SYSTEM POLITYCZNY SINGAPURU

SINGAPURU

SYSTEM POLITYCZNY SINGAPURU

Ewolucja historyczna i teraźniejszość

WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO

RECENZENT

Prof, dr hab. Andrzej Zięba

PROJEKT OKŁADKI Marcin Bruchnalski

REDAKTOR Lucyna Sadko

KOREKTOR Krystyna Kajtoch

© Copyright by Marek Bankowicz & Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydanie 1, Kraków 2005

All rights reserved

ISBN 83-233-1959-6

www. wuj. pl

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Karmelicka 27/4, 31-131 Kraków tel. (012) 423-31-87, tel. /fax (012) 423-31-60 Dystrybucja: ul. Bydgoska 19 C, 30-056 Kraków tel. (012) 638-77-83, (012) 636-80-00 w. 2022 fax (012) 423-31-60, (012) 636-80-00 w. 2023 tel. kom. 0506-006-674, e-mail: wydaw@if. uj. edu. pl

Konto: BPH PBK SA IV/O Kraków, nr 62 1060 0076 0000 3200 0047 8769

Wstęp... 7

1. Historia polityczna Singapuru... 13

1. 1. Wczesna historia... 13

1. 2. Sir Thomas Stamford Raffles i nowa epoka w dziejach Singapuru... 17

1. 3. Lata stabilności pod rządami brytyjskimi... 22

1. 4. Okupacja japońska... 29

1. 5. Wydzielona Kolonia Korony... 33

1. 6. Autonomia w ramach brytyjskiej Wspólnoty Narodów... 48

1. 7. Singapur w Federacji Malezji... 62

1. 8. Singapur: niepodległa republika... 69

2. Konstytucja i wartości polityczne państwowości singapurskiej... 87

2. 1. Zasady konstytucyjne... 87

2. 2. Symbolika państwowa... 92

2. 3. Ideologia narodowa... 94

3. Instytucje władzy państwowej Republiki Singapuru... 101

3. 1. Parlament... 104

3. 1. 1. Prawo wyborcze... 104

3. 1. 2. Organizacja i zasady działania

parlamentu... 113

3. 1. 3. Przywileje... 123

3. 1. 4. Funkcje parlamentu... 125

3. 2. Prezydent... 133

3. 3. Premier i rząd... 144

3. 4. Prezydencka Rada Praw Mniejszości... 154

3. 5. Sąd Najwyższy... 156

4. Partie polityczne 4. 1. Specyfika singapurskiego systemu partyjnego... 165

4. 2. Partia Akcji Ludowej... 173

4. 3. Partie opozycyjne... 189

4. 3. 1. Front Socjalistyczny... 193

4. 3. 2. Partia Robotnicza... 195

4. 3. 3. Singapurska Partia Demokratyczna... 201

4. 3. 4. Singapurska Partia Ludowa... 203

5. Grupy interesów... 209

Zakończenie: Demokracja konfucjańskauersus demokracja liberalna... 219

Bibliografia... 229

Republika Singapuru to, obok Malediwów, najmniejsze państwo największego kontynentu - Azji. Jest również Sin­

gapur najmniejszym spośród „małych tygrysów” czy też

„małych smoków”, którym to mianem określa się cztery kraje położone na Dalekim Wschodzie, tj. Koreę Południo­

wą, Tajwan, Hongkong i właśnie Singapur, od pewnego już czasu nieustannie wprawiające w zdumienie świat swą operatywnością, tempem wzrostu ekonomicznego i konku­

rencyjnością na międzynarodowych rynkach handlowych.

Singapur rozwija się najszybciej z nich wszystkich. W ciągu 40 lat niepodległego bytu kraj ten przeszło dziesięciokrot­

nie powiększył swój produkt narodowy i osiągnął najwyż­

szy dochód na głowę mieszkańca w Trzecim Świecie, z wyjątkiem jedynie kilku arabskich państw położonych nad Zatoką Perską. Państwa te jednak, zasobne w ropę naftową, dochód ten osiągnęły dzięki naturze, Singapur na­

tomiast zawdzięcza go własnej pracy. Sukces gospodarczy Singapuru nabiera jeszcze dodatkowego wymiaru, gdy uświadomimy sobie fakt, iż jest on całkowicie pozbawiony jakichkolwiek bogactw naturalnych - i to do tego stopnia, że aby funkcjonować, musi importować nawet wodę do picia, której na miejscu brakuje.

Sukcesy gospodarcze uzupełniają osiągnięcia społecz­

ne. Singapur jest bodaj jedynym krajem Trzeciego Świata, a i gdzie indziej trudno byłoby odnaleźć podobny przypa­

dek, uwolnionym od zmory bezrobocia i głodu, braku mieszkań, szkół oraz opieki medycznej. Służby socjalne funkcjonują bardzo sprawnie, zaś państwo słynie z uczci­

wej administracji. Singapur to państwo, w którym wszelka korupcja jest bezwzględnie karana. Każdy więc niemoral­

ny polityk lub urzędnik skazuje się na absolutne potępienie i nie ma dla niego miejsca w społeczeństwie.

Założyciel państwa singapurskiego i jego wieloletni premier Lee Kuan Yew z konsekwencją nietolerującą pół­

środków urzeczywistniał surowe społeczeństwo rygory­

zmu etycznego. Skądinąd wszakże ów rygoryzm służyć miał - jak zakładał singapurski przywódca - „antykapitali- stycznemu państwu dobrobytu”1. W celu maksymalnie skutecznego powiązania rygoryzmu etycznego z dobroby­

tem społecznym Lee Kuan Yew lubił korzystać z nauk i wskazań starożytnych Filozofii chińskich, a w szczególno­

ści z konfucjanizmu, który naucza, że doskonalenie osobi­

ste osiąga się poprzez ciągłą poprawę zasad współżycia społecznego. Z tej przyczyny oficjalnie ogłoszonym zamie­

rzeniem władz singapurskich jest zbudowanie - co zaska­

kuje cudzoziemskiego obserwatora - społeczeństwa do­

skonałości. „Wizja państwa doskonałości - powiadał drugi w historii Singapuru premier Goh Chok Tong - jest latarnią, która oświetla naszą drogę w przyszłość”2. Owa doskona­

łość ma swój konkretny wyznacznik. Singapur będzie do­

skonałością społeczną - twierdził Lee Kuan Yew i grono jego współpracowników - doścignie w poziomie życia Szwajcarię3. Trzeba powiedzieć, iż w przypadku, gdy utrzy­

ma się dotychczasowe wysokie tempo wzrostu gospodar­

czego w Singapurze, deklaracja ta ma wszelkie dane na szybkie przeistoczenie się w rzeczywistość.

„Gdy władca - pisał Konfucjusz - na urzędy wynosi prawych, a oddala od siebie nieprawych, wówczas lud sta­

je się uległy. Gdy zaś wynosi on na urzędy nieprawych, a oddala od siebie prawych, wówczas lud uległy nie bę­

dzie'’4. Lee Kuan Yew drobiazgowo i z pewnym nawet fa­

natyzmem przestrzegał tej zasady. Może właśnie dlatego ten - zdaniem londyńskiego pisma „The Times” - „naj­

sprytniejszy polityk doby powojennej”5 był w stanie przez lata za przyzwoleniem społeczeństwa realizować swój ide­

ał polityczny. Kierowana przez niego Partia Akcji Ludowej (People’s Action Party - PAP) w jedenastu elekcjach prze­

prowadzonych w niepodległym Singapurze triumfowała bezapelacyjnie, zaś największy sukces opozycji stanowiło wprowadzenie w 1991 roku do 81-osobowego wówczas parlamentu czterech deputowanych.

Singapurowi nadano kiedyś nazwę „Azji błyskawicz­

nej” (instant Asia)6. Tutaj bowiem cała Azja zawiera się jakby w kalejdoskopie. W wielorasowym Singapurze wy­

stępują przecież wszystkie zasadnicze formacje kulturowe dalekowschodniego Orientu. Co więcej, owe kultury Orientu nigdzie indziej nie przenikają się - może z wyjąt­

kiem Hongkongu - tak doskonale z cywilizacją Zachodu, jak właśnie w tym miejscu. Tę dwoistość Singapuru odbija w swojej osobowości również jego przywódca. C.N. Par­

kinson pisał: „Lee Kuan Yew jest człowiekiem równocze­

śnie Wschodu, jak i Zachodu. Z perspektywy Londynu jest Chińczykiem, z perspektywy natomiast Pekinu wygląda na brytyjskiego adwokata”7.

Singapur zawsze był społeczeństwem imigrantów. Pra­

gnieniem twórców państwowości singapurskiej było „roz­

topienie” partykularyzmów, przy jednoczesnym uszanowa­

niu prawa tych ludzi do pielęgnowania własnej obyczajo­

wości, w jednej formie obywatelskiej. Zamieszkujący w kraju Chińczycy, Malajowie, Tamilowie i inni są członka­

mi określonych społeczności narodowych, ale są również Singapurczykami. „Singapurczyk - jak zauważa Christine le Diraison - to człowiek nowy, który z pewnością nie jest cieniem Chin”8. Harmonię rasową wyniesiono w Republice Singapuru do rangi fundamentalnej zasady.

