N r. 2 6LKJIHGFEDCBAC ena egz.
20
groszy. T oruń, 21 lutego - W orek I9'!3 R o k iCena ogłoszeń ja m iejsce m ilim etrow e na ko tnnznie 9 łam . 15 gr. R eklam y za tekstem na stronie 4-lam . za m iejsce m ilim etr. 30 gr., w tekście 50 gr.. na stronie 1-szej 70 gr.
O gł- szenia drobne w iersz napi
sow y 15 gr., każde dalsze słow o 5 gt. Przy ogłoszeniach skom ple
tow anych lub też przy specjalnym w yborze m iejsca oblicz, w każdym w ypadku do 2 0G|n nadw yżki.
Telefon administracji 402.
P IS I» 8 ® P O L I T I C I S E
POŚWIECONE OERONIE INHERESOT. ROENStlWA, HANDLE,. PRZEMYŚLE RZEMIOSŁA
Administracja i Redakcja przy ulicy Strumykowej 9
P rzedpłata m iesięczna
w ynosi w m iejscu w ekspedycji zł 2.50; w ajencjach zł. 2.75;
z odnoszeniem do d m u zł 3 .— . pod opaską w prost z ekspedycj’
w Polsce z! 3. ; zagranicą zł. 6 .—
R edakcja nadesłanych rękopisów u nie zw raca.
Telefon Redakcj* 393.
R edaktor odpow iedzialny: A leksander C zarllński w Tcruniu. W ydaw ca: „Ziem ia**, S orka W yda^ncza, T. z o. p. w Toruniu. C zcionkam i D rukarni D ziennika P oznańskiego Tow . A kc, w P oznaniu
Co reprczenlH le M alołlcka linia?
W „ S ło w ie P o m o rsk im " u k a z ał się a rty k u ł p t. „Zatruty owoc" — „ c zy K . U . Z . Z . re p re z e n tu je stan m ie szc z ań sk i? ". T o n a rty k u łu je st n a d p o d z iw p o w a ż n y i a rg u m e n ts w y d a ja się b y ć rz e c z o w y m i, je d n a k ż e n a łó g e .id e c k i. p o le
g a ją c y n a św ia d o m y m p rz e k ręc a n iu fa k tó w , sp ra w ił, iż w a rg u m e n ta c ji a u to ra są lu k i, k tó ry c h w y p e łn ie n ie je st ju ż n a sz y m o b o w ią z k ie m . O tó ż a u to r s ta ra się u d o w o d n ić , iż listy K . U .
Z. Z. n a P o m o rz u sa u ło ż o n e z p o m in ięc iem re p re z e n ta c ji sta n u m ie sz c z a ń sk ie g o , p o n ie w aż p a p ie rw sz y c h m ie jsc a c h fig u ru ją ro ln ic y , a n a m ie jsc a c h d ru g ic h , b e z n a d z ie jn y c h , z d a n ie m a u to ra , u rz ę d n ic y , in n e z a ś m ie jsc a w o g ó łe w ra c h u b ę n ie m o g ą b y ć b ra n e .
P o m ija ją c a rb itra ln e w y z n a cz e n ie liśc ie
„3 0 " ty ik o p o je d n y m m a n d a cie w k a ż d y m o k rę g u (e n d e c ja w id o c z n ie lic z y n a p o w ię k sze n ie sw e g o sta n u p o siad a n ia w sto su n k u d o p o p rz e d n ic h w y b o ró w !? ), a u to r św ia d o m ie u d a je n ie z ro z u m ie n ie , ż e p . Ja n D o n im irsk i, k tó ry je st c z o ło w y m k a n d y d a tem w trze c h o k rę g a c h p o m o rsk ich je d n o c z e śn ie, w e jd z ie d o S e jm u z je d n e g o ty lk o o k rę g u , n a to m iast w d w ó c h in n y c h (o k ręg ach u stąp i m iejsca d ru g im z rz ę d u k a n d y d a to m , w ięc v/ re z u lta cie ty lk o w je d n y m z O k ręg ó w w y jd z ie n a p e w n o ro ln ik (d z ię k i B o g u , że n a m a u to r p o z w a la lic z y ć p rz y n a jm n iej n a trz y m a n d a ty z P o m o rz a), w in n y m re p re z e n ta n t w o ln eg o z a w o d u , a w p o z o sta ły m n a u c z y ciel. P o n a d to sp o d z ie w a m y się , iż o b lic z en ia a u to ra , b ę d ą c e w n a jle p sz y m ra zie je d y n ie d o w o d em z u p e łn e j n ie zn a jo m o śc i n a stro jó w w sp o łe c z e ń stw ie i sił re a ln y c h K . U . Z . Z . n a P o - n c rz u . o k a ż ą się p o b o ż n y m ż y c z e m e m p ra w o w iern e g o e n d e k a , w o b e c c z e g o , p o z a ro ln ik iem , b trd o w n icz y m i n a u c z y c ie le m w y szlib y z IF śt 1 3 0 "; a d w o k a t k u p ie c i ro ln ik o ra z w d a lsz y m c iąg u , p rz y trz ec h m a n d a ta c h w O k rę g u : rz e - m ieś n ik . u rz ę d n ik i ro ln ik .
