P R Z E G L Ą D R A D J 0 T E C H H I C Z H 9
ORGAN STOW ARZYSZENIA RADJOTECHNIKÓW POLSKICH.
W Y C H O D Z I Ł Ą C Z N IE Z „ P R Z E G L Ą D E M E L E K T R O T E C H N IC Z N Y M “ 15-go K H Ż D E G O M IE S IĄ C R .
S P R A W Y R E D A K C Y J N E : Z RAM IENIA K O M ITETU ' REDAKCYJNEGO S. R. P . MJR. K. K R U LISZ W A R SZ A W A , O F IC . SZK. INŹ NOW OW IEJSKA 54, BUD. H , ZA K Ł. BADANIA, T E L . 252-75, O l) GODZ. 11—2.
S P R A W Y A D M I N I S T R A C Y J N E : „PRZEG LĄD E LE K TR O TE C H N IC Z N Y *, W A R SZA W A , U LIC A CZACKIEGO Nk 5. T E L E F O N Ni 90-31
R o k IV. Warszawa, 15 lutego 1926 r. Zeszyt 3 — 4.
K p t. inż. J. G roszkow skl
Lampa Katodowa trójeleKtrodowa z zaKrótKą siatKą.
Wzór wyrażąjący równanie charakterystyki prą
du anodowego w lampie katodowej trójelektrodowej
h = C 1
K Vu +
*/. (1)trodową o długości cylindrów anody i siatki / — 4 , oraz dwuelektrodową o długości cylindrów anody 4 = 4 — 4 połączone równolegle (rys. 2). Zatem prąd
( C — stała, zależna od geometrycznych w y
miarów elektrod,
K — współczynnik amplifikacji, V a , V s — potencjały anody i siatki, la — prąd anodowy)
został wprowadzony przy założeniu, iż siatka lampy katodowej jest bardzo subtelnej konstrukcji oraz iż odpowiednie jej wymiary nie są mniejsze od rów no-.
ważnych wymiarów anody, a więc w układzie elek
trod cylindrycznym długość siatki 4 nie jest mniejsza od długości anody 4 , zaś w układzie płaskim po
wierzchnia czynna siatki nie jest mniejsza od po
wierzchni anody.
W układzie cylindrycznym elektrod, stała C ma, jak wiadomo, wartość
C = 1,465.10 2 — (2)
. r a
przyczem l — jest tu wysokością wspólnej części cylindrów anody i siatki (rys. 1).
U
lsR y s. 2.
anodowy lampy z zakrótką siatką będzie sumą prą
dów:
1) lampy trójelektrodowej z siatką o długości 4 o promieniu siatki r s , oraz
2) lampy dwuelektrodowej o długości anody 4 — 4 o promieniu anody ra-
/ » ,= £ , V„ + V s )V\ c , = 1,465.10 2 ~ - (3) 6 2 = l,465.10'2/a— (4)
1
a.
Rys. 1.
b.
U2 = C2 V a!'.
czyli
la l l j L V . + V s) 1,2+ C 2 V a li (5)
O ile zadługa siatka 4 > 4 nie wywiera widocz
nego wpływu *) na przebieg charakterystyk prądu anodowego, o tyle zakrótka siatka 4 < 4 , przeciw
nie, wywiera wyraźny wpływ na przebieg tych cha
rakterystyk, szczególnie przy ujemnych potencjałach siatki, a więc w tych.zakresach, w których najczęś
ciej odbywa się praca lampy.
W tym ostatnim wypadku wogóle' przebieg cha
rakterystyk, jak również stałe lampy katodowej ule
gają znacznym zmianom.
W pływ ten da się uwzględnić w pewnej mierze w taki sposób, iż lampę trójelektrodową z zakrótką siatką można rozpatrywać jako dwie lampy: trójelek-
Nachylenie charakterystyki prądu anodowego tej lampy jest
5 ' = 1° /aj = 3 C, ( - Va + V . f
W J V a 2 U /
Zaś opór wewnętrzny
,, = j l _ = : i i______
' a / a ' 3 4 , ( 4 z . + V P + 3 C V a k
\ d V j V s 2 ‘ \ I C
Zatem współczynnik amplifikacji I i ' = S ' p ' —
14 •/*
^ | t . l l IKV.+ V."
Albo, podstawiając za C, i C2 wartości po
przednio podane, otrzymamy
E ' J *
■) P r z y n ie z b y t w y s o k ic h d o d a tn ic h p o te n c ja ła c h sia tk i.
va
1 + / i n (4 l l \i/K v a+ V s
V*
2 PR Z E G L Ą D R A b jO T E C H N I C Z N V ko 3 - 4 Z powyższych wzorów widać, iż opór p' oraz
współczynnik amlifikacji K ' uległy zmniejszeniu w po
równaniu do tych współczynników p i K jakie mia
łaby lampa z siatką normalną.
Jedynie nachylenie charakterystyki prądu ano
dowego S ' pozostaje bez zmiany.
Dla przeprowadzenia dyskusji tych nowych wzorów załóżmy najpierw dla stosunku —• taką war-
^ a
tość, jaka jest najdjogodniejsza ze względu na współ
czynnik amplifikacji K i jaką stosuje się w praktyce, mianowicie 0,3 0,5, a więc średnio
r’ = 0,4
Następnie przypuśćmy, iż siatka jest krótsza od
r *anody o 5%, 1° znaczy, iż 4 = 0,95 4 , a więc L _ i = 0,053
U
Wyrażenie na współczynnik amplifikacji będzie miało postać
H f c ś r i i
\ I I K V B + V s
1 -j- 0,0212 K
Z a l e ż n o ś ć K ' o d p o t e n c j a ł u s i a t k i
V s .Charakter przebiegu zależności współczynnika ampli
fikacji K ' od potencjału siatki V s przy stałych K i V* przedstawiony jest na rys. 3 przy założeniu
Zależność stosunkowego zmniejszania się w spół
czynnika amplifikacji w lampie z zakrótką siątką przedstawiona jest na rys. 4.
R y s. 4.
To zmniejszenie się jest tem znaczniejsze, im w iększy jest współczynnik K.
P r z e b i e g c h a r a k t e r y s t y k p r ą d u a n o d o w e g o.
Charakterystyki prądu anodowego lampy z za
krótką siatką przedstawione są na rys. 5. Zostały
R y s. 3.
K = 1 0 V/V dla 14 = 100 i 200 V. Widzimy stąd, że współczynnik ten nie jest wielkością stałą i w zakresie niewielkich potencjałów siatki (w otoczeniu V s = 0 ) zmienia się znacznie i to tem więcej, im niższy jest potencjał siatki t. zn. im bliższy zeru byłby prąd anodowy w lampie z siatką normalną.
Swej wartości maksymalnej K ' — K w rzeczy
wistości nie osiąga nigdy.
Ze zwiększeniem napięcia anodowego Va krzy
wa przesuwa się w lewo, to znaczy owo wyraźne zmniejszenie się K ' wypada przy bardziej ujemnych potencjałach siatki.
Z a l e ż n o ś ć K ' od K.
Jeśli rozpatrywać tę zależność w otoczeniu V s = 0 czyli dla
Va S52 K 1I K V„ + V , ~
to stosunek K '¡ I\ przedstawi się w postaci
^ = _ 1 _____
K 1 + 0,0212 K*U
\ = o ,
one wykreślone na zasadzie wzoru (5) jako wypad
kowe dwóch rodzajów charakterystyk / R1 i /»o (wzór 3 i 4].
Z przebiegu ich widać, iż sprowadzenie prądu
anodowego do zera przez obniżanie potencjału siatki
osiągnąć się nie da.
Jtë 3 - 4 PRZEGLĄD RADIOTECHNICZNY 3 W reszcie rys. 6 przedstawia charakterystyki
zdjęte z lampy trójelektrodowej typu „R" (model B której siatka zbyt skąpo zaprojektowana jest w dodatku przesunięta wzdłuż osi, wskutek czego w jednym końca układu elektrod nie przegradza anody od katody na pewnej długości (ok. 1 — 2 mm) cylindra anody.
90 20 10 10 Î 0 3 0
(V)
R y s. 6.
W n i o s k i . Lampę trójelektrodową z zakrótką siatką należy należy uważać za nieprawidłowo zbu
dowaną. W łasności jej w porównaniu z lampą racjo
nalnie zbudowaną są znacznie gorsze, już przy nie
wielkiej nawet różnicy długości siatki w stosunku do anody. W spółczynnik amplifikacji K ' ulega bowiem zmniejszeniu przy niezmiennej wartości nachylenia charakterystyki -S, a przeto dobroć*) lampy G '= S K ' ulega zmniejszeniu. Pozatem stała składowa prądu anodowego podczas pracy lampy ulega niepotrzebnie zwiększeniu,
J. Groszkowski.
R é s u m é .
L auteur discute le cas, ou la grille d'une triode est plus courte que l'anode. Le cas peut être com
paré à la mise en parallèle d'une triode et d'un kén- tron. Il en résulte une diminution du factaor d'am
plification en volts et l'impossibilité d'amener le cou
rant plaque au zéro. A titre d'exemple l'auteur don
ne les caractéristiques d'une lampe du type T. M.
dont la grille est trop courte.
