DOŚW IADCZENIA NAD ZADRZEW IANIEM ZWAŁÓW GÓRNICZYCH I HUTNICZYCH
Z akład G leb o zn a w stw a IBL
W ro ku 1956 rozpoczęto dośw iadczenia m ające na celu opracow anie sposobów zadrzew ienia zwałów pochodzenia górniczego i hutniczego.
W tym celu na zwale hutniczym w Szopienicach i na górniczym ko- paln i „K leofas” na pow ierzchni około 1 ha w ytyczono działki o w y m ia rach 25 X 21 m, na k tó ry ch w w ięźbie 1 X 1,5 m posadzono 20 różnych gatunk ów drzew . Do sadzenia drzew przygotow ano dołki następ ujących w ym iarów (długość, szerokość, głębokość):
25 X 25 X 25 cm, 50 X 50 X 50 cm, 25 X 25 X 50 cm, 50 X 50 X 75 cm, 50 X 50 X 25 cm, 75 X 75 X 50 cm.
Z w y jątk iem dołków o w y m iarach 25 X 25 X 25 cm w szystkie w y pełniono żyzną glebą specjalnie do tego celu przygotow aną.
Na każdej działce był tylko jed en rodzaj dołków. W ten sposób każda działka stanow iła oddzielną kom binację dośw iadczenia. K om binacje roz m ieszczono losowo w cztero k ro tn y m pow tórzeniu. Ogółem w ykonano
17 514 dołków n a obu zw ałach.
M ateriał zw ałow y nie b y ł jednolity. W yniki analiz by ły zbliżone na obu zw ałach. Zaw artość przysw ajalnego p otasu (w edług Egnera) w ahała się w granicach 3,1— 24,8 mg/100 g gleby, fosforu 0— 1,5 mg/100 g gleby, N ogółem 0,03— 0,28% i СаСОз 0,1— 6,5%, pH w ahało się w g ran i cach 4,8— 7,2.
Po pierw szym okresie w eg etacy jn y m obliczono p rzy ję te sadzonki. N aj w ięcej w ypadów było n a zw ale cynkow ym w Szopienicach. N ajbardziej w y trzy m ałym i g atu n k am i okazały się olsza i topola.
O bserw acje i pom iary w zro stu sadzonek prow adzone by ły corocznie. W 1960 r. badano rozw ój system u korzeniow ego drzew ek; w yjm ow ano przeciętn ej w ielkości drzew ka z różnych kom binacji i fotografow ano w raz z system em korzeniow ym , zaznaczając k o n tu ry dołków.
Okazało się, że na zw ale hutn iczy m korzenie drzew nie przekroczyły w ypełnionego glebą dołka, drzew ka b y ły słabe, nierozrośnięte i obu m ie rały (rys. 1). Przy czyn ą tego zjaw iska by ły praw dopodobnie tlen ki cynku i in ne szkodliw e substancje z m ate ria łu zwałowego, ja k rów nież
Zadrzewianie zw ałów górniczych i hutniczych 727
R ys. 1. D rzew o w y r o słe na z w a le g a l- w a n o w y m w S zo p ien ica ch
R ys. 2. D rzew o w y r o słe na z w a le g ó rn i czym k o p a ln i K leo fa s
dym y pochodzące z h u t położonych w sąsiedztw ie, stale rozprzestrzenia jące się nad zw ałam i.
Na zw ale górniczym „K leofas” w yn ik i w zrostu drzew b y ły bez po ró w nan ia lepsze (rys. 2). System korzeniow y w większości p rzyp ad ków przekroczył granice w ypełn io n ych glebą dołków. D rzew ka w y k azy w ały n o rm aln y w zrost, z w y jątk iem drzew ek na działkach kontrolnych, posa dzonych w dołkach nie w ypełnionych żyzną ziemią.
W 1958 r. z pow odu zaprószenia ogniem zw ału n a „K leofasie”, boga tego w w ęgiel kam ien n y (ponad 12%), hałd a zaczęła się palić, niszcząc bezpow rotnie całe dośw iadczenie. P ożar zw ału trw a ł 2 lata.