Z listy p a ń stw o w e j „3 0 ", k tó ra o p ie ra się n a k ilk u n a stu o k rę g a c h m a w sz elk ie sz a n se u z y sk a n ia m a n d atu p . W ł. G ro b eln y p re z e s Izb y R z em ieśln ic ze j w G ru d z ią d z u .
D o S e n a tu k a n d y d u je n a p ie rw sz y m m ie js
cu p. d r. Ja n ta -P o łc z y ń sk i, ro ln ik , k tó ry je d n o c z e śn ie m a sz a n se u z y sk a n ia m a n d a tu z listy p a ń stw o w e j, n a d ru g im z a ś m ie jsc u je st k u p ie c p. O rc h o lsk i.
R ó w n ie ż w in n y c h d z ie ln ic a c h , g d z ie w „3 0 “ z g ło siła listy o k rę g o w e d o S e jm u i d o S e n a tu , o ra z n a liśc ie p a ń stw o w ej d o o b u Izb , u w zg lę d n io n e sa z a ró w n o in te resy ro ln ik ó w , ja k m ie sz c z a n , p rz y c ze m re p re z e n ta c ja w si i m .a sta n a li
sta c h „3 0“ o d p o w ia d a u k ła d o w i lu d n o śc i w ty ch śro d o w isk a c h p ra c y g o sp o d a rc z e j.
P o d ty m w ię c w z g lę d e m z a rz u ty „ S ło w a P o m o rsk ie g o4* są n iesłu szn e , p d o b n ie , ja k in sy n u o w a n ie K . U . Z . Z . p rz e z „ G ło s R o b o tn ik a ", ż e re p re ze n tu je in te ie sy „ p a sk a rz y " (to je st ro l
n ik ó w i k u p c ó w w z ro z u m ie n iu teg o o rg a n u ip se u d o -ro b o tn ic z eg o ) z p o m in ię c ie m in te re só w k lasy p ra c u ją c e j, g d y ż k a n d y d a c i K . U . Z . Z . re p re z e n tu ją z a ró w n o w ieś i m ia sto , ja k te ż z d ru g iej stro n y — k a p italistó w o ra z p ra co w n ik ó w u m y sło w y c h .
Je ż e li ro ln ic tw o z n a la z ło w K . U . Z . Z . p o c z esn e m ie jsc e , to p rz e cie ż n ik t z a p rz ec z y ć n ie m o ż e, iż o k rę g i p o m o rsk ie , m a ją c h a ra k te r p rz e w a ż n ie ro ln ic z y . Z c h w ilą w e jśc ia d o S e j
m u i S e n a tu k a n d y d a c i K . U . Z . Z . z P o m o rz a o ra z z in n y c h d z ie ln ic P o lsk i p rz y łą c z ą się o c z y w iśc ie d o k lu b ó w o d p o w iad a jąc y c h ich c h a rak te ro w i k la so w e m u — c z y te ż p rz y n a e ź - | n o śc i p a rty jn e j, p rz y c z e m licz y ć się n a le ż y z p o w a ż n y m i z m ia n a m i w d o ty c h c za so w y m u - k ła d z ie p o lity c zn y m n a sz e g o p a rla m e n tu .