„Tylko jedno - powiada Robert Gilpin - niepodległe miasto-państwo przetrwało we współczesnym świecie:

Singapur”9. Singapur zajmuje bowiem mikroskopijne tery­

torium (682,7 km2), które odpowiada 1/3 obszaru Wielkie­

go Londynu10. Jak na państwo jest to doprawdy bardzo niewiele. W tym sensie Singapur rzeczywiście może zostać uznany za spadkobiercę rozpowszechnionej w przeszłości i prawie nieistniejącej obecnie formy ustrojowej - miasta- -państwa. Ma też rację Gilpin, kiedy mówi, że jest to ostat­

nie niepodległe miasto-państwo świata, albowiem wszyst­

kie pozostałe miasta-państwa - tj. Andora, Liechtenstein, Monako czy San Marino - są uzależnione od swoich więk­

szych sąsiadów w zakresie polityki zagranicznej, obronno­

ści, bezpieczeństwa wewnętrznego i finansów, a zatem nie są samodzielnymi organizmami politycznymi. Singapur na­

tomiast cieszy się pełną suwerennością.

Singapur to nie tylko osobliwość gospodarcza, spo­

łeczna, kulturowa i terytorialna, lecz także nie mniejsza - chociaż słabiej znana i dostrzegana - osobliwość politycz­

na. O konfucjańskich podstawach państwa singapurskiego była już mowa. Niemniej jednak system polityczny kraju odwołuje się do odziedziczonego po Brytyjczykach mode­

lu demokracji parlamentarnej. Instytucje władzy państwo­

wej funkcjonują zgodnie z konwencją Westminsteru.

W warunkach niekwestionowanej i trwającej od lat supre­

macji politycznej rządzącej Partii Akcji Ludowej życie pu­

bliczne kraju upływa pod znakiem stabilizacji i uporządko­

wania. To zaś sprzyja rozwojowi ekonomicznemu oraz po­

stępowi społecznemu.

Westminsterska demokracja parlamentarna osadzona w konfucjańskim środowisku kraju różnorodnych osobli­

wości - wszystko to razem tworzy silną pokusę dla polito­

loga zajmującego się współczesnymi systemami politycz­

nymi. Niniejsza praca stanowi właśnie próbę sprostania ta­

kiej pokusie. Przynosi ona analizę systemu politycznego Republiki Singapuru wraz z jego instytucjonalnymi oraz ideowymi podstawami. Analiza ta została poprzedzona prezentacją historii politycznej Singapuru.

*

Finalizacja badań nad systemem politycznym Singapu­

ru otwierająca perspektywę przedstawienia do druku ni­

niejszej książki stała się realna dzięki stypendium nauko­

wemu w ramach Rektorskiego Funduszu Stypendialnego, które otrzymywałem w roku akademickim 2004/2005. Uzy­

skane dzięki temu środki daty mi możliwość pozyskania wielu absolutnie niedostępnych w naszej części świata sin­

gapurskich książek, publikacji i dokumentów, a ich znacze­

nia dla pracy nie da się przecenić. Do władz Uniwersytetu Jagiellońskiego, które uruchomiły tak cenną inicjatywę jak ów fundusz stypendialny, autor zobowiązany jest skiero­

wać słowa ogromnej wdzięczności.

PRZYPISY

1 A. Bullock, R.B. Woodings (eds.), The Fontana Dictionary of Modern Thinkers, London 1983, s. 435.

2 Goh Chok Tong, A Nation of Excellence, Singapore 1986, s. 1.

3 Zob. Singapore: City of Excellence. A Vision for Singapore by 1999, Singapore 1984, s. 1-3.

8 Aforyzmy chińskie, Warszawa 1977, s. 9.

5 „The Times", 5 December 1984. W języku polskim na temat Lee Kuan Yewa zob. M. Bankowicz, Demokraci i dyktatorzy. Przy­

wódcy polityczni współczesnego świata, Kraków 1993, s. 211-229, oraz M. Bankowicz, Singapur: konfucjańska republika, „Tygodnik AWS”, nr 50/51 z 21-28 grudnia 1997 r.

6 Ch. le Diraison, A Hong-Kong, Singapour et Manille, Paris 1976, s. 161.

1 C.N. Parkinson, A Law Unto Themselves, London 1966, s. 44.

8 Ch. le Diraison, A Hong-Kong..., s. 163.

9 R. Gilpin, War and Change in World Politics, Cambridge 1984, s. 109.

10 A. Josey, Lee Kuan Yew: the Struggle for Singapore, London 1974, s. 6.

1

HISTORIA POLITYCZNA SINGAPURU

1.1. Wczesna historia

Wczesna historia Singapuru jest mato znana. Historycy badający to zagadnienie wielokrotnie natrafiają na nieprze- zwyciężalne trudności, których przyczyną jest ubóstwo do­

kumentów i materiałów, powiązane z olbrzymią fragmen­

tarycznością zachowanych źródeł pisanych1. Utrzymuje się pogląd, że pierwsza w ogóle wzmianka o Singapurze po­

czyniona została w II wieku przez historyka greckiego - Ptolemeusza. W swoim dziele pt. Złoty Chersonez pisze on o obszarze geograficznym zwanym przezeń „Sabara”, od­

powiadającym w przybliżeniu dzisiejszemu Singapurowi2.

Druga najstarsza informacja pochodzi z 231 roku. Zawdzię­

czamy ją chińskiemu odkrywcy K’ang T’ai, który opisując Malaje, mówi o „wyspie na końcu półwyspu” (Pu-luo- chung). Zgodnie z jego relacją, owa wyspa była zamieszka­

na przez prymitywnych kanibali posiadających ogony o długości 5 lub 6 cali3. Widzimy więc, iż w źródłach poda­

jących informacje o wczesnych dziejach Singapuru opisom nader użytecznym i wiarygodnym towarzyszą niekiedy hi­

storie już nie tyle wątpliwe i przesadzone, co wręcz mitolo­

giczne, nie ułatwia to z pewnością zadania współczesnym badaczom.

Następnie istnienie Singapuru - tym razem nazwanego

„wyspą Ma’it” - rejestrują w IX wieku arabscy żeglarze4.

Z kolei w XIII wieku słynny wenecki podróżnik Marco Polo, wracając z Chin, opływa Azję Południowo-Wschodnią i jed­

nocześnie donosi o funkcjonowaniu „bardzo dużego i sza­

cownego miasta na wyspie malajskiej z własnym królem i językiem", określanego jako „Temasek”5. Słowo to później wielokrotnie pojawiać się będzie w historii, stanowiąc na­

zwę wyspy - późniejszego Singapuru.

Pierwszy - uważany powszechnie za całkowicie bez­

dyskusyjny i pewny - dowód potwierdzający istnienie ja­

kiegoś zorganizowanego życia na interesującej nas wyspie pochodzi z XIV stulecia. Jawajska księga Nagara-kretaga- ma z 1365 roku przekonująco opisuje osadę na wyspie, która - podobnie jak u Marco Polo - jest nazywana „Tema­

sek” (w języku jawajskim - „miasto morza”)6.

Jednakże największy zasób wiedzy o wczesnym Singa­

purze przynosi XVll-wieczna Kronika malajska (Serajah Melayu). Jest to - jak twierdzi autorytatywna znawczyni hi­

storii tego regionu C.M. Turnbull - „najwcześniejsza, bar­

dzo barwna i żywa historia Malajów, co więcej jedyna, któ­

rej celem jest dostarczenie pełnego sprawozdania o prze­

szłości Singapuru (Temaseku)”7. W księdze tej zawarta jest informacja, że olbrzymie znaczenie dla losów Singapuru miał pobyt na wyspie Raja Chulana - wojowniczego króla Indii oraz potomka Aleksandra Wielkiego. Przygotowując się do podboju Chin, do czego ostatecznie nie doszło, Raja Chulan zbudował na wyspie obóz wojskowy, a poślubiając miejscową księżniczkę, dał początek dynastii władców malajskiego Palembangu8. Kronika malajska zawiera suge­

stię, iż pojawienie się samej nazwy „Singapur" związane jest ze Sri Tri Buanem - synem i spadkobiercą Raja Chula-

na. Według zawartej lam opowieści, zapewne nieco zmito- logizowanej, pewnego razu Sri Tri Buan, będący sułtanem Palembangu, żeglował po morzu, gdzie zastała go silna bu­

rza. W rezultacie zmuszony był przybić do brzegu najbliż­

szej wyspy, którą okazał się Temasek. Pb zejściu z łodzi na ląd sułtan miał zobaczyć dziwne zwierzę, które wziął za lwa. Sri Tri Buan uznał to za dobry omen i zdecydował się założyć na wyspie osadę o nazwie „Singapura" (w języku malajskim - „lwie miasto”)9. Niektóre źródła historyczne datują to wydarzenie na rok 1229, podczas gdy inne skłon­

ne są umiejscawiać je znacznie wcześniej, bo aż w VII wieku10. Wydaje się jednak, że poprawna jest ta pierwsza data, ponieważ skądinąd wiadomo, iż nazwa „Singapur" po­

jawiła się w powszechnym użyciu pod koniec XIII stulecia.

Zgodnie z Kronikq malajskq, Singapur pod mądrymi rząda­

mi Sri Tri Buana oraz jego czterech następców stal się regio­

nalnym centrum kupieckim, do którego „przybywali bardzo liczni cudzoziemcy, co sprawiło, że fama o mieście i jego wielkości rozeszła się szeroko po świecie”".

W XIV wieku Singapur został wciągnięty w konflikt między Syjamem i jawajskim Imperium Majapahit, którego źródłem była rywalizacja o dominację na Półwyspie Malaj­

skim. W wyniku tego konfliktu Singapur znalazł się przez jakiś czas pod władzą Majapahitu. Później kontrolę nad wyspą przejął władca Palembangu - Iskander Shah (zwa­

ny też niekiedy Parameswarą) - i wówczas Singapur za­

czął odgrywać dużą rolę. Na krótko przed rokiem 1400 wy­

spa została złupiona prze wojska jawajskiego Majapahitu, zaś Iskander Shah rnusiai się ratować ucieczką do Muar na Półwyspie Malajskim, gdzie po kilku latach ustanowił on Sułtanat Malakka12. Sułtanat ten w XV wieku sprawował władzę nad Singapurem.

