4), das, a u f e i n e m K ufen sch litten
e n g m a s c h i g e D r a h t s i e b e an, d a m i t Verunreinigungen fe r n g e h a lt e n w e r d e n . D ie S c h m i e r u n g des Triebwerkes e r f o lg t d u r c h e in f a c h e S c h l e u d e r w i r k u n g , zu welchem Z w e c k d e r T r i e b w e r k s k a s t e n m i t e t w a 5 1 Ö l gefüllt w ir d , d a s je S c h i c h t d u r c h e t w a 0,5 1 ergänzt werden m u ß . D ie b e i d e n H a u p t l a g e r f ü r d ie Schrämstangen- m i t n e h m e r h ü l s e s i n d z u m T eil als Ringschmierlager a u s g e b ild e t, die sich a u f d e r Z e c h e H e l e n e u n d Amalie als d u r c h a u s b e t r i e b s s i c h e r b e w ä h r t h a b e n , zu m großen T eil a b e r a u c h als g e s c h l o s s e n e , d u r c h je eine Patent
fe ttb ü c h s e g e s c h m i e r t e B r o n z e l a g e r .
D ie U m la u f z a h l d e s D r e h k o l b e n m o t o r s w ird durch ein en G e s c h w i n d i g k e i t s r e g l e r a u f d a u e r n d gleicher Höhe g e h a l te n , so d a ß d e r M o t o r w e d e r bei Leerlauf noch bei b e s o n d e r s h o h e m B e t r i e b s d r u c k d u rc h g e h e n kann.
Abb. 4. M otorw in dw erk.
r u h e n d , d e m K o h l e n s c h n e i d e r m i t H ilfe e in e s kräftigen G e l e n k e s u n m i t t e l b a r v o rg e s c h a lt e t, a b e r a u c h fü r sich allein, z. B. in d e r o b e r n S treb streck e, a ufgeste llt w e r d e n k a n n . V o n d e r z w e it e n M ö g l ic h k e i t w i r d v o r w i e g e n d b ei steiler L a g e r u n g G e b r a u c h g e m a c h t u n d d a s W i n d w e r k z. B. b e i m A b b a u h o h e r S t ö ß e t a g e l a n g a n d e r s e l b e n Stelle belassen , w o b e i m a n d a s Seil ü b e r ei ne R olle z u m S c h n e i d e r fü h rt. D a s W i n d w e r k ist m i t e i n e r M o t o r r e g l u n g s v o r r i c h t u n g v e rs e h e n , die d u r c h das bei z u g r o ß e r H ä r t e d e r K o h l e u n d d e r in f o lg e d e s s e n z u st a rk e n S e i l s p a n n u n g e r f o l g e n d e A u f k ip p e n des M o t o r s b e t ä ti g t w i r d u n d m i t H ilfe e in e s R e g l u n g s h a h n e s die L u f t z u f ü h r u n g u n d d a m i t die U m la u f z a h l d e s D r e h k o l b e n s v e r m i n d e r t , s o d a ß sich d a s Seil e n t s p a n n t u n d ein B r u c h d e r S c h r ä m s t a n g e v e r h ü t e t w ird . Bei n a c h l a s s e n d e r B e l a s t u n g d e s W i n d w e r k e s e n t s p a n n t s i c h e i n e b e i m A u f k i p p e n g e s p a n n t e Feder, s o d a ß sich d e r R e g l u n g s h a h n w e i t e r ö ffn et u n d die S e i l g e s c h w i n d i g keit w i e d e r e r h ö h t w ir d .
D u r c h d ie Z e r l e g u n g d e r g a n z e n V o r r i c h t u n g in die e i n z e l n e n T eile ist es m ö g l i c h g e w o r d e n , d a s G e w i c h t d e s e i g e n tl ic h e n K o h l e n s c h n e i d e r s m i t A n t r i e b s m o t o r ,
Abb. 5. Schrämstellung.
H ö h e n v e r s t e l l v o r r i c h t u n g u n d S c h w e n k v o r r i c h t u n g d e r S c h r ä m s t a n g e e in s c h li e ß li c h d e s K u fe n sc h litte n s auf 0 , 3 2 5 t z u h a l t e n ; d a s M o t o r w i n d w e r k w i e g t 0 , 2 4 8 t.
D e r 11 - P S - D r e h k o l b e n m o t o r w i r d d u r c h e i n e im I n n e r n d e s G e t r i e b e k a s t e n s u n t e r g e b r a c h t e Ö l p r e ß p u m p e g e s c h m ie r t. D ie s e s a u g t d a s Ö l a u s e i n e m b e s o n d e r n B e h ä lte r u n d d r ü c k t es t r o p f e n w e i s e in d ie D r u c k l u f t l e itu n g , s o d a s die D r u c k l u f t d a s Ö l in d e n M o t o r m i t n i m m t u n d es d a r i n g l e i c h m ä ß i g alle n sich d r e h e n d e n T e il e n z u f ü h r t. D ie P u m p e s a u g t d a s Ö l d u r c h zw ei
W e n n m a n a u c h bei d e r A u s b i l d u n g des Kohlen
s c h n e i d e r s in e r s te r L in ie a n s e i n e V e r w e n d u n g im A b b a u g e d a c h t hat, s o lä ß t e r sich d o c h m it Hilfe be
s o n d e r e r E i n r i c h t u n g e n e b e n f a l ls s e h r vorteilhaft in der V o r r i c h t u n g b e i m A u f f a h r e n v o n streichenden und s c h w e b e n d e n F lö z s tr e c k e n v e r w e n d e n . Z u diesem Z w e c k w i r d e r n i c h t a u f d e n g e w ö h n l i c h e n Steuer
schlitte n, s o n d e r n a u f ein b e s o n d e r e s U nte rg este ll gesetzt, d a s ein S c h w e n k e n u m 1 8 0 ° u n d a u ß e r d e m ein Auf
k la p p e n gestattet, s o d a ß m a n m i t die sem Kohlen
s c h n e i d e r s o w o h l s c h r ä m e n als a u c h kerb en kann ( A b b . 5 u n d 6).
Im l a u f e n d e n J a h r e h a t d ie M a s c h in e n fa b r ik West- falia n o c h e i n e n e u e G a t t u n g (D 18, 1 9 2 6 ) auf den Markt g e b r a c h t , die, falls sie sich w eiterh in so be
w ä h r t, w i e e s b i s h e r n a c h d e n auf verschie
d e n e n S c h a c h t a n l a g e n g e m a c h t e n Erfahrungen d e r Fall g e w e s e n ist, e i n e gew iss e Verein
f a c h u n g d e r a l te r n G a t t u n g b e d e u t e n würde.
D ie a n s c h e i n e n d e V e r b e s s e r u n g b e r u h t auf der V e r w e n d u n g e i n e r n e u e n P ic k e n fo rm , Bauart W e s t f a l i a - W a n n e t ( A b b . 7 u n d 8), sowie einer l a n g e m S c h r ä m s t a n g e , d ie in mittelfester, reiner K o h le S c h ra m ti e fe n b is z u 1,40 m zu e rre ic h e n
gestattet. D ie s e r K o h l e n s c h n e i d e r ist mit einem st ä rk e rn D r e h k o l b e n m o t o r v o n 18 PS e Leistung a n d e r W e l l e a u s g e r ü s te t . D a s G e t r i e b e ist derartig ver
ein fa c h t u n d d ie L a g e r r e i b u n g u n t e r ausschließlicher V e r w e n d u n g v o n R o l l e n l a g e r n s o v e r m in d e r t worden, d a ß ein m e c h a n i s c h e r W i r k u n g s g r a d v o n rd. 90 °/o erzie l w i r d u n d die L e is tu n g a n d e r S c h r a m w e l le noch rd.
16 P S beträgt, w i e d ie in G e g e n w a r t des Verfassers v o r g e n o m m e n e n B r e m s v e r s u c h e e r w ie s e n haben. Auci die S c h m i e r u n g ist e r h e b l i c h einfacher, da n ur noci e i n e e i n z ig e Ö ls c h m i e r s t e l l e f ü r d e n Drehkolbenmotor b esteht, w ä h r e n d d a s G e t r i e b e u n d d ie Rollenlager durci
Abb. 6. Kerb- u n d Schlitzstellung.
d e r S ta n g e u n t e r d e m H a n g e n d e n her. D a s U n t e r s c h n e i d e n ein es O r t s t o ß e s v o n 4 m B reite e in s c h li e ß li c h des D u r c h k e r b e n s d e r S c h le c h te n an e i n e m S to ß d a u e r t je n a c h d e r F estig keit d e r K o h le e t w a 3A — 1 st.
ln d ie s e r W e i s e w i r d b e i m S tr e c k e n v o r t r ie b b e s o n d e r s mit d e m k le in en K o h l e n s c h n e i d e r gearb eitet. Bei A n w e n d u n g d e s g r o ß e n S c h n e i d e r s v o r O r t b e n u t z t m a n d i e o b e n b e s c h r i e b e n e S c h w e n k v o r r i c h t u n g u n d u n t e r s c h n e i d e t d e n K o h l e n s t o ß radial (A b b . 11). H a t m a n
Abb. 11. G r o ß e r K ohlenschneider beim Schräm en im Streckenvortrieb.
Abb. 12. G r o ß e r K ohlenschneider beim Kerben im Streckenvortrieb.
d ie z u m K e r b e n g e e i g n e t e Stelle erreic ht, M M i s o zieht m a n d ie S ta n g e m i t H ilf e des LS W i n d w e r k e s h o c h u n d u n t e r d e m H a n - ( | [ , [ ( g e n d e n h e r a u s d e m K e r b z u r ü c k (A b b . 12).