Stan obecny radjotelegrafji falami krótkiemi
E le k tr. Z ts c h r. (N r. 50 i 51 r. 1925} p o d a je r e fe r a t A . E s a u n ‘a w Z w iąz k u E le k tr o te c h n ik ó w w B e rlin ie w ra z z d y s k u s ją , k tó rą te n o d c z y t w y w o ła ł. Ze w z g lę d u n a b a r d z o c ie k a w e d a n e, k tó re a r ty k u ł ten z a w ie ra , p o d a je m y n in ie jsz e m jeg o s tr e s z czenie.
*) P a tr z ,,L a m p y k a to d o w e " J . G ro s z k o w s k i. str. 68 i 97.
R o zw ó j k o re s p o n d e n c ji n a b a r d z o d a le k ie o d le g ło ś ć ' s p o w o d o w ał, że s ta c je w ie lk ie j m o cy z a c z ę ły s to so w a ć c o r a z u itiż - sze fale. P r z y c z y n y b y ły trz y : a) ła tw o ś ć w y tw a rz a n ia d łu g ic h fal z a p o m o c ą m as zy n w. cz„ b) o p tim u m z asię g u , p r z y d a n y c h o d le g ło ś c ia c h z g o d n ie z w z o rem A u s tin a , c) k o n ie c z n o ś ć ro z s z e r z e n ia z a k r e s u fal ze w z ro ste m lic z b y s ta c y j.
W o s ta tn ic h je d n a k c z a s a c h w ie lk ie s ta c je p rz e s z ły d o fal k ró ts z y c h n iż d y k to w a n e w a ru n k ie m o p tim u m z as ię g u , a to ze w z g lę d u n a p r z e s z k o d y a tm o s fe ry c z n e , k tó r e z w ię k s z a ją się p ra w ie p r o p o r c jo n a ln ie d o d łu g o ś c i fa li. I ta k n p , s ta c ja L a - f a y e tte p rz e s z ła z 23.400 m. n a 19.000 m.
Z w ięk s ze n ie z a s ię g u s ta r a n o s ię o s ią g n ą ć z je d n e j s tro n y p rz e z z w ię k s z e n ie m o cy n a d a w c z e j, z d ru g ie j s tr o n y p rz e z u le p s z e n ie s ta c y j o d b io rc z y c h , k tó r e z m ie rz a ło d o z m n ie js z e n ia p rz e s z k ó d od s ta c y j o b c y ch i o d p r ą d ó w a tm o s fe ry c z n y c h . W p ie rw sz y m k ie r u n k u o sią g n ię to w y n ik i n a d z w y c z a jn e : w z a k re s ie fa l o d 10 do 20 ty s ię c y m e tró w m o ż n a o d b ie ra ć bez p r z e sz k ó d , g d y fa le d w u s ta c y j ró ż n ią się o 250 o k re só w , z a ś n a d a w a ć m o żn a ró w n o c z e śn ie z o d b io re m w tern sam em m ie jsc u , g d y fa la n a d a w a n a ró ż n i się o 500 o k re s ó w o d o d b ie ra n e j. J e d n a k ż e s e le k c ja ta k a je s t m o żliw a ty lk o p r z y n a d z w y c z a jn e j s ta ło ś c i fa li p ro m ie n io w a n e j.
W k ie r u n k u u su n ię c ia p rz e s z k ó d a tm o s fe ry c z n y c h , p o m i
m o b a rd z o p o w a ż n y c h w y s iłk ó w , d o ty c h c z a s n ie o s ią g n ię to z a d a w a la ją c y c h w y n ik ó w . K w e s tja ta je s t je d n ą z n a jd o n io ś le j
szy ch w e w s p ó łc z e s n e j ra d jo te c h n ic e .
N o w ą d ro g ę ro z w o ju o tw o rz y ły p ró b y k o re s p o n d e n c ji f a lam i k ró tk ie m i, z a p o c z ą tk o w a n e z je d n e j s tr o n y p rz e z s y s te m a ty c z n e p r ó b y n a d a w a n ia k ie ru n k o w e g o , d o k o n y w a n e p rz e z M a r- c o n ie g o i F r a n k lin a , z d ru g ie j z a ś p rz e z p r z y p a d k o w e o d k r y c ia a m a to ró w a m e ry k a ń s k ic h , z m u s z o n y c h p rz e z w ła d z e d o s to s o w a n ia fa l p o n iże j 250 ni. C h o c ia ż p ró b y te w y k a z a ły n a d z w y c z a jn y n ie ra z z as ię g fal k ró tk ic h , je d n a k p a m ię ta ć n a le ż y , że są to w y n ik i o s ią g n ię te w w y ją tk o w o k o r z y s tn y c h w a ru n k a c h .
R u c h a m a to rs k i, k tó r y z je d n e j s tr o n y p rz y c z y n ił się d o ro z w o ju fa l k ró tk ic h , g ro zi im ró w n o c z e śn ie p o w a żn e m n ie b e z p ie c ze ń stw e m , ze w z g lę d u n a w ie lk ą lic z b ę s ta c y j p ra c u ją c y c h b e z p la n o w o . A m e ry k a ju ż ro z p o c z ę ła w a lk ę z tym sta n em rz e c z y .
P ró b y m ię d z y N a u e n i A r g e n ty n ą w y k a z a ły , że n a jk o rz y s tn ie js z e d la k o re s p o n d e n c ji są fa le w o k o lic y 30 m. P o s ia d a ją o n e k r ó ts z e i s ła b sz e o k re s y z a n ik a n ia , n iż fa le 100 m.
M in im a ln a m oc, s to s o w a n a p rz y ty c h p ró b a c h , je s t n ie w y s ta r c z a ją c a d la n o rm a ln e j k o re s p o n d e n c ji, trz e b a ją b ę d z ie z w ię k szy ć, p ra w d o p o d o b n ie do ja k ic h ś 30 K W . W y tw o rz e n ie ta k ie j m o cy i u trz y m a n ie n a le ż y te j s ta ło ś c i fali je s t w ty m z a k re s ie fa l b a r d z o tru d n e m z a g a d n ie n ie m . M im o to ju ż o b e cn ie u d a ło się w y tw o rz y ć 6 d o 8 K W m o cy n a fa li 30 m.
C o z a ś do s ta ło ś c i fal, to u d a ło się ju ż o b ecn ie zap e w n ić ją d o te g o s to p n ia , że m o żliw y je s t o d b ió r h e te ro d y n o w y fal 30- m e tro w y c h .
D o n a d a w a n ia s to s u je się p rz e w a ż n ie a n te n y p ro s te , p r a c u ją c e f a lą w ła s n ą lu b h a rm o n ic z n e m u
W o s ta tn im w y p a d k u a n te n a p ro m ie n u je nie p o zio m o , lecz p o d k ą te m w g ó rę. D o ty c h c z a s o w e p ró b y n a w ie lk ie o d le g ło śc i n ie ro z s tr z y g n ę ły jeszc ze , k tó r y z ty c h sy s te m ó w je s t k o r z y s t
n ie js z y , B a rd z o d o b re w y n ik i d a ły a n te n y k ie ru n k o w e .
D o o d b io ru s to s u je się a n te n y p io n o w e , ra m y lu b a n te n y B e v e ra g e ‘a, w w ię k sz o śc i w y p a d k ó w n ie n a s tr a ja n e . N a s t r a j a się n a to m ia s t o b w ó d z a m k n ię ty s p rz ę ż o n y z a n te n ą . N a jb a rd z ie j r o z p o w sz e c h n io n y m o k a z a ł się u k ła d o d b io rc z y , s to s u ją c y p ie rw s z ą lam p ę d e te k to ro w ą z r e a k c ją i je d e n lu b d w a s to p n ie m ałe j c z ę s to tliw o ś c i. N a d z w y c z a jn e j s e le k c y jn o ś c i n ie w y m ag a się, g d y ż z a k r e s c z ę sto tliw o ś c i, w k tó ry m o b r a c a ją się fa le k ró tk ie , je s t o lb rzy m i.
O d b ió r s u p e rh e te ro d y n o w y . ze w z g lę d u n a n ie d o s ta te c z n ą
4__________ P R Z EGLĄD RADJO T EC H NICZNY_____ Ni 3 - 4
s ta ło ś ć fa li, n ie d a lb y d o b ry c h w y n ik ó w . J e s t on z r e s z tą n ie p o trz e b n y .