Pierwszymi Europejczykami, którzy usadowili się w Azji Południowo-Wschodniej, byli Portugalczycy. W roku

1511 flota portugalskiego admirała Alfonso d’Albuquerque zdobyła Malakkę. Z miasta tego Portugalczycy szybko uczy­

nili swoją największą fortecę w tym rejonie, a także zna­

czący ośrodek handlowy. Mimo panowania nad Malakką, Portugalczycy nigdy nie byli w stanie przejąć efektywnej kontroli nad resztą Półwyspu Malajskiego. Przez ponad 100 lat (1537-1641) utrzymywał się konflikt - nierzadko przyj­

mujący charakter otwartych starć zbrojnych - między Por­

tugalczykami i dwoma najsilniejszymi państwami lokalny­

mi, a mianowicie malajskim Sułtanatem Johor i sumatryj- skim Sułtanatem Aceh13.

W ostatniej dekadzie XVI wieku w Azji Południowo- -Wschodniej pojawiają się statki dwóch innych państw eu­

ropejskich - Anglii i Holandii. Okazać się miało, że to wła­

śnie Holendrzy położą kres portugalskim marzeniom o urzeczywistnieniu w tym regionie silnego i trwałego im­

perium. Holendrzy opanowali zrazu szereg wysp dzisiejszej Indonezji, a następnie - sprzymierzywszy się z Johorem - wyparli w 1641 roku Portugalczyków z Malakki14. Domina­

cja Holendrów w Azji Południowo-Wschodniej trwała po­

nad 100 lat15. Jednakże pod koniec XVIII wieku ich pozycja polityczna i handlowa uległa gwałtownemu osłabieniu. Ho­

lendrzy poczęli tracić wpływy w Azji Południowo-Wschod­

niej, ustępując miejsca Anglikom. W roku 1786 Anglicy opanowali wyspę Penang, która stanowiła ich pierwszą zdobycz terytorialną na Malajach, zaś w kolejnych latach stopniowo przejęli wszystkie tamtejsze holenderskie posia­

dłości. „Ekspansja brytyjska - piszą polscy autorzy R. Stiller i J. Warda w swej pracy pt. Malezja - była trzecią i ostatnią falą kolonialnej penetracji Europejczyków na Malajach.

Okazała się też najsilniejszą i najtrwalszą, jej ślady prze­

trwały do dziś we wszystkich prawie dziedzinach życia”16.

W początkach XIX stulecia Singapur znajdował się pod władzą sułtana Johoru. Opanowując Malaje, Anglicy

szybko uświadomili sobie walory strategicznego położenia wyspy. Pojawiła się koncepcja przekształcenia Singapuru w port obsługujący drogę morską wiodącą z Indii do Chin, który ponadto miał służyć do kontrolowania handlu w re­

jonie Malajów i powstrzymywać Holendrów17, ulokowa­

nych w Indiach Wschodnich. Wraz z przejęciem Singapuru przez Anglików w 1819 roku zaczyna się jego nowoczesna historia. Wszystko to, co zaistniało wcześniej, można uznać za szczególną „prehistorię" Singapuru.

1.2. Sir Thomas Stamford Raffles i nowa epoka w dziejach Singapuru

„Współczesny Singapur - pisze C.M. Turnbull - jest uni­

kalny w tym sensie, że został utworzony w 1819 roku z ini­

cjatywy jednego człowieka - Sir Stamford Rafflesa, który doprowadził do tego wbrew wielu przeciwstawnościom”18.

Raffles był oficerem i urzędnikiem Kompanii Wschodnioin- dyjskiej (East India Company). Z niesłychaną bezkompro- misowością, pasją i energią zmierzał on do wyrugowania wpływów holenderskich na Malajach oraz do ustanowie­

nia tam dominacji brytyjskiej. Ten raczej dość prozaiczny cel usiłował uzasadniać wyższymi racjami. Kiedyś napisał, iż holenderski system rządów w Azji Południowo-Wschod­

niej jest „sprzeczny ze wszystkimi zasadami naturalnej sprawiedliwości oraz niegodny jakiegokolwiek oświecone­

go i cywilizowanego narodu”19. Dochodziło do tego, że po­

czątkowo niektóre nazbyt radykalne posunięcia Rafflesa musiaiy być dezawuowane przez władze Kompanii Wschodnioindyjskiej w Kalkucie, czy nawet rząd w Londy­

nie, ponieważ otwarcie naruszały przyjętą na kongresie

wiedeńskim zasadę przywrócenia Holandii wszystkich jej dawnych pozaeuropejskich posiadłości kolonialnych20.

Wreszcie jednak nadszedł moment, kiedy Raffles uzy­

skał dla swych planów związanych z Malajami akceptację władz brytyjskich. Pod koniec 1818 roku generalny guber­

nator Indii lord Hastings polecił mu zbadanie możliwości ustanowienia faktorii handlowej „gdzieś na południowym krańcu Półwyspu Malajskiego”. Po przeprowadzeniu wcze­

śniej rozpoznania na kilku pobliskich wyspach21, 29 stycz­

nia 1819 roku Raffles wylądował w Singapurze. W dniu na­

stępnym podpisał on wstępny traktat z wielkorządcą Singa­

puru - z ramienia Sułtanatu Johor - Temenggongiem Ab- du’r Rahmanem w sprawie uruchomienia na wyspie pla­

cówki handlowej podległej Kompanii Wschodnioindyjskiej.

Formalny traktat z 6 lutego 1819 roku, który obok Rafflesa i Temenggonga został podpisany także przez nominalnego władcę Singapuru - sułtana Johoru Mahomeda Husseina, potwierdził prawa Kompanii na wyspie. W zamian za dzierżawę Anglicy zobowiązali się wypłacać sułtanowi Husseinowi roczne wynagrodzenie w wysokości 5 tys. do­

larów, zaś Temenggongowi w wysokości 3 tys. dolarów22.

Po zawarciu tego porozumienia Raffles opuścił Singa­

pur, pozostawiając na miejscu pułkownika Williama Farqu- hara, którego uczynił pierwszym rezydentem i administra­

torem wyspy. Zarządzając Singapurem, Farquhar ponosił odpowiedzialność przed samym Rafflesem, będącym wówczas zastępcą gubernatora Bencoolenu - angielskiej posiadłości na Sumatrze. Raffles nie krył swojego entuzja­

zmu, wynikającego z pomyślnego załatwienia sprawy Sin­

gapuru. Ulokowanie tam Brytyjczyków uznał za największy sukces własnego życia. W liście do znanego orientalisty Williama Marsdena zawarł następujące słowa: „To jest naj­

prawdopodobniej moje ostatnie osiągnięcie. Teraz nie po- zostaje mi nic innego, jak wrócić do Bencoolen i zostać fi­

lozofem”23. Kiedy indziej zaś - w peini przekonany o nad­

zwyczajnych walorach Singapuru - Raffles powiedział, że

„Singapur dla Wielkiej Brytanii stanie się na Wschodzie tym, czym jest dla niej Malta na Zachodzie”24. Przyszłość, jak się okazało, potwierdziła całkowicie przepowiednie i nadzieje Rafflesa.

Położony w dogodnym miejscu i posiadający doskona­

ły port naturalny, Singapur stanowił idealną bazę służącą do ochrony i następnie ewentualnego rozszerzenia wpły­

wów politycznych oraz handlowych Wielkiej Brytanii w tym regionie. Trzeba przyznać, iż Brytyjczycy potrafili wy­

korzystać te atuty, stosując nader umiejętną politykę. Pod­

stawą gwałtownego sukcesu ekonomicznego Singapuru było przekształcenie go w pierwszy w Azji Południowo- -Wschodniej naprawdę otwarty port morski, pragnący han­

dlować ze wszystkimi bez żadnych ograniczeń. „Przyjąw- szy - piszą N. Ginsburg i Ch.F. Roberts w swej książce pt.

Malaya - politykę diametralnie inną niż ta, którą praktyko­

wali Portugalczycy i Holendrzy, Brytyjczycy byli w stanie osiągnąć polityczny i handlowy sukces na Malajach - tam gdzie wszyscy inni ponosili klęski”25.

Już w roku 1820 Singapur zaczął przynosić godne uwagi dochody, a w trzy lata później wielkość dokonywa­

nych w nim transakcji handlowych przewyższyła obroty Penangu26. W ten sposób Singapur awansował do roli naj­

większego brytyjskiego ośrodka handlowego na Malajach.

Niebawem stał się też miastem kosmopolitycznym, za­

mieszkanym przez rozmaite wspólnoty narodowe. W 1821 roku w Singapurze odnotowano 5 tys. mieszkańców, z cze­

go prawie 3 tys. stanowili Malajowie, ponad 1 tys. Chińczy­

cy, zaś resztę społeczności tworzyli Bugisi, Hindusi, Arabo­

wie, Ormianie, Eurazjaci i Europejczycy27. Populacja Singa­

puru w następnych latach szybko rosła, przede wszystkim w rezultacie masowego przypływu ludności z zewnątrz, dla

której Singapur - jako znaczący ośrodek handlowy - byi wysoce atrakcyjny. W roku 1824 w Singapurze byio 11 tys.

mieszkańców, w 1827 - 16 tys., w 1836 - 30 tys., a w 1860 roku - 81 tys.28. W roku 1827 Chińczycy stali się największą wspólnotą narodową w Singapurze, utrzymując tę pozycję nieprzerwanie aż do czasów współczesnych.

