Władysław Pociej
Nowe przepisy o postępowaniu
dyscyplinarnym
Palestra 3/9(21), 14-18
W ŁA D Y S ŁA W P O C IE J
a d u o k a ł
Now e przepisy o postępowaniu dyscyplinarnym
W n u m erze 21 D ziennika U staw z d n ia 27 m arca 1959 r. pod pozycją 134 zamieszczone zostało od daw n a oczekiw ane rozporządzenie M inistra Spraw iedliw ości o postępow aniu d y scy p lin arn y m w sp raw ach adw okatów .
W ypada przypom nieć, że w ładze sam orządow e a d w o k a tu ry już w ro k u 1957 p rzy g o tow ały p ro je k t takiego rozporządzenia, k tó ry n a stę p nie, uzupełniony w roku 1958, s ta ł się podstaw ą do w y d an ia aktualnego rozporządzenia.
A rty k u ł n in iejszy , nie roszcząc sobie p re te n sji do w yczerpującego om ów ienia now ych przepisów o postępow aniu d y scyp linarny m , m a na celu jed y nie zw rócenie uw agi na kilk a zagadnień odróżniających obecne rozporządzenie od poprzednio obowiązującego.
Ju ż sam a sy stem aty k a rozporządzenia jest odm ienna od poprzednio obowiązującego i n aw iązu je do przepisów praw a o u s tro ju ad w o k atu ry z d n ia 4 m a ja 1938 r., jakikolwiek i w tym względzie zachow uje pew ną odrębność.
Je d n y m z n ajisto tn iejszy ch przepisów nowego rozporządzenia jest przepis zirywający z dotychczasow ą tajn o ścią p ostępow ania d y sc y p lin a r nego. P rzep is §■, 4 ust. 1 rozporządzenia p rzew id u je 'jawność r o z p r a w y przed kom isjam i dyscy p lin arn ym i dla członków a d w o k atu ry , p o k rzy w
dzonego oraz osób w ezw anych na rozp raw ę w c h a ra k te rz e św iadków — po złożeniu przez n ich zeznań. Jaw n o ść taika m oże być w yłączona, jeżeli zachodzą w y p ad k i w ym agane przez przep isy kodeksu postępow ania k a r nego co do prow adzenia postępow ania przy drzw iach zam kniętych (art. 277, 278 i 280 k.p.k.). Z powyższego przepisu w ynika, że dochodzenie d y sc y p lin a rn e je s t w dalszym ciągu ta jn e , a jed y n ie ro zp raw a przed ko m isją dy scy p lin arn ą stra c iła częściowo c h a ra k te r ta jn e j. W ypada n a d m ienić, że zagadnienie tzw. „o d tajn ien ia” postępow ania dy scyp lin arnego m iało swych zw olenników , jak i przeciw ników już w organach adw o
Nr 9 NOWE PRZEPISY O POST. DYSCYPL. 15
k a tu ry . opracow ujących p ro je k t rozporządzenia, niem niej jed n ak p ro je k t przedstaw ion y przez N aczelną R adę A dw okacką przepisu o jaw ności postępow ania d y scy p lin arn ego nie zaw ierał.
O bow iązujące poprzednio rozporządzenie trak to w ało postępow anie d y scy p lin arn e ja k o w y ra ź n ie o d ręb n e i k ieru jąc e się w yłącznie przepi sam i pro ced u raln y m i określon y m i w rozporządzeniu M inistra S p raw ied liwości. W p rak ty ce pow odow ało to szereg trudności, gdyż zagadnienia procesow e by;y regulow ane przez rozporządzenie w sposób niezw ykle frag m en tary czn y . Z zadow oleniem p rzeto należy pow itać przepis § 5 rozporządzenia, stanow iący, że „w p rzyp ad kach nie unorm ow anych p rze pisam i niniejszego rozporządzenia kom isja d y scy p lin arn a k ie ru je się od pow iednim i przepisam i ko deksu postępow ania k arn eg o ” . Je ste m zdania, że tak że rzecznik d y sc y p lin a rn y pow inien kierow ać się w w ypadkach analogicznych przepisam i k.p.k. dotyczącym i postępow ania przygoto
wawczego. Jak k o lw iek p rzep is te n zap ełn ia powaiżną ilulkę, należy 'pamię tać, że przede w szystkim stosow ane być m uszą przepisy rozporządzenia 0 postępow aniu dy scy p lin arn y m , bardzo n iekied y odbiegające od p rz e pisów k.pjk., a dopiero w ich b ra k u korzy stać m ożna z analogicznych in sty tu c ji teg o ż ‘k.p.k.