W s p ra w ie ro z c h o d z e n ia się fa l k r ó tk ic h m o żn a z a u w a ż y ć n a s tę p u ją c e :
a ) W p ły w d n ia i n o cy s ta je się tem w ię k sz y , im k ró ts z a je s t fa la . J e d n a k o w o ż z au w a ż o n o , że fa le 2 0 -m elro w e cza sa m i siln ie j s ły c h a ć w d z ie ń , n iż w n o c y . Z ja w is k o to w y s tę p u je jes zc ze w y b itn ie j u fa l 1 0 -m etro w y ch ,
C ie k a w ą c e c h ą fa l k r ó tk ic h je s t to, że w o d le g ło śc i k ilk u se t m e tró w o d n a d a jn ik a n ie s ły c h a ć ich w cale, p o ja w ia ją się one p o w tó rn ie w w ię k sz ej o d le g ło śc i. Z ja w is k a te s ą p rz e d m io tem b a d a ń .
b) O k re s y z a n ik a n ia są c zę ts ze , lec z k ró ts z e i sła b s z e , niż u fal ś re d n ic h , k tó r e tem u z ja w is k u n a js iln ie j u le g a ją . F a le 20- m elro w e o k a z a ły się z n a c z n ie k o rz y s tn ie js z e m i o d 100-m e- tro w y c h .
c) Z b o cz en ia od k ie r u n k u są b a r d z o siln e, sz czeg ó ln ie w n o cy , ta k iż w tym c z a sie n ie p o d o b ie ń stw e m je s t d o k o n y w a n ie p o m ia ró w g o n jo m e try c z n y c h . Z ja w is k o to p r z y p is u ją s k r ę c e n iu p ła s z c z y z n y p o la r y z a c ji.
d ) W p rz e c iw ie ń s tw ie d o fa l d łu g ic h , u le g a ją fa le k ró tk ie n a js iln ie js z y m p rz e s z k o d o m a tm o s fe ry c z n y m p rz e z c a łą noc, n a to m ia s t w c ią g u d n ia p rz e s z k ó d p ra w ie że n ie m a . S ą o n e o w iele rz a d s z e , n iż u fal d łu g ic h , lec z siła ich je s t la s a m a . N ao g ó ł są fa le k r ó tk ie p o d w z g lęd e m p rz e s z k ó d a tm o s fe ry c z n y c h k o r z y s t
n ie jsz e od d łu g ic h .
M o ż liw o śc i z a s to s o w a n ia fa l k r ó tk ic h s ą n a s tę p u ją c e . a ) T e le g ra fja a u to m a ty c z n a , d o k lć r e j one lep ie j :.ię n a d a ją , n iż fale dłu g ie.
b) T c le fo n ja n a w ie lk ie o d le g ło śc i. Z a le ta ic h le ż y p rz e d e - w s z y s tk ie m w tem , że m o żn a sto s o w a ć o d b io rn ik i m ało s e le k c y jn e , a w ię c n ie z n ie k s z ta łc a ją c e o d b io ru te le fo n ic zn e g o . B yć m oże, że tu leż y p rz y s z ło ś ć p rz e n o s z e n ia o b ra z ó w n a o d leg ło ść .
c) K o re s p o n d e n c ja w o k o lic a c h p o d z w ro tn ik o w y c h , g d zie z a g a d n ie n ie p rz e s z k ó d a tm o s fe ry c z n y c h je s t sz c ze g ó ln ie p ie k ące.
d ) W ra ż liw o ś ć k r ó tk ic h fa l n a z ja w is k a a tm o sfe ry c z n e , k tó r a o b ecn ie je s t p rz e d m io te m s tu d jó w , m o że z czase m s ta ć się d o n io sły m śro d k ie m o b s e rw a c y jn y m d la m e te o ro lo g ji.
F a le b a r d z o k r ó tk ie rz ę d u np. 6 m etró w , n ie d a ły d o ty c h c za s w y n ik ó w p ra k ty c z n y c h i n a ra z ie p rz y n a jm n ie j p o s ia d a ją z n a c z e n ie w y łą c z n ie la b o r a to r y jn e . W czem le ż y p rz y c z y n a n iep o w o d ze ń , d o ty c h c z a s n ie z b a d a n o . R ó w n ie ż i fa le 16-m e- tro w e n ie d a ły d o ty c h c z a s d o d a tn ic h w y n ik ó w .
D o ln ą g ra n ic ą d łu g o ś c i fa li, n ie z a le ż n ie od w ła s n o ś c i r o z c h o d z e n ia się, b ę d z ie ró w n ie ż m o żn o ść o trz y m a n ia o d p o w ie d n iej m o cy (10 d o 20 K W ), k tó r a ro ś n ie w m ia rę z m n ie js z a n ia d łu g o śc i fali.
K . K.
W iadomości techniczne.
R o z w ó j w ie lk ic h r a d j o s t a c j i (J le . d . T . 1925, B . 26 H . 6 —h r . A r c o ) .
T e c h n ik a w ie lk ic h r a d jo s ta c y j w o s ta tn ic h d w u c h la la c h w e sz ła w n o w ą fazę: n a p ie rw s z y p la n w y s u w a ją się: z a g a d n ie n ie p r a c y n a jd o g o d n ie js z ą d łu g o ś c ią fali, o ra z w z w ią z k u ze s p ra w n o ś c ią a p a r a tó w o d b io rc z y c h — w y s o k ą s ta ło ś c ią te j fa li.
N a jd o g o d n ie js z ą f a lą je s t ta k a , k tó r a s ta n o w i k o m p ro m is m ię d z y p o c h ła n ia n ie m (fa la m o żliw ie d łu g a ], a n a jw ię k s z ą s ilą o d b io ru w s to s u n k u d o p rz e s z k ó d . B ow iem n ie ty le m ia r o d a jn ą d la o d b io ru je s t z n a c z n a jego s iła , ile s to s u n e k s iły sy g n a łó w d o s iły p r z s z k ó d . S to s u n e k le n je s t tem m niej k o rz y s tn y , im f a la je s t d łu ż s z a . N a jd o g o d n ie js z ą fa lą d la k o m u n ik a ') : E u ro p y
z A m e r y k ą o k a z a ła się fa la o k o ło 15.000 m. P r z y ta k d łu g ie j f a li w ypadaj.-; o d p o w ie d n io w y s o k ie m a s z ty . M ię d z y w y so k o śc ią m as ztó w , a a m p e ra m i w o n te r ie is tn ie je z a le ż n o ś ć o k re ś lo n a w z g lę d a m i g os j id a rc z e m i. P o n ie w a ż o p o r p ro m ie n io w a n ia a n te n y d la fa l d łe g -c h je s t s to s u n k o w e n ie w ie lk i: a w ię c s p ra w n .ść m a ła , d a je się z a u w a ż y ć te n d e n c ja d o s k r a c a n ia n a jd o g o d n ie j
sz e j s k ą d in ą d fa li. Co się ty c z y w y tw a r z a n ia fa l n ie g a s n ą c y c h r o z ró ż n ia m y d w ie g ru p y u rz ą d z e ń m a s z y n o w y c h : a) z w ła ś c iw ą m a s z y n ą w ie lk ie j c z ę s to tliw o ś c i, o ra z b) m a s z y n ą ś re d n ie j c z ę s to tliw o ś c i i tra n s f o rm a to r a m i c z ę s to tliw o ś c i. J a k d o d z iś — g łó w n e z a s to s o w a n ie z n a jd u ją u r z ą d z e n ia g ru p y a ) : m a s z y n y F e s s e n d e n 'a , A le x a n d e r s o n 'a , G o d s c h m id t'a , B e th c n o d .
N ie m n ie j je d n a k d r u g a g ru p a m a d u ż e w id o k i p o w o d z e n ia , le m b a rd z ie j iż o b ecn ie p o c z y n io n o ju ż z n a c z n e p o s tę p y w z m n ie js z e n iu s t r a t w o b w o d a c h d rg a ń ; la o s ta tn ia bow iem o k o lic z n o ść u tr u d n ia ła p o le p s z e n ie s p ra w n o ś c i tr a n s f o rm a to r ó w c z ę s to tliw o ś c i o b fitu ją c y c h w o b w o d y re zo n a n s o w e . P o m im o , iż w ie lo k ro tn e tra n s fo rm o w a n ie c z ę s to tliw o ś c i je s t d z iś ju ż d a le k o p o s u n ię te i p o z w a la n a o trz y m y w a n ie fa l n a w e t p o n iż e j 100 m . n ie z d a je się je d n a k k o n k u ro w a ć s k u te c z n ie z g e n e ra to ra m i lam p o w e m i, k tó r e je d n a k p r a c u j ą z le p s z ą s p ra w n o ś c ią . N p.
p r z y fa li 500 m. s p ra w n o ś ć u rz ą d z e n ia z tr a n s f o rm a to r a m i c z ę s to tliw o ś c i w y n o s i o k o ło 15 p ro c ., p r z y 300 m . — 10 p ro c . D o p ie ro p rz y fa li 2.000 ni. i p rz y m o cy 25 K W w a n te n ie sta n o w i p o w a ż n ą k o n k u re n c ję d la la m p y k a to d o w e j.
W o b ec p o s u n ię c ia się o p tim u m d łu g o ś c i fal w d ó ł w y s u n ę ło się z a g a d n ie n ie d o s to s o w a n ia tr a n s f o r m a to r a c z ę s to tliw o ś c i d o is tn ie ją c y c h ju ż u r z ą d z e ń n a d a w c z y c h . P o w s ta ły tu t r u d n o śc i, g d y ż tr a n s f o r m a to r c z ę s to tliw o ś c i p o z w a la ty lk o n a w ie-, lo k r o tn e s k ró c e n ie fa li, p o d c z a s g d y o p tim u m to p o s u n ę ło się n ie w ie le ty lk o w k ie r u n k u fal k ró ts z y c h .