1 ‘ D ie Z e i t d a u e r e i n e s s o l c h e n R a d ia lsc h n itte s l t | | , ! bei e i n e r S c h ra m ti e fe v o n 1,3 0 m bei 1,4 0 m S c h r ä m s t a n g e n l ä n g e b e t r ä g t bei mittel- i ^ u m w i i i fester K o h le e t w a 5 ~ 6 m i n , die d e s K erb - sch n ittes e b e n fa l ls 5 — 6 m i n u n d d i e d e s R ü c k sc h n itte s e t w a 3 m i n .
Im A u f h a u e n w i r d die M a s c h i n e m e is t m i tt e n v o r d e m S t o ß aufg este llt, die S t a n g e para lle l z u m S t o ß gestellt u n d n u n im R u n d s c h n i t t g a n z h e r u m g e s c h w e n k t, w i e es A b b . 13 zeigt. In d e r R eg el b r i c h t d a n n d e r e i n e S t o ß n a c h E n t f e r n u n g d e r S c h r a m k o h l e leic ht n a c h , w ä h r e n d d e r a n d e r e m i t d e m A b b a u h a m m e r h e r e i n g e w o n n e n w e r d e n k a n n . G e g e b e n e n f a l l s m u ß d ie K o h l e a u c h n o c h d u r c h g e k e r b t w e r d e n . E i n g a n z e r R a d ia l
s c h n i tt e r f o r d e r t u n g e f ä h r 5 m i n .
E r w ä h n t sei n o c h , d a ß m a n n e u e r d i n g s b e i steiler L a g e r u n g v o n 4 0 ° u n d m e h r m i t H ilf e e i n e r b e s o n -
d e r n B o h r m a s c h i n e d e r Z e c h e L ö c h e r v o n 1 2 0 m m D u r c h m e s s e r u n d 3 0 — 4 0 m flacher H ö h e v o n O r t zu O r t herstellt, d u r c h d ie d a n n ein b e s c h w e r t e s Seil h e r u n te r g e la s s e n w ir d , s o d a ß d ie b e s o n d e r e B e w e t t e r u n g d e s A u f h a u e n s fortfäl lt u n d fe r n e r d e r K o h l e n s c h n e i d e r v o n u n t e n h e r m i t H ilfe d e s o b e n ü b e r eine Rolle
im Aufhauen.
g e f ü h r t e n Seiles u n d d e s in d e r u n t e r n Strecke auf- g estellte n W i n d w e r k e s im A u f h a u e n a l lm ä h lic h h o c h g e z o g e n w e r d e n kan n .
Im A b b a u w i r d h e u t e in d e r Regel d a s W i n d w e r k , v o r alle m bei steiler L a g e r u n g , in d e r o b e r n F lö zs tre ck e au fg es tellt u n d d a s Seil v o n d o r t ü b e r e in e a m h ö c h sten P u n k t o b e r h a l b d e s A b b a u s t o ß e s verla g e rte Se il
r o l l e n f ü h r u n g h i n a b z u m K o h l e n s c h n e i d e r g e fü h r t. D ie B e d i e n u n g d e s W i n d w e r k e s e rf o lg t n e b e n b e i d u r c h d e n in d e r o b e r n Strecke m i t B a h n b r e c h e n b esch äftig ten H a u e r . W ä h r e n d d e s S c h n e i d e n s m u ß d e r d ie M a s c h i n e b e d i e n e n d e S c h r a m m e i s t e r v o r alle m d a r a u f a ch ten , d a ß d e r K o h l e n s c h n e i d e r d i c h t a m K o h l e n s t o ß e n tla n g g le ite t, d a m i t i m m e r die volle S c h ra m tie fe erreic ht
w i r d ; d a z u d i e n t d e r o b e n e r w ä h n t e S te u e r s c h w a n z in V e r b i n d u n g m i t s t r e n g p l a n m ä ß i g e m A u s b a u . D a s U n te r- s c h r ä m e n e in e s S to ß e s v o n 3 0 —3 5 m flacher H ö h e , w i e es bei steiler L a g e r u n g , v o r al lem bei A n w e n d u n g d e s kle in en K o h l e n s c h n e i d e r s üblich ist, d a u e r t je n a c h d e r F e stig keit d e r K o h le etw a 1 - P/2 st.
E in e b e s o n d e r e A b- b a u - u n d V e r h ie b s f o r m --- ist d e r S c h r ä g s t o ß m it Abb. 14. Schrägsto ß a u f g e h ä n g t e m B ergever- mit aufgehängtem Versatz, satz, d e n A b b . 14 v e r a n sc h a u l ic h t . D e r H a u p t z w e c k d ie s e r V e r h ie b s a r t ist d ie E r h ö h u n g d e s S tü c k k ohle nfalls. W i e ers ich tlich , ist d e r S to ß , u m g e k e h r t w ie s o n s t b e i m S c h r ä g b a u , o b e n v o rg e s e tz t, so d a ß d ie b e i m S c h n e i d e n h e r e i n b r e c h e n d e K o h l e a u f d e m a n s t e h e n d e n K o h l e n s t o ß u n t e r e i n e m W i n k e l v o n e t w a 4 0 ° h e r u n t e r r u t s c h t u n d so w e i t g e h e n d g e s c h o n t w ir d . D ie K o h le fließt g e w i s s e r m a ß e n w ä h r e n d d e s S c h n e i d e n s in e i n e m u n u n t e r b r o c h e n e n S t r o m e h i n a b . N a t u r g e m ä ß m u ß a u c h d e r B e rg e v e rs a tz o b e n v o r s t e h e n u n d sich im g a n z e n
d e m V e rla u f d e s K o h l e n s t o ß e s a n p a s s e n . Man setzt den V ersch lag , u m d e m V e rs a t z m e h r H a lt zu geben, t r e p p e n f ö r m i g a b u n d v e r s tä r k t ih n a n d en am meisten belaste ten Stellen d u r c h z w is c h e n g e s te l lt e kräftige Stem
pel (A b b . 14). D e r K o h l e n s c h n e i d e r selb st m u ß hierbei e in seitig e r h ö h t w e r d e n , d a m i t d a s S c h r a m g u t nicht in d e n S c h r a m s c h l it z hin e in lä u ft.
W e n n H a n g e n d e s u n d L i e g e n d e s s e h r schlecht sin d , d e r K o h l e n s c h n e i d e r a b e r w e g e n d e r Festigkeit d e r K o h le tr o t z d e m a n g e w a n d t w e r d e n soll, dann wird v o n o b e n n a c h u n t e n , a u f d e r Z e c h e H elen e und A m a lie in d e r F a l l r i c h t u n g (A b b . 15), auf der Zeche G e n e r a l B lu m e n th a l im n o r m a l e n S c h r ä g b a u , u nd zwar i m m e r je ein A b s c h l a g v o n S c h a l h o l z l ä n g e unterschnitten u n d s o f o r t a u s g e b a u t . D e n K o h l e n s c h n e i d e r bremst m a n d a b e i v o n o b e n h i n u n t e r
a m S to ß e n t l a n g a b u n d b e n u tz t ih n z u g l e ic h b e i m A u s b a u e n als si c h e r n S t a n d o r t ; d e r S c h n e i d e r w i r d in e i n e m z u g le ich als K o h l e n r u t s c h e d i e n e n d e n W i n k e l b l e c h g e f ü h r t.
S o lc h e G le i t r u t s c h e n b e n u t z t m a n auf d e r Z e c h e H e l e n e u n d A m a lie a u c h b e i m S c h n e i d e n v o n u n t e n n a c h o b e n in h o h e n S t ö ß e n v o n 4 0 — 8 0 m , u m die B i l d u n g v o n K le i n k o h le m ö g l i c h s t z u v e r m e i d e n .
Bei fla c h e m Ein fallen w e r d e n die K o h l e n s c h n e i d e r in h o h e n R u t s c h e n s t ö ß e n v o n 6 0 — 1 4 0 m H ö h e je n a c h d e n L a g e r u n g s - u n d s o n s t i g e n V e r
hältn is sen a n g e w a n d t u n d d ie --- --- S tö ß e dabei im a l l g e m e in e n Abb. 15. FallenderVerhieb in zw ei S c h ic h te n g e s c h n itte n . >n einzelnen Abschnitten.
Die A rb e its te ilu n g ist derart,
d a ß n a c h ts z u n ä c h s t d e r S to ß in h a l b e r H ö h e von u n te n h e ra u f u n te rs c h n i tt e n , in d e r F rühsc hic ht die u n te rs c h n itte n e K o h le h e r e i n g e w o n n e n u n d abgefördert u n d in d e r M i tta g s s c h ic h t versetz t w ird . Die obere Hälfte b e h a n d e l t m a n in d e rs e lb e n W eise, dreht darauf die o b e n a n g e l a n g te M a s c h in e h e r u m u n d fährt sie m it L in k ss ta n g e z u n ä c h s t in d e r o b e r n , u n d dann in d e r u n te r n H älfte h in a b . J e d e n vierten T a g werden in d e r N a c h ts c h ic h t a u c h die R u ts c h e n u n d die Berge
k ip p e u m g e le g t . A b b . 16 zeig t die sen Abbau, und A b b . 17 d e u te t s c h e m a tisc h di e R e i h e n f o l g e des Unter
s c h n e i d e n s u n d d e r H e r e i n g e w i n n u n g d e r beiden ersten S ch n it te 1 u n d 2 ü b e r e i n a n d e r au f d e r Berg- und s o d a n n d ie je n ig e d e r b e i d e n f o l g e n d e n Schnitte 3 und 4 u n te r e i n a n d e r au f d e r T a lf a h r t an. Bei diesem streng p l a n m ä ß i g d u r c h g e f ü h r t e n A b b a u w e r d e n Hauerleislun
g e n e inschließli ch d es K o h le n s c h n e i d e n s , Bergekippens, B ergeversetz ens, R u ts c h e n u m le g e n s , Kohlenladens und A b s c h l e p p e n s bis z u 4 , 3 8 t je M a n n u n d Schicht erzielt.