O ile Iz b y , p o w o ła n e p rz e z w y b o rcó w w d n . 4 i 19 m a rca b r., m a ją u trw a lić p a rlam e n ta ry zm w P o lsc e, m u sz ą z n ik n ą ć b e z p o w ro tn ie d o ty c h c za so w e stro n n ic tw a , k tó re w ła ściw ie są w w ię k szo śc i k o te riam i d z iała cz y p o lity c z n y ch , n a to m ia st u tw o rzą się n ie w ą tp liw ie w ie lk ie stro n n ictw a n a in n y c h o p a rte z a sad a c h , k tó re re p re z en to w ać b ę d ą z a sa d n ic z e in tere sy p o sz
c z e g ó ln y c h w a rstw sp o łe c z eń stw a , ja k ro ln icy , sta n śre d n i o ra z ro b o tn ic y fa b ry c zn i i ro ln i, p o n a d to z a ś u trz y m ają się sp e c ja ln e R ru p y p o li
ty c z n e m n ie jsz o ści n a ro d o w y c h , so c ja liśc i, c z y k o m u n iśc i, ja k o p rz e c iw n ic y u stro ju k a p ita li
sty cz n e g o , i tw o rz y ć b ę d ą o d d z ie ln e stro n n i- N ie u n ik n io n e o d c h y le n ia w p o stac i d ro b n y c h k o - te rji w in n e b y ć z red u k o w a n e d o g ra ic b e z p ie
c z e ń stw a n o rm a ln e g o u stro ju p a rlam e n ta rn e g o . K . U . Z . Z ., k tó ra m a n a c e lu w p ro w ad z e n ie d o S e jm u i S e n a tu o d p o w ied n ic h d z ia ła cz y p o lity c z n y c h , k tó rz y m o g lib y w p ie rw sz y m rz ę d z ie p rz y c z y n ić się d c u z d ro w ie n ia i u n o rm o w a n ia n a sz e g o p a rla m e n ta ry zm u .w se n sie w y tw o rz e n ia w ła śc iw y c h re p re z e n ta c ji w a rstw y
W ielka, m anifestach) u«uć kat^lickk^
na A kadem ii ' Jej w P oinanr
. Błogosławieństwo Ojca św *’ dej Polski przywiózłJ. Em. X. Prymas, dr. Hlond.
W n ied z ie le, o g o d z . 5 p o p o ł., s ta ia n .m Z a
rz ąd u G łó w n eg o L ig i K a to lic k ie j, o d b y ła się w au li U . P . u ro c z y sto ść u c z c z e n ia M e j ro c zn ic y O jc a św . P iu sa X I, o ra z z ło że n ia h o łd u Jeg o E m in e n c ji k s. k a r- d y n a’o w i P ry m aso w i p o p o w ro cie z R z y m u .
W u ro c zy sto śc i w z ię li u d z ia ł p rz e d sta w ic ie le w ła d z p a ń stw o w y ch , sa m o rz ą d o w y c h , w o jsk o w y c h , d e leg a ci to w a rz y s tw k a to lic k ic h o ra z licz n ie z g ro m a d z o n a p u b lic zn o ść . W c h o d z ą ce g o n a salę J. E rn . k s. k a rd y n a ła P ry m a sa p o w ita n o d łu g o n ie m ilk n ą - c e m i o k la sk a m i.
A k a d e m ję z a g aił p re ze s L ig i K a to lic k ie j, p . p ro f, d r. P . G a n tk o w sk i, w itają c J. E . k s. k a rd y n a 'a -P ry - m a sa , k tó ry p o w ró c ił d o n a s, ja k c z w e zw a n ie m d o p o k o jo w e j p ra c y w d u c h u k a to lic k im o ra z o d n o w ie n ia c z ci d la O jca św
P o o d e g ra n iu p rz e z p . P a w la k a k o n c e rtu o rg a n o w e g o p . t. „ G ran d C o e u r" — G u illm au fa n a o rg a n a c h , w y g ło sił p rz em ó w ien ie J. Em. ks. kardynał- Prymas H lo n d . „ W rac a m z R z y m u o d stó p O jca _ m ó w ił J. E m in e n c ja — p o o b jęc iu k o śc io ła S a n ta Maria dęła pcce. W ra c am z o b o w iąz k iem ro z sz e rz e n ia k u ltu m a ria ń sk ie g o d o P o lsk i. N a j
b liż sz y w ięc k o n g re s’k a to lic k i p o św ię cim y c z c i M a t
k i B o sk ie j. W R z y m ie O jc iec św . p o w ie d z ia ł n a m . z e b ran y m k a rd y n a ’o m : — Je ste śc ie ja k o c z ąstk a p o tę g i K o ścio ła . M a m y O jc a św . n ie ty ’k o c z cić , a le ta k że z n im w sp ó łp ra c o w a ć i p o d d a w a ć się Je g o z a rz ą d z e n io m . P ro g ra m sw ó j u ją ł O jc ie c św . w h a sło :