D o ś w ia d c z e n ie o s ta tn ic h la t w y k a z a ło , że d la e k o n o m ic z n eg o w y k o r z y s ta n ia s ta c ji n a le ż y m ieć d w ie g ru p y d łu g o ś c i fal:
d z ie n n ą i n o c n ą o d łu g o ś c ia c h 1 : 2.
W y m a g a n ia p o d w z g lęd e m s ta ło ś c i d łu g o ś c i n a d a w a n e j fa li w o d n ie s ie n iu d o m a s z y n w ie lk ie j i ś r e d n ie j c z ę s to tliw o ś c i w o s ta tn ic h la ta c h w z ro s ły w z n a c z n y m s to p n iu . S p o w o d o w a n e to z o s ta ło z a s to s o w a n ie m a n te n o d b io rc z y c h a p e rjo d y c z n y c h , k tó r e d la w ła śc iw e g o w y k o r z y s ta n ia e n e rg ji fa l p r z e z nie z e b r a n y c h , w y m a g a ją o b w o d ó w re z o n a n s o w y c h o b a rd z o m ałem tłu m ie n iu . W a h a n ia d łu g o śc i fa li n ie p o w in n y p r z e k r a c z a ć 0,01 p ro c . W ty m c e lu d la u trz y m a n ia s ta ło ś c i o b ro tó w a l t e r n a t o ró w s to s u ją s p e c ja ln e r e g u la to r y o p a r te b ą d ź to n a z a s a d z ie d z ia ła n ia s iły o d ś ro d k o w e j, b ą d ź też c z y s to e le k try c z n ie , (o b w ó d re z o n a n s o w y ). P e w n ą tr u d n o ś c ią je s t tu o sią g n ię c ie u r z ą d z eń w p r o w a d z a ją c y c h n a ty c h m ia s to w e k o r e k tu r y w o b w o d a c h m aszy n .
W o s ta tn ic h c z a s a c h p o ja w ia się k o m u n ik a c ja n a fa la ch k r ó tk ic h p rz y z a s to s o w a n iu n iew ie lk ic h u r z ą d z e ń i n iew ie lk ic h m o cy p r z y w c ią ż w z r a s ta ją c e j p e w n o śc i k o re s p o n d e n c ji. J e d n a k 2 4 -g o d z in n a k o re s p o n d e n c ja p rz e z p rz e c ią g c a łe g o r o k u nie z o s t a ła je s z c z e o s ią g n ię ta .
C o s ię ty c z y s y s te m ó w a n te n n a d a w c z y c h d la fa l k ró tk ic h , tr u d n o d z iś jeszc ze , %vobec m a łe j ilo ś ci m a le r ja łu d o ś w ia d c z a l
n ego, p rz e s ą d z ić co je s t k o r z y s tn ie js z e , c z y w p ro s t d r u ty p io n o w e o f a li p o d s ta w o w e j, c z y h a rm o n ic z n e , c z y też r e fle k to ry .
W ra z ie je ś lib y p rz y s z ło ś ć w y k a z a ła b e z s p rz e c z n ą p r z e w agę fa l k r ó tk ic h d z ie s ie js z e w y s o k ie m a s z ty z o s ta ły b y w y k o r z y s ta n e d la p o d w ie s z a n ia o sc y la to ró w ' k r ó tk o f a lo w y c h w ysoko n a d zie m ią (d la z m n ie js z e n ia s t r a t) .
J . G.
W p ły w r u c h u tr a m w a jo w e g o n a o d b io r n ik i ra d io fo n ic z n e . D la w y ja ś n ie n ia g łó w n y c h p rz y c z y n w y w o łu ją c y c h szm ery w o d b io rn ik a c h ra d jo fo n ic z n y c h , w lecie 1924 r o k u z o s ta ły p rz e p ro w a d z o n e p ró b y p rz e z n ie m ie c k i te ie g ra fo w o -te c h n ic z n y u r z ą d p a ń s tw o w y i z a r z ą d tr a m w a jó w m ie js k ic h w B erlin ie,
Alt 3 —4 P R Z E G L Ą D R A D J O T E C H N IC Z N Y 5
P ró b y te w y k a z a ty , że g łó w n ą p rz y c z y n ą w y m ie n io n y c h p r z e sz k ó d są p rz e rw y p r ą d u o św ie tle n io w e g o w ag o n ó w ; s iln ik i s ły sz a n e s ą ró w n ie ż, lecz je ś li są w d o b ry m s ta n ie , p r z e s z k a d z a ją o w iele s ła b ie j (E T Z 192<1 H. 31). Z a n a js k u te c z n ie js z y śro d e k d o o s ła b ie n ia p r z e s z k ó d z o s ta ło w ó w c z a s u z n a n e u le p s z e n ie czę śc i z b io rc z e j p a łą k a lu b z w ię k s z e n ie n a tę ż e n ia p r ą d u o św ie tle n io w e g o z 0,6 A do ok. 2,5 A.
N a p o d s ta w ie w y n ik ó w p o w y ż sz y c h , z o s ta ły n a s tę p n ie p r z e p ro w a d z o n e p o d o b n e p ró b y w H a lle (S a a le ), k tó r e w y s u n ę ły n o w y p o z o rn ie s k u te c z n y s p o s ó b p o le g a ją c y n a z a łą c z e n iu , ró w n o le g le do ś w ia tła , p o m ię d z y p a łą k i ziem ię, k o n d e n s a to r a o z n a c z n e j p o je m n o śc i. P o w tó rz e n ie ty c h p ró b w B e rlin ie w y k a z a ło , że z a łą c z e n ie w m ie jsc o w y ch w a r u n k a c h k o n d e n s a to ró w o p o je m n o ś c i o k . 30 F p o w o d u je ta k ie sam e z m n ie js z e n ie p rz e s z k ó d , ja k z w ię k s z e n ie n a tę ż e n ia p r ą d u o św ie tle n io w e g o . T e le g ra io w o -te c h n ic z n y u rz ą d p a ń s tw o w y u w a ż a ł w ó w czas, n a p o d s ta w ie o trz y m a n y c h w y n ik ó w , z a n ie w s k a z a n e z ale c e n ie o g ó ln eg o z a s to s o w a n ia k o n d e n s a to ró w , z a n im p r ó b y w in n y c h m ie jsc o w o śc ia c h nie p o tw ie rd z ą b e z w z g lę d n e j s k u te c z n o ś c i w y m ien io n eg o ś r o d k a . W s k u te k teg o z a s to to w a n o k o n d e n s a to r y , t y tu łe m p ró b y , w H a lle (S a a le ), C o ttb u s i B ra n d e n b u rg u , a n a s tę p n ie w K a r ls r u h e (B a d e n ). T r a m w a je w m ie jsc o w o śc ia c h p o w y ż szy ch z a o p a tr z o n e są w p a łą k i z a lu m in jo w ą p o w ie rz c h n ią ś li
zg o w ą, a n ic z ro lk ą , ja k w B e rlin ie. W e d łu g z g o d n y ch d o n ie sie ń w e w s z y s tk ic h ty c h m ie jsc o w o śc ia c h k o n d e n s a to r y o k a z a ły się p ra w ie b e z s k u te c z n e .
In a c z e j je d n a k z ło ż y ły się o k o lic z n o ś c i w B e rlin ie . P o d c z a s n o w y c h p ró b p rz e p ro w a d z o n y c h p rz e z te le g ra fo w o -te c h - n ic z n y u r z ą d p a ń s tw o w y i c e n tr a ln e la b o r a lo r ju m firm y „ S ie m en s e t H a ls k e " s tw ie rd z o n o , że w łą c z e n ie w w a g o n ie s iln ik o w ym k o n d e n s a to r ó w o p o je m n o ś c i 30 M F rz e c z y w iś c ie z n ac zn ie z m n ie js z a s z m e ry w o d b io rn ik a c h . D la w y p ró b o w a n ia k o n d e n s a to r ó w w sz e rs z y m z a k r e s ie z a o p a tr z o n o w n ie 22 w a g o n y lin ji 55 i w e d łu g tw ie rd z e n ia firm y „ S iem e n s e t H a ls k e " w a g o n y te o d tą d sz m e ró w p r z e s z k a d z a ją c y c h w ra d io o d b io r n ik a c h n ie w y w o łu ją .
D la w y ja ś n ie n ia , c zy m a ła s k u te c z n o ś ć k o n d e n s a to ró w w w a g o n a c h z a o p a tr z o n y c h w k a b łą k i ślizg o w e nie p o w in n a być p r z y p is a n a w ła sn o śc io m p o w ie rz c h n i śliz g o w ej 7. a lu m in - ju m , firm a „ S iem e n s — S c h u c k e r t" n a s k u te k p ro p o z y c ji u r z ę du te le g ra fo w o -te c h n ic z n e g o , w y p o s a ż y w n a jb liż s z y m c z a sie je d e n w a g o n w p a łą k z w y m ien n y m i p o w ie rz c h n ia m i ślizgow em i z ró ż n y c li m e ta li. W ó w c z a s z o s ta n ą w s p ó ln ie p rz e p ro w a d z o n e no w e p ró b y .