Wielka Brytania konsekwentnie zmierzała do ugrunto­

wania swej obecności w Singapurze w sensie politycznym i administracyjnym. Ramy wyznaczone przez traktat z 1819 roku, na mocy którego wyspa została wydzierżawiona przez Kompanię Wschodnioindyjską, wydawały się Brytyj­

czykom nazbyt wąskie. W czerwcu 1823 roku zawierają oni kolejny układ z sułtanem Johoru Husseinem i Temeng- gongiem, którzy w zamian za stałe miesięczne wynagro­

dzenie godzą się przekazać Kompanii całkowitą władzę nad sprawami handlowymi Singapuru, rezygnując jedno­

cześnie z własnych uprawnień do nakładania opłat lub ceł29. Jednakże i to porozumienie okazuje się więcej niż tymczasowe, bowiem obowiązuje tylko przez rok. Brytyj­

czycy stają się coraz bardziej pewni swego, otwarcie dą­

żąc do przejęcia w swe ręce pełnej władzy politycznej nad Singapurem. W sierpniu 1824 roku drugi administrator Sin­

gapuru, John Crawfurd, podpisuje w imieniu Kompanii Wschodnioindyjskiej czwarty i tym razem już ostatni traktat z sułtanem Husseinem i Temenggongiem. W wyniku trakta­

tu, sfinalizowanego nie bez pewnych presji i wymuszeń, obaj dygnitarze malajscy zrzekli się na zawsze wszelkich swych praw do Singapuru oraz innych wysp położonych 10 mil od jego brzegów. Tak więc od tej chwili Singapur sta­

wał się własnością Kompanii Wschodnioindyjskiej oraz jej spadkobierców. Co więcej, Hussein i Temenggong zobo­

wiązali się do niezawierania sojuszów z obcymi państwa­

mi bez akceptacji Kompanii, a także do otwarcia dla Bry­

tyjczyków wszystkich portów będących w dyspozycji Suita-

nalu Johor30. Za podpisanie traktatu sułtan uzyskał jednora­

zowo 33 tys. doi. i stałe wynagrodzenie miesięczne w wy­

sokości 1,3 tys. doi., podczas gdy Temenggong otrzymał 28 tys. doi. i miesięczną pensję rzędu 700 doi.31.

Trzeba wszakże w tym miejscu powiedzieć, iż od po­

czątku zaangażowanie Brytyjczyków w Singapurze spoty­

kało się ze zdecydowaną niechęcią Holendrów, widzących w tym zagrożenie dla własnych interesów. Przez kilka lat stosunki w Azji Południowo-Wschodniej między tymi dwie­

ma potęgami kolonialnymi pozostawały bardzo napięte.

Kres wzajemnej wrogości i równocześnie zakończenie tzw.

„papierowej wojny” o Singapur przyniósł traktat londyński (The Anglo-Dutch Treaty of London), podpisany w marcu 1824 roku, który doprowadził do podziału stref wpływów w regionie Azji Południowo-Wschodniej pomiędzy Wielką Brytanię i Holandię32. Holandia przekazała Wielkiej Brytanii Malakkę oraz zobowiązała się do nieprzeprowadzania ja­

kichkolwiek działań w obrębie Półwyspu Malajskiego.

W rewanżu Wielka Brytania zadeklarowała swe désinté­

ressement w odniesieniu do terytoriów położonych na południe od Singapuru, zrzekając się posiadłości na Su­

matrze33.

W ten sposób status Singapuru jako wieczystej posia­

dłości brytyjskiej został niejako sformalizowany na płasz­

czyźnie stosunków międzynarodowych, a co za tym idzie - jeszcze bardziej umocniony. Traktat, o którym mowa, miał ponadto pewne znaczenie instytucjonalne dla Singapuru.

Mianowicie przestawał on być zależny od Bencoolenu, po­

nieważ ten przechodził w ręce holenderskie, zaś sprawują­

cy w Singapurze władzę rezydent odtąd byt bezpośrednio odpowiedzialny przed generalnym gubernatorem Indii oraz zarządem Kompanii Wschodnioindyjskiej34. Rok 1824 zaina­

ugurował długi okres - trwający bowiem bez zakłóceń aż do roku 1941 - Pax Britannica na Malajach.

1.3. Lata stabilności pod rządami brytyjskimi

W 1826 roku Kompania Wschodnioindyjska połączyła Singapur z Malakką i Penangiem, dwiema brytyjskimi po­

siadłościami na Półwyspie Malajskim, tworząc nową jed­

nostkę administracyjną: Kolonie nad Cieśninami (the Stra- its Settlements)35. Na czele tej kolonii stanął gubernator mający siedzibę w Penangu, podlegający gubernatorowi generalnemu Indii. Lokalną administrację singapurską na­

tomiast stanowił rezydent wraz ze swymi trzema zastępca­

mi36. W tym czasie też w Singapurze został ustanowiony system jurysdykcyjny oparty na wzorze angielskim.

Rok 1826 kończy - jak to nazywa C.M. Turnbull - „pio­

nierski okres”37 w dziejach Singapuru, który wyznaczały nazwiska Rafflesa, Farąuhara i Crawfurda. „Singapur - pi- sze autorka A History of Singapore 1819-1975 - miał szczę­

ście, posiadając takich trzech pionierskich administrato­

rów: Rafflesa, człowieka o nadzwyczajnej wizji, bez które­

go Singapur mógłby nigdy nie istnieć; Farąuhara, który dzięki swej energii, rozsądkowi i odwadze przeprowadził młodą kolonię przez jej pierwsze niebezpieczne lata;

i Crawfurda, człowieka przenikliwego i praktycznego, twar­

do stąpającego po ziemi, który przekształcił w rzeczywi­

stość najbardziej praktyczne marzenia Rafflesa. Połączenie tych różnych charakterów dało wzór administracji, który utrzymywał się przez cały XIX wiek"36. Trzeba przyznać, że istotnie Singapur raczej zawsze miał sprawną i funkcjonal­

ną administrację, pozytywnie wyróżniającą się na tle in­

nych brytyjskich zarządów kolonialnych w Azji.

Spośród wszystkich części składowych Kolonii nad Cieśninami Singapur rozwijał się najbardziej dynamicznie.

Od początku lat trzydziestych był on powszechnie nazywa­

ny „Królową Dalekiego Wschodu”39. Nic zatem dziwnego,

iż już w roku 1832 Singapur został siedzibą zarządu kolonii, zastępując Penang w roli brytyjskiego centrum administra­

cyjnego i politycznego na Malajach.

1 kwietnia 1867 roku Kolonie nad Cieśninami odłączo­

no od Indii, przekształcając je w odrębną Kolonię Korony (Crown Colony)™. „Posunięcie to - jak zauważają R. Stiller i J. Warda - było świadectwem wzrostu znaczenia Mala­

jów dla Wielkiej Brytanii, a jednocześnie oznaczało, że ko­

lonializm brytyjski ma Malajach wchodzi w rozwinięty, doj­

rzały okres"'11. Pierwszym gubernatorem Kolonii Korony z siedzibą w Singapurze został Sir Harry St. George Ord42.

Zgodnie z normalną brytyjską praktyką, gubernator sprawował władzę, mając do pomocy radę wykonawczą i radę legislacyjną. Rada wykonawcza składała się z guber­

natora, głównodowodzącego sil zbrojnych na Malajach oraz sześciu wyższych urzędników administracji kolonial­

nej. Z kolei radę legislacyjną tworzyli: członkowie rady wy­

konawczej, zwierzchnik lokalnego wymiaru sprawiedliwo­

ści i czterech członków mianowanych przez gubernatora spośród ludności kolonii43. Obowiązywała zasada absolut­

nej supremacji kompetencyjnej i decyzyjnej gubernatora, który podlegał bezpośrednio monarsze, czyli w istocie rzą­

dowi, a w szczególności Ministerstwu do spraw Kolonii (Colonial Office). Rada wykonawcza stanowiła sui generis gabinet, lecz nie była odpowiedzialna przed radą legisla­

cyjną. Obie rady dysponowały głosem doradczym i opinio­

twórczym, aczkolwiek gubernator mógł głosu tego nie re­

spektować44. Znaczenie rady wykonawczej i legislacyjnej w rzeczywistości zależało od osobowości zasiadających w nich osób. Dodajmy jeszcze, iż sam gubernator w więk­

szości przypadków inicjował proces ustawodawczy, a ża­

den akt prawny nie mógł wejść w życie bez jego aprobaty.

Taki system władzy obowiązywał aż do momentu wejścia Japończyków do Singapuru w roku 1942, przechodząc po

drodze kilka drugorzędnych i mato znaczących modyfika­

cji, związanych przede wszystkim z rozszerzaniem składu rady wykonawczej oraz legislacyjnej. Wypada stwierdzić, że mechanizm polityczny istniejący w Kolonii Korony nale­

żał do wyjątkowo scentralizowanych, a także mało repre­

zentatywnych społecznie. Brytyjczycy podejmowali pewne starania, by w radach zasiadali również członkowie spo­

łeczności miejscowej - tak na przykład pierwszy Azjata po­

jawił się w radzie legislacyjnej w 1869 roku45. Niemniej jed­

nak z uwagi na to, że instytucje te nie pochodziły z wybo­

ru, lecz z nominacji gubernatorskiej, kroki te miały charak­

ter co najwyżej kosmetyczny.