P@ scł polu ki pfetnyje w H eichsłagy poi pruska w stosunku
do m niejsze ici i olskiei
Berlin. N a o sta tn ie m p o sie d z e n iu se jm u p ru sk ie g o p o se ł mniejszości polskiej Baczśwski
w y g ło sił p o d c z a s d y sk u sji n a d w n io sk ie m o u d z ie le n ie p o m o c y fin a n so w e j w sch o d n im te re n o m p o g ra n ic z n y m w ielk ą m o w ę p o lity c z n ą ,
charaktery ująca jaskrawo politykę rządu prus
kiego w stosinku do mniejszości polskiej tv
Niemczech. P o .e ł B aczew sik i p rz y to c z y ł o b sz e r
n e z e sta w ie n ie fu n d u sz ó w , p rz e z n a c z o n y ch p rz e z rz ą d p ru sk i i rz ą d R z esz y do germanizo- wania terenów graniczących z Polską. W ś ó d ty c h fu n d u sz ó w w y m ie n ił p o se ł B a c z e w sk i n a : p ie ^ w sz e m m iejsc u su m ę 250 milj nów marek na kolonizacje terenów pegi śnieżnych, o lo -ni- | z a cja p ro w ad z o n a je st w ten sp o só b , że ,p rz e - I sied la się ro in k ó w z te re n ó w z a ch o d n ich n a p o g ra n ic ze w sch o d n ie , u d z ie lają c im k re d y tó w n a z a g o sp o d a ro w a n e . O b y w a te lo m n a leż ą c y m
do mniejszości polskiej, nietylko nie udzieUi sic ' kredytów, ale nawet wlcd :e nie pozwalają na s sprzedaż im ziemi. D ru °i fu n d u sz k o lo n iz a c y j- n y sta n o w i su m a 7 9 m ilio n ó w m a re k , p rz e zn a c z o n a p rz e z R z e sz ę w fo rm ie ta k z w an y c h k re d y tó w stały c h n a p o p ie ra n e o sie d la n ia w y c h o d ź c ó w , k tó rz y o s:e d la n i są ty lk o na tych i wschodnich terenach pogranicznych. Z ty c h d a n y c h n a leż y w y c ią g n ą ć w n io sek , ż e te n p a trjo -
ro ln ic z e j, sta n u śre d n ie g o I, ro b o tn ic z e g o w sw y m z a ło ż e n iu p o sia d a ró w n ież z o rg an iz o
w a n ie o c h ro n y in te re só w m iesz c za ń stw a p o l
sk ie g o , ja k o cel p ro g ram o w y , d la te g o te ż n a lista c h K . U . Z . Z . fig u ru ją ró w n ie ż w y b itn i d z ia ła c ze i d o św ia d c z e n i o rg a n iz ato rz y m ie sz -, c z a ń stw a .
Je że li a u to r a rt. w „ S ło w ie P o m o rsk im "
w sp o m in a- h isto rję stro n n ic tw a m iesz cz a ń sk ie g o p . R o sse ta i w y ra ż a sw o je z a d o w o le n ie z p o w o d u n ie u d a n ia się p ró b y stw o rz e n ia sil
n e g o c e n tru m m iesz cz a ń sk ieg o w sm u tn e j p a m ięci o statn im S e jm ie , to o d p o w ie m y m u , iż
b ra k n a le ży te g o p rz e d sta w ic ielstw a in te re só w m ie sz c za ń sk ic h w ty m S e jm ie sta ł się p rz y c z y n a u p a d k u g o sp o d a rcz e g o m ia st o ra z fa tal
n e g o p o ło że n ia stan u śre d n ie g o , co je d n o c z eś n ie je s t d o w o d e m , ż e Z . L . N „ k tó ry n ie ste ty u z y sk ał p o w a ż n a ilo ść m a n d a tó w d z ięk i g ło so m k u p c ó w , rz e m ie śln ik ó w o ra z in te lig e n c ji p ra c u ją ce j, a n a w e t ro b o tn ik ó w p o m ija ją c p ie n ią d z e n a a g ita c ję o trz y m a n e p rz e z o sław io n ą ó se m k ę o d p rz e m y słu , h a n d lu i z ie m ia ń stw a ).
n ie sp e łn ił p o k ład a n y c h w n im n a d zie ji m iesz c z a ń stw a, a sz c z e g ó ln ie p ro le taria tu m iejsk ie
g o , k tó ry d z ięk i d e m a g o g ic z n e j p o lity c e Z . L . N . z e sz e d ł n a o statn i sto p ie ń p a u p e ry z a c ji.