W e d łu g d o ś w ia d c z e ń w . m ia s ta c h , ja k n p . F r a n k f u r t (M a in ), g d z ie w a g o n y tra m w a jo w e z a o p a tr z o n e s ą w p a łą k i z w ę g lo w ą p o w ie rz c h n ią ślizg o w ą , s z m e ró w w r a d io o d b io r n i
k a c h , od ru c h u tra m w a jo w e g o , nie m a. P r ó b y z jed n y m w a g o nem z a o p a trz o n y m w k a b łą k z w ę g lo w ą p o w ie rz c h n ią ślizg o w ą p rz e p ro w a d z o n e w K a r ls r u h e (B a d e n ) w y k a z a ły p ra w ie z u p e ł
ny b r a k s z m e ró w p rz y ta k im sp o s o b ie o d b io ru p r ą d u . P o d o b n e w ty c h sa m y c h w a ru n k a c h , w y n ik i o trz y m a n o w o s ta tn ic h d n ia c h w H a lle .
W e d łu g d o ty c h c z a s o w y c h d o ś w ia d c z e ń w y n ik a , że n a jb a r d z ie j s k u te c z n y m ś ro d k ie m d la u s u n ię c ia p rz e s z k ó d w ra d jo - fo n ji je s t z a s to s o w a n ie w ę g lo w y ch p o w ie rz c h n i śliz g o w y ch , któ-»
re p o n a d to z n a c z n ie o s z c z ę d z a ją z u ż y c ie p rz e w o d ó w je z d n y ch (D e r R a d io - A m a te u r H. 41. 9 O k t. 1925).
S l. J a s iń s k i.
B łę d y w p o m ia r a c h ra d jo g o n jo m e tr y c z n y c h ,
R . L. S m ith iR o .sc p o d a j e w y n ik i b a d a ń n a d b łę d a m i ra=
d j o g o n jo m c tr y c z n y m i, d o k o n a n y c h w Ą n g l j i w c z a s ie o d 7. II.
1921 d o 4. III. 1922. D o p o m ia r ó w u ż y to 10 s t a c y j , zaopa*
t lż o n y c h w r a m y o i d e n ty c z n y c h d a n y c h . Z a s to s o w a n o sy*
s t e m ra m R o b in s o n ‘a. P o m ia r ó w d o k o n y w a n o n a d 40sm a sta«
c ja m i n a d a w c z y m i, z a w a r te m i w w ie lo b o k u C lif d e n , C h r i s t ja : n j a , M o s k w a , K o n s ta n t y n o p o l i G i b r a lt a r .
P r z y p o m ia r a c h z a s to s o w a n o w s z e lk ie ś r o d k i o s tr o ż n o ś c i c e le m u n ik n ię c ia p r z y p a d k o w y c h b łę d ó w . I ta k r a m y b y ł y u s ta w io n e w m ie js c a c h o t w a r ty c h , s z c z e g ó ln ą z aś u w a g ę zw ró*
c o n o n a m o ż liw ie p r e c y z y jn e d o s t r o j e n i e o b w o d ó w o d b io rs e z y c h , p r z e k o n a n o się b o w ie m , ż c n ie d o k ł a d n e d o s t r o j e n i e d a w a ło b łę d y p o m ia r u d o 2 s to p n i.
P o m ia r y d z ie n n e . W y k a z y w a ły o n e b łę d y s ta łe , d o ch o * d z ą c c d o 10— 15 s to p n i. P r z y c z y n y t y c h o d c h y le ń n ie m o ż n a b y ło u s ta lić , le c z z a u w a ż n o n o , ż e z a le ż a ły o n e d o p e w n e g o s to p n i a o d a z y m u tu m ie r z o n y c h s t a c y j i o d d łu g o ś c i ic h fali.
T a k b łę d y s ta łe , j a k i p r z y p a d k o w a , z a le ż ą o d s t a c y j od=
b io r c z y c h , a n ie o d n a d a w c z y c h . N i e k t ó r e b o w ie m s t a c j e go*
n j o m e t r y c z n e n ie w y k a z y w a ły b łę d ó w s t a ły c h , p r z y c z e m i ilo ś ć b łę d ó w p r z y p a d k o w y c h , d o c h o d z ą c y c h d o 2 s to p n i, n ie p r z e k r a c z a ł a 2 d o 3 % . Z m i a n y w c ią g u d n ia b y ł y b a r d z o m as lc i w o ln e .
P o m ia r y n o c n e . W n o c y b łę d y s ą o w ie le c z ę s ts z e i p os s i a d a j ą c h a r a k t e r c h a o ty c z n y . Z a u w a ż o n o j e d n a k p e w n e p r z e c ię t n e o d c h y le n ie n o c n e . Z a o b s e r w o w a n o r ó w n ie ż zn ac zs n a z a le ż n o ś ć b łę d u o d d łu g o ś c i fa li. Z m i a n a fa li n a d a w c z e j o 4 d o 5 % , z m ie n ia ła c z a s a m i p o m ia r o 3 d o 4 s to p n i.
W d z ie ń te g o z ja w is k a n ie z a u w a ż o n o . C ie k a w y j e s t fa k t, ż e z ja w is k a te w y s tę p o w a ły t y lk o w ó w c z a s , g d y n a d c ałą p r z e s t r z e n i ą m ię d z y s t a c j ą n a d a w c z ą i o d b io r c z ą p a n o w a ła n o c . W y n ik i p o m ia r ó w p r o w a d z ą d o w n io s k u , ż e is t n ie j e pc«
w n a z a le ż n o ś ć m ię d z y te m i z ja w is k a m i, a a z y m u te m s ta c ji.
P e w n e m in im u m b łę d ó w o k a z u je s ię w k i e r u n k u p ó łn o c y i pos l u d n ia m a g n e ty c z n e g o .
S tw ie r d z o n o te ż p e w ie n w p ły w o d le g ło ś c i n a w ie lk o ś ć b łę d u — w z r a s ta ł o n w m ia r ę o d le g ło ś c i s t a c j i o d b io r c z e j o d
n a d a w c z e j.
( L 'O n d e é le c tr . 1925, z. 1, w e d łu g R . L. S m ith s R o s e , R as d io R e s e a r c h o f B o a r d S p é c ia l r e p o r t N o . 2).
REFERATY.
J a h r b u c h d e r d r a h tlo s e n T e le g r a p h ie u n d T e le p h o n ic . Z e its c h r if t fu r H o c h f r e q u e n z te c h n ik . 1925 to m . 26.
Z e s z y t 1-szy.
A . P e łr o w s k i, P r o fe s o r A . S . P o p o w . W sp o m n ie n ie p o ś m ie rtn e w 3 0 -lą ro c z n ic ę w y n a la z k u .
M . B e c k . M a te r ja ty iz o la c y jn e w z a s to s o w a n iu ja k o d i
e le k t r y k i d o k o n d e n s a to r ó w ś r e d n ie j i w ie lk ie j c z ę s to tliw o ś c i.
Z b a d a n o ro z m a ite r o d z a je p a p ie r u im p re g n o w a n e g o , c e lu lo id u i c e llo n u . P r z y ś re d n ie j c z ę s to tliw o ś c i b a d a n o w p ły w c iś n ie n ia , n a p ię c ia i w ilg o tn o ś c i n a p o je m n o ś ć i s tr a ty . P ró b y w ie lk ie j c z ę s to tliw o ś c i p rz e p ro w a d z o n o p o d s ta łe m ciśn ien iem i po w y s u sz e n iu . S tw ie rd z o n o , że p o je m n o ść i s t r a ty r o s n ą ze w z ro ste m c iś n ie n ia . N a jm n ie js z e z m ia n y w y k a z u je c elu lo id . W p ły w n a p ię c ia je s t z n ik o m y . W z ro s t w ilg o tn o ś c i p o w o d u je n ie z n a c z n y p r z y ro s t p o je m n o śc i, a le p o w a ż n ie z w ię k s z a s tr a ty . , P a p ie r y n a le ż y w ięc s ta r a n n n ie su s z y ć p rz e d u ż y ciem . Ze w z r o stem c z ę s to tliw o ś c i p o je m n o ś ć p r z y w s z y s tk ic h b a d a n y c h m a- te r j a ł a c h m a le je , z a ś s t r a ty r o s n ą b a rd z o z n ac zn ie , D la c e ló w w s p o m n ia n y c h w ty tu le n a d a w a ć się m o g ą je d y n ie n a jc ie ń s z e g a tu n k i ty c h m a te rja łó w .
M . O sn o s, M e to d a p o m ia ru o p o ru s k u te c z n e g o a n ten . P r z y p o m ia ra c h o p o ru s k u te c z n e g o m e to d ą p o ś re d n ie g o w z b u d z a n ia a n te n y m o ż n a p o p e łn ia ć b łę d y p r z e z n ie d o k ła d n e d o s tr o je n ie d o re z o n a n s u o b w o d u b a d a n e g o , B łę d u leg o m o ż n a u n ik n ą ć , o k r e ś la ją c re z o n a n s ze s to s u n k u p r ą d u w tó rn e g o do p ie rw o tn e g o , k tó r y w re z o n a n s ie w y k a z u je w y b itn e m ax im u m . A u to r p o d a je p rz y k ła d y z a s to s o w a n ia sw ej m e to d y .
