Historia archeologii a importy antyczne z ziem Polski : grób książęcy (?) z Wielowsi, woj. tarnobrzeskie w świetle informacji F. M. Sobieszczańskiego

Warszawa, 1980 t. XXXVI

Jerzy Kolendo

HISTORIA ARCHEOLOGII A IMPORTY ANTYCZNE Z ZIEM POLSKI

GRÓB KSIĄŻĘCY (?) Z WIELOWSI, WOJ. TARNOBRZESKIE W ŚWIETLE

INFORMACJI F. M. SOBIESZCZANSKIEGO

Przy inwentaryzacji importów antycznych z ziem Polski oraz z obszarów

sąsied-nich należy liczyć się z możliwością wzbogacenia katalogu zabytków nie tylko dzięki

nowym badaniom wykopaliskowym, czy też przypadkowym odkryciom, lecz również

w wyniku kwerend przeprowadzanych w starej literaturze archeologicznej

, która jest

już prawie wyłącznie domeną zainteresowań historyka archeologii. Wielokrotnie

zdarzało się, że pewne odkrycia archeologiczne dokonywane w przeszłości były

opisy-wane w taki sposób, że pozostawały one niezauważone, lub też budziły poważne

zastrzeżenia, co do charakteru antycznego, czy też nawet autentyczności samego

znaleziska. Wykorzystanie tych materiałów wymaga wykonywania całego szeregu

skomplikowanych niekiedy zabiegów należących do heurystyki i krytyki wewnętrznej

źródła. Konieczne jest również zinterpretowanie informacji o znalezieniu zabytków

znanych ze starej literatury w świetle naszej współczesnej wiedzy o importach

antycz-nych oraz okolicznościach ich znajdowania na terenie północnego Barbaricum.

Postawiony tu postulat chciałbym zilustrować

jednym konkretnym przykładem.

Do listy grobów książęcych należy dodać Wielowieś, woj. tarnobrzeskie.

Wiado-mość o tym odkryciu możemy wydobyć poprzez analizę tekstu dwócb prac Franciszka

Maksymiliana Sobieszczańskiego (1814- 1878), bardzo zasłużonego „starożytnika",

historyka i historyka sztuki, doskonałego znawcę zabytków z ziem polskich, który

interesował się również i pradziejami

. Te zainteresowania znalazły między innymi

—

Щ

1 Por. J. Kolendo, Wykopaliska w bibliotece, „Z otchłani wieków", t. 40,1974, nr 4, s. 293 -- 2 9 7 .

2 Przedstawione tu postulaty teoretyczne próbowałem zastosować do kilku zabytków. Por. J. K o l e n d o , Przekaz T. Czackiego dotyczący skarbu monet Cezara i Augusta z Łysej Góry, „Ar-cheologia", t. 17,1966 (1967), s. 89 - 92; Medalion cesarza Walensa z okolic Przemyśla, „Archeolo-gia", t. 19, 1968 (1969), s. 103 - 108; Studia z dziejów numizmatyki. Zbiory w Krzemieńcu, „Ar-cheologia", t. 20, 1969 (1970), s. 104 i n. (o monecie cesarza Galiena bitej w Efezie, którą znale-ziono w miejscowości Szymkowce na Wołyniu); Nieznany list Lelewela w sprawie odkrytego w 1822 r. kolo Orszy skarbu monet sassanidzkich i kufickich, „Wiadomości Numizmatyczne", t. 17, 1973, z. 2. s. 65 - 74; Rzekome znalezisko posążków egipskich ze Szwekszni na Litwie „Rocznik Białostocki", t. 13, 1976, s. 283 - 297; W sprawie lokalizacji cmentarzyska odkrytego na Mazowszu w końcu XVII wieku, „Wiadomości Archeologiczne", t. 41, 1976, z. 3, s. 301 - 303; Z dziejów odkryć antycznych posążków brązowych na ziemiach Polski, „Studia archeologiczne", t. I, 1981, s. 63 - 80.