Z u m A b s c h le p p e n b e n u t z t m a n m e ist einen Strecken
sä u le n h a sp e l.
Im a l lg e m e in e n w i r d j e d e r K o h le n s c h n e i d e r immer n u r in e i n e r b e s t im m t e n S tr e b e v o n e in e r bestimmten K a m e ra d s c h a ft b e n u t z t ; a u f d e r Z e c h e ver. Constantin d e r G r o ß e , S c h a c h t a n la g e 4 / 5 bei H e rn e , verwendet m a n z w ei K o h l e n s c h n e i d e r a b w e c h s e l n d in 4 Rutschen- b e trie b e n , v o n d e n e n je 2 ü b e r e i n a n d e r zu beiden Sejten e in es B r e m s b e r g e s li egen. D e n A b b a u d e s n u r 0,65 m
Abb. 16. Streichender Verhieb.
Abb. 18. Wagen mit Kohlenschneider.
s o d a n n 5 0 m in d ie s e m h o c h s o w i e e n d l ic h n o c h 120 m w eit in e i n e r F lö z s tre c k e b is z u m A r b e i t s p u n k t zu schaffen u n d d e n K o h l e n s c h n e i d e r b e t rie b s fe rt ig z u m S c h r ä m e n a m K o h l e n s t o ß b e re itz u s te lle n .
B e t r i e b s l e i s t u n g e n u n d - k o s t e n .
E in e n Ü b e r b l i c k ü b e r die E r g e b n i s s e e i n i g e r S c h r ä m - b e t rie b e m it g u t e r L e i s t u n g im M o n a t J a n u a r 1 9 2 6 auf d e n b e i d e n S c h a c h t a n la g e n H e l e n e u n d A m a l ie g i b t die Z ahle ntafel 1. D ie h ö h e r n u n d h ö c h s t e n L e is tu n g e n s i n d
Z a h l e n t a f e l 1. K o h l e n h a u e r l e i s t u n g in e i n i g e n S c h r ä m b e t r i e b e n im J a n u a r 1 9 2 6 .
Abb. 17. Schem a des streichenden Verhiebes.
mächtigen Flözes h a t e r s t d ie E i n f ü h r u n g d e s K o h l e n schneiders e rm ö g lic h t. D ie H ö h e d e r R u t s c h e n s t ö ß e beträgt je nach d e n L a g e r u n g s v e r h ä l t n i s s e n 5 0 — 1 0 0 m, die Leistung je M a n n u n d S c h i c h t 2 t, d ie S c h n it t
geschwindigkeit je n a c h d e r H ä r t e d e r K o h l e 20 — 5 0 c m je min. D as E in fallen ist g a n z g e r i n g ; e s w i r d n u r von unten nach o b e n g e s c h r ä m t u n d j e d e r S c h n e i d e r auf einem Teckel v o n e i n e m z u m ä n d e r n S treb g e f a h r e n oder im Streb se l b s t o d e r i m B r e m s b e r g h e r u n t e r gelassen. Man b e a b s ic h tig t, d ie g e g e n w ä r t i g e M o n a t s förderung von etw a 1000 t z u v e r d o p p e l n , u m die rein en Betriebskosten d e r K o h l e n s c h n e i d e r a u f e in e g r ö ß e r e Fördermenge z u verteilen .
Im Ansc hlu ß h ie r a n sei a u f eine a u f d e r Z e c h e Helene u n d A m a lie e i n g e f ü h r t e s e h r z w e c k m ä ß i g e
N e u e r u n g h i n g e w i e s e n , d ie in e i n e m b e s o n d e r n W a g e n f ü r d ie B e fö r
d e r u n g d e s K o h l e n s c h n e i d e r s o h n e u n d m i t W i n d w e r k b e s t e h t ; d e n n i e d r i g g e b a u t e n W a g e n zeigt A b b . 18 m it d e m K o h l e n s c h n e i d e r allein, A b b . 19 a u ß e r d e m m i t e i n e m a b n e h m b a r e n Aufsatz, auf d e m d a s W i n d w e r k u n te r- g e b r a c h t w ir d . In b e i d e n A u s f ü h r u n g e n k a n n d e r W a g e n s o w o h l m i t d e r L o k o m o t i v f ö r d e r u n g ü b e r d ie S o h l e n a ls a u c h auf d e m K o r b d u r c h d ie A u f b r ü c h e b e f ö r d e r t w e r d e n . A u f j e d e r S c h a c h t a n la g e Abb. 19. Wagen mit Kohlen- st<rh e » 3 K o h l e n s c h n e i d e r
Schneider und W indwerk. m i t W m d w e r k auf d e r a r tig e n W a g e n an b e s t i m m ten, jedem S c h rä m m e i s t e r b e k a n n t e n Stellen z u r A u sh ilfe bereit, die bei e t w a i g e n B e t r i e b s s t ö r u n g e n in ir g e n d e i n e m Schrämbetrieb je d e r z e it s c h n e l l h e r a n g e h o l t w e r d e n
¡rönnen. V e rs u c h e h a b e n e r g e b e n , d a ß e s m ö g l i c h ist, 111 genau 35 m i n e i n e n s o l c h e n fe r t i g s t e h e n d e n W a g e n vom Schacht a u s z u n ä c h s t m i t d e r L o k o m o t i v f ö r d e r u n g 2500 m weit b i s z u m F u ß p u n k t e i n e s B li n d sch ach tes,
F l ö z
G eför
derte W agen
K ohlen
hauer, Lader und A b schlepper
Leistung je M ann und Schicht
W a g e n | t S c h a c h t H e l e n e
H errnbank . . . 92 8 11 6,6
A n n a ... 110 9 12 7,2
Mathias . . . . 157 13 12 7,2
Mathias . . . . 141 10 15 9,0
S c h a c h A m a l i e
Sonnenschein . . 112 6 16 9,6
Beckstadt . . . 80 5 15 9,0
V o ß ... 64 4 16 9,6
a u f S c h a c h t A m a l ie bei steiler L a g e r u n g erzielt w o r d e n . E in m a l g e l a n g t h ie r die K o h le d u r c h ih r e e i g e n e S c h w e r e v o m S to ß b is in die F ö r d e r w a g e n , u n d f e r n e r b r a u c h t d e r B erg ev ers atz n ic h t v o n H a n d e i n g e b r a c h t z u w e r d e n . N a c h A n s ic h t d e r V e r w a l t u n g m ü s s e n sich in m ä c h ti g e n , steilein fallenden F lö z e n m i t H ilfe d e s K o h l e n s c h n e i d e r s , g e g e b e n e n f a l ls e r g ä n z t d u r c h die V e r w e n d u n g d e s A b b a u h a m m e r s , n o c h g a n z a n d e r e L e i s t u n g e n erzielen lassen, w e n n die H a u e r m i t d e r S c h r ä m a r b e i t u n t e r s o l c h e n V erh ältn is sen n o c h v e r t r a u t e r s i n d , sich s c h o n m e h r a n g r o ß e L e is tu n g e n g e w ö h n t h a b e n u n d n ic h t m e h r z u r Z u r ü c k h a l t u n g n e ig e n , w a s ja s e h r n a h e liegt.
N e b e n d e r L e i s tu n g s s t e ig e r u n g , d e r V e r m e h r u n g d e s S tü c k k o h le n fa lls u n d d e r g r o ß e m R e i n h e i t d e r K o h l e n f ö r d e r u n g , die a u f d e r Z e c h e H e l e n e u n d A m a l ie s e h r d e u tlic h a u s e i n e r V e r r i n g e r u n g d e s A s c h e n g e halte s d e r K o k s k o h le u m d u r c h s c h n i t t l i c h 2 °/o h e r v o r g eht, b il d e t e i n e n H a u p t g e s i c h t s p u n k t f ü r d ie E i n f ü h r u n g d e s K o h l e n s c h n e i d e r s a u f F e t t k o h l e n g r u b e n die E i n s c h r ä n k u n g u n d , w e n n i r g e n d a n g ä n g i g , d ie A b s c h a f f u n g d e r S c h ie ß a rb e it in d e r K o h le. In d e m M a ß e , w ie d e r Anteil d e r m i t H ilfe d e r K o h l e n s c h n e i d e r g e w o n n e n e n K o h l e n m e n g e a n d e r G e s a m t f ö r d e r u n g steigt, si n k e n d e r S p r e n g s t o f f v e r b r a u c h u n d d a m i t d ie S p r e n g s t o f f ko sten bei d e r K o h l e n g e w i n n u n g . D ie A n g a b e n d e r Zahlentafel 2 fü r die b e i d e n S c h a c h t a n l a g e n H e l e n e u n d A m a lie zeigen, d a ß d e r Ante il d e r m i t K o h l e n - s c h n e i d e r n g e w o n n e n e n K o h l e n m e n g e a n d e r G e s a m t f ö r d e r u n g v o n e t w a 2 5 °/o z u B e g i n n d e s J a h r e s 1 9 2 5 a u f e t w a 68 °/o im e rs ten V ie rtel d e s J a h r e s 1 9 2 6 a u f S c h a c h t H e l e n e u n d e n t s p r e c h e n d v o n 12 a u f 5 5 % a u f S c h a c h t A m a l ie g e s t ie g e n ist. D a g e g e n h a b e n sich je t K o h le d e r S p r e n g s t o f f v e r b r a u c h bei d e r K o h l e n g e w i n n u n g v o n 0 , 0 5 7 a u f 0,0 0 1 k g a u f H e l e n e u n d v o n 0 , 0 6 2 a u f 0 , 0 0 0 k g a u f A m a l ie u n d die S p r e n g s t o f f k o s t e n v o n 0,10 u n d 0,11 a u f 0,002 u n d 0,0 0 0 J6 v e rr in g e rt . M it d e r E i n s c h r ä n k u n g d e r S c h i e ß a r b e i t s i n k t die Z a h l d e r S c h i e ß m e i s t e r u n d d a m i t a u c h d e r au f sie e n t fa ll e n d e A nteil an d e n G e w i n n u n g s k o s t e n . J e g e r i n g e r d ie Z a h l d e r K o h l e n s c h n e i d e r , b e s o n d e r s n o c h in d e r e rs ten H älfte d e s J a h r e s 1 9 2 4 w a r, d e s t o
Z a h l e n t a f e l 2. K o h l e n g e w i n n u n g u n d S p r e n g s to f f v e r b r a u c h .
