Zygmunt Kopankiewicz
Kształcenie aplikantów
podstawowym zadaniem samorządu
adwokackiego
Palestra 3/7-8(19-20), 39-43
a d w o k a t
Kształcenie aplikantó w
podstawowym zadaniem samorzqdu a dw o kackie g o
A dw okat, aby podołać sw oim obow iązkom i szczy tn y m zadaniom , po w in ien m ieć k w a lifik a cje zaw odow e, których n ie m ożna zdobyć całk o w ic ie ani w okresie stu d iów u niw ersyteck ich, ani też w czasie p racy w
in n ych zaw odach.
Poza op anow aniem teoretyczn ym w szystk ich dziedzin praw a oraz zdobyciem w iad om ości z zakresu n auk sp ołeczn ych i ek on om iczn ych adw okat p ow inien posiadać u m iejętn ość praktycznego stosow an ia prze p isów praw nych, um iejętn ość w yk o n yw an ia sp ecy ficzn ych czyn n ości za w od u adw okackiego oraz znajom ość zasad w yk on yw an ia tego zaw odu, w yrażon ych w ob ow iązu jących przepisach i p rzyjętych zw yczajach oraz w obow iązującej etyce.
T ych w szy stk ich w iadom ości i u m iejętn ości n ie d aje żadna uczelnia, zdobyć zaś je w p ełni można je d y n ie w czasie p raktyki i w spółpracy z dośw iadczonym , o p ełnych k w alifik acjach zaw odow ych i m oralnych adw okatem -pa tronem .
T en sposób kształcenia kandydatów do zaw odu adw okackiego, oparty na d łu goletn im dośw iadczeniu i tradycji polskiej p alestry, został u trzy m an y przez u staw od aw stw o P olsk i L udow ej.
Zgodnie z ob ow iązującym i p rzepisam i u sta w y o u stroju adw okatury oraz p ostan ow ien iam i regulam inu uchw alonego przez N aczelną Radę Adw okacką i zatw ierdzonego w d niu 27.XII.1958 r. p rzez M inistra Spra w ied liw o ści („ P alestra” nr 2— 3/1959 r.) p rzygotow yw an ie kandydatów do zaw odu adw okackiego n astęp u je w ram ach aplikacji adw okackiej, p rzy czym ogó ln e k ierow n ictw o i nadzór nad k ształceniem ap lik an tów sp ra w u je Rada Adw okacka.
N a leży z całą m ocą p odkreślić znaczenie tego zadania i zarazem obo w iązk u w łożon ego na sam orząd adwokacki.
40 Z Y G M U N T K O P A N K IE W IC Z N r 7— 8
Sam orząd adwokacki z tytu łu ogólnego kierow nictw a i nadzoru n ad k szta łce n iem n ow ych kand yd atów do zaw odu adw okackiego p onosi w ielk ą od pow iedzialność za poziom m oraln y i zaw odow y m łod ego poko len ia adw okatury polskiej.
Przyp om n ieć te zadania i obow iązki n ależy jeszcze z tego w zględu , ż e w ostatn ich latach, zw łaszcza w ok resie k ształcenia ap lik an tów w zespo łach adw okackich, zanotow ano w ie le w yp aczeń zarów no w d zied zin ie m etod k ształcenia teoretyczn ego i zajęć p raktycznych aplikanta, jak i w zak resie obow iązków aplikanta w zespole oraz jego p ozycji w ty m zespole.
K szta łcen ie kandydatów do zaw odu adw okackiego, aplikacja zorganizo w an a na w ysok im poziom ie — oto w łaściw a droga do p odniesienia po ziom u m oralnego i zaw odow ego p rzyszłych adw okatów , oto szczytn y obow iązek i zadanie całej p alestry polskiej.
U ch w alon y w dniu 13.X II.1958 r. przez N aczelną Radę Adw okacką re gu lam in k ształcenia aplikantów adw okackich i egzam inu ad w ok ack iego szczegółow o określa i regu lu je zarówno form y organizacyjne aplikacji,, jak i przedm iot zajęć praktycznych oraz tem atyk ę kształcenia teo re tyczn ego.
R egulam in w prow adza zasadę, że aplikant odbyw a p rak tyk ę „pod k ieru n k iem w yznaczonego adwokata członka zespołu adw okackiego lu b za zgodą rady adwokackiej u adwokata w yk on ującego zaw ód in d y w i d u a ln ie ” (§ 3). R egulam in — n ie w iem , czy słu szn ie — zam iast tra d y cy j n e g o ok reślen ia „patron” używ a dla określenia adwokata, u k tó re g o a p lik a n t odbyw a praktykę, n azw y „adw okat w yzn aczon y”, w treści jed nakże p rzyjm u je słuszną zasadę odbyw ania aplikacji u ok reślonego ad w ok ata, a n ie u n ie określonego kolegium członków zespołu adw okac k iego, jak to się w ostatnich latach praktykow ało.