Rozporządzenie w prow adza pew ne novum, polegające na przyznaniu pokrzyw dzonem u p raw a s tro n y , k tó ry ch dotychczas nie m iał. Także i to zagadnienie było sporne w łonie kom isji opracow ującej p ro je k t ro zpo rządzenia. Z w olennicy w pro w adzen ia pokrzyw dzonego do postępow ania dyscyplin arn eg o m ieli n a uw adze w szczególności postępow anie dyscyp li n a rn e w szczęte w zw iązku z w ypadkam i nadużycia przez adw okata w olności słow a czy pism a, w k tó ry c h ro la pokrzyw dzonego kończyła się w zasadzie z chw ilą złożenia sk arg i e w e n tu aln ie złożenia p rzezeń zeznania p rzed kom isją dyscyp linarn ą. Różnica poglądów doprow adziła do tego, że p raw a stro n y zostały pokrzyw dzonem u p rzy zn an e n ie w pełnym za k resie i zostały ograniczone do u p raw n ie ń w ym ienionych pozytyw nie w rozporządzeniu. J a k zw ykle byw a w k ażdym kazuistycznym przepisie, p rzy form ułow aniu pozyty w ny ch przepisów określających p raw a po krzyw dzonego nie u n ik n ięto pew n ych sprzeczności czy niedokładności. 1 ta k np. pokrzyw dzonem u n ie p rzy słu g u je praw o popierania oskarżenia p rzed w ojew ódzką kom isją d y scy p lin arną, jakk olw iek przy słu g u je m u p raw o do w noszenia odw ołania od orzeczenia kom isji d yscyplinarnych. Zgodnie z tre śc ią § 42 n ie p rz y słu g u je pokrzyw dzonem u p raw o sk ła d an ia w niosku o w znow ienie.
P o zy ty w n e p rzep isy reg u lu jąc e u p raw n ien ia pokrzyw dzonego p rze d sta w ia ją się następująco:
16 WŁADYSŁAW POCIEJ N r 5ł
1) stosow nie do § 17 pokrzyw dzonem u p rzysługuje praw o odw ołania się od postanow ień rzecznika dyscyplinarnego o zaniechaniu lub um orze niu dochodzenia;
2) p a ra g ra f 25 przew id uje obowiązek kom isji dy scy p lin arn ej zaw ia dom ienia pokrzyw dzonego o rozpraw ie;
3) na podstaw ie § 30 ust. 3 pokrzyw dzonem u p rzysług uje praw o do żądania i otrzym ania uzasadnienia orzeczenia;
4) ja k już wyżej w spom niano, pokrzyw dzonem u p rzy słu g u je praw o w niesienia odw ołania od orzeczenia w ojew ódzkiej kom isji d y scy p lin ar nej 'stosownie do przepisu § 31;
5) w reszcie na podstaw ie § 36 rozporządzenia pokrzyw dzony m a p ra w o pop ieran ia swego odw ołania przed W yższą K om isją D yscyplinarną.
P a ra g ra f 8 ust. 3 rozporządzenia przew id uje m ożliwość przekazania przez N aczelną Radę Adw okacką prow adzenia dochodzenia d y sc y p lin a r nego in n ej radzie adw okackiej ze w zględu na dobro postępow ania dyscy plinarnego. D otychczasow e przepisy tak ie j możliwości nie przew idyw ały, co niekied y staw iało władze d y sc y p lin a rn e w tru d n ej sytuacji.
Z przepisów n a tu ry ogólnej w spom nieć jeszcze należy o w prow adzeniu przez rozporządzenie in sty tu cji obrony z urzędu w spraw ach dyscyp li n a rn y c h , czego poprzednio nie było.
Je śli chodzi o k on k retn e czynności p rzep row ad zan e przez organy ad w o k atu ry , to w zasadzie nie odbiegają one od poprzednio prow adzonych, lecz i tu ta j n iek tó re frag m enty postępow ania znalazły odm ienne rozw ią zania.