Monat
G e sa m t
förderung t
Davon mit Kohlen
schneidern g e w o n n e n
t 1 °/o
Sprengs Verbrauch
kg/t toff-
Kosten mH
1925: S c h a c h t H e l e n e
J a n u a r . . 41 366 10416 25 0,057 0,10
Feb ru ar . . 39189 12011 31 0,049 0,09
M ärz . . . 43 168 13 637 32 0,050 0,09
April . . . 39 493 12 434 31 0,054 0,09
Mai . . . 38 133 12 589 33 0,043 0,08
Juni . . . 34 550 11 927 35 0,037 0,06
J u l i . . . . 41 594 16 70S 40 0,034 0,06
A ugust . . 41 587 16 297 39 0,035 0,06
S ep te m b er . 43 743 21 695 50 0,028 0,05
O k to b er . . 42 550 24 003 56 0,011 0,02
N ovem ber . 41 194 23 654 57 0,006 0,01
D e z e m b e r . 39 329 23 001 58 0,005 0,009
1926:
Ja n u a r . . 33 734 22 672 67 — —
F e b ru a r . . 32 735 22 427 69 0,002 0,004
März . . . 36 794 25 020 68 0,001 0,002
1925: S c h a c h t A m a l i e
Ja n u a r . . 39816 4919 12 0,062 0,11
F e b ru a r . . 37 647 6 497 17 0,059 0,10
März . . . 40 756 5 661 14 0,059 0,10
April . . . 37 211 6 077 16 0,063 0,11
Mai . . . 36 184 5 477 15 0,063 0,11
Juni . . . 33 348 5 897 IS 0,060 0,11
J u l i . . . . 38 623 10 538 28 0,056 0,10
A ugust . . 37 457 11 360 30 0,042 0,07
S ep te m b er . 37 182 13 004 35 0,030 0,05
O ktober . . 36 575 15817 43 0,014 0,02
N o v em b er . 32 375 14 159 44 0,002 0,004
D ezem ber . 32 976 15 143 46 0,003 0,006
1926:
J a n u a r . . 31 313 16571 53 0,004 0,008
F e b ru a r . . 29 842 16 272 55
— _
März . . . 32 186 17 703 55 — —
h ö h e r stellte sich n a t u r g e m ä ß a u c h d e r Anteil d e r S c h ie ß m e i s te r k o s te n an d e n K o s te n f ü r 1 t d e r g e s c h r ä m t e n K o h le. In d e r e rs ten H älfte d e s J a h r e s 19 2 4 entfielen a u f die m i t d e m K o h l e n s c h n e i d e r g e w o n n e n e K o h le a u f j e d e r d e r b e i d e n A n l a g e n n u r e t w a je 8 % , d ie A n z a h l d e r S c h ie ß m e i s te r s c h ic h t e n b e t r u g m o n a tli c h e t w a je 1 1 0 0 u n d d e r L o h n b e t r a g je 3 0 0 0 D a s V e r h ä lt n is d e r S c h ie ß m e i s te r k o s te n je t g e s c h r ä m t e r K o h le u n d je t d e r G e s a m t f ö r d e r u n g stellte sich etw a w i e 1 0 : 1 . V e r g le i c h t m a n d a m i t die Z a h l e n d e r zw e ite n J a h r e s h ä lf te 1 9 2 4 , d e s J a h r e s 1 9 2 5 u n d d e s e rs ten Viertels 1 9 2 6 , s o z e i g t sich e in e i m m e r stä rk e re V e r s c h i e b u n g d e s Bildes. D e r Ante il d e r m i t d e m K o h l e n s c h n e i d e r g e w o n n e n e n K o h l e ist ü b e r 2 0 °/o in d e r zw e ite n Hälfte d e s J a h r e s 1 9 2 4 , a u f 30, 4 0 , 5 0 u n d 5 8 % im Laufe d e s J a h r e s 1 9 2 5 u n d a u f 6 8% im ers ten Viertel 1 9 2 6 g e s t ie g e n . D ie A n z a h l d e r S c h ie ß m e i s te r s c h ic h t e n ist e n t s p r e c h e n d v o n 1100 a l lm ä h lic h bis a u f rd . 3 0 0 im M o n a t g e s u n k e n u n d die L o h n s u m m e v o n 8 0 0 0 auf rd. 2 0 0 0 Jt im M o n a t . D i e S c h ie ß m e i s te r k o s te n je t g e s c h r ä m t e r K o h le u n d je t d e r G e s a m t f ö r d e r u n g v e r
h a l te n sich jetzt e t w a w i e 1 : 0 , 7 . D e r Ante il d e r S c h ie ß m e i s te r k o s te n a n d e n K o s te n f ü r 1 t d e r g e s c h r ä m t e n K o h le ist al s o a l lm ä h lic h v o n 2 a u f 0 ,1 0 J6, d e r A nte il d ie s e r K o s te n a n d e n e n f ü r 1 t d e r ü b e r h a u p t g e f ö r d e r t e n K o h l e v o n 0 , 2 0 a u f 0 ,0 7 Jh gefallen.
W ä h r e n d f e r n e r die re i n e n S p r e n g s t o f f k o s t e n in d e r e r s t e n H älfte d e s J a h r e s 1 9 2 4 bei d e r K o h l e n g e w i n n u n g alle in e t w a 0 , 1 2 J(> u n d e in s c h li e ß li c h d e r G e s t e i n a rb e i te n 0 , 3 0 Jb b e t r a g e n h a b e n , s i n d sie a l lm ä h lic h
ü b e r 0 , 0 0 9 u n d 0 , 2 0 Ji b is a u f 0 , 0 0 4 u n d 0,12 J(
je t F ö r d e r u n g g e s u n k e n .
ln d e r F e tt k o h le lieg en d ie V e rh ä lt n is s e so, daß sich, w e n n d e r S t o ß u n t e r s c h n i t t e n ist u n d bei einem Ein
fallen u n t e r 3 0 — 3 5 ° Reste d e s S c h r ä m k le i n s liegen ble ib e n , die m i t H ilfe d e s a n d e r M a s c h in e befestigten S c h r a m r e i n i g e r s o d e r d e s v o n H a n d betätigte n Schram
zi eh ers e n t f e r n t w e r d e n , d ie O b e r k o h l e v o n selbst vom H a n g e n d e n lö s t u n d vielfach in g a n z g e w a lt ig e n Blöcken, w ie b e i s p ie l s w e is e b e i m B re itau ff ah ren v o n Grund- u n d T e i l s o h le n s tr e c k e n im F l ö z W i e h a g e n in voller Ort
b reite v o n e t w a 6 m bei 0,9 m Tiefe, hereinbricht.
A n d e r n f a l ls w i r d die O b e r k o h l e m i t d e r H acke oder m e ist z w e c k m ä ß i g e r m i t d e m A b b a u h a m m e r herein- g e w o n n e n . N u r in d e r G a s - u n d Gasflammkohle la ssen sich D r u c k s c h ü s s e n ic h t v e r m e id e n . Bei steilerm Einfallen ü b e r 3 5 ° lä uft d a s S c h r ä m k le i n in der Regel v o n selb st h e ra u s , u n d d ie O b e r k o h l e b r i c h t o h n e wei
tere s h e r u n t e r . Ist d a s n ic h t d e r Fall, s o w ird sie mit d e m A b b a u h a m m e r h e r u n t e r g e s t o ß e n , zu welchem Z w e c k d e r H a u e r ein S ta n d e is e n g e m ä ß A b b . 20 vor d e m A b b a u s t o ß a u f
h ä n g t, u m a n ih n n a h e g e n u g h e r a n k o m m e n z u k ö n n e n . D ie s e r ü b r i g t sich bei A n w e n d u n g d e s u m g e ke h rte n S c h r ä g b a u s o d e r d e s a b fa l le n d e n V e rh ie b e s , die o b e n b e s c h r ie b e n w o r d e n sind.
Ü b e r die e i g e n t lich en K o s te n des S c h r ä m b e t r i e b e s g ib t d ie Z ahlentafel 3 A u s kunft, in d e r sie f ü r d e n M o n a t J a n u a r 1 9 2 6 z u s a m m e n g e stellt si n d . D a n a c h
h a b e n die K o ste n je t g e s c h r ä m t e r K o h le monatlich 0 , 2 6 — 0 ,2 5 Ji u n d je t d e r im g a n z e n g e fö r d e rte n Kohle 0 ,1 7 — 0 ,1 3 JL b e t r a g e n . A u f die Schrä m pic kenkoste n s i n d je t d e r g e s c h r ä m t e n K o h le 0 , 0 4 JL u n d je t der im g a n z e n g e f ö r d e r t e n K o h l e 0 , 0 2 Ji entfallen. Will m a n z u d ie s e n K o s te n n o c h d i e j e n i g e n f ü r die in den S c h r ä m b e t r i e b e n v e r w a n d t e n je 17 A b b a u h ä m m e r hin- z u r e c h n e n , u n d z w a r e in s c h li e ß li c h d e s Spitzens, des S c h la u c h v e r b r a u c h e s , d e r E rsatzteile s o w i e d e r Verzin
s u n g u n d T i l g u n g , s o e r h ö h e n sich d ie o b ig e n Beträge n o c h u m e t w a 0,01 0,02 ./ó je t.