P R Z E G L Ą D R A D J O T E C H N IC Z N Y Mł 3—4
A . P a lm , W o lto m ie r z e e le k tr o s ta ty c z n e i r u r k i n e o n o w e w z a sto s o w a n iu d o p o m ia r ó w n a p ięc ia w ie lk ie j c z ę s to tliw o ś c i.
A u to r o p is u je d o s to s o w a n ie p r z y rz ą d ó w e le k tro s ta ty c z n y c h H a rm a n n a i B ra u n a do c z ę s to tliw o ś c i do 10" o k r/s e k . w łą c z n ie i d o w y s o k ic h n a p ię ć tej c z ę s to tliw o ś c i.
Z e s z y t 2-gi.
O. B e tz . P o le e le k tr o m a g n e ty c z n e w ie lk ie j c z ę s to tliw o ś c i w ż e la z ie d z ie lo n e m .
A n a lity c z n a te o r ja p o la e le k tro m a g n e ty c z n e g o w żólazie d z ielo n em , b ez u w z g lę d n ie n ia h is te rc z y . A u to r w p ro w a d z a w n io sk i p ra k ty c z n e o g ru b o śc i b la c h i sz c ze lin . A u to r d o c h o d z i do w n io sk ó w , że o d p o w ie d n io s k o n s tru o w a n e rd z e n ie ż e laz n e m ogą b y ć sto so w a n e d o fal p o n iż e j lOOm. w łą c z n ie , nie w p ły w a ją c u jem n ie n a tłu m ie n ie obw o d ó w .
H. L a n g e. O p r o m ie n io w a n iu w t''r n e m la m p k a to d o w y c h . P r a c a p o d a je w y n ik i b a d a ń d o ś w ia d c z a ln y c h n a d w tó r- nem p ro m ie n io w an ie m e le k tro n ó w p rz e z a n o d ę . A u to r o p ie ra się n a b a rd z o b o g a ty m m a te rja le sw y ch p o p rz e d n ik ó w .
P. S e le n y i. O z a s to s o w a n iu g a lw a n o m e tr u stru n o w e g o do p rą d ó w z m ie n n y c h .
D y s k u s ja z u w ag am i C. K u h lm a n n a , z a w a rte m i w p ra c y 0 o d b io rze fa l m o d u lo w a n y c h z a p o m o c ą o b w o d u re z o n a n s o w e go ( J a h r b . T. 25, s tr. 43). U w ag i o te o r ji leg o p rz y rz ą d u .
M . u. A r d e n n c i H. H e in ert. O a m p lilik a to r a c h o p o ro w y c h . O m a w ian e są z a le ty w z m a c n ia c z a o p o ro w e g o m ałe j c z ę sto tliw o ś c i. A u to ro w ie p o d n o s z ą z a le ty b a rd z o d u ż y c h oporów ’ a n o d o w y c h i z b ija ją tw ie rd z e n ie , że p o je m n o ść k o n d e n s a to ra m ię d z y la m p o w eg o p o w in n a b y ć tern w ię k sz a , im m n ie js z a je s t c z ę s to tliw o ś ć . Ich z d an iem m ia r o d a jn y je s t ty lk o s to s u n e k tej p o je m n o śc i do p o jem n o śc i w e w n ę trz n e j lam p y .
Z e s z y t 3 -ci.
O. E lm er sleb e n . P o le e le k tr o s ta ty c z n e la m p z s ia tk ą p ie r ścien io w ą .
W s z y s tk ie d o ty c h c z a s o w e p ra c e w k ie ru n k u o b lic z e n ia r o z k ła d u p o la w lam p ie tró je le k tr o d o w e j o p ie r a ją się n a z a ło żen iu , że s k ła d o w a teg o p o la w je d n y m z g łó w n y c h k ie ru n k ó w je s t ró w n a zeru , c a ły u k ła d m o żn a w ięc s p ro w a d z ić d o p ła s z czy z n y . A u to r r o z p a tr u je u k ła d p r z e s trz e n n y , w k tó ry m s ia tk a m a p o s ta ć p ie rś c ie n ia , a a n o d a je s t k u lą . A u to r uw 'aża s w ą p r a cę za w y p e łn ie n ie lu k i, k tó r ą b y ło n ie u w z g lę d n ia n ie z ja w isk , z a c h o d z ą c y c h n a k o ń c a c h sto s o w a n y c h u k ła d ó w e le k tro d .
W . Im m le r . R ó w n o ś ć a z y m u tó w i je j za s to s o w a n ie d o ra- d jo g o n jo m e tr ji.
A u to r ro z w ija te o r ję ró w n a n ia -ró w n o ści a z y m u tó w i d o sto so w u je je do w y z n a c z e n ia p o ło ż e n ia s ta c y j w ra d jo g o n jo m e - t r ji n a w z ó r a n a lo g ic z n y c h m e to d s to s o w a n y c h w n a u ty c e . D o w o d zi, że d z ię k i p o m in ię c iu w ie lk o ś ci d ru g ie g o rz ę d u ró w n a - n ia s p r o w a d z a ją się d o p o s ta c i w z g lę d n ie p ro s ty c h .
K . K.
Z e s z y t 4»tv.
A . S o m m e r fe ld , T e o r e m o d w r a c a ln o ś c i w r a d jo te le g r a fji.
A u t o r p r z e p r o w a d z a d o w ó d n a o d w r a c a ln o ś ć z ja w is k p r z e n o s z e n ia e n e r g ji e le k t r y c z n e j m ię d z y d w ie m a a n te n a m i, d o w o d z ą c , że a n te n a A w y tw o r z y w a n te n ie B p o le o ta k ie m s a m e m n a tę ż e n iu , ja k ie w y tw o r z y ła b y a n te n a Ił w a n te n ie A , g d y b y n a d a w a ła t a k ą s a m ą e n e r g ję . J e s t to r o z w in ię c ie pra»
c y A . P f r a n g ‘a, z a p o c z ą tk o w a n e j w c z a s ie b a d a ń n a d kom u*
n ik a c ją r a d io e le k t r y c z n ą m ię d z y p la to w ć c m a z ie m ią . T eo»
re m ro z w in ię ty p r z e z a u to r a , z n a j d u j e się ju ż w p r a c y H . A . L o r ę ń t z ‘a z r. 1895/6, ja k to z r e s z tą sa m a u to r z a z n a c z a .
II. P le n d l, F. S a m m er i J. Z e n n e c k , O ir id u k c y jn o ś c i 1 o p o r n o ś c i s k u t e c z n e j z w o jn ic z r d z e n ie m ż e la z n y m .
P r a c a p o d a je w y n ik i p o m ia r ó w L i R z w o jn ic y z rdze*
n ie m ż e la z n y m p r z y c z ę s to tliw o ś c i 500 o k r. B a d a n o zależ»
n o ś e ta k o d a m p litu d y p r ą d u z m ie n n e g o , ja k i o d m a g n e ty » z a e ji d o d a tk o w e j p r ą d e m s ta ły m . A u to r o w ie o g r a n ic z y li się d o m a ły c h w a r to ś c i n a s y c e n ia .
FI. P le n d l, F. S u m m e r i J. Z e n n e c k . W p ł y w d r g a ń g a s n ą c y c h na o b w ó d d rg a ń , z a w ie r a ją c y z w o j n i c ę z r d z e n ie m że»
la z n y m .
Z b a d a n o o s c y lo g r a f ic z n ie ( z a p o m o c ą ru ry . B ra u n a ) prze»
b ie g i d r g a ń g a s n ą c y c h , w z b u d z a n y c h in d u k c y j n i e w o b w o d z ie , z a w ie r a ją c y m z w o jn ic ę z z a m k n ię ty m r d z e n ie m ż e la z n y m . S tw ie r d z o n o , ż e p o c z ą w s z y o d p e w n e j wra r to ś c i a m p litu d a d r g a ń n ic w z r a s ta p o m im o z n a c z n e g o z w ię k s z e n ia a m p litu d y d r g a ń w z b u d z a ją c y c h ( o g r a n ic z e n ie a m p litu d y ) . P r z y s la b e m s p r z ę ż e n iu w y b itn ie w y s tę p u j e n a d m iern y » w»zrost a m p litu d y p r z y p e w n e j wra r to ś c i ( z ja w is k o n ie s ta ło ś c i) . P r z y p e w n e m n a s t r o j e n i u o b w o d u w tó r n e g o r e a g u je o n b a r d z o s ła b o n a ma»
le a m p litu d y , d o p ie r o p o c z ą w s z y o d p e w n e j a m p l i tu d y za»
c z y n a re a g o w a ć b a r d z o s iln ie .
P r a c a z a w ie r a 4 ta b lic e o s c y lo g r a m ó w .