Pojawienie się w połowie lat sześćdziesiątych statków parowych, otwarcie w roku 1869 Kanału Sueskiego, a po­

nadto dalsza konsolidacja wpływów brytyjskich na Mala­

jach - wszystko to spowodowało gwałtowne przyspiesze­

nie rozwoju Singapuru46. Stał się on największym portem morskim obsługującym statki pływające pomiędzy Europą i Dalekim Wschodem. Został także najpoważniejszym w świecie centrum eksportu kauczuku, mimo że na samej wyspie uprawiano niewiele drzew kauczukowych47.

W okresie 1873-1913 obroty handlowe Singapuru wzrosły aż ośmiokrotnie. W ten sposób przyćmił całkowicie starsze od siebie porty w Malakce i Penangu48. W coraz większym stopniu Singapur stawał się nie tylko liczącym się ośrod­

kiem handlowym, lecz także znaczącym ośrodkiem prze­

mysłowym.

W rezultacie postępującego uzależniania się państw malajskich od Wielkiej Brytanii, Singapur osiąga pozycję - rzec można - stolicy administracyjnej i politycznej całych bez mała Malajów. W drugiej połowie XIX wieku Anglicy rozciągają swą kontrolę na cztery państwa malajskie - Pe- rak, Selangor, Negri Sembilan i Pahang49. Na mocy podpisa­

nych układów sułtani tych państw godzą się przyjąć brytyj­

ską protekcję oraz nie utrzymywać żadnych stosunków z obcymi mocarstwami, poza oczywiście samą Wielką Bry­

tanią. W każdym z wymienionych państw ustanowiono urząd brytyjskiego rezydenta, a formułowane przez niego rady i zalecenia były wiążące dla miejscowych władców, o ile nie dotyczyły spraw związanych z religią oraz obycza­

jowością malajską50. W roku 1895 sułtanaty objęte syste­

mem rezydenckim zostają połączone wspólnymi więzami, tworząc Sfederowane Stany Malajskie (.Federated Malay States')5'. Władzę wykonawczą w federacji przejmuje rezy­

dent generalny (Resident General) urzędujący w Kuala Lumpur - stolicy Sułtanatu Selangor. On z kolei ponosi od­

powiedzialność przed singapurskim gubernatorem Kolonii Korony, który zostaje Wysokim Komisarzem Federacji (High Commissioner of the Federation) i jednocześnie zwierzchnikiem całej zunifikowanej brytyjskiej administra­

cji kolonialnej na Malajach (Malayan Civil Service)51. W ro­

ku 1909 Wielka Brytania opanowuje kolejne cztery sułta­

naty malajskie, które dotychczas znajdowały się pod pro­

tektoratem Syjamu, a mianowicie Perlis, Kedah, Kelantan i Trengganu“. W państwach tych pojawiają się brytyjscy doradcy (Advisers), aczkolwiek ich władcy nie dają się podporządkować tak do końca i odmawiają przystąpienia do Sfederowanych Stanów Malajskich. Później te cztery sułtanaty północnomalajskie - wraz z Johorem, który jako ostatnie państwo malajskie zostaje uzależniony od Wiel­

kiej Brytanii w 1914 roku - będą nazywane powszechnie Niesfederowanymi Stanami Malajskimi (Unfederated Ma­

lay States)54. W ten sposób ukształtował się, trwający aż do momentu wybuchu II wojny światowej, niejako trój- członowy system brytyjskiej administracji kolonialnej na Malajach, obejmujący Kolonię Korony, Sfederowane Stany Malajskie oraz Niesfederowane Stany Malajskie.

Wydarzenia 1 wojny światowej nie dotknęły bezpo­

średnio Singapuru. Co więcej, w tym czasie umocnił on swój status, będąc niekwestionowanie filarem daleko­

wschodniego imperium kolonialnego Wielkiej Brytanii55.

Dalszy rozwój gospodarczy Singapuru, i w ogóle Malajów, wpłynął z pewnością na zaktywizowanie się lokalnego ży­

cia politycznego. Najwcześniej własne ambicje polityczne zaczęli ujawniać zamieszkujący Singapur Chińczycy. Wie­

lokrotnie odwiedzał Singapur twórca Kuomintangu Sun Jat-sen, zabiegając o uzyskanie poparcia miejscowej spo­

łeczności chińskiej dla sformułowanych przez niego celów politycznych. Trzeba powiedzieć, że istotnie pieniądze sin­

gapurskich Chińczyków przyczyniły się do ostatecznego sukcesu rewolucji 1910 roku, która wyniosła Sun Jat-sena do władzy56. Przez długie lata nacjonalistyczne idee ruchu kuomintangowskiego zachowywały popularność w środo­

wiskach chińskich Singapuru.

W połowie lat dwudziestych zaniepokojenie władz ko­

lonialnych Singapuru wywołało pojawienie się wśród Chiń­

czyków orientacji radykalnie lewicowej, otwarcie głoszącej antybrytyjskie i antykolonialne hasła. Jej reprezentanci w 1930 roku powołali do życia Komunistyczną Partię Mala­

jów, której naczelny ośrodek został ulokowany w Singapu­

rze57. Partia ta od początku działa nielegalnie, spotykając się ze zdecydowanym przeciwdziałaniem ze strony władz brytyjskich. W rezultacie ostrych represji i masowych aresztowań została ona praktycznie rozbita w początkach 1932 roku58. Szykany objęły również singapurski Kuomin- tang, nieukrywający swych antykolonialnych poglądów. Sir Cecil Clementi, gubernator Singapuru wiatach 1929-1934, podjął nawet decyzję o delegalizacji Kuomintangu, co wy­

wołało szok wśród wielu prominentnych Chińczyków sin­

gapurskich i w rezultacie lawinę protestów. Władze brytyj­

skie zmuszone więc były do pójścia na pewien kompro­

mis, a mianowicie pozwoliły singapurskim Chińczykom na­

leżeć do Kuomintangu, lecz zarazem zakazały powoływa­

nia filii tego ruchu na Malajach59. Trzecia orientacja, naj­

słabsza, występująca wśród Chińczyków odznaczała się probrytyjskimi sympatiami. Jej zwolennicy założyli Stowa­

rzyszenie Chińsko-Brytyjskie, które raczej nie interesowało się problemami Chin i zmierzało jedynie do zapewnienia Chińczykom szerokiego wpływu na sprawy publiczne Sin­

gapuru. To zamierzenie chciano urzeczywistnić poprzez uczestnictwo w stworzonych przez Brytyjczyków instytu­

cjach kolonialnych, głównie zaś w radzie legislacyjnej.

Ruch nacjonalistyczny społeczności malajskiej pojawił się w latach dwudziestych, ale - co interesujące - był on znacznie bardziej pojednawczy wobec administracji brytyj­

skiej niż organizacje polityczne Chińczyków. W roku 1924 Eunos Abdullah został pierwszym malajskim członkiem singapurskiej rady legislacyjnej60. Dwa lata później Abdul­

lah założył Malajski Związek Singapuru (Singapore Malay Union), który był pierwszą malajską organizacją o charak­

terze politycznym. Członkami związku mogli zostać wy­

łącznie Malajowie, nie akceptowano zatem uczestnictwa w organizacji Arabów i pochodzących z Indii muzułma­

nów. Za główne swoje zadanie Malajski Związek Singapu­

ru uważał obronę interesów Malajów i przeciwdziałanie wzrostowi wpływów politycznych Chińczyków. Tak więc związek nie był antybrytyjski, lecz bardzo często antychiń- ski. W latach trzydziestych pod auspicjami tej organizacji powołano do życia wiele podobnych stowarzyszeń poli­

tycznych na Malajach. Malajski Związek Singapuru uchodzi za poprzednika powstałej w 1946 roku Zjednoczonej Orga­

nizacji Narodowej Malajów (United Malays National Orga­

nization), która na długie lata zdominowała scenę poli­

tyczną na Malajach, stając się potem partią rządzącą w niepodległej Malezji61.

Hindusi singapurscy i malajscy w latach trzydziestych utworzyli Centralny Związek Indyjski (Central Indian Union), organizację pozostającą w stałym kontakcie z Kon­

gresem Narodowym w Indiach. Związek ten nie odgrywał jednak poważniejszej roli w życiu politycznym Singapuru i w ogóle całych Malajów62.

Brytyjskie władze kolonialne przez długi czas były bar­

dzo niechętne wobec działalności o charakterze związko­

wym, mimo że Singapur stał się wielkim ośrodkiem han­

dlowym i przemysłowym. W praktyce przed II wojną świa­

tową w Singapurze nie istniały związki zawodowe. Dopiero w roku 1940 przyjęto tutaj ustawodawstwo dopuszczające zakładanie związków zawodowych, lecz do momentu in­

wazji japońskiej ani jeden związek nie zdążył się zareje­

strować63.

W latach trzydziestych Singapur zyskał dwuznaczną nazwę - „Chicago Wschodu”, z uwagi na wielką liczbę działających tu tajnych organizacji przestępczych i gangów, rekrutujących swych członków głównie spośród Chińczy­

ków64. Do walki z przestępczością oraz wywrotową działal­

nością polityczną Brytyjczycy skierowali specjalnie prze­

szkolone siły policyjne (Special Branch), które odniosły wiele sukcesów, niemniej jednak samego zjawiska nie po­

trafiły zlikwidować.