D ie K o ste n d e s m a s c h i n e n m ä ß i g e n Schrämbetriebes w e r d e n s e l b stv e rstä n d lic h d u r c h d ie G ü t e des Materials s o w i e d u r c h d ie So rg f a lt d e r B e h a n d l u n g u n d Bedienung alle r T eile g a n z e r h e b l ic h b e e in flu ß t. B e s o n d e r s die aus h o c h w e r t i g e m K r u p p s c h e m H o c h l e i s t u n g s s t a h l herge
stellte H e ia p i c k e ist b e i m S t u m p f w e r d e n d e r sorgfältigsten W a r m b e h a n d l u n g g e m ä ß d e r v o n d e r Maschinenfabrik W estfalia h e r a u s g e g e b e n e n B e d ie n u n g s v o r s c h r i f t zu u n te r z ie h e n . E in e n Ü b e r b l i c k ü b e r die Schräm picken
k o sten f ü r d a s letzte V iertel d e s J a h r e s 1 9 2 5 je t der g e s c h r ä m t e n u n d d e r im g a n z e n g e f ö r d e r te n Kohle g i b t die Z ah len tafel 4. D a n a c h be lie fe n sie sich auf 0 , 0 2 - 0 , 0 3 Ji u n d a u f 0 , 0 1 0 - 0 , 0 1 8 Ji. Einen Ver
gle ich d e r in d e r Z a h le n t a fe l 3 z e r g l ie d e r te n Schräm- ko s t e n m i t d e n f r ü h e m S p r e n g s t o f f k o s t e n , als dieselben
Flöze noch o h n e m a s c h i n e n m ä ß i g e S c h r ä m a r b e i t g e b a u t wurden, erm ö g lich t die Z a h le n t a f e l 5, d i e d ie s e S p r e n g stoffkosten ge tre n n t n a c h A b b a u u n d V o r r i c h t u n g auf- fülirl; sie haben im A b b a u 0 , 1 4 — 0 ,6 3 Jb u n d in d e r Vorrichtung 0,2 8 — 0 , 7 8 Jb je t F ö r d e r u n g be tra g e n .
Z a h l e n t a f e l 3. K o s te n d e r S c h r ä m b e t r i e b e im J a n u a r 1 9 2 6 .
B e t r i e b s k o s t e n 1.Neue Schrämpicken und
•krönen
Schrämpicken, je 0,75 J t Schrämkronen, je 10,25 J t 2. Nachbehandlung von Pik-
ken und Kronen Löhne für Strecken,
Schleifen und H ä rte n . Karbid, je kg 0,27 J t . . Sauerstoff, je Flasche 3 J t K o k e r e i g a s ...
P r e ß l u f t ...
3. Werkstattkosten für Kohlenschneider Löhne ...
Material und W erkzeuge Ersatzteile...
4. Betriebskosten Maschinenöl hell, je
100 kg 45 J t . . . . Preßluft, je ni3 0,0025 J t Verzinsung u n d T i l g u n g der A n l a g e k o s t e n (15 °/0) Kohlenschneider und W i n d
werk, je Stück rd. 5000 J t Schrämstangen...
Preßluftschläuche . . . . Anteil an der Preßluftleitung
Schachtanlage Zahl
H elene Betrag
J t
815 6
356
1 000 260 000
40 50
611,25 61,50
218,13 9,45 18,00 22,20 5,55
397,50 125,00 340,40
450.00 650.00
2499,00 ' 118,00 200,00 160,00
Zahl Amalie
Betrag J t
520 4
200700 000
29 40
390,00 41,00
145,42 4,05 9,00
10,10
2,53
181,00 105,00 221,80
315.00 500.00
1812,00 95,00 180,00 110,00 zus. | - ¡5885,981 - 14121,90 Z a h l e n t a f e l 4. S c h r ä m p i c k e n k o s t e n f ü r die M o n a t e
Oktober, N o v e m b e r u n d D e z e m b e r 19 2 5 . Mit
Kohlen- schnei- dem ge
schrämte Kohle
t
■ ^ U E 0 2 Cj T3‘-■S
•°*o
>
E
V)
ln
24 00S 23654 23 001 15817 14159 15143
56 57 58 43 44 46
n Pickenkosten N eue
Picken
N ach gereckte
Picken
Oesamt- ckenkost' je
g e- sclirära-
ter
t
g e fö r derter
Kosten Kosten 'Ł Kohle
Zahl J t Zahl J i J t J t J t
S c h a c h t H e le n e
400 300 11 000 187 487 0,02 0,011
700 525 9 000 153 678 0,03 0,016
750 563 10 000 160 723 0,03 0,018
S c h a c h t A m a l i e
320 240 7 200 122 362 0,02 0,010
360 270 6 200 106 376 0,03 0,012
320 240 6 700 108 348 0,02 0,011
Z a h l e n t a f e l 5. F r ü h e r e S p r e n g s to f f k o s te n
F l ö z
H e l A bbau
J t e n e
V or
richtung J t
A m A bbau
J t a l i e
V or
richtung J t Mathias
Wiehagen ! Beckstadt Anna . Herrnbank ' wekenbank.
S 1» "
■ ' '■Oirondelie
0,43 0,63 0,31 0,50 0,43 0,43 nicht
» V
0,56 0,78 0,42 0,60 0,47 0,58 gebaut.
)>
»
nicht gebaut 0,45 ! 0,68 0,18 [ 0,38 nicht g ebaut 0,32 ! 0,59
0,26 0,50
0,14 1 0,28 0,16 | 0,28
Die H a u p t s a c h e f ü r d e n E r f o l g d e s S c h r ä m b e i r i e b e s ist se lb stv e rstä n d lic h , a b g e s e h e n v o n d e r w ic h t i g e n N a c h b e h a n d l u n g d e r S c h r ä m p ic k e n , die straffe u n d z w e c k m ä ß i g e O r g a n i s a t i o n d e s G a n z e n . A m b e s t e n w ird , w ie a u f d e r Z e c h e H e l e n e u n d A m alie , a u f j e d e r S c h a c h t a n l a g e e in b e s o n d e r e r F a h r s te i g e r m i t d e r Ü b e r w a c h u n g d e s S c h r ä m b e t r i e b e s be tra u t. D ie se B e a m te n m ü s s e n in e rs ter Lin ie n e b e n d e m R e v ie r ste ig e r die S c h r ä m - m e ister hin s ich tlich d e r g e w i s s e n h a f t e n u n d s a c h m ä ß i g e n B e h a n d l u n g d e r M a s c h in e n ü b e r w a c h e n , z u w e l c h e m Z w e c k a u c h b e s o n d e r e N a c h w e i s u n g e n ü b e r I n s t a n d h a l t u n g u n d V ersch leiß d e r M a s c h i n e n u n d d e r e n U r s a c h e n u n d fe r n e r ü b e r d e n S c h r ä m p i c k e n v e r b r a u c h zu fü h r e n sind. D ie se n B e a m t e n fällt a u c h die A u f g a b e zu, die Leute a u s z u s u c h e n , d ie sich n a c h ih r e n B e o b a c h t u n g e n z u r A u s b i l d u n g als S c h r ä m m e i s t e r e i g n e n , u n d d e r e n A u s b i l d u n g z u ü b e r w a c h e n . M a n n i m m t h ie r z u im a l lg e m e in e n die j ü n g s t e n H a u e r , d e n e n m a n m i t g r o ß e r W a h r s c h e i n l i c h k e i t d a s ric h tig e V e r s t ä n d n i s f ü r die M a s c h in e n b e i z u b r i n g e n v e r m a g . H e r v o r g e h o b e n sei, d a ß m a n in d ie s e r H i n s i c h t b e s o n d e r s g u t e E r f a h r u n g e n m i t B e r g v o r s c h ü l e r n u n d B e r g s c h ü l e r n g e m a c h t hat, d e n e n m a n in G r u p p e n v o n 4 - 6 M a n n v o r e i n e m f ü r d ie sen Z w e c k a u s g e s u c h t e n B e t r i e b s p u n k t ei ne b e s o n d e r e A u s b i l d u n g in d e r m e c h a n i s c h e n K o h l e n g e w i n n u n g u n d in d e r F ö r d e r u n g m i t S c h ü tt e lr u ts c h e n zuteil w e r d e n läßt. F ü r d ie S c h r ä m m e i s t e r b e s t e h e n b e s o n d e r e V o rsc h rifte n f ü r die B e d i e n u n g u n d B e h a n d l u n g des K o h le n s c h n e i d e r s .