3 J. K o s t r z e w s k i , Dzieje polskich badań prehistorycznych, Poznań 1949, s. 30 - 32 i 52; A. A b r a m o w i c z , Wiek archeologii. Problemy polskiej archeologii dziewiętnastowiecznej,

War-38

odbicie w dwóch jego pracach, w których możemy znaleźć pewne informacje o

intere-sujących nas zabytkach z Wielowsi. Będzie to podstawowe opracowanie

„starożytni-cze" połowy XIX w. Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w dawnej Polsce

zawierające opis dziejów i zabytków budownictwa, rzeźby, snycerstwa, malarstwa i

ry-townictwa, z krótką wzmianką o życiu i dziełach znakomitych artystów krajowych lub

w Polsce zamieszkałych, 1.1, Warszawa 1847, gdzie w rozdziale: Przegląd szczegółowy

pomników z czasów przedchrześcijańskich, czytamy (s. 15): „Niekiedy odkrywają

się urny z mosiądzu i cyny w kształcie dzierży i dzbanów wyrobione. W okolicach

Czczewa (Tczew) i innych miejsc dzisiejszych Prus wschodnich, na Litwie i w

San-domierskiem koło Wielowsi, dość często tego rodzaju urny znajdują się; zawierały one

w sobie oprócz popiołów, czasem posążki miedziane i różne drobne ozdoby ze srebra,

drutu itp."

Drugą informację o znalezisku z Wielowsi znajdujemy w pracy Sobieszczańskiego

Wycieczka archeologiczna w niektóre strony guberni radomskiej odbyta w miesiącu

wrześniu 1851 roku, Warszawa 1852

wyko-paliska na cmentarzysku w Nietulisku Dużym5 Sobieszczański zestawił wszystkie

znane mu odkrycia urn z ziem polskich oraz obszarów sąsiednich. Po dłuższym

wyli-czeniu znajdujemy zdanie (s. 42): „Podobnież pod Szmiglem, w Galicji koło

Jarosła-wia, w cyrkule przemyskim koło Rajtarowie, lub w Rzeszowskim we wsi Pniewie

i Wielowsi nad Wisłą, gdzie odkryto urny z mosiądzu i cyny w kształcie dzieży i

dzba-nów wyrobione, w których oprócz zwyczajnych popiołów i kości, znaleziono

po-sążki miedziane i różne ozdoby z drutu i srebra; lecz gdzie się teraz znajdują i kto je

opisał?"

Pierwszy z tych przekazów mówi o odkryciu w różnych miejscowościach naczyń

brązowych. W oparciu o ten tekst można by tylko stwierdzić, że miało to miejsce

również w Wielowsi. Bardziej konkretnych informacji dostarcza drugi przekaz. Jego

analiza filologiczna pozwala stwierdzić, że wiadomość o „urnach z mosiądzu i cyny"

oraz innych zabytkach metalowych należy odnieść do Wielowsi. Wniosek taki

po-szawa 1967, s. 79 - 84; K. Z a w a d z k i , Wstęp do: F. M. S o b i e s z c z a ń s k i , Warpo-szawa, Wybór publikacji, t. I, Warszawa 1967, s. 5 - 23; J. M a t e r n i c k i , Warszawskie środowisko historyczne 1832 - 1869, Warszawa 1970, s. 89 - 100. Duża wiedza Sobieszczańskiego o najdawniejszych dziejach Polski oparta na dobrej znajomości ówczesnej literatury widoczna jest w jego artykule Badania archeologiczne o stanie sztuk i przemyśle na ziemiach Słowian przed chrześcijaństwem, „Przegląd Naukowy", 1845, t. 3, s. 829 - 866, 927 - 940.

4 Praca ta wyszła uprzednio w czasopiśmie „Biblioteka Warszawska" 1851 - 1852. Cyto-wany fragment, r. 1851, t. 4, s. 430. W cytatach zastosowano modernizację pisowni.

5 Zachowane materiały z tego cmentarzyska łużyckiego opublikowała J. K r a j e w s k a , Zabytki z cmentarzyska popielnicowego w Nietulisku D. w pow. opatowskim, „Światowit", t. 13,

1929, s. 69 - 94.

6 Urny znajdowane pod Szmiglem (Śmigiel, woj. leszczyńskie) należą do jednych z naj-wcześniejszych odkryć archeologicznych z ziem Polski. W r. 1674 i 1719 natrafiono tu na cmen-tarzysko z wczesnego okresu żelaza. Por. K o s t r z e w s k i , Dzieje, . . . , op. cit., s. 6 n. i 9 п., gdzie szczegółowo są omówione publikacje opisujące te odkrycia. O odkryciu grobu w Rajtarowicach (k. Sambora na Ukrainie Zachodniej) donosi Ż. P a u l i , Starożytności galicyjskie, Lwów 1840, s. 36 n. i ryc. 2-3 na tabl. po s. 34. Tamże, s. 37 i ryc. 5 — naczynie kultury łużyckiej znalezione we wsi Pniów (woj. tarnobrzeskie). Por. K. M o s k w a , Kultura łużycka w południowo-wschodniej Polsce, Rzeszów 1976, s. 260 n. i ryc. 49.