Lata wielkiego kryzysu ekonomicznego 1929-1933 przyniosły chwilowe zahamowanie wzrostu ekonomiczne­

go Singapuru. Jego gospodarka była wyjątkowo uzależnio­

na od sytuacji w handlu światowym, a przede wszystkim od eksportu malajskiej cyny i kauczuku na rynek amery­

kański, tak więc kryzys światowy musiai nieuchronnie wpłynąć na załamanie się gospodarki singapurskiej. Kraj ten wykazał jednak zadziwiającą zdolność regeneracyjną i już począwszy od roku 1934 ponownie stale zwiększały się jego obroty handlowe65.

Czołowy brytyjski znawca przeszłości Malajów, Ri­

chard Winstedt napisał kiedyś, że historia Singapuru do roku 1941 była historią jednego sukcesu oraz nieustannego pokojowego rozwoju66. Opinia ta jest - co prawda - nazbyt idealistyczna i upraszczająca, ale z pewnością do tego mo­

mentu Singapur miał więcej sukcesów i osiągnięć niż nie­

powodzeń i załamań.

1.4. Okupacja japońska

W latach trzydziestych sytuacja międzynarodowa w Azji uległa znacznemu pogorszeniu. Było to wynikiem ekspansjonizmu japońskiego, zainaugurowanego w roku 1931 podbojem Mandżurii. W lipcu 1937 roku wybuchła wojna między Chinami i Japonią. Konflikt ten stanowił nie­

jako bezpośrednią zapowiedź II wojny światowej w Azji.

Od października 1941 roku możliwość ataku japoń­

skiego w Azji Południowo-Wschodniej stała się realna. Ja­

pończycy dysponowali już wówczas bazami na południu In- dochin, co powodowało, że Singapur znajdował się w zasię­

gu ich samolotów. Władze brytyjskie - coraz bardziej świa­

dome zbliżającego się niebezpieczeństwa - proklamowały 1 grudnia 1941 roku w Singapurze stan wyjątkowy67.

Wojna przyszła do Singapuru kilka dni później. We wczesnych godzinach rannych 8 grudnia 1941 roku Japoń­

czycy zbombardowali miasto. Atak ten był częścią zakrojo­

nej na szeroką skalę ofensywy militarnej. Poprzedniego dnia bowiem Japończycy niespodziewanie zaatakowali i zniszczyli flotę amerykańską w Pearl Harbour, zajęli Hong­

kong, Filipiny, a także opanowali dwa miasta w południo­

wym Syjamie (Singora i Patani) oraz miasto Kota Baru, po­

łożone w północnej części Malajów68.

Wojska brytyjskie na Malajach od początku znalazły się w odwrocie, całkowicie oddając inicjatywę w ręce przeciwnika. Morale armii załamała wiadomość o zatopie­

niu przez Japończyków w dniu 10 grudnia dwóch najno­

wocześniejszych krążowników brytyjskiej floty wojennej

„Prince of Wales” i „Repulse”69. Posiadające znaczną prze­

wagę w powietrzu siły japońskie, dowodzone przez gene­

rała Tomoyuki Yamashitę, szybko posuwały się naprzód i pod koniec stycznia 1942 roku kontrolowały już praktycz­

nie całe Malaje. Ostatnim punktem obrony brytyjskiej był Singapur, ale i on po krótkotrwałym oblężeniu skapitulo­

wał 15 lutego. Licząca 80 tys. żołnierzy armia brytyjska, schroniona w słynnej twierdzy singapurskiej (budowanej w latach 1924-1938), która przed wojną uchodziła za forte­

cę nie do zdobycia, poddała się 67-tysięcznym siłom ja­

pońskim. Niesławna kapitulacja twierdzy singapurskiej od­

bita się szerokim echem w całym świecie, a w samej An­

glii wywołała prawdziwy szok. Premier Winston Churchill nazwał upadek Singapuru „największą klęską w historii brytyjskiej armii”70.

Japończycy uznali się za wyzwolicieli Singapuru. Zapo­

wiedzieli, iż „wszystko to, co Wielka Brytania zbudowała tutaj na Dalekim Wschodzie od 1819 roku, zostanie wytrze­

bione do końca”71. Dzieło to rozpoczęto od przemianowa­

nia Singapuru na Syonan („Światło Południa”). Następnie ogłoszono japoński i malajski jedynymi językami oficjalny­

mi, a także zakazano używania angielskiego w korespon­

dencji pocztowej i rozmowach telefonicznych. Mimo wszystko jednak Japończykom nie udało się zupełnie wy­

rugować angielskiego, który był językiem znanym przez wszystkie wspólnoty narodowe Singapuru. W rezultacie okupanci zmuszeni zostali do wydawania w tym języku ga­

zet przeznaczonych dla lokalnej społeczności.

Propaganda japońska adresowana do ludności Singa­

puru głosiła hasła antykolonialne i nacjonalistyczne w ro­

dzaju „Azja dla Azjatów” czy „rozwijamy azjatycką świado­

mość i dumę”. Rozpowszechniano twierdzenie, według którego „Japonia jest reprezentantem wszystkich narodów Dalekiego Wschodu, a jej historyczna misja sprowadza się do zadania zdecydowanego i ostatecznego ciosu wielo­

wiekowej agresji europejskiej na tych terenach”72. Podjęto również próby tworzenia sojuszniczych oddziałów wojsko­

wych spośród Malajów i Hindusów. W środowisku malaj- skim akcja ta nie przyniosła spodziewanych rezultatów.

Większość oficerów i żołnierzy odmówiła tu współpracy, wybierając niewolę. Władzom japońskim udało się stwo­

rzyć tylko niewielkie oddziały pomocnicze oraz równie sła­

bą organizację polityczną o nazwie „Kris”, która starała się realizować ideę malajskiego nacjonalizmu73. Większe suk­

cesy odnotowano wśród Hindusów. Powstała mianowicie Indyjska Armia Narodowa, a jej celem miała być walka u boku Japonii o wyzwolenie Indii spod władzy brytyjskiej.

Prawie połowa indyjskiego personelu wojskowego służą­

cego na Malajach przyłączyła się do tworzonych przez Ja­

pończyków oddziałów. Motywy wynikały tu częściowo z pobudek patriotycznych, ponieważ niektórzy Hindusi upatrywali w takim działaniu sposobność włączenia się do walki o niepodległość Indii, częściowo zaś z chęci uchro­

nienia się od represji japońskich74. Hindusi, którzy nie wstąpili do oddziałów Indyjskiej Armii Narodowej, byli traktowani w obozach jenieckich wyjątkowo surowo i wie­

lu z nich zostało rozstrzelanych.

Nadzieje Japończyków na pozyskanie sobie sympatii azjatyckiej ludności Singapuru szybko upadły. Zamiast de­

klarowanego azjatyckiego braterstwa, nowe władze urze­

czywistniły system oparty na okrucieństwie i tyranii.

Wszechobecna policja wojskowa Kempeitai decydowała

o życiu lub śmierci ludności Singapuru. Najbardziej repre­

sjonowano Chińczyków. Już w pierwszym tygodniu okupa­

cji zabito 5 tys. członków tej społeczności. Ogółem w cza­

sie japońskiego panowania na Malajach pozbawiono życia ponad 100 tys. ludzi75. Japończycy wprowadzili pracę przy­

musową, podczas której zmuszano do wysiłku ponad siły.

W rezultacie tych praktyk oraz słabego odżywiania wiele osób zmarło. Z ponad 60 tys. robotników singapurskich, wywiezionych do pracy przy budowie linii kolejowej w dżungli pomiędzy Syjamem a Birmą, wróciło tylko 20 tys., a pozostali zmarli wskutek prześladowań, chorób i wy­

cieńczenia76. W Singapurze za zasadę prawną uznano od­

powiedzialność zbiorową oraz aresztowanie bez wyroku sądowego. Cały handel i przemysł singapurski został pod­

porządkowany celom japońskiej machiny wojennej. Dla miejscowej ludności rządy japońskie stały się wielekroć gorsze niż brytyjski kolonializm77. Rozwijał się więc maso­

wy ruch oporu, a największe sukcesy w walce z Japończy­

kami odnieśli partyzanci z Malajskiej Ludowej Armii Antyja- pońskiej (Malayan People’s Anti-Japanese Army}. Co cie­

kawe, ugrupowaniu temu, kontrolowanemu przez komuni­

stów, wsparcia udzielali Brytyjczycy, dostarczając sprzętu i doradców wojskowych78.

W sensie administracyjnym Japończycy uczynili z Sin­

gapuru kolonię. Władzę na wyspie sprawowała admini­

stracja wojskowa (gunseikan-bu} wespół z cywilnym za­

rządem miejskim (tokubetsu-si}, na którego czele stał bur­

mistrz Shigeo Odate79. W grudniu 1943 roku powstała rada doradcza (The Syonan Advisory Council} składająca się z japońskiego przewodniczącego, sześciu reprezentantów ludności chińskiej, czterech malajskiej, trzech hinduskiej, jednego Eurazjaty i jednego Araba. Rada ta miała charak­

ter raczej fasadowy. W praktyce spotykała się nie po to, aby doradzać, lecz by otrzymywać instrukcje żądające od

ludności zwiększenia wysiłków produkcyjnych80. Pod ko­

niec wojny Japończycy, przygotowując się do obrony, pod­

jęli zabiegi zmierzające do pozyskania lokalnej ludności.

W tym celu zaczęli mówić o autonomii dla Malajów, a na­

wet poczynili niewyraźne sugestie co do możliwości uzy­

skania niepodległości przez Singapur. Jednakże po do­

świadczeniach dotychczasowej okupacji nikt już nie trak­

tował tych deklaracji poważnie.