Die L e b e n s d a u e r d e r S c h r ä m p i c k e n ist n a t u r g e m ä ß in e i n z e ln e n F lö z e n s e h r v e r s c h ie d e n u n d b e s o n d e r s g e r i n g in d e n F lö z e n d e r G a s - u n d G a s f l a m m k o h l e n - g r u p p e , z u m al, w e n n d a rin viel fester K o h l e n s c h i e f e r u n d Schw efelk ies Vorkommen. In s o l c h e n F ällen k ö n n e n die P ic k e n s c h o n n a c h e i n ig e n S t u n d e n v e r b r a u c h t sein, w i e es z. B. in F lö z 4 d e r Z e c h e ver. W e l h e i m d e r Fall w ar, u n d d a h e r die K o h l e n s c h n e i d e r als u n z w e c k m ä ß i g e rs c h e in e n . In d e n F e tt k o h le n f lö z e n d e r Z e c h e H e l e n e u n d A m a lie e rr e ic h t die L e b e n s d a u e r d e r S c h r ä m p i c k e n d u r c h s c h n it tl ic h e in e n M o n a t u n d die d a b e i u n t e r s c h r ä m t e F lö z f lä c h e b e t r ä g t bei 2 0 0 0 - 2 5 0 0 m L ä n g e u n d 0 ,9 5 m Tie fe d e s S c h r a m s e t w a 1 9 0 0 — 2 3 7 5 m 2.
Z u s a m m e n f a s s u n g .
D ie b a u l ic h e W e i t e r e n t w i c k l u n g d e s K o h l e n s c h n e i d e r s d e r M a s c h in e n f a b r ik W estfalia w i r d g e s c h i ld e r t u n d sein e B e w ä h r u n g u n t e r M i tt e il u n g d e r b e s o n d e r s a u f d e r Z e c h e H e l e n e u n d A m a lie g e w o n n e n e n E r f a h r u n g e n u n d z a h l e n m ä ß i g e n E r g e b n i s s e d a r g e l e g t.
Z u n ä c h s t g elten a u c h f ü r d e n K o h l e n s c h n e i d e r die a l l g e m e i n e n V o r z ü g e d e r S c h r ä m m a s c h i n e : E i n s c h r ä n k u n g o d e r s o g a r Fortfa ll d e r S c h i e ß a r b e i t m i t allen ih r e n N a c h te ile n u n d G e f a h r e n , b e s o n d e r s in d e r F e tt
ko h le , E r h ö h u n g d e s S tü c k k o h le n fa lls , V e r b e s s e r u n g d e s R e in h e i ts g r a d e s d e r K o h l e u n d d a m i t a u c h d e s K oks, L e i s t u n g s z u n a h m e g e g e n ü b e r d e r H e r e i n g e w i n n u n g v o n H a n d , K o n z e n t r i e r u n g d e s A b b a u s u n d d e r F ö r d e r u n g u n d d a m i t E r h ö h u n g d e r G e s a m t l e i s t u n g u n d V e r r i n g e r u n g d e r S elb s tk o sten .
D a z u k o m m e n n o c h als b e s o n d e r e V o r z ü g e d e s K o h l e n s c h n e i d e r s g e g e n ü b e r d e r G r o ß s c h r ä m m a s c h i n e : le ichtere V e r w e n d b a r k e i t in d e r V o r r i c h t u n g u n d im A b b a u a u c h bei d ü n n e n F lö z e n b is z u 0 , 4 0 m M ä c h t i g keit, in s c h l e c h te r m G e b i r g e u n d b e i st e il e rm E infallen, b e d i n g t d u r c h d ie V e r r i n g e r u n g d e r R a u m b e a n s p r u c h u n g , d e r S p e r r ig k e i t u n d d e s G e w i c h t e s , d u r c h d ie b e q u e m e r e
B e f ö r d e r u n g a u f b e s o n d e r n W a g e n u n d die d a m i t v e r
b u n d e n e g ü n s t i g e r e A u s n u t z u n g s - u n d A u s h i l f s m ö g l i c h keit, fe r n e r d ie g r ö ß e r e W i rts c h a ftl ic h k e i t in f o lg e d e r n i e d r i g e m A n s c h a f f u n g s k o s t e n , d e s d u r c h d e n g r o ß e m
m e c h a n i s c h e n W i r k u n g s g r a d erzielten g e r i n g e m Preß- l u f tv e r b r a u c h s u n d d e r B i l d u n g v o n w e n i g e r Schräm- kohle , d a die S c h r a m h ö h e n u r e t w a 7 0 - 7 5 % der
j e n ig e n e i n e r G r o ß s t a n g e n s c h r ä m m a s c h i n e beträgt.
Für den Bergbau wichtige Entscheidungen der Gerichte und Verwaltungsbehörden aus dem Jahre 1925.
Von O b e rb e rg ra t Dr. W. S c h l ü t e r , D ortm und, und A mtsgerichtsrat H. H ö v e l , Oelde.
(F ortsetzung von S. 1065.) A rbeitsrechtliche Entscheidungen.
A r b e i t s v e r t r a g r e c h t . Lohnfragen.
A r b e i t s l o h n f ü r w i l l k ü r l i c h v e r f a h r e n e S c h i c h t e n ? A n f a n g M a i 1 9 2 4 w a r e n B e r g l e u t e b e r e i t s u m S U h r a b e n d s u n d o h n e K o n t r o l l n u m m e r n a n g e f a h r e n , o b w o h l s e i t J a n u a r d i e N a c h t s c h i c h t v o n 10 U h r a b e n d s b i s 6 U h r m o r g e n s v e r f a h r e n w u r d e . Sie v e r l a n g t e n im K l a g e w e g e L o h n z a h l u n g f ü r d i e s e S c h ic h t, i n d e m s ie si c h a u c h d a r a u f b e r i e f e n , d a ß d u r c h i h r e A r b e i t s l e i s t u n g z u m m i n d e s t e n e i n e u n g e r e c h t f e r t i g t e B e r e i c h e r u n g d e r Z e c h e e i n g e t r e t e n sei, f ü r d i e d i e s e e n t s c h ä d i g u n g s p f l i c h t i g sei. D a s G e r i c h t1 w i e s d ie K l a g e a b . Im § 11 d e r A r b e i t s o r d n u n g sei b e s t i m m t , d a ß n u r d i e j e n i g e n o r d n u n g s m ä ß i g v e r f a h r e n e n S c h i c h t e n b e r ü c k s i c h t i g t w ü r d e n , d i e a u f G r u n d p e r s ö n l i c h e r u n d r e c h t z e i t i g e r E m p f a n g n a h m e s o w i e W i e d e r a b g a b e d e r K o n t r o l l m a r k e n in d e r M a r k e n s t u b e a n g e s c h r i e b e n u n d d u r c h d i e A u f s i c h t s b e a m t e n b e s t ä t i g t w o r d e n s e i e n . D a d i e B e r g l e u t e d i e M a r k e n n i c h t g e n o m m e n h ä t t e n , e n t f a l l e f ü r sie d a n a c h a u c h d e r L o h n a n s p r u c h ; e i n e o r d n u n g s m ä ß i g v e r f a h r e n e S c h i c h t l i e g e e b e n n i c h t v o r . E s k ö n n e a u c h d a h i n g e s t e l l t b l e i b e n , o b d i e B e r g l e u t e b e i i h r e m T u n g e g l a u b t h ä t t e n o d e r h ä t t e n g l a u b e n k ö n n e n , d a ß v o n A n f a n g M a i 1 9 2 4 a n d a s Ü b e r a r b e i t s a b k o m m e n v o m 2 9. N o v e m b e r 1 9 2 3 a u ß e r K r a f t sei u n d v o n d i e s e m Z e i t p u n k t e a n w i e d e r d i e s i e b e n s t ü n d i g e A r b e i t s z e i t g e l t e , d e n n a u f k e i n e n F a l l s e i e n sie b e r e c h t i g t g e w e s e n , u n t e r U m g e h u n g d e r v o n d e r V e r w a l t u n g g e t r o f f e n e n A n o r d n u n g e n u n d im W i d e r s p r u c h d a m i t d i e A r b e i t in d e n S t u n d e n zu v e r r i c h t e n , d i e sie n a c h i h r e r A u f f a s s u n g v o n d e n v e r t r a g l i c h e n B e s t i m m u n g e n a l s A r b e i t s z e i t b e s t i m m t e n . E i n s o l c h e s V e r h a l t e n d e r B e r g l e u t e s t e l l e e i n e n E i n g r i f f in d i e R e c h t e d e r Z e c h e d a r , d e n n d i e R e g l u n g d e r S c h i c h t z e i t e n sei S a c h e d e r B e t r i e b s v e r w a l t u n g . Z u d e m s t e h e e s a u c h im W i d e r s p r u c h m i t d e r A r b e i t s o r d n u n g . D i e B e r g l e u t e h ä t t e n r e i n w i l l k ü r l i c h g e h a n d e l t ; d a r a n ä n d e r e a u c h d e r U m s t a n d n i c h t s , d a ß d i e Z e c h e d i e S t e i g e r h i n t e r h e r a u c h h ä t t e e i n f a h r e n l a s s e n , d e n n d a s h ä t t e d ie B e t r i e b s v e r w a l t u n g s c h o n a n o r d n e n m ü s s e n , u m d e n B e t r i e b v o r E r s c h ü t t e r u n g e n z u b e w a h r e n , w i e sie d a s F e h l e n d e r A u f s i c h t l e i c h t h ä t t e z u r F o l g e h a b e n k ö n n e n . V o n e i n e r u n g e r e c h t f e r t i g t e n B e r e i c h e r u n g d e r Z e c h e k ö n n e n i c h t g e s p r o c h e n w e r d e n , d e n n e s sei s e l b s t v e r s t ä n d l i c h , d a ß d i e V e r m ö g e n s n a c h t e i l e , d i e d e r Z e c h e d u r c h d a s V e r h a l t e n d e r B e r g l e u t e e r w a c h s e n s e i e n , u n d f ü r w e l c h e d i e B e r g l e u t e , d a s i e g e g e n d i e v e r t r a g l i c h e n B e s t i m m u n g e n v e r s t o ß e n h ä t t e n , v e r a n t w o r t l i c h w ä r e n , d i e V o r t e i l e w e i t ü b e r s t i e g e n , w e l c h e d i e Z e c h e d u r c h e t w a i g e A r b e i t d e r B e r g l e u t e g e h a b t h ä t t e , g a n z a b g e s e h e n d a v o n , o b
1 Landgeric ht Dortm und v om 12. Febr. 1925, H , i. S. 4S5;24.
s i c h • ü b e r h a u p t f e s t s t e l l e n l a s s e , i n w i e w e i t eine Be
r e i c h e r u n g d e r Z e c h e d u r c h d i e A r b e i t d e r einzelnen B e r g l e u t e e r f o l g t sei.