P c z a tc m , ja k słu sz n ie a u to r z a u w aż a , K . U . Z . Z . p ra g n ie u m o ż liw ić w sp ó łp ra c ę p a rla m e n tu z rz ą d em M . P iłsu d sk ieg o , k tó ry p o sia
d a w sze lk ie c e c h y sta ło śc i, b e z w z g lę d u n a w e t n a w y n ik i w y b o ró w o b e cn y c h , ja k te ż z d a n iem p rz y w ó d c ó w K . U . Z . Z „ w in ien b y ć p o p arty w sw y ch w y siłk a ch n ad p o d n ie sie n ie m z n a c z e n ia e k o n o m ic z n eg o i m o ra ln e g o p o lsk ie g o sta n u śre d n ie g o , co je st k o n ie c z n o śc ią p a ń
„ P o k ó j C h ry stu so w y w K ró le stw ie C h ry stu so w e m " . N a d je g o u rz e cz y w istn ie n iem p ra cu je n ie stru d z e n ie i śm ia ło g ło szą c w szy stk im , ż e b e z z a sto so w a n ia z a sa d C h ry stu so w y ch w ż y c iu n a ro d ó w p ra w d z i
w e g o p o k o ju n ie s tw o rz y się i n ie u trz y m a . S ta c z a O jc ie c św . w a lk ę o sw o b o d ę w ia ry , b y K o śc ió ł w p a ń stw ie m iał to m ie jsc e , k tó re m u S ię słu sz n ie n a le ż y , b y b y ł m istrz e m i p rz e w o d n ik ie m . D o k o śc io -' łó w o d e rw a n y c h o d je d n o ści w ia ry , o d n o si się z o j
c o w sk ą c z u ło śc ią, u 'a tw ia ja c im p o w ró t d o K o śc io ’a P io tro w e g o . O g ro m p ra c y O jc a św . je st w ie lk i.
D b a ć m u si o m iljo n y sw y c h d z ie c i, z n ie m i się c ie
sz y ć , o n ic h się tro sz cz y ć . U ro c zy sto ść p a p iesk a w in n a z ap a lić w sz y stk ic h k a to lik ó w p ra w d ziw ą c z cią d la p ra c y O jc a św . i w z b u d z ić w se rc a c h n a sz y c h p o sta n o w ien ie , e z N im b ę d z ie m y w sp ó łp ra
c o w ać , z n im p ła k a ć i c ie szy ć . D o O jc a Ś w ię te g o s to s u j się te p e łn e g łę b o k ie j tre śc i s ło w a : T u e s P e tru s! Ż e g n a ją c się z e m n ą , p o le c ił O jc ie c św . z a w ie ź ć d > P o lsk i b ło g o sła w ie ń stw o p a p iesk ie d la P o lsk i, a je d n o c z e śn ie rz e k ł s ło w a: „ P o lec a m p a p ie ż a W a sze j E m in e n c ji i P o lsce ".
W c z ę ści k o n ce rto w e j u d z iał w z ię li n a stę p n ie:
c h ó r k a ie d ra ln y p tfd b a tu ta k s. d r. G ie b u ro w sk ieg o , p . P a w la k (o rg a n y ) o ra z sz k o ła d ra m aty c zn a (rec y ta cje z b io ro w e).
L ic z n ie z e b ra n a p u b lic z n o ść w y słu ch a ła p rz e
m ó w ie ń w sk u p ie n iu , sp o rad y c zn ie g o rąc em ! o k la sk a m i d a jąc w y ra z u z n an ia i so lid arn o ści k a to lic k ie j.