I I . P le n d l, F. S a m m e r i J. Z e n n e c k , Z j a w i s k a p r z y w łą c z a n iu o b w o d u z e z w o jn ic ą z r d z e n i e m ż e la z n y m .
O k a z u je się , że p r z y w łą c z a n iu o b w o d u d r g a ń z c e w k ą z r d z e n ie m ż e la z n y m a m p litu d a n ie n a r a s t a s to p n io w o , ja k w o b w o d z ie b e z ż e la z a , le c z n a s t ę p u j e w y b itn e z ja w is k o nic»
s ta ło ś c i. A m p litu d a , t a k p r ą d u , j a k i n a p ię c iu w p r z e b ie g u n ie u s ta lo n y m , m o ż e n a w e t z n a c z n ie p r z e k r o c z y ć w a r to ś ć koń»
c o w ą , n a k t ó r e j się u s ta la .
II. P le n d l, F. S o m m e r i J. Z e n n e c k . D r g a n ia w y m u s z o n e u’ o b w o d a c h s p r z ę ż o n y c h , g d y w t ó r n y z a w ie r a z w o j n i c ę z r d z e : n ie m ż e l a z n y m .
S tw ie r d z a ją c , ż e w p e w n y c h w a r u n k a c h w o b w o d z ie w t ó r n y m n ie o t r z y m u j e m y s t a łe j a m p l i tu d y , le c z w a r to ś ć je j w a h a się o k r e s o w o . P r z y c z y n ą j e s t z ja w is k o n ie s ta ło ś c i. \V a»
h a ń ty c h m o ż n a u u ik n ą ć , j e ż e l i o b w ó d w t ó r n y n a s t r o im y n a c z ę s to tliw o ś ć c o k o lw ie k w ię k s z ą , n iż p ie r w o tn a .
K . K . Z e s z y t 5*ty.
M . O s n o s i S. R e ite r . O c e lo w o ś c i o b w o d u p o ś r e d n ie g o d la u s u n ię c ia h a r m o n ic z n y c h iv o b w o d a c h w i e l k ie j c z ę s to : tliw o ś c i.
A u to r o w ie r o z p a t r u j ą u k ła d y z ło ż o n e , u m o ż liw ia ją c e z r e d u k o w a n ie h a r m o n ic z n y c h , k t ó r e w y s t ę p o w a ł b y ' w ukła»
d a c h prosty»ch. T c u k ł a d y z ło ż o n e p o w in n y b y ć r ó w n o w a ż n e te m u u k ła d o w i p r o s t e m u p o d w z g lę d e m m o c y , n a tę ż e n i a prą»
d u o r a z fazy» d la c z ę s to tliw o ś c i p o ż ą d a n e j ; n a to m i a s t w y ż s z e c z ę s to tliw o ś c i w in n y by'ć u s u n ię te , t. z n ., iż o p ó r p o z o r n y o b w o d u a n te n y d la ty c h c z ę s to tliw o ś c i w in ie n b y ć m o ż liw ie w ie lk i.
N a s t ę p n ie p o r ó w n y w u ją a u to r o w ie s p r z ę ż e n ie in d u k c y j«
n e i p o je m n o ś c io w e i d o c h o d z ą d o w n io s k u , że p o d w z g lę d e m u s u w a n ia h a r m o n ic z n y c h k o r z y s t n ie j s z e j e s t s p r z ę ż e n ie in»
d u k c y 'jn c .
W r e s z c ie z b a d a li n a jd g o d n i e js z c r o z ło ż e n ie o b w o d ó w d ła w ią c y c h i d o s z li d o w n io s k u , że n a jk o r z y s t n i e j j e s t włą»
c z a ć c a ły o b w ó d d ła w ią c y d o o b w o d u p o ś r e d n ie g o p r z e d ga»
tę z ią s p r z ę g a ją c ą .
O. B e tz . W y s o k o ś ć a n te n d la o d b io r u d e te k to r o w e g o . A u t o r t r a k t u j e o n a jk o r z y s t n i e j s z y c h w a r u n k a c h o d b io » ru d e te k to r o w e g o , p o d o b n ie , j a k to u c z y n ił d la o d b io r u lam»
p o w e g o w E T Z 1925, 46 H „ s tr . 148.
B. v. d. P o l i K . P o s th u m u s , L a b o r a to r y j n y g e n e r a to r la m p o w y o m o c y 200 k W .
Opisany» j e s t g e n e r a to r z la m p ą m e ta lo w ą o c h ło d z e n iu w o d n e m , u s ta w io n y d la p r ó b w f a b r y c e P h ilip s a w- H o la n d ji.
Ż a r z e n ie la m p y g e n e r a to r o w e j j e s t 17 V X 80 A . N a p ię » c ie a n o d o w e 15 000 V . M o c a d m i s y j n a 30 k W . W s p ó lc z y n » n ik a m p lif ik a c ji 40, n a c h y le n ie c h a r . 13 m A /V , o p ó r w e w n .—
3 000 R . S p r a w n o ś ć o s ią g n ię ta w y n o s iła 8 0 % . P r z y m o c y do»
p r o w a d z o n e j 255 k W , o t r z y m a n o 190 k W w a n te n i e s z tu c z n e j.
P r ą d a n o d o w y w y n o s ił 17 A ,
J. G ,
PRZEGLĄD RADJOTECHNICZNY 7
2) D u ż o u w a g i z w r a c a p is m o , m a s ię ro z u m ie ć , n a lam « p y k a to d o w e r ó ż n y c h ty p ó w ta k n a d a w c z y c h , j a k o d b io r«
c z y c h , n a w ła s n o ś c i ich , n a u k ła d y , w k t ó r y c h tc la m p y pra«
c u ją i t. d.
T a k w z w ią z k u z z a in te r e s o w a n ie m o g ó ln e m d o sche«
m a tó w , p r a c u j ą c y c h k r ó tk ic m i fa la m i, p is m a d a je w p ierw « s z y m z e s z y c ie ro k u , o k t ó r y m m o w a , a r ty k u ł p. H . .1. B a r to n a C h a p p le o „ P o je m n o ś c i m ię d z y e le k tr o d o w e j w l a m p a c h “ ( „ T h e In tc r « E I c c tr o d e C a p a c itie s o f v a lv e s “), m a ją c e j ta k w ie lk i w p ły w n a o b w o d y d r g a ją c e b a r d z o w ie lk ie j c zę s to tli«
w o ś ci. A u t o r r o b ił p o m ia r y n a m o s tk u p o je m n o ś c io w y m . L a m p k i b y ł y w s ta w ia n e d o tr z y m a c z a g n ia z d k o w e g o z w y k łe«
g o ty p u , p o je m n o ś ć m ię d z y g n ia z d a m i b y ła z m ie r z o n a (oka«
z a ła s ię r z ę d u 30 c m ). A u t o r p o d a je r e z u l ta t y s w o ic h p o m ia « r ó w d la b a r d z o r o z p o w s z e c h n io n e j la m p y ty p u R . C y f r y wy«
p a d a ją , j a k n a s t ę p u j e ( p o p o tr ą c e n iu p o je m n o ś c i w trzy « m a c z u ) :
L a m p a R .
A n o d a — K a to d a , 8 cm
A n o d a — K a to d a 2 5.4 cm K a to d a , — je d e n k o n ie c k a to d y S ia tk a — K a to d a , 7.8 cm K a to d a 2 — d ru g i k o n ie c k a to d y
S ia tk a — K a to d a 2 8.1 cm
A n o d a — S ia tk a .9 cm
D la la m p y M a r c o n P e g o r u r k o w e j ty p u V . 24, t a k z w a n e j m a lo p o je m n o ś c io w c j, p o je m n o ś ć a n o d a « s ia tk a w y n o s i zale«
d w ie 2,7 c m . S t ą d a u t o r s łu s z n ie d o c h o d z i d o w n io s k u , że la m p y V . 24 s ą n a jw ię c e j z d a t n e d o u k ła d ó w , p r a c u j ą c y c h k r ó t k ic m i fa la m i.
N a te n s a m t e m a t n a p is a n y j e s t a r ty k u ł w z e s z y c ie za lu ty ( N r . 17) p r z e z p p . L. H a r t s h o r n a i T . L. J o n e s , le c z n a w ię c e j s z e r o k ą s k a lę z p o d a n ie m m e to d y p o m ia r ó w , o b lic z e ń te o r e ty c z n y c h , w y n ik ó w p o m ia r ó w u s k u te c z n io n y c h n a k ilk u r ó ż n y c h t y p a c h la m p t a k n a d a w c z y c h , j a k o d b io r c z y c h .
T r z e b a p o z a te m w y m ie n ić k ilk a a r ty k u ł ó w p o św ięco « n y c h s p r a w ie s z c z e g ó ło w e g o b a d a n i a la m p i z d e jm o w a n ia c h a r a k te r y s t y k .
3) O b o k w y ż e j w y m ie n io n y c h a r ty k u łó w , d o ty c z ą c y c h la m p k a to d o w y c h , z n a j d u j e m y w p iś m ie s z e re g a r ty k u łó w , d o ty c z ą c y c h t a k s a m o a k tu a ln e g o d e t e k t o r a k r y s z ta ło w e g o , t r a k t u j ą c y c h r z e c z z r ó ż n y c h p u n k t ó w w id z e n ia .