R egu lam in określa jednocześnie, jakim w arunkom p ow inien odpow ia dać patron. Tak w ięc „adwokat w yznaczon y do kształcenia ap lik a n ta p ow inien:
a) przynajm niej od lat pięciu w yk o n yw ać zaw ód adwokata,
b) d aw ać rękojm ię n ależytego w yk ształcen ia i w ych ow an ia zaw odo w e g o aplikanta.”
W w yją tk o w y ch w ypadkach regulam in zezw ala na to, by praw o pat ron atu przyznać adw okatow i m ającem u za sobą k rótszy staż.
R egulam in w yjaśn ia zarazem , że przy w yznaczaniu patrona n ależy m ieć na w zględ zie, iż c e le m aplikacji jest w y szk o len ie m łodego p okole nia aplikanckiego, a n ie u d zielan ie pom ocy adw okatow i w jego pracy. D la te g o też w yzn aczan ie patronów w p oszczególnych zespołach adw okac
k ich pow inno się odbyw ać n ie w ed łu g m echanicznej k olejn ości i nie w e d łu g k ryterium rozległości p rak tyk i danego adwokata, ale sto so w n ie do ocen y jego k w alifik acji m oralnych i zaw odow ych, dających ty tu ł do k ształcenia aplikanta.
P rzyjęta w ostatn ich latach w n iektórych zespołach k rótk otrw ała ap likacja (n iejedn ok rotn ie 2— 3 m iesiące) u p oszczególnych człon k ó w z e s p ołu jest obecnie niedopuszczalna. R egulam in w prow adza zasadę, że praktyka u w yznaczon ego patrona n ie p ow inn a trwać krócej n iż 6 m ie sięcy, co oczyw iście n ie w yłącza dłuższego okresu p raktyki u jed n ego patrona. P raktyka u adwokata w yk on ującego zawód in d y w id u aln ie b ęd zie się w zasadzie odbyw ała przez ca ły okres aplikacji.
R egulam in w § 4 szczegółow o określa przedm iot p raktyki od byw anej u patrona stan ow iąc, że aplikant w y k on u je w szy stk ie zajęcia zw iązane z w yk on yw an iem czyn n ości adwokackich, a w szczególności:
a) asystu je w m iarę m ożności przy p rzyjm ow aniu k lien tów ,
b) na zlecen ie i w ed łu g w skazów ek w yznaczonego adw okata opraco w u je i p rzygotow uje sp raw y oraz korespondencję w ychodzącą (listy, pism a procesow e itp.) oraz referu je nadchodzącą korespondencję,
c) przegląda, bada i op racow uje w sądach i urzędach akta d otyczące spraw prow adzonych przez w yznaczonego adwokata, a za zgodą k iero w nika zespołu adw okackiego — rów nież innych adw okatów człon k ów t e goż zespołu,
d) na m ocy udzielonej su b sty tu cji zastępuje adwokata w yznaczonego na rozprawach w sądach oraz w urzędach.
K ierow nik zespołu m oże upow ażnić aplikanta, w yk on ującego praktykę w zespole, do przyjm ow ania su b sty tu cji rów nież od innych człon k ów zespołu.
Jak w idać z pow yższego, praktyka aplikanta je st jak n ajściślej zw ią zana z czynn ościam i zaw odow ym i adwokata — patrona, i to poczynając od m om en tu p rzyjęcia spraw y, tj. od w stępn ej rozm ow y z k lien tem po przez w szy stk ie czynn ości m anipulacyjne, poprzez opracow anie k once p cyjn e sp raw y aż do jej zakończenia na rozpraw ie sądow ej. W ten sp o sób ap lik an t zapoznaje się ze w szystk im i czynn ościam i zaw od ow ym i adwokata, przysw aja sob ie w iadom ości teorety czn e i praktyczne, poznaje obow iązujące zw y cza je i zasady w yk on yw an ia zaw odu oraz sty l p ra cy adw okata-patrona.
R ezu lta ty i ow oce w ten sposób u jętej aplikacji zależą nie ty lk o od k w alifik a cji m oraln ych i zaw odow ych adw okata-patrona. Zależą one rów nież od w ytw orzon ej atm osfery i harm onijnej w spółpracy. A d w ok at- -patron p ow inien pam iętać o tym , że w y ch o w u je i p rzygotow uje do w y
42 Z Y G M U N T K O P A N K IE W IC Z N r 7— 8
k on yw an ia zaw odu m łodszego k olegę, za którego k w alifikacje zaw odow e i p ostaw ę m oralną będzie ponosił odpow iedzialność n ie ty lk o w czasie egzam in u adwokackiego, ale i po u stan iu aplikacji. A p lik an t zaś p ow inien pam iętać o tym , że n aw iązu je w ięź ze starszym k olegą-n au czycielem n ie ty lk o 'na okres aplikacji, ale na całą sw oją przyszłość zaw odow ą, że z n azw isk iem sw ego patrona zostanie zw iązany na zaw sze.