twierdza analiza wiadomości odnoszących się do innych odkryć, o których mówi

Sobieszczański. Okazuje się, że we wszystkich wypadkach, gdzie możemy coś

powie-dzieć o wzmiankowanych tu odkryciach, chodziło o zabytki z gliny. Tak więc opis

od-kryć naczyń brązowych musi odnosić się do Wielowsi. Nie był on zaczerpnięty z

lite-ratury, gdyż Sobieszczański zadaje pytanie „kto je opisał?". Poprzednio zaś podawane

przez niego wiadomości o innych zabytkach pochodzą z literatury.

Można przypuszczać, że Sobieszczański zdobył informację o odkryciu z Wielowsi

w okresie swojego pobytu w Dzikowie, w latach 1831 - 1834. Schroniwszy się po

Powstaniu Listopadowym w pałacu Jana Feliksa Tarnowskiego w Dzikowie zrobił

on tam w ciągu bardzo krótkiego czasu nadzwyczaj błyskotliwą karierę. Początkowo

sprawował on nadzór nad cieplarnią, później zaś został lektorem Tarnowskiego,

a następnie kierownikiem nadzwyczaj bogatej biblioteki dzikowskiej

.

Warto zwrócić uwagę, że właściciel Dzikowa, Jan Feliks Tarnowski, zajmujący

się twórczością historyczną i mający zamiłowania kolekcjonerskie

, interesował się

również zabytkami archeologicznymi. Jego artykuł o Sandomierzu i okolicy

opubli-kowany w 1835 r. zawiera informacje o odkryciach monet rzymskich

. Wiemy też,

dzięki inwentarzowi spisanemu w 1841 г., że w bibliotece w pałacu w Dzikowie

znaj-dowała się „urna czyli żale słowiańskie"

.

Zważywszy jeszcze, że Wielowieś należała do Tarnowskich

(znajdowała się tu

ich stadnina) dość prawdopodobnym może się wydawać przypuszczenie, że

So-bieszczański zdobył informację o odkryciu naczyń brązowych w tej miejscowości

w czasie swego pobytu w Dzikowie.

Co wnoszą nam relacje Sobieszczańskiego do poznania konkretnej problematyki

badań nad importami? Dowiadujemy się o odkryciu koło Wielowsi dokonanym przed

1847 г., a być może przed 1834 r .

grobu (popielnicowego?) W skład jego

wyposaże-nia wchodziły naczywyposaże-nia brązowe. Ich opis pozwala stwierdzić, że chodzi tu o importy

rzymskie. Odkryto co najmniej jeden dzban brązowy oraz inne jeszcze naczynia

brą-zowe określane jako „w kształcie dzieży", a więc misę lub kociołek. Naczyń

brązo-wych mogło być więcej. Informacja o posążkach miedzianych

znalezionych w

Komisja Historycznoliteracka, Prace Humanistyczne", IV, 4, 1975, s. 92.

8 K . G r o t t o w a, Zbiory sztuki Jana Feliksa i Walerii Tarnowskich w Dzikowie (1803 - 1849), Wrocław 1967, passim; Ż y g a , Dzików, ..., op. cit. s. 63 - 100 oraz cytowana tam literatura.

9 [J. F. Tarnowski], O Sandomierzu i jego okolicy słów kilka, „Powszechny Pamiętnik Nauk i Umiejętności", 1835, t. 2, s. 362. Autorstwo Tarnowskiego ustalił, w oparciu o akta cenzury, Ż y g a , Dzików, . . . , op. cit., s. 99, przyp. 103.

1 0 G r o t t o w a , Zbiory,... op. cit., s. 112, nr 22. Por. s. 75 i fot. 17 (wnętrze biblioteki). Por. też przyp. 1 7 - 2 0 .

1 1 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 13, Warszawa 1893, s. 362; B. R a t u s i ń s k i , Archiwum Dzikowskie Tarnowskich, „Rocznik Województwa Rze-szowskiego", 1964/1965 (1968), s. 117 i 119; Ż y g a , Dzików, . . . op. cit., s. 69 i 83.

1 2 Jest to data opuszczenia Dzikowa przez Sobieszczańskiego.