I ta k rzecznik d y scy p lin arn y N aczelnej Rady A dw okackiej m a obo wiązek prow ad zen ia dochodzenia dyscyplinarnego w spraw ach przeciw ko członkom organów ad w ok atury . W arto tu ta j rów nież w spom nieć o p rze pisie p ro je k tu reg u lam in u działalności rzeczników d y scyp linarny ch, w y m agający m tego, by dochodzenia dyscy p linarne przeciw ko członkom organów ad w o k atu ry były prow adzone osobiście przez rzecznika d y scy plinarnego NR A, tj. z w yłączeniem rzeczników d yscy p lin arn y ch rad adw okackich. P rzep is ten w ypełnia lukę, jak a istn iała w poprzednio obo w iązującym rozporządzeniu, k tó re nie przew idyw ało specjalnej w łaści wości NRA, jeśli chodzi o dochodzenia d y sc y p lin a rn e przeciw ko człon kowi organów adw o k atu ry . Z tego w ła śn ie ipowodu W ydział W ykonaw czy NRA uznał za konieczne podjąć w d n iu 3 Stycznia 1958 r. uchw ałę zleca jącą prow adzenie dochodzeń w siprawach członków władz a d w o k a tu ry rzecznikow i dyscy p linarn em u NRA. W łaśnie ta u c h w ała leży u podstaw om aw ianego przepisu rozporządzenia.
№ 9 NOWE PRZEPISY O POST. DYSCYPL. 17
Zasadniczą zm ianę w prow adza now e rozporządzenie do try b u odwo ła n ia się od postanow ienia rzecznika dyscyp linarneg o o zaniech aniu lub um orzen iu dochodzenia dy scyplinarnego. D otychczasow e rozporządzenie n ie przew idyw ało w zasadzie żadnych środków odw oław czych od posta now ień rzecznika d y scyplinarnego, w sk u tek czego — by u n ik n ąć sprzecz n e j z n ajb ard ziej p odstaw ow ym i zasadam i każdej p ro ced ury jed n o in sta n - -■cyjności — w prow adzono, posiłkując się reg u lam in em ra d adw okackich, obow iązek zatw ierdzania przez rad ę adw okacką postanow ień rzecznika dy scy p lin arn eg o o zaniechaniu lub um o rzeniu dochodzenia d y sc y p lin a r nego. Od tak iej dopiero uch w ały R ady A dw okackiej p rzysłu giw ało od w ołanie do N aczelnej R ady A dw okackiej, k tó ra decydow ała w sposób o stateczn y . R ozporządzenie z 11 m arc a 1959 r. przew idu je m ożliwość -odwoływania się od postanow ień rzecznika dyscy plin arn ego do w ojew ó dzkiej kom isji d y scy p lin arn ej, k tó ra w ydaje ostateczne orzeczenie w ty m przedm iocie.
W ątpliw ości pow stały, jeżeli chodzi o ro zstrzy g an ie odw ołań od p osta now ień rzecznika dyscyp lin arn eg o NRA, a m ianow icie, czy m a je roz poznaw ać w ojew ódzka kom isja d y scy p lin arn a czy też W yższa K om isja D yscy plin arn a. W ątpliw ości te są w yn ik iem tego, że w przeciw ieństw ie d o praw a o u stro ju ad w o k a tu ry z 1938 r., rozporządzenie o postępow aniu d y scy p lin arn y m w spraw ach adw okatów n ie p rzew idu je in sta n c ji „wyż
s z e j” od W yższej K om isji D yscyp lin arnej, z w y jątk iem Sąd u N ajw yż szego, k tó re m u jed n a k u sta w a o u stro ju ad w o k atu ry pow ierza jedynie ro zp a try w a n ie rew izji od praw om ocnych przeczeń kom isji d y sc y p lin a r nych. W ątpliw ości te W ydział W ykonaw czy NRA ro zstrzyg n ął w ten sposób, że odwołanie pow inno być ro zp a try w a n e przez w ojew ódzką ko m isję dyscy p lin arn ą, w yznaczoną w ty m celu przez W yższą K om isję D yscyplinarną. W szystkie postanow ienia Rzecznika D yscyplinarnego NRA o zaniechaniu czy u m orzeniu dochodzenia d yscyplinarnego zaw ierają po
uczenie tej w łaśnie treści.