T en u kład rzeczy p ow inien w ytw orzy ć atm osferę harm onijnej, k ole żeń sk iej w spółpracy. A plikant p ow inien żyć spraw am i patrona, p ow in ien je traktow ać jak w łasn e, cieszyć się sukcesam i i m artw ić n iepow odze niam i. P atronow i z kolei n ie p ow inn y być obce i ob ojętne trudności i k ło p o ty osobiste bądź m aterialn e aplikanta. P ow in ien słu żyć m u radą i pom ocą w każdej sytuacji.
T akie n iep isan e prawa i zw yczaje panow ały w przeszłości. M y, starzy adw okaci, w spom inam y je zaw sze z rozczuleniem . P rag n ęlib y śm y w ięc, aby zostały on e przejęte i k ontynu ow an e przez m łode pokolenie adw o k atu ry polskiej.
N ieza leżn ie od zajęć p raktycznych w yk on yw an ych pod k ierow n ictw em patrona aplikant obow iązany jest uczęszczać na k u rsy k ształcenia teo re tyczn ego . K ursy te pow inny być prow adzone przez w ojew ó d zk ie rady adw okackie.
R egulam in zobow iązuje rad y adw okackie do w yzn aczen ia spośród sw o ich człon k ów adwokata spraw ującego bezpośrednio nadzór nad k ształcen iem aplikantów (§ 1). Nadzór ten p ow in ien zatem obejm ow ać zarów n o praktykę odbyw aną u patronów, jak i k ształcen ie teoretyczn e na kursach.
N ieza leżn ie od w yk on y w a n ia nadzoru przez w yznaczon ego członka rady, pow inn i być w yzn aczen i przez radę adw okacką k ierow n ik kursu oraz w y k ła d o w cy poszczególnych przedm iotów .
W ykładow cy pod przew odnictw em kierow nika kursu tworzą kolegium , k tóre opracow uje szczegółow e p rojekty program u szkolenia, w n iosk i do tyczące m etod y kształcenia aplikantów , rozkład y godzin w yk ła d ów , ć w i czeń itp. (§ 13 i 14).
W § 10 regulam inu została ściśle określona tem atyka k ształcenia teo re tyczn ego. O bejm uje ona praw ie w szy stk ie d zied zin y prawa, a nadto —1 jak o od dzielny przedm iot — w yb ran e zagadnienia m arksizm u-lenin izm u w pow iązaniu z zasadam i ustroju P olski Ludow ej.
R egulam in nie określa ściśle liczb y godzin przew idzianych dla po szczególn ych przedm iotów , pozostaw iając radom adw okackim u stalen ie szczeg ó ło w eg o planu w yk ła d ów u w zględ n iającego zaaw ansow anie teo re ty czn e ap lik an tów oraz szczególn e potrzeby w ym agające bardziej szero
k ieg o om ów ienia n iek tórych dziedzin prawa, które m ają c z ęste zastoso w a n ie w p rak tyce d an ego terenu.
Zgodnie z § 8 regulam in u program kursu p o w in ien być u ło żon y na ok res trzyletn i i ob ejm ow ać 140 godzin w yk ład ów i ćw iczeń w k ażd ym roku.
Z ch w ilą w ejścia w ży c ie przepisów art. 40 ust. 1 p kt 5 oraz art. 75 u staw y o u stroju adw okatury skracających okres aplikacji d o la t d w óch — program kursu b ęd zie m u siał być rozłożony na okres d w u letn i.
S zczegółow e opracow anie program u kursu pow inno być dokonane przez k olegiu m w y k ła d ow ców pod p rzew od nictw em kierow nika kursu i przed staw ian e rad zie adw okackiej do zatw ierdzenia.
K olegia w y k ła d ow ców i rady adw okackie p ow in n y zw rócić szczególną u w agę na m etod y k ształcenia na kursach dla aplikantów , m ając na w z g lę d zie zadanie tych kursów , a m ian ow icie przygotow anie ap lik an tów do
p raktycznego w yk on yw an ia czynn ości adwokackich.
N ależałob y zatem położyć szczególn y nacisk na zajęcia p rak tyczne 0 charakterze sem in aryjn ym .
W ykłady o ch arak terze teoretyczn ym n ie p ow inn y być pow tarzaniem podręczników u n iw ersyteck ich , ale raczej pow iązaniem w iad om ości teo retycznych z zagadnieniam i praktycznym i, p rzysw ojen iem aplikantom u m iejętn ości stosow ania teorii do kazusów p raktyki adw okackiej.
Sprawa m etod k ształcenia n a kursach, spraw a frek w en cji na w yk ładach 1 ćw iczeniach, spraw a ocen y postępów poszczególnych słuchaczy w ok re s ie k ształcenia na kursach i pow iązania ty c h ocen z egzam in em adw o kackim w ym agałab y specjalnego, obszerniejszego om ów ienia.