1 3 Należy zwrócić uwagę, że w pierwszej relacji występuje określenie: zna dowano "czasem posążki miedziane". W drugiej relacji brak jest zwrotu „czasem". Stanowić to może dodatkowy argument na rzecz tezy o obecności posążków w znalezisku z Wielowsi

4 0 J. Kolendo

bie o d n o s i ć się m o ż e nie t y l k o d o a n t y c z n y c h s t a t u e t e k1 4, ale r ó w n i e ż d o d e k o r a c j i a n t r o p o m o r f i c z n y c h , czy z o o m o r f i c z n y c h j a k i e g o ś p r z e d m i o t u . W g r o b i e w W i e l o w s i z n a l e z i o n o o p r ó c z t e g o „ r ó ż n e o z d o b y z d r u t u i s r e b r a " . B o g a c t w o w y p o s a ż e n i a ( c o Kobierniki o. • TrzeSri o Sokolniki oZbydraow WIELOWIEŚ '•Dzików Rozwodowo Tarnobrzeg -Okolica • Chmielów Przecizet* Ostrowy Baranowskie Ulanów Piaseczno _• Pielaszów Lowitkowice o o Sandomierz I 0 10km _{i j} naczynia brązowe inne importy przemysłowe skarby monet rzymskich znaleziska drobne monet rzymskich

' Rzeczyca Długa

o Pysznica Zarzecze

Importy rzymskie w widłach Wisły i Sanu

n a j m n i e j d w a n a c z y n i a b r ą z o w e , p o s ą ż k i l u b j a k i ś p r z e d m i o t z d e k o r a c j ą p l a s t y c z n ą o r a z p r z e d m i o t y s r e b r n e ) p o z w a l a w y s u n ą ć przypuszczenie, że w Wielowsi o d k r y t o g r ó b k s i ą ż ę c y1 5.

W a r t o z w r ó c i ć u w a g ę , że z o k o l i c W i e l o w s i1 6 p o c h o d z i k i l k a n a c z y ń b r ą z o w y c h . B ę d ą t o p r z e d e wszystkim d w a r ó ż n e n a c z y n i a z o k o l i c T a r n o b r z e g a ( s t a m n o s1 7 t y p

1 4 O posążkach brązowych patrz K o l e n d o , Z dziejów, . . . op. cit., i cytowana tam

li-teratura.

1 5 O grobach książęcych patrz J. W i e l o w i e j s k i , Kontakty Noricum i Pannonii z ludami

północnymi, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 24; i d e m , Życie codzienne na ziemiach polskich н> okresie wpływów rzymskich (I-V w.), Warszawa 1976, s. 203 - 210 i mapa na s. 207.

, e O osadnictwie w tym rejonie patrz R. J a m k a , Epoka żelaza w widiach Wisły i Sanu (od

około 400 rprzed n. e. do 600 г. п. е.), „Rocznik Województwa Rzeszowskiego", t. 3, 1960 i 1961 (1963), s. 19 - 54; J. W i e l o w i e j s k i , Okres póżnolateński i rzymski w Polsce poludniowo-wcho-dniej, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata 1968 - 1969", (1973), s. 33 - 52.

1 7 W. A n t o n i e w i c z , Archeologia Polski, Warszawa 1928, tabl. XXXVIII, 3 i objaśnienie

na s. 321; H. J. E g g e r s , Der römische Import im freien Germanien, Hamburg 1951, t. I, s. 156, nr 2195 (typy importów wg Eggersa oznaczone E z odpowiednim numerem); W i e l o w i e j s k i , Kontakty,..., op. cit., s. 319. Do tego zabytku odnosi się wzmianka A. H. Kirkora o urnie brązo-wej, którą oglądał w bibliotece pałacu w Dzikowie. Miała ona 35 cm wysokości i 20 cm średnicy. Wymiary te odpowiadają stosunkowi wysokości do średnicy wylewu obliczonemu na podstawie fotografii w pracy W. Antoniewicza. Przyjmując tę identyfikację poznajemy wymiary naczynia oraz datę jego znalezienia (przed 1876 г.). Por. A. H. K i r k o r , Zdanie sprawy z wycieczki do Mo-krzyszowa odbytej w listopadzie 1876, „Zbiór wiadomości do antropologii krajowej", t. 1, 1877,

17 w g H . J . E g g e r s a i d z b a n1 8 E 122) należące d o najwcześniejszych i m p o r t ó w z n a lezionych na ziemiach Polski. O b y d w a t e n a c z y n i a z n a j d o w a ł y się w z b i o r a c h T a r n o -w s k i c h -w z a m k u -w D z i k o -w i e1 9, k t ó r e uległy zniszczeniu w czasie p o ż a r u w г. 1 9 2 72 0. G r ó b książęcy z S a n d o m i e r z a K r a k ó w k i d o s t a r c z y ł d w a w i a d e r k a ( E 24 (?) i E 40) o r a z b r ą z o w ą m i s ę2 1. 1 wreszcie z n a m y d w a n i e o p r a c o w a n e jeszcze n a c z y n i a b r ą z o w e z c m e n t a r z y s k a w P i a s e c z n i e2 2.