U z m n iem ie c k i P ru s W sc h o d n ic h , ta k w y so k o d en iG iiv p rz e z rz ą d , m u si b y ć d o ść z g n ity , s ta o k a z e się o p ła ca ć a ż se tk a m i m ilio n ó w . Je st rz e c z ą u d e rz a ją c ą, ,że n ie m ie c k i c h a ra k te r o w y c h rz e k o m o o d w iec z n ie n ie m ie ck ic h o b sz a
ró w m u si b y ć w y d o b y v /a n v n a jaw d o p ie ro p rz y p o m o c y m ilio n ó w . Je st to n a jlep sz y d o w ó d , że ó w rz e k o m o n ie m ie ck i ż y w io ł n a ty ch te re n a c h je st ro ślin k a .c ie p la rn ia n ą , k tó ra istn ieć i ro z w ija ć się m o ż e ty ik o p o d le w a n a m ilio n a m i m a re k . W d a lsz y m c ią g u sw eg o p rz e m ó w ien ia p rz y to c z y ł p o se ł B aczew sik i, że instytucjom gospodarczym i obywatelom r ~'ejszości pol
skiej w Niemczech Bank Rzeszy odmawia re
dyskonta, który instytucje mniejszościowe n e
mie ckie iv Polsce posiadają. O b o k w ięc su b sy d io w a n ia ż y w io łu n ie m ie ck ie g o n a ty c h te re n a c h p o g ra n ic z n y c h p ro w ad z o n y je st równocze
śnie bojkot gcspcdcrczy żywiołu polskiego n;
tych terenach, który to bojkot ma mniejszość polska zrujnować. P o se ł k o m isji m ie sz a n e j B a c z ę w sk i z a k o ń c zy ł sw 7e p rz e m ó w ien ie w sk az a - n e m n a upośledzenie jeżyka polskiego i przy
toczył, że na 150,000 dzieci polskich w szkołach początkowych w Niemczech zaledwie 2,000 otrzymuje naukę religji w jeżyku ojczystym.
stw o w a i w c z em w id z im y k o rz y śc i ró w n ie ż d la re sz ty p o lsk ie g o sp o łe c z eń stw a , p o n iew a ż rz ą d te n , c z e g o n ik t n ie u p rz e d z o n y n ie z a p rz e c z y d o w o d n ie w y k a z a ł sw e k w a lifik a c je d o rz ą d ze n ia p a ń stw em i d b a ło ść o d o b ro w sz y st
k ic h w a rstw sp o łec z n y c h .
P ra g n ie m y , a b y M . P iłsu d sk i p o z y sk ał su m ien n y c h , ro z w a żn y c h i fa c h o w y c h p o m o c n i
k ó w c z y d o ra d c ó w w p o sta c i ż y c z liw ie u sp o so b io n y c h p o słó w i se n a to ró w .
N a to m iast z a p y tu je m y a u to ra a rty k u łu p . t. „ Z a tru ty o w o c ", c z y Z . L . N „ g d y b y n a w e t sz c z erz e p ra g n ą ł w p rz y sz ły m S e jm ie d b a ć w ię c e j, ja k d o ty c h c za s o z a b e z p ie c z e n ie in tere só w S ta n u Ś re d n ieg o p o tra fi sw o je z a m ie
rz e n ia z re a liz o w a ć w o b e c z n a n e g o sta n o w isk a b e z w zg lę d n e j i śle p e j o p o z y c ji w o b ec M . P iłsu d sk ie g o i je g o rz ą d u ? C h y b a , że p rz y w ó d c y Z . L . N „ łu d z ą się je sz c z e, iż u d a im się o b a lić rz ą d o b e c n y i u ją ć w sw o je rę ce s te r n a w y p a ń stw o w e j. N ie... sz a n o w n y a u to rz e , e n d e c ja ju ż n ie p o sia d a siły i w a ru n k ó w d o rz ą d z e n ia R z e c z y p o sp o litą, n ie z d a ła e g z a m in u d o jrz a ło śc i p o lity c z n e j W d o ty c h c z a
so w y c h Iz b a c h u sta w o d a w c zy c h i d la te g o n ie m o że o b e c n ie o b ie c y w a ć sta n o w i śre d n ie m u sp e łn ie n ia je g o ż y c ze ń , ja k ró w n ie ż n ie m o że o d m a w ia ć K . U . Z . Z . p ra w d o re p re z e n ta cji in te re só w m ie szc z a ń stw a . N a w o ły w a n ie sta n u śre d n ie g o d o g lo so w a n ia n a listę e n d e c ji, jak ;, je st b e z sp rz e cz n ie lista 2 4 , m im o o d m ie n n eg o sz y ld u , je st w łaśn ie p o d su w a n ie m te j w a r
stw ie sp o łec z n e j „ z a tru te g o " o w o c u , k tó re g o sk o p io w a n ie sta n śre d n i p rz e p ła c ić m o ż e n ie u le cz a ln a c h o ro b ą N r. 2 4 -to tru c iz n a d la ż y c ia N a ro d u .