Kapitulacja Japonii i powrót we wrześniu 1945 roku Brytyjczyków do Singapuru oznaczały dla miejscowej lud­

ności koniec koszmaru trwającego trzy i pół roku. Singa­

pur, do którego wracali dawni koloniści, nie był już tym sa­

mym miastem, co przed wojną, zaś Brytyjczycy bezpow­

rotnie stracili prestiż, jakim się niegdyś cieszyli. Niekwe­

stionowane dotąd przekonanie ludności singapurskiej o brytyjskiej potędze politycznej i wojskowej uległo de­

montażowi. Ludność ta dostrzegła fakt, że - jak piszą auto­

rzy wydanej pod auspicjami rządu Singapuru książki pt.

Singapore. An Illustrated History ¡941-1984 - „jej cudzo­

ziemscy władcy, czy to Brytyjczycy, czy Japończycy, cieszą się wyższym statusem i lepszym poziomem życia nie dlate­

go, że są faktycznie lepsi, ale że mają siłę wojskową"81.

Gdy wreszcie okazało się, iż nawet siła wojskowa Wielkiej Brytanii ma swoje granice, w Singapurze i na Malajach po­

jawili się ludzie, którzy rzucili wyzwanie brytyjskim pra­

wom do rządzenia na tym obszarze.

1.5. Wydzielona Kolonia Korony

Przejmując ponownie kontrolę nad Singapurem, Bry­

tyjczycy ustanowili tutaj administrację wojskową (The Bri­

tish Military Administration'). W listopadzie 1945 roku mia­

nowano 17-osobową radę doradczą (.Advisory Council), skupiającą wybitnych przedstawicieli miejscowej społecz­

ności, nie wyłączając komunistów, której zadaniem miało być wspieranie władz wojskowych. Najbardziej naglącą potrzebą stało się przywrócenie prawa i porządku, usunię­

cie szkód wojennych oraz stworzenie warunków umożli­

wiających ludności normalne życie82. Jednakże, wbrew oczekiwaniom, powrót Brytyjczyków nie spowodował szybkiej i znaczącej poprawy warunków życia. Kwitła prze­

stępczość, na nowo pojawiły się gangi kontrolujące czarny rynek. Wielu ludzi nie mogło znaleźć pracy, wystąpiły prze­

jawy niedożywienia czy wręcz głodu. Płace były niskie, zaś poziom inflacji - wysoki. Podejmowane przez władze woj­

skowe wysiłki, zmierzające do powstrzymania tych nieko­

rzystnych procesów, kończyły się - w większości przypad­

ków - niepowodzeniem83. Nawet rada doradcza otwarcie krytykowała administrację brytyjską za zbyt wolne tempo odbudowy i ogólną nieefektywność działania.

W styczniu 1946 roku rząd brytyjski ujawnił plan utwo­

rzenia Unii Malajskiej (Malayan Union). Struktura ta miała się składać z państw malajskich oraz Penangu i Malakki - terytoriów dotychczas należących, obok Singapuru, do Ko­

lonii nad Cieśninami (the Straits Settlements). Natomiast Singapur zgodnie z zamierzeniem winien zostać odłączony od Unii i stać się wydzieloną Kolonią Korony (Crown Colo­

ny). Idea Unii Malajskiej spotkała się z szerokim oporem ze strony różnorodnych ugrupowań politycznych Singapuru i Malajów. Malajowie przeciwstawili się projektowi, sądząc, że powołanie do życia jednolitego państwa, Unii Malaj­

skiej, może spowodować zniszczenie tożsamości poszcze­

gólnych sułtanatów, a proponowane przez rząd w Londy­

nie zasady, określające obywatelstwo nowego państwa, zagrożą politycznej pozycji wspólnoty malajskiej. Kierowa­

ni przez Dato Onn bin Jaafara, przywódcy malajscy powo-

lali do życia w marcu 1946 roku Zjednoczoną Organizację Narodową Malajów (UMNO), aby za jej pośrednictwem ko­

ordynować opór przeciwko koncepcji Unii Malajskiej.

W Singapurze z kolei, brytyjskie plany niechętnie przywita­

ła większość świadomej politycznie ludności, obawiając się, iż oddzielenie Singapuru od Malajów zakończy się spadkiem znaczenia miasta84.

Okres administracji wojskowej zakończy! się w Singa­

purze w kwietniu 1946 roku. W tym czasie też Brytyjczycy zlikwidowali dawną formę zarządzania, tj. Kolonie nad Cieśninami, i ostatecznie - wbrew protestom - zdecydo­

wali się przekształcić Singapur w wydzieloną Kolonię Ko­

rony. Na Malajach jednakże idea Unii Malajskiej nie została zrealizowana. W swych kalkulacjach politycznych Brytyj­

czycy musieli uznać silę oporu Malajów. Po serii negocjacji między władzami brytyjskimi a liderami malajskimi wypra­

cowano alternatywny plan, zakładający powstanie federa­

cji państw malajskich, zaostrzenie wymogów związanych z obywatelstwem oraz zagwarantowanie specjalnych praw dla Malajów w nowym państwie. W lutym 1948 roku ogło­

szono akt prawny, który tworzył Federację Malajską (Fede- ration of Malaya) - z brytyjskim wysokim komisarzem na czele i silną pozycją ustrojową malajskich sułtanów. Mala­

jowie wyrażali zadowolenie, że Singapur pozostał poza Fe­

deracją, ponieważ odczuwali zagrożenie przed dominują­

cymi tam Chińczykami85. Brytyjczycy, decydując się na ta­

kie posunięcie, liczyli na to, iż odłączenie Singapuru od reszty Malajów pozwoli im zachować miasto na dłuższy czas w roli angielskiej bazy handlowej i militarnej, a jedno­

cześnie umożliwi przygotowanie Półwyspu Malajskiego do autonomii lub nawet niepodległości86.

Singapur jako wydzielona Kolonia Korony uzyskał nowe regulacje prawne, określające model politycznego zarządzania. Władzę w kolonii sprawować miał guberna­

tor, wspierany przez radę doradczą. W skład rady wcho­

dzili ex officio wyżsi przedstawiciele administracji kolonial­

nej i mianowani przez gubernatora reprezentanci ludności.

Początkowo mianowano sześciu takich reprezentantów, później liczbę tę zwiększono do jedenastu. Wtedy po raz pierwszy w historii Singapuru w radzie znalazło się więcej Azjatów niż Europejczyków87. Rada doradcza była ciałem wyłącznie konsultacyjnym, wskazuje na to zresztą jej na­

zwa, i nie dysponowała uprawnieniami stanowiącymi. Gu­

bernator mógł całkowicie ignorować opinie rady, bez żad­

nych konsekwencji dla siebie. Wypada jednak przyznać, że tego rodzaju sytuacje należały do rzadkości. Tylko raz, w li­

stopadzie 1947 roku gubernator Sir Franklin Gimson podpi­

sał dekret o podatkach wbrew zdaniu członków rady do­

radczej88.

Coraz częściej i coraz bardziej stanowczo mieszkańcy Singapuru zaczęli się domagać udziału w kształtowaniu obowiązującego w kolonii mechanizmu władzy politycz­

nej. Pierwszy, aczkolwiek jeszcze bardzo ograniczony, krok naprzeciw wspomnianym aspiracjom został uczyniony w lipcu 1947 roku, kiedy to brytyjskie władze Singapuru podjęły decyzję o utworzeniu zamiast rady doradczej dwóch nowych instytucji, a mianowicie rady wykonawczej i rady legislacyjnej.

W radzie wykonawczej zasiadać mieli wyznaczeni przez gubernatora urzędnicy kolonialni, natomiast w radzie legislacyjnej znaleźć się miało dziewięciu przedstawicieli władz i trzynastu reprezentantów społeczeństwa singapur­

skiego, spośród których czterech mianował gubernator, kolejnych trzech - izby handlowe, a pozostałych sześciu miało pochodzić z wyborów89. Mimo tej modyfikacji, gu­

bernator wciąż dysponował pełnią władzy i miał prawo za­

stosowania weta wobec rozstrzygnięć podjętych przez radę legislacyjną. W swoim działaniu był on absolutnie

niezależny od jakichkolwiek instytucji lokalnych, ponosząc odpowiedzialność wyłącznie przed rządem w Londynie.

Rozwiązania ustrojowe przyjęte w Singapurze w 1947 roku były wszakże bardziej liberalne niż postanowienia uprzed­

nio proponowanej Unii Malajskiej, które w ogóle nie prze­

widywały wyborów pod żadną postacią. Pierwsze wybory w Singapurze odbyły się 20 marca 1948 roku90.

Zaprezentowanie wyników tych wyborów oraz ich im­

plikacji musi zostać poprzedzone analizą sytuacji politycz­

nej w Singapurze w interesującym nas okresie. Cechą cha­

rakterystyczną powojennej rzeczywistości singapurskiej była wyjątkowo mocna pozycja komunistów w kraju. Ko­

munistyczna Partia Malajów, zakazana przed wojną, stała się teraz organizacją legalną. Uzyskała ona duży prestiż wśród ludności, przewodząc podczas okupacji walce par­

tyzanckiej z Japończykami. Już w 1943 roku komuniści wy­

sunęli program zbudowania na obszarze Malajów i Singa­

puru Malajskiej Republiki Demokratycznej - państwa o jed­

noznacznie socjalistycznej orientacji91. Cel ten nigdy nie zo­

stał explicite odwołany. On też doprowadził po wojnie do ostrego konfliktu politycznego i militarnego między wła­

dzami brytyjskimi i Komunistyczną Partią Malajów.

Początkowo nic nie zapowiadało późniejszego starcia.