Z t y c h t e r e n ó w p o c h o d z ą r ó w n i e ż trzy s k a r b y m o n e t2 3 ( C h m i e l ó w , D z i k ó w i T r z e ś ń ) o r a z szereg znalezisk m o n e t l u ź n y c h2 4. G d y t o t e g o d o ł ą c z y m y jeszcze i m -p o r t y -p r z e m y s ł o w e2 5 i z n a l e z i s k a m o n e t a r n e z n a d d o l n e g o S a n u2 6 ( p o r . m a p a ) , t o b ę d z i e m y mogli stwierdzić, że z e s p ó ł z Wielowsi d o b r z e t k w i w k o n t e k ś c i e a r c h e o l o -g i c z n y m r e -g i o n u leżące-go w w i d ł a c h Wisły i S a n u , -gdzie s p o t y k a ł y się dwie d r o -g i p r o w a d z ą c e z t e r e n u i m p e r i u m r z y m s k i e g o n a o b s z a r y n a d Bałtykiem. J e d n a szła p r o s t o z p o ł u d n i a przez przełęcze k a r p a c k i e , d r u g a zaś — z p o ł u d n i o w e g o - w s c h o d u , z t e r e n u D a c j i , l u b też z wybrzeży M o r z a C z a r n e g o , w z d ł u ż g ó r n e g o D n i e s t r u o r a z S a n u .

B r a k m o ż l i w o ś c i p r z e p r o w a d z e n i a uściśleń c h r o n o l o g i c z n y c h p o w o d u j e , że z n a -lezisko z Wielowsi m o ż e b y ć w y k o r z y s t a n e j e d y n i e t y l k o w u j ę c i a c h k a r t o g r a f i c z n y c h znalezisk r z y m s k i c h n a c z y ń b r ą z o w y c h o r a z g r o b ó w k s i ą ż ę c y c h2 7. N i e p r e c y z y j n o ś ć

18 W. A n t o n i e w i c z , Późnolateński dzban brązowy z okolic Dzikowa kolo Tarnobrzega,

„Slavia Antiqua", t. 4, 1953, s. 71 - 96. Zabytek ten został odkryty w 1898 r. „w okolicy Dzikowa, a raczej już na przedmieściu Tarnobrzega" (s. 72).

19 Nie można wykluczyć ewentualności, że stamnos E 17 ,,z okolic Tarnobrzega" pochodził

ze znaleziska z Wielowsi. Brak jednak jakichkolwiek argumentów na poparcie takiego przy-puszczenia.

2 0 G r o t t o w a , Zbiory op. cit., s. 90.

2 1 L. W i l k o ń s k i , Grób ciałopalny z okresu wczesnorzymskiego z Krakówki pod

Sando-mierzem, „Wiadomości archeologiczne", t. 15, 1938, s. 106 - 125. Naczynia brązowe s. 111 - 114 i tabl. XLII; W i e l o w i e j s k i , Kontakty, ..., op, cit., s. 330.

2 2 A. K r a u s s, Sprawodzanie z archeologicznych badań ratowniczych przeprowadzonych

»V 1962 r. w Piasecznie, pow. Tarnobrzeg, „Materiały archeologiczne", t. 5, 1964, s. 223 n.

2 3 A. K u nisz, Katalog skarbów monet rzymskich odkrytych na ziemiach polskich, W:

Mate-riały do prahistorii ziem polskich, CL. V. Epoka żelaza, z. 5. Okres rzymski, Warszawa 1973, s. 21 п., nr 15 (Chmielów); s. 29, nr 24 (Dzików). Kunisz nie wyklucza, że jest to druga wersja informacji 0 skarbie z Chmielowa; s. 118, nr 166 (Trześń).

2 4 A. K u n i s z , Chronologia napływu pieniądza rzymskiego na ziemie Małopolski,

Wrocław--Warszawa-Kraków 1969, s. 145, nr 96 (Kobiemiki — denar Trajana); s. 159, nr 170 (Pielaszów — denar Trajana); s. 152, nr 216 (Sandomierz — follis Konstyntana I), nr 217, (Okolice Sando-mierza — denar Wespazjana oraz inne znalezisko z denarami Wespazjana, Lucylli i Gordiana III); s. 153, nr 236 (Sokolniki — trzy follisy Konstancjusza II); s. 156, nr 284 (Witkowice — denar Witeliusza).