O rgany ad w ok atu ry , jeśli chodzi o postępow anie dy scy p lin arn e, zaw sze sp otykały się z zarzu tem przew lekłości postępow ania dy scy p lin ar nego. Sam orząd ad w o k a tu ry ju ż w ubiegłych latach, w trosce o podnie sie n ie dyscy p liny ad w o k atu ry , podejm ow ał uchw ały zm ierzające do
przyspieszenia tego postępow ania przez w prow adzenie nie p rzew id y w a n y c h przez rozporządzenie term inó w , w k tó ry c h dochodzenia d y scy p li n a rn e m ają być zakończone. A nalogiczne te rm in y znalazły się w rozpo rządzeniu, k tó re określa czas trw a n ia dochodzenia d y scy p linarneg o na 3 m iesiące, p rzy czym te rm in te n m oże być w uzasadnionych w ypadkach przed łu żo n y przez ra d ę adw okacką o dalsze 3 m iesiące. W praw dzie
18 WŁADYSŁAW PO CIEJ N T 9
m in te n jest jed y n ie te rm in e m in stru k cy jn y m , nie p-ociągaijąeym za sobą żadnych procedu raln ych skutków , jed n ak że może on m ieć w p ra k ty c e doniosłe znaczenie już ohociażby ze w zględu n a spraw ow aną w tym za kresie p rzez rad ę adw okacką k o n tro lę pracy rzeczników dyscyp linarny ch. Je śli chodzi o odw ołania od orzeczeń w ojew ódzkich kom isji dyscy pli n arn y ch , to praw o do ioh w noszenia p rzy słu g u je „stro n o m ”, tj. obwinio nem u, jeżeli został skazany na k a rę d y scyp lin arn ą, oskarżycielow i i po k rzyw dzonem u. Rozporządzenie zerw ało z poprzednio obow iązującym przepisem , w m yśl któ reg o oskarżyciel m ógł wnosić odw ołanie od orze czenia skazującego obw inionego na k a rę d y scy p lin arn ą łagodniejszą od tej, jak iej żądał oskarżyciel.
Co się tyczy postępow ania przed W yższą K om isją D yscyplinarną, to uderza p rzepis przew id u jący w y raźn ie m ożliwość u ch y len ia przez W yż szą K om isję D y scyplinarną zaskarżonego orzeczenia i p rzekazania sp raw y w całości lub części do ponow nego rozpoznania. W praw dzie o statn io p ra k ty k a W yższej K om isji D yscyplinarnej dopuszczała tego ro d zaju ew entualność, b ra k było jed n ak w yraźnego w tej k w estii przepisu.
D alszym przepisem m ającym na celu przyspieszenie postępow ania d y s cy plin arneg o (jeżeli przez postępow anie d y scy plin arn e rozum ieć tak że w ykonanie k a ry d yscy plin arn ej) je s t przepis § 39, zobow iązujący prezesa w ojew ódzkiej kom isji d y scy plin arnej do p rzesłania w ciągu d n i cz te r n a stu odpisu orzeczenia w raz z uzasadnieniem rad zie adw okackiej do w ykonania, a M inistrow i Spraw iedliw ości i N aczelnej Radzie A dw okac kiej — do wiadom ości. T akże i te n przepis je s t term in em instrukcyjnym * lecz m im o to m obilizującym do pośpiechu. Zdaniem m oim w przep isie ty m je s t w yraźn a luka, m ianow icie b rak obowiązku przesłania p raw o m ocnego orzeczenia G en eraln em u P ro k u rato ro w i. Obow iązek p rzesy ła nia odpisów praw om ocnych orzeczeń d y scy p linarny ch je s t rez u lta te m przysługującego M inistrow i Spraw iedliw ości C en tralnem u P ro k u rato ro w i PR L i W ydziałow i W ykonaw czem u NRA p raw a w noszenia rew izji od praw om ocnych orzeczeń kom isji dyscyplin arn ych do Sądu N a j wyższego.
T akie są zasadnicze różnice m iędzy poprzednio a ak tu a ln ie obow iązu jącym rozporządzeniem o postępow aniu dy scy plin arn ym w sp raw ach adw okatów .
Rzecz oczyw ista, sam o rozporządzenie n ie u sp raw ni postępow ania d y s cyplinarnego, w y d aje się jedn ak , że w ładze ad w o k atu ry otrzy m ały dos konalsze ra m y działania w zak resie postępow ania dyscyplinarnego. Po w inny je w ykorzystać do skuteczniejszej w alki o podniesienie etycznego poziom u adw okatury.