W styczniu 1946 roku komuniści rozwiązali swe oddziały partyzanckie, a przywódcy ruchu oporu otrzymali wysokie odznaczenia brytyjskie. Ten stan rzeczy okazał się jednak wyjątkowo krótkotrwały. Komuniści, mający w Singapurze około 70 tys. zwolenników, rzucili wyzwanie władzom bry­

tyjskim. Szybko zdobyli poważne wpływy w ruchu związ­

kowym i innych organizacjach masowych. Kiedy w stycz­

niu 1946 roku brytyjska administracja wojskowa uwięziła jednego z przywódców związkowych - Soon Kwonga, oskarżając go o stosowanie przemocy, komuniści zorgani­

zowali 2-dniowy strajk generalny, w którym uczestniczyło

przeszło 170 tys. ludzi92. W lutym komuniści uformowali Ogólnomalajską Federację Związków Zawodowych (PMFTU), łączącą rozproszone dotychczas organizacje związkowe Malajów i Singapuru. 15 lutego, w rocznicę klę­

ski wojsk brytyjskich w Singapurze, Komunistyczna Partia Malajów zamierzała przeprowadzić manifestację pod ha­

słem „dnia żałoby”. Władze kolonialne poczuły się do­

tknięte, uważając ten plan za skierowaną przeciw nim pro­

wokację. W konsekwencji nie udzieliły one zgody na mani­

festację. Jednocześnie aresztowano 27 czołowych komuni­

stów, spośród których 10 zostało następnie deportowa­

nych bez procesu sądowego93. Mimo tej straty, komuniści nie utracili dynamiki działania, zaś inspirowane przez nich wystąpienia strajkowe stały się zjawiskiem nieomal co­

dziennym w latach 1946-1948.

Brytyjczycy mieli również kłopoty z utworzonym w grudniu 1945 roku Malajskim Związkiem Demokratycz­

nym [Malayan Democratic Union'). Była to partia wielora­

sowa, jej manifest głosił potrzebę autonomii dla zjedno­

czonych Malajów w ramach brytyjskiej Wspólnoty Naro­

dów. Związek domagał się także rozszerzenia reprezenta­

cji społecznej w radzie legislacyjnej oraz przeprowadzenia wielu reform społecznych. Cele te starano się realizować poprzez bliską współpracę z komunistami94.

Zupełnie inny profil polityczny miała, powstała w sierpniu 1947 roku, Partia Postępowa [Progressive Party).

Było to ugrupowanie umiarkowane, pragnące porozumie­

nia z władzami brytyjskimi i uzyskania na tej płaszczyźnie pewnych reform konstytucyjnych, takich jak np. zwiększe­

nie liczby wybieralnych członków rady legislacyjnej czy utworzenie gabinetu odpowiedzialnego przed radą legisla­

cyjną95.

Partia Postępowa (jej zwolennicy określani będą dalej jako „progresiści”) była jedyną siłą polityczną, która posta­

nowiła uczestniczyć w pierwszych wyborach do singapur­

skiej rady legislacyjnej z 20 marca 1948 roku. Partia komu­

nistyczna i Malajski Związek Demokratyczny zbojkotowały wybory, uznając je za bezcelowe i niedemokratyczne, po­

nieważ w radzie zasiadało 22 członków, a wybierano jedy­

nie 6 osób. Wybory spotkały się z małym zainteresowa­

niem. Spośród 200 tys. uprawnionych do głosowania, zare­

jestrowało się 23 tys. wyborców, zaś głosowało ostatecznie tylko 14 tys. singapurczyków96. W wyborach tych progresi- ści zdobyli 3 miejsca, podczas gdy pozostałe 3 mandaty przypadły kandydatom niezależnym. Glosowanie wykaza­

ło, że przeważająca większość mieszkańców Singapuru nie aprobuje obowiązującego modelu ustrojowego.

Wybory stały się wszakże katalizatorem brzemiennych w skutki wydarzeń. Niebawem doszło do decydującej roz­

grywki między dwiema najważniejszymi formacjami poli­

tycznymi, by tak rzec, tego okresu, a więc - władzami bry­

tyjskimi i komunistami. Pb serii strajków, na które Brytyj­

czycy zareagowali aresztowaniami działaczy związkowych, nowy przywódca komunistów Chin Peng zdecydował się na podjęcie walki zbrojnej. W maju 1948 roku większość czołowych przywódców komunistycznych opuściła Singa­

pur, przenosząc się na Malaje, gdzie zaczęli oni tworzyć oddziały partyzanckie. W odpowiedzi władze brytyjskie ogłosiły w czerwcu 1948 roku na Malajach i w Singapurze stan wyjątkowy, który trwać miał - jak się okazało - aż 12 lat97. Komunistyczna Partia Malajów została ponownie zde­

legalizowana, ten sam los spotkał kilka innych radykalnych organizacji politycznych i związkowych. Malajski Związek Demokratyczny w obawie przed represjami sam zaprzestał działalności. Przyjęte regulacje stanu wyjątkowego wpro­

wadzały obostrzenia w zakresie stowarzyszania się, prawa do strajku, organizowania wieców i demonstracji, a także pozwalały na uwięzienie bez wyroku sądowego.

Stan wyjątkowy nie mógł jednak powstrzymać natural­

nych procesów społecznych. W lata pięćdziesiąte Singapur wszedł z nowymi nadziejami politycznymi. Były one rezul­

tatem wielu czynników, a głównie zmieniających się wa­

runków społeczno-ekonomicznych i wzrastającego wpły­

wu wydarzeń zewnętrznych. Trzeba uwypuklić fakt, iż są to przecież lata, kiedy ruch antykolonialny dynamicznie rozprzestrzenia się wśród narodów Azji i Afryki. Kolonia­

lizm nieuchronnie zbliża się do swego kresu, a głos mło­

dych państw niepodległych coraz donioślej rozbrzmiewa na arenie międzynarodowej. Przykład charyzmatycznych przywódców niepodległościowych, jak Nehru, Sukarno czy Naser, żywo oddziałuje na umysły wielu singapurczyków, wskazując zarazem wzór do naśladowania98.

Władze brytyjskie są zmuszone do podjęcia działań, które umożliwiłyby lokalnej społeczności istotniejszą party­

cypację w sprawach politycznych. Jednakże pierwsze kro­

ki są mało zachęcające. W 1951 roku Brytyjczycy zdecydo­

wali się zwiększyć liczbę wybieranych w głosowaniu członków rady legislacyjnej do dziewięciu. Poza tym zgo­

dzili się na to, aby niebędący urzędnikami administracji ko­

lonialnej członkowie rady legislacyjnej wyłaniali dwie oso­

by zasiadające w radzie wykonawczej99.

Drugie wybory w Singapurze, przeprowadzone w mar­

cu 1951 roku, nie wywołały - podobnie jak pierwsze - większego zainteresowania społeczeństwa. Jedynym rywa­

lem Partii Postępowej była założona we wrześniu 1948 roku Partia Pracy Singapuru (Singapore Labour Party), ugrupowanie o charakterze socjaldemokratycznym. Jak się spodziewano, progresiści wyszli zwycięsko ze wspomnia­

nych wyborów, zdobywając 6 mandatów100.

W pierwszej chwili po wyborach progresiści nie wyda­

wali się zainteresowani zmianami instytucjonalnymi. Nie­

mniej jednak rozwój wydarzeń na Malajach, gdzie przy­

wódca Zjednoczonej Organizacji Narodowej Malajów (UMNO) - Tunku Abdul Rahman - otwarcie zaczął wystę­

pować pod hasłem „Merdeka” (wolność), zmusił ich nieja­

ko do podjęcia idei autonomii dla Singapuru. Partia Postę­

powa uznała, że w ciągu 10 lat Singapur musi uzyskać zna­

czącą autonomię polityczną, a później całkowitą niepodle­

głość w ramach Federacji Malajów101.

Skoro nawet Partia Postępowa, dotychczas wbrew na­

zwie raczej konserwatywna i niechętna zmianom, wypo­

wiedziała się za poważnymi modyfikacjami, to fakt ów musiał zastanowić Brytyjczyków. Władze kolonialne przy­

jęły zatem do wiadomości sformułowane przez tę partię sugestie. Uważały one bowiem progresistów za rozsądną i godną zaufania grupę polityczną, żywiąc jednocześnie na­

dzieję, iż stopniowe przekazywanie władzy przedstawicie­

lom społeczności lokalnej oraz rysująca się coraz wyraź­

niej nieuchronność przyznania Singapurowi autonomii do­

konają się właśnie we współpracy z nimi.

W październiku 1953 roku rząd brytyjski powołał ko­

misję konstytucyjną, której zadaniem było zreformowanie systemu instytucjonalnego Singapuru. Na czele komisji sta­

nął dyplomata Sir George Rendel. Po kilku miesiącach prac, w lutym 1954 roku ogłoszony został raport komisji Rendela wraz z projektem nowej konstytucji Singapuru102.

We wstępie swego raportu komisja pisała, że jej celem było wypracowanie „kompletnej struktury politycznej i konstytucyjnej, umożliwiającej rozwój Singapuru jako osobnej oraz autonomicznej jednostki”103. Następnie pro­

ponowano dosyć gruntowną reorganizację systemu poli­

tycznego kolonii. Rada legislacyjna winna ulec likwidacji, zaś zamiast niej należy powołać 32-osobowe Zgromadze­

nie Ustawodawcze (Legislative Assembly). W skład owego Zgromadzenia wchodziłoby 25 deputowanych pochodzą­

cych z wyborów powszechnych, a ponadto 3 urzędników