Im § 6 A b s . 3 e i n e s T a r i f v e r t r a g e s w a r bestimmt, d a ß d e r A r b e i t g e b e r e i n e n A n s p r u c h a u f R ück zah lu n g zu U n r e c h t g e z a h l t e n L o h n e s n u r i n n e r h a l b ein er Frist v o n s e c h s AAonaten g e l t e n d m a c h e n k ö n n e . E in Berg
a r b e i t e r k l a g t e L o h n a u s d e r Z e it v o m 2. N ovem ber b is 11. D e z e m b e r 1 9 2 3 e i n ; e i n e R e s t z a h l u n g für D e z e m b e r 1 9 2 3 w a r e r s t im J a n u a r 19 2 4 erfolgt.
D a s G e r i c h t1 e n t s c h i e d , d a ß d i e F r i s t a u s § 6 Abs. 3 d e s T a r i f v e r t r a g e s m i t d e m R e s t l o h n z a h l t a g e im J a n u a r 1 9 2 4 z u l a u f e n b e g o n n e n h a b e . Denselben S t a n d p u n k t n a h m e i n e w e i t e r e E n t s c h e i d u n g5 ein, die e b e n f a l ls b e t o n t e , d a ß A b s c h l a g z a h l u n g e n auf den L o h n d i e F r i s t d e s § 6 A b s . 3 d e s T a r i f v e r t r a g e s n i c h t in L a u f zu s e t z e n v e r m ö c h t e n .
E i n B e r g a r b e i t e r h a t t e v i e r b is f ü n f M o n a t e hin
d u r c h e i n e n L o h n w i d e r s p r u c h s l o s a n g e n o m m e n , der n i e d r i g e r w a r a l s d e r i h m z u s t e h e n d e ; e r verlangte N a c h z a h l u n g . D i e K l a g e w u r d e a b g e w i e s e n , weil das G e r i c h t1 in d e r m e h r m a l i g e n w i d e r s p r u c h s l o s e n A n n a h m e d e s L o h n e s e i n e n s t i l l s c h w e i g e n d e n V e r z i c h t e r b l i c k t e .
E in B e r g m a n n w a r b i s z u m 15. O k t o b e r 1924 a u f d e r Z e c h e a l s G e d i n g e h a u e r t ä t i g u n d verdiente d a b e i 7 ,6 6 M j e S c h i c h t . V o m 16. O k t o b e r an wurde e r b e i d e n A r b e i t e n b e s c h ä f t i g t , d i e z u r E in leitung d e s R u t s c h e n b e t r i e b e s e r f o r d e r l i c h w a r e n , u n d dabei ein S c h i c h t l o h n in H ö h e d e s D u r c h s c h n i t t s l o h n e s v o n 6 ,4 8 M v e r e i n b a r t . A m 27. O k t o b e r sollte w i e d e r ein G e d i n g e in K r a f t t r e t e n , bei dem die K a m e r a d s c h a f t a b e r n u r 4 , 6 2 M j e S c h i c h t verdiente, j e d o c h d e n B e t r a g v o n 6 ,4 S Jt v o n d e r Zeche aus
b e z a h l t e r h i e l t ; ein s c h r i f t l i c h e r A b s c h l u ß dieses G e d i n g e s w a r n i c h t e r f o l g t . D e r K l ä g e r b ean sp r u c h te v o n d e r Z e c h e f ü r d i e Z e it v o m 16. b is 31. Oktober d i e B e z a h l u n g d e s L o h n u n t e r s c h i e d e s v o n 7,66 und 6 ,4 8 M. E r f o l g e r t e s e i n e n A n s p r u c h a u s § 5 Ziffer 11 S a t z 2 d e s T a r i f v e r t r a g e s , n a c h d e m e r d e n in der e r s t e n M o n a t s h ä l f t e j e S c h i c h t v e r d i e n t e n vo llen Oe*
d i u g e l o h n v o n 7 , 6 6 ,M v e r l a n g e n k ö n n e . M i t diesem A n s p r u c h d r a n g e r n i c h t d u r c h . D a s G e r i c h t4 führte a u s : D e r S a t z 2 d e r v o m K l ä g e r a n g e z o g e n e n Be
s t i m m u n g m ü s s e m i t d e m S a t z 1 d e r s e l b e n Vorschrift im Z u s a m m e n h a n g b e t r a c h t e t w e r d e n . D a n a c h komme d i e v o m K l ä g e r g e f o r d e r t e L o h n b e r e c h n u n g nur in B e t r a c h t , w e n n v o r ü b e r g e h e n d a u s betrieblichen
■ B er g g e w e r b e g e r ic h t Dortmund v om 3. Febr. 1925, N a c h r i c h t e n b l a t t d e s Z echen-V erb an d es in E ssen (weiterhin a b g ek ürzt N a c h r i c h t e n b l . ) 192?»
N r. 19, S. 106.
2 B er g g ew erb eg er ich t D ortm und v o m 4. Febr. 1925, N a c h r i c h t e n ..
1925, N r. 17, S. 100.
3 G e w e rb eg erich t B ra u n schw eig v o m 12. D ez. 1924, N a c h r i c h t e n 1925, N r. 21, S. 114.
4 B er g g ew erb eg er ich t A achen v o m 21. Jan. 1925, N a c h r i c h t e n b l . 19 , N r. 13, S. 65.
Gründen a n d e r e A r b e i t e n v e r r i c h t e t w ü r d e n , f ü r d ie ein niedrigerer L o h n f e s t g e s e t z t sei, h i e r a l s o n ic h t, wo eine V e r e i n b a r u n g ü b e r d e n L o h n v o m 16. b is 27. Oktober e r f o l g t w ä r e ; e s m ü s s e s o m i t b e i d e m vereinbarten L o h n e b l e i b e n .
Über die B e z a h l u n g d e r S o n n t a g s - u n d S a m s t a g s s c h i c h t e n s e i e n f o l g e n d e E n t s c h e i d u n g e n angeführt. E in e R e i h e v o n B e r g l e u t e n b e g e h r t e im Klagewege v on i h r e r Z e c h e d i e Z a h l u n g d e s t a r i f mäßigen Z u s c h l a g e s v o n 5 0 % z u d e m L o h n f ü r d ie Schichten, die sie im L a u f e d e s v o r a u f g e g a n g e n e n Jahres in der N a c h t v o m S o n n t a g z u m M o n t a g v e r fahren hätten. D i e Z e c h e l e h n t e d i e Z a h l u n g ab.
Sic wies z u n ä c h s t a u f § 6 Z i f f e r 3 d e s T a r i f v e r t r a g e s hin, wonach z u r G e l t e n d m a c h u n g v o n L o h n a n sprüchen ei ne F r i s t f e s t g e l e g t se i, d i e a b e r v o n d e n Bergleuten n ic h t i n n e g e h a l t e n w o r d e n w ä r e . F e r n e r nahm sie B e z u g a u f d i e B e s t i m m u n g d e s § 1 2 d e s Tarifvertrages; in d i e s e r H i n s i c h t b e t o n t e s i e : Ein Streit über die A u s l e g u n g o d e r A n w e n d u n g d e r B e stimmungen d e s T a r i f v e r t r a g e s s o l l e v o r d e r S c h l i c h tungsstelle a u s g e t r a g e n w e r d e n , c h e d i e z u s t ä n d i g e n Gerichte mit d e r S a c h e b e f a ß t w ü r d e n ; f a l l s die Werksruhe v on d e r r e g e l m ä ß i g e n a b w e i c h e , s o l l e ferner diese a n d e r w e i t i g e R e g l u n g im B e n e h m e n m i t dem B etr ie b s a u s s c h u ß e r f o l g e n , e i n e E r k l ä r u n g d e s Betriebsausschusses l i e g e a b e r n i c h t v o r . E n d l i c h machte die Zeche g e l t e n d , d a ß sie b e r e c h t i g t g e w e s e n sei, infolge d e r E i g e n a r t d e r V e r h ä l t n i s s e d e s B e triebes eine b e s o n d e r e Z e it d e r W e r k s r u h e f e s t zusetzen, so d a ß a u c h d e s h a l b d e r L o h n z u s c h l a g n i c h t gezahlt zu w e r d e n b r a u c h e . D a s G e r i c h t1 e n t s p r a c h den A nträgen d e r B e r g l e u t e . I n d e r B e g r ü n d u n g heißt es: D ie V o r s c h r i f t d e s § 6 Z i f f e r 3 d e s T a r i f vertrages, n ach d e r f ü r d i e G e l t e n d m a c h u n g v o n Lohnansprüchen e i n e g e w i s s e F r i s t v o r g e s c h r i e b e n sei, habe nicht F ä l l e w i e d e n v o r l i e g e n d e n im A u g e , der die S t r e i t f r a g e b e t r e f f e , o b e in L o h n z u s c h l a g überhaupt b e g r ü n d e t sei, s o n d e r n w o l l e n a c h A b l a u f einer bestim m ten F r i s t L o h n f o r d e r u n g e n a b s c h n e i d e n , die sich auf ei ne a n g e b l i c h u n r i c h t i g e B e r e c h n u n g d e s Lohnes st ü t z t e n ; d e n n d e r § 6 d e s T a r i f v e r t r a g e s befasse sich a l l g e m e i n m i t d e r B e r e c h n u n g d e s L o h n e s und der Zeit d e r A u s z a h l u n g . D a ß d i e B e s t i m m u n g der Ziffer 3 d e s § 6 d e s T a r i f v e r t r a g e s in d e m h i e r erörterten S i n n e a u s z u l e g e n sei, f o l g e a u s d e r B e stimmung d e r Z i f f e r 2 d e s § 6 d e r V o r s c h r i f t . D a ß der Lohn im L o h n b u c h in ü b e r s i c h t l i c h e r W e i s e zu berechnen sei, e n t s p r e c h e e i n e r N a c h p r ü f u n g s p f l i c h t des Arbeitnehmers i n n e r h a l b e i n e r b e s t i m m t e n F r i s t . Durch den A b l a u f d e r im § 6 Z i f f e r 3 d e s T a r i f vertrages g e s e t z t e n F r i s t sei d a h e r d e r A n s p r u c h d e r Bergleute n ic h t e r l o s c h e n . A u c h h i n d e r e d e r § 12 des Tarifvertrages n i c h t d i e A n s p r ü c h e d e r B e r g l e u t e ; diese Bestimmung sei n u r e i n e S o l l v o r s c h r i f t , d e r e n
‘ jchtbefolgung d e m A n s p r u c h n i c h t im W e g e s t e h e n F°nne. A u ß e r d e m h a n d l e e s s i c h im v o r l i e g e n d e n alle g a r nic h t u m e i n e n S t r e i t ü b e r d i e A u s l e g u n g '' er A n w e n d u n g d e r B e s t i m m u n g e n d e s T a r i f v e r - rages; d e r S t r e i t ü b e r d i e V e r l e g u n g d e r N a c h t s c h i c h t etreffe le d ig lic h e i n e V e n v a l t u n g s m a ß n a h m e , f ü r u [ en .A nor(J n u n g a l l e i n d i e Z e c h e z u s t ä n d i g sei.