W lelKa w łosw ść ilę n lK la i w W k Bk ?s>®isse
(k ) W ia c d m o , ż e u c ie c z k a m a so w a N iem c ó w z P o lsk i w p ie rw sz. ro k u rz ą d ó w p o lsk ic h o b e j
m o w a ła p rz e w a ż n ie u rz ę d n ik ó w i w a rstw y m a te ria ln ie’ sła b o u sy tu o w an e , p o d c za s g d y N lie m c y n a d u ż y c h w łasn o śc ia c h n ie u le g a li p a n ice i d z iś tw o rz ą p o tę ż n ą o sto ję ż y w io łu n ie
m ie ck ie g o .
W e d łu g w y k a z ó w s ta ty sty c z n y c h w ro k u 1 9 2 0 — p ie rw sz y c h d o c h o d z e ń sta ty sty cz n y c h , p rz e p ro w a d z o n y c h z a rz ą d ó w p o lsk ic h — w ie l
k a w ła sn o ść n ie m ie ck a w y n o siła 3 8 9 ,4 7 9 h a tj.
3 6 ,5 p ro c , w ie lk ie j w ła sn o śc i z iem sk ie j, g d y je sz c z e w ro k u 1 9 1 3 stan p o sia d a n ia P o lsk i ró w n o w a ż y ł z a le d w ie siły n ie m ie ck ie , p o sia d a ją c w p ry w a tn e j p o lsk ie j w łasn o ści n ie z n a c z n a p rz e w ag ę 51 p rc c . w o b e c 4 9 p ro c , n ie m ie c k ie j.
W 19 p o w ia ta c h — z 4 0 p o w iató w o g ó łe m w W ie lk o p o lsre , N ie m c y m ieli n a ro li p rz e w a g ę .
O d re k u 1 9 2 0 z a szły w sta n ie p o sia d a n ia w ielk iej w łasn o ści d a lsz e z m ia n y , c h o c iaż ju ż n ie ta k z n a c z n e, n a k o rz y ść P o lsk i.
W y d a n a p rz ez W ie lk o p o lsk a Iz b ę R o ln icz ą
„ K sięg a a d re so w a g o sp o d a rstw ro ln y c h " (ro k 1 9 2 6) w y k az u je p o lsk ie j w ie lk ie j w łasn o ści 6 4 3 ,0 6 1 h a w p rz e c iw sta w ie n iu d o n ie m ie c k ie j, lic zą c e j 3 2 8 ,0 8 h a. O b e cn ie z n a jd u je się z a te m 6 6 .2 p ro c , w rę k u P o lak ó w , a 3 3 ,8 p ro c , w rę k u N ie m c ó w .
U p rzy to m n ić so b ie p rz y te m n a le ż y , że p o ję c ie o w ła śc iw y m u k ła d zie sił g o sc p o d a rc z y c h m o ż n a o c e n ić n a le ż y c ie ty lk o w p o ró w n a n iu z c y frą lu d n o śc i.
N a g ło w ę lu d n o śc i p o lsk ie j w y p ad a 0 3 4 2 h a w ie lk ie j w ła sn o śc i z ie m sk ie j, n a k a ż d e g o z a ś N ie m c a z a m ie sz k a łe g o w w o je w ó d z tw ie w ie lk o - p o lsk ie m 1 ,3 3 h a. M n ie jsz o ść n ie m ie c k a , ja k to słu sz n ie stw ie rd z a „ S tra ż n ic a Z a c h o d n ia " p o sia d a n a n a sz y m ' te re n ie p ra w ie c z te ry ra z y ty le z ie m i, co lu d n o ść p o lsk a .
Ja k ła tw y m sp o so b e m w ielc y w ła śc ic ie le n ie m ie c c y w e sz li w p o siad a n ie m a ją tk ó w p o l
sk ic h . w ie m y o tern z h isto rji n a sze j d z ieln icy , w ie m y te ż , że d z iś, z a rz ą d ó w p o lsk ic h , k o rz y sta ją N ie m cy z k rz y w d w ó w c z a s n a ro d o w o śc i p o lsk ie j w y rz ą d z o n y c h .