2 5 Miecz rzymski z Rzeczycy Długiej — K. D ą b r o w s k i , J. K o l e n d o , Z badań nad

mie-czami rzymskimi w Europie środkowej i północnej, „Archeologia Polski", t. 12, 1967, s. 398 - 400 1 ryc. 8. Ogniwa żelaznej kolczugi znalezionej w kurhanie w Święcicy — Informator Archeologi-czny. Badania, 1974, Warszawa 1975, s. 206 n. oraz informacje doc. A. Kempistego.

2 6 Por. zestawienia znalezisk monet rzymskich w: K u n i s z , Chronologia op. cit., s. 139

-157. Cenne uzupełnienia w: W. G a j - P i o t r o w s k i , Przyczynki do znalezisk monet rzymskich nad dolnym Sanem, „Wiadomości Numizmatyczne", t. 20, 1976, s. 14 - 20.

2 7 Na uwagę zasługuje przypuszczenie K. M a j e w s k i e g o , że okolica Sandomierza mogła

być siedzibą „księcia plemiennego", Por. K . M a j e w s k i . Klienci Rzymu i ośrodki władzy ,,książąt plemiennych" w Europie środkowej w okresie cesarstwa w świetle źródeł archeolo-gicznych, „Archeologia", t. 13, 1962 (1963), s. 59.

42

informacji Sobieszczańskiego powoduje, że wiadomość o grobie książęcym w

Wielo-wsi musi być zaopatrzona znakiem zapytania. Jednak znaczenie badawcze importów

rzymskich, kategorii zabytków, którą niezbyt często zdobywa się w czasie

regular-nych prac wykopaliskowych, jest tak wielkie, że każda, nawet bardzo

fragmenta-tyczna informacja zasługuje na uwagę.

SUMMARY

\

While listing ancient imports from the Polish territory, the catalogue of relics can be enriched not only thanks to new excavations, or accidental discoveries, but also thanks to results of research carried in old archaeological literature. Some of the past archaeological discoveries were described in such a way, that they remained unnoticed. And so, in two works of Franciszek Maksymilian Sobieszczański (1814 - 1878) — a historian and antiquarian of merit — informations about an unknown prince's grave are found. It was discovered in the village of Wielowieś (voivodship of Tarnobrzeg) before 1847, and may be even before 1834. It was a crematory grave with bronze dishes and some statues or artistically ornamented subjects. The richness of furnishings allows to suppose that this is a prince's grave from the Roman period.

Besides, from the vicinity of Wielowieś located in the fork of the Vistula and the San, also originate some bronze dishes, three treasures of Roman coins and a number of findings of single coins. In this region two routes leading from the territory of the Roman Empire to situated on the Baltic lands met each other. One of them led straight from the South through the Carpathian passes, the other one from South-East from the territory of Dacia, or from the Black Sea coasts along the upper Dniester and San.

РЕЗЮМЕ Инвентаризируя античные импорты с польских земель, каталог археологических памят-ников можно пополнить не только благодаря новым раскопкам, или же случайным откры-тиям, но также в итоге исследования старой археологической литературы. Некоторые архе-ологические открытия далёкого прошлого описывались таким образом, что иногда остава-лись незамеченными. И так, например, в двух работах Францишка Максимилиана Собе-щаньского (1814 - 1878), заслуженного историка и знатока древности, находятся информации о неизвестном княжеском погребении. Оно было открыто в селе Велёвесь (воеводство Тар-нобжег) до 1847 года, а быть может и до 1834 года. Это было погребение с трупосожжением, содержащее бронзовые сосуды и какие-то статуэтки, или же предметы скульптурной декора-ции. Богатство содержимого позволяет предполагать, что это княжеское погребение римс-кого периода. В окрестности с. Велёвесь, расположенного в разветвлении Вислы и Сана, найдено ещё несколько бронзовых сосудов, три клада римских монет и ряд одиночных монет, найден-ных вразброс. В этом районе сходились два пути, ведущих с территории Римской Империи в прибалтийские земли. Один из них вёл с юга через карпатские перевалы, а другой с юго--востока из Дакии, или же с побережья Чёрного моря, вдоль верхнего течения Днестра и Сана.