i „erdin£ s b e s t e h e a u c h h i e r e i n e S o l l v o r s c h r i f t d a h i n , .? e' nc v° n der Z e c h e g e t r o f f e n e M a ß n a h m e , w e l c h e
>e Werksruhe a b w e ic h e n d v o n d er r e g e l m ä ß i g e n
1 U n d Eericht D o rtm u n d v o m 26 Febr. 1925, II, i. S. 589/24.
r e g l e , im B e n e h m e n m i t d e m B e t r i e b s a u s s c h u ß g e t r o f f e n w ü r d e ; d a s b e d e u t e a b e r n i c h t , d a ß d e r Be- t r i e b s a u s s c l n i ß h ä t t e z u s t i m m e n m ü s s e n , e r h ä t t e n u r a n g e h ö r t zu w e r d e n b r a u c h e n ; e i n e b e s t i m m e n d e T ä t i g k e i t sei d e m B e t r i e b s a u s s c h u ß in d e r F r a g e d e r W e r k s r u h e n i c h t b e i g e l e g t . D a r a u s sei z u f o l g e r n , d a ß m a n n i c h t a n n e h m e n k ö n n e , e i n e W e r k s r u h e , d i e o h n e A n h ö r u n g d e s B e t r i e b s a u s s c h u s s e s a b w e i c h e n d v o n d e r r e g e l m ä ß i g e n f e s t g e s e t z t sei, e n t b e h r e d e r r e c h t l i c h e n W i r k u n g . D a n a c h k o m m e e s f ü r d i e E n t s c h e i d u n g d e r g a n z e n S t r e i t f r a g e l e d i g l i c h d a r a u f a n , o b d i e V o r a u s s e t z u n g e n d e s § 3 Z i f f e r 7 d e s T a r i f v e r t r a g e s g e g e b e n s e i e n , o b e in b e s o n d e r e s B e d ü r f n i s f ü r e i n e A b w e i c h u n g v o n d e r r e g e l m ä ß i g e n F e s t s e t z u n g d e r W e r k s r u h e a n e r k a n n t w e r d e n k ö n n e . D a s s e i a b e r n i c h t d e r F a l l . D i e Z e c h e b e g r ü n d e d i e V e r l e g u n g d e r S c h i c h t l e d i g l i c h d a m i t , d a ß d i e n o t w e n d i g e n I n s t a n d s e t z u n g s a r b e i t e n a m K o m p r e s s o r u n d V e n t i l a t o r , f a l l s d i e N a c h t s c h i c h t v o m S o n n t a g z u m M o n t a g v e r f a h r e n w ü r d e , in d e r Z e i t v o n 1 0 U h r S a m s t a g s a b e n d s b i s 10 U h r S o n n t a g s a b e n d s a u s g e f ü h r t w e r d e n k ö n n t e n . E s sei n u n s c h l e c h t e r d i n g s n i c h t e i n z u s e h e n , i n w i e f e r n d i e Z e c h e n i c h t d i e g l e i c h l a n g e Z e it z u r V o r n a h m e d e r A u s b e s s e r u n g e n h a b e , w e n n sie d i e S c h i c h t a m S a m s t a g a b e n d ä n f a h r e n l i e ß e , d e n n in d i e s e m F a l l e b l i e b e z u r V o r n a h m e d e r A r b e i t e n d i e Z e it v o n S o n n t a g m o r g e n 6 U h r b i s M o n t a g m o r g e n 6 U h r . L ä g e a b e r e in b e s o n d e r e s B e d ü r f n i s z u r a n d e r w e i t i g e n R e g l u n g d e r W e r k s r u h e n i c h t v o r , d a n n sei d e r 50<>/oige L o h n z u s c h l a g z u z a h l e n .
E i n e n w e i t e r n S t r e i t f a l l b r a c h t e d i e B e z a h l u n g d e r S o n n a b e n d s c h i c h t . M e h r e r e T a g e s a r b e i t e r h a t t e n a u f d e r Z e c h e d e m A r b e i t s z c i t a b k o m m e n e n t s p r e c h e n d im M ä r z 1923 59 s t w ö c h e n t l i c h g e a r b e i t e t , u n d z w a r in d e n e r s t e n f ü n f T a g e n d e r W o c h e j e 1 0 s t u n d a m S a m s t a g 9 st. Im A p ril h a t t e n s i e in d e r W o c h e 58 s t g e a r b e i t e t , a m S a m s t a g n u r 8 st. V o n d e r Z e c h e w a r e n i h n e n f ü r M ä r z n e u n Z e h n t e l u n d f ü r A p r i l a c h t Z e h n t e l d e s S c h i c h t l o h n e s f ü r d i e S o n n a b e n d s c h i c h t g e z a h l t w o r d e n . Sie v e r l a n g t e n v o l l e n S c h i c h t l o h n a u c h f ü r d e n S a m s t a g u n d s t ü t z t e n s i c h a u f f o l g e n d e A u s f ü h r u n g e n : Im § 4 d e s A r b e i t s z e i t a b k o m m e n s v o m 19. D e z e m b e r 1 9 2 3 h a b e d e r S a t z 1 z w a r b e s t i m m t , d a ß d i e B e z a h l u n g f ü r s ä m t l i c h e T a g e s a r b e i t e r g r u n d s ä t z l i c h n a c h d e n t a t s ä c h l i c h g e l e i s t e t e n A r b e i t s s t u n d e n e r f o l g e ; a b e r d i e s e B e s t i m m u n g s e i d u r c h d e n S c h i e d s s p r u c h v o m 12. M ä r z 1 9 2 4 a u f g e h o b e n w o r d e n . I n d i e s e m S c h i e d s s p r u c h sei n u r v o n S c h i c h t l ö h n e n d i e R e d e ; e s s e i e n d a h e r n u r s o l c h e S c h i c h t l ö h n e z u z a h l e n . D i e Z e c h e v e r t r i t t d a g e g e n f o l g e n d e n S t a n d p u n k t . D e r S a t z 2 d e s A b k o m m e n s v o m 19. D e z e m b e r 1 9 2 3 e r k l ä r e : Bis z u r A u f s t e l l u n g d e r n e u e n L o h n o r d n u n g w e r d e f ü r d i e u n t e r d a s v o r s t e h e n d e A b k o m m e n f a l l e n d e n T a g e s a r b e i t e r a u f d e n j e t z t g e l t e n d e n T a r i f l o h n f ü r d i e v e r l ä n g e r t e A r b e i t s z e i t ein Z u s c h l a g v o n e i n e m S e c h s t e l g e w ä h r t . D e r S c h i e d s s p r u c h v o m 12. M ä r z 1 9 2 4 e r s e t z e n u n l e d i g lich d i e s e n S a t z 2, t r e t e a n d e s s e n S t e l l e , l a s s e a l s o d e n S a t z 1 u n b e r ü h r t ; n a c h S a t z 1 s e i e n a b e r n u r d i e A r b e i t s s t u n d e n m a ß g e b e n d . D i e K l a g e d e r T a g e s a r b e i t e r w u r d e a b g e w i e s e n . D a s U r t e i l1 f ü h r t f o l g e n d e s a u s : Z u r E n t s c h e i d u n g d e r v o r l i e g e n d e n S t r e i t f r a g e sei d a s G e r i c h t z u s t ä n d i g , n i c h t d i e S c h l i c h t u n g s s t e l l e , a l s o i m b e s o n d e r n n i c h t d e r i n d e m Z e c h e n t a r i f v e r t r a g e z u r E n t s c h e i d u n g g r u n d s ä t z l i c h e r
i Landgeric ht Dortmund v om 19. Jan. 1925, II, I. S. 474/24.