T ru d n o n a m p rz y jd z ie u w ie rz y ć , ż e w ta k n a w sk ro ś p o lsk ich p o w ia ta c h , ja k n p . ja ro c iń sk im lu b g n ie ź n ie ń sk im i n ie m ie c k a w łasn o ść z ie m sk a m a z n a c z n a n a d p o lsk a p rz e w a g ę! W e d łu g d a n y c h sta tv stv e z n v e h p o w iat ja ro c iń sk i p o sia d a w rę k a c h p o lsk ic h w ie lk ie j w ła sn o śc i 18 ty się cy h e k ta ró w , w n iem ieck ich » 2 1 , 101. P o la c y p o sia d a ją ty lk o 4 6 p ro c , ziem i w ie lk ie j w łasn o śc i. N iem c y 5 3 p ro c .. W p o w ie c ie g n ie ź n ie ń sk im z n a jd u je się w rę k a c h p o lsk ich 7 ,2 0 7 , w n ie m ie c k ic h 8 ,4 5 2 !
W o g ó le istn ie je je szc z e c a ły sz e reg p o w ia tó w , w k tó ry c h d o m in u je w łasn o ść n ie m ie c k a . S a to z a c h o d n ie p o w iaty n a d g ra n ic z n e , ja k o to p o w ia ty c h o d z iesk i. c z a rn k o w sk i. m ię d z y - c h o d z k i i n o w o to m y sk i. W n a stę p u ją cy m p o w iec ie w o lsz ty ń sk im m a ja P o la c y 1 3 ,9 0 1 , N ie m c y 6 ,5 6 7 , w le sz cz y ń sk im P o la c y 1 2 ,4 8 1 , N iem c y 1 0 ,2 6 8 . N a c z e le p o w iató w z n a jw ięk sz a W łas n o śc ią n ie m ie ck a w y su w a się M ięd z y c h ó d , d a le j C h o d z ie ż , p o n im id z ie Ja ro c in . C z a rn k ó w i G n iez n o . W sz y stk ie te p o w ia ty m a ja p rz e sz ło p o ło w ę w ie lk ic h w ła sn o śc i m e m ie c k ic h z n a j
d u ją cy c h się w rę k a ch n ie m ie ck ic h !
N iec o m n iej n iż p o ło w ę p o sia d a ła N ie m c y ż y z n e j z ie m i k u ja w sk ie j w p o w iata c h in o w ro c
ła w sk im i m o g ileń sk im w p ie rw sz y m i d ru g im p rz e sz ło 4 0 p ro c . N a jb a rd zie j p o d ty m w z g lę
d e m p c lsk ie m i są n a p ó łn o c y P a łu k i z p o w ia te m w ą g ro w iec k im . g d z ie N iem c v p o sia d a ła ty lk o 9 p ro c , w ielk iej w łasn o ści. P o w ia t w rz e siń sk i m a z 10 p ro c. N iem c ó w w ła śc ic ie li, z lik w i
d o w a n y p o w iat W itk o w sk i m ia ł ty lk o 6 p ro c n ie m ie ck ie j w ła sn o ści, ż n iń sk i 13 p ro c .. J e s z c z e m n iej i w o g ó le n a jm n ie j ze w sz y stk ic h m a w ielk ie j w ła sn o śc i n ie m ie ck ie j p o w ia t o stro w sk i b o ty lk o 2 p ro c.
S z c z e g ó ln a n a sz a u w a g ę p o w in n y sk u p ić n a d g ra n ic z n e p o w ia ty p ó łn o c n o z a c h o d n ie , ja k o z a g ro żo n e n a jw ię k sz a z w arto ścią n ie m ie ck ą .
P o w ia ty te o d z n a c z ają się d u ż e m i o b sz a ra m i la só w , k tó re, ja k w ia d o m o , z o sta ły w y łą c z o n e z a re ału ziem i, p o d le g a ją c , u staw ie o re fo r-
ZNISZCZENIE PRZEMYCANEJ AMUNICJI WŁOSKIEJ.
Wiedeń. „ A rb eite r Z tg ." d o n o si z St. Go
th a rd : 5 w a g o n ó w k o lejo w v c h z a m u n ic ja w lo k ą u sta w io n o w c z o ra j n a ślep y m to rze , p o c z e m w y ła d o w a n o m a terja ł w o je n n y , k tó ry z o sta ł
•n isz c zo n y p o d n a d z o rem k o m isji m ię d z y n aro
d o w e j. w sk ła d k tó re j w c h o d z ili o fic e ro w ie ju -
•o sło w ia ń sc y . c z sk o -sło w a c c y . ru m u ń sc y i a u - trja c c y , tu d z ie ż p rz e d sta w ic ie l L ig i N a ro d ó w . A k t z n isz cz e n ia z o stał sfilm o w a n y .