N ic m o g liś m y w n a s z e m k r ó t k ie m s p r a w o z d a n iu n ic tył«
k o w y m ie n ić w s z y s tk ic h a r ty k u łó w , le c z n a w e t g łó w n y c h p r a c , o g ło s z o n y c h w te m b o g a te m tr e ś c ią p iś m ie . K a ż d y z fach ó w « có w , z a j m u ją c y c h s ię n a s z ą , t a k o b f i tą g a łę z ią w ie d z y i tceh « n ik i, p o w in ie n b y ć u w a ż n y m c z y te ln ik ie m te g o , p o w a ż n e g o
p is m a te c h n ic z n e g o . D . S o k o lc o w .
Bibljografja,
E x p e r im e n ta l W ir e le s s w r o k u 1925,
J e s t to p is m o p e r j o d y c z n e , w y c h o d z ą c e w L o n d y n ie , w y d a w a n e p r z e z f ir m ę „ I liffc c t S o n s “ ( D o r s e t H o u s e , T u d o r St. L o n d o n E. C . 4). P e in y t y t u ł p is m a b r z m i, j a k n a s t ę p u j e :
„ E x p e rim e n ta l W ire le s s a n d T h e W ir e lle s s E n g in e e r-—A J o u r n a l o f R a d io R e s e a r c h a n d P r o g r e s s “ . P is m o w y c h o d z i 12 ra<
zy n a r o k , l«go k a ż d e g o m ie s ią c a . W r o k u u b ie g ły m w y ch o « d z ił to m II«gi p is m a .
K a ż d a k s ią ż k a ( z e s z y t) te g o p is m a s k ł a d a s ię z n a s tę p u « ją c y c h d z ia łó w z a s a d n ic z y c h :
1) „ E d ito r ia l V i e w s “ — „ O d w y d a w c y “ - g d z ie w b ar«
d z o k r ó t k i e m s tr e s z c z e n iu p o d a je s ię g łó w n e t e m a t y o d p o « w ie d n ie g o z e s z y tu , w z g lę d n ie a k tu a l n e z a g a d n ie n ia ś w ia ta ra«
d jo tc c h n ic z n e g o .
2) N a s t ę p n ie id z ie s z e re g z w y k le k r ó t k ic h a r ty k u łó w ta k te o r e ty c z n y c h , j a k i p r a k ty c z n y c h .
3) N a k o ń c u s ą z w y c z a jn e d z ia ły - t- k o r e s p o n d e n c ja z c z y te ln ik a m i, p r z e g lą d l i t e r a t u r y , p a te n t y .
N a j w i ę c e j c ie k a w y m j e s t, m a się r o z u m ie ć , d z ia ł d ru g i.
T r e ś ć te g o d z ia łu j e s t b a r d z o u r o z m a ic o n a .
K a ż d y c z y te ln ik , w ja k im k o lw ie k d z ia le r a d jo t e c h n i k i b y p r a c o w a ł, z n a jd z ie p r a w ic w k a ż d y m b e z w y j ą tk u zeszy«
cic co ś d la sieb ie. N a w e t ta k m o d n e te r a z w r a d jo „ E s p e r a n t o “ z n a j d u j ę s w ó j w y r a z n a ła m a c h p is tn a . C z y te ln ik an«
g lik z n a j d z i e t a m d w a k r ó t k ie s ło w n ic z k i r a d jo w e . (A S h o r t E n g lis h « E s p e r a n to a n d E s p e r a n to « E n g lis h D ic tio n a r y o f R a d io T e r m s ) . O p r ó c z te g o w k a ż d y m z e s z y c ie j e s t s p e c ja ln y nic«
w ie lk i d z ia ł, p r z e z n a c z o n y s p e c ja ln ie d la e s p e r a n t y s t ó w ( „ F o r th e E s p e r a n t i s t s “ ), z a w ie r a ją c y k r ó t k ie s tr e s z c z e n ie p o p rz e d « n ic h z e s z y tó w E . W . lu b te ż s p e c ja ln e a r ty k u ł y w ję z y k u e s p e r a n to .
D u żo u w ag i p o św ię c a p ism o ta k im p o w a żn y m i a k tu a ln y m w n a s z y m f a c h u s p r a w o m , j a k p r z e d e w s z y s tk ie m k r ó t k ie f a lc , m ię d z y n a r o d o w e d o ś w ia d c z e n ia r a d jo a m a t o r s k i e , p rzy « r z ą d y p o m ia r o w e i m e t o d y p o m ia r ó w , la m p y k a to d o w e , de«
t e k t o r y k r y s z ta ło w e , ź r ó d ła p r ą d u , u r z ą d z e n ia s t a c y j n e i t. p.
S z c z e g ó ln y n a c is k k ła d z ie p is m o n a s t r o n ę la b o r a to r y jn o * p r a k ty c z n ą o r a z e k s p l o a t a c y j n ą .
N ic m a ją c m o ż n o ś c i w k r ó t k im r e f e r a c ie za c a ły ro k , w y m ie n ić s z c z e g ó ło w o tr e ś c i w s z y s tk ic h je g o a r ty k u łó w , c h c ę z w r ó c ić u w a g ę c z y te ln ik ó w c h o c ia ż t y lk o n a p o r u s z o n e p r z e z p is m o g łó w n e te m a ty .
1) T a k n a p r z y k ł a d w s p r a w ie b a r d z o t e r a z a k tu a l n e j — fa l k r ó t k ic h , m a m y p r z e d e w s z y s tk ie m p r a w ie w k a ż d y m ze«
s z y c ie s p r a w o z d a n ie p a n a H u g h N . R y a n 'a p o d t y tu ł e m „ L o n g D is ta n c e W o r k “ o p ra c a c h o d b io ru sy g n a łó w d a ls z y c h s ta c y j, p r a c u j ą c y c h b a r d z o m a łą c n e r g j ą (k ilk u d o k i lk u s e t , w a ttó w ) i n a k r ó t k i c h f a la c h (1 0 d o 150 m tr .) . S ą p o z a te m o p is y naj«
n o w s z y c h i n a jc ie k a w s z y c h s ta c ji, p r a c u j ą c y c h k r ó t k ic m i fa«
la m i, m ię d z y in n e m i o p is a n e s ą s t a c j e : „ K D K A “ w I R tts b u r g u ( P ó łn . A m e r y k a ) , n a le ż ą c a d o W e s tin g h o u s c E le c tr ic M anu«
f a c t u r in g C o ., n a d a j ą c a fa la m i 100— 200 m e tr . i s ły s z a ln a w J o h a n n e s b u r g u (P o łu d n . A f r y k a , 12.000 k im ), L o n d y n ie (9 000 k im ) i in n e . O p is a n y j e s t s z e re g a m a to r s k ic h r s t a c j i n a k r ó t k i e f a le i m a łą m o c (20 A , 2 G W , U 2 B R B , 2 P F , 6 Q B ).
P o d a n e k o n s t r u k c je o d d z ie ln y c h c z ę śc i s k ła d o w y c h , ta k tru«
d n y c h ,p r z y o p e r o w a n iu k r ó t k ie m i fa la m i i t. d.
W a r ty k u ł a c h , d o ty c z ą c y c h o p is u s ta c ji, o b o k s t a c j i ta k m a łe j m o c y , j a k 0,1.5 w a t tó w — m a x . 4 w ą t ły , — c z y te ln ik z n a j d z i e o p is a n ie ta k ie g o n o w e g o k o lo s u , ja k n a jn o w s z a w ici«
k a s t a c j a S z w e d z k a . S t a c j a ta , b ę d ą c a s io s t r ą n a s z e j s ta c ji T r a n s a t l a n t y c k i e j , s k ła d a się z d w ó c h o d d z ie ln y c h s t a c j i — n a d a w c z e j w G r i m e t o n o r a z o d b io r c z e j w K u n g s b a c k . O b y « d w ie k ie r o w a n e i k o n tr o lo w a n e s ą z je d n e g o c e n t r u m w Go«
t e b o r g u .
S t a c j a o d b io r c z a m a a n te n ę k ie r u n k o w ą , p r z e z n a c z o n ą d o o d b io r u z N o w e g o J o r k u . B a r d z o w ie lk a a n te n a s k ła d a s ię z 13 k ilo m e tr ó w d r u t u m ie d z ia n e g o , p o d tr z y m a n e g o p r z e z 90 s łu p ó w d r e w n ia n y c h .
S t a c j a n a d a w c z a s k ła d a s ię z d w ó c h r ó w n y c h k o m p lc « tó w , k t ó r e m o g ą p r a c o w a ć a lb o n ie z a le ż n ie j e d e n o d d ru g ie«
go, a lb o z łą c z o n e j a k o c a ło ść . K a ż d a c z ę ść p o s ia d a p r ą d n ic ę w ie lk ie j c z ę s to tliw o ś c i A l e s a n d e r s o n a n a 200 k \V , p r z y 17 400 o k r e s a c h .
E n c r g ji d o s ta r c z a c e n t r a l a tu r b o = g e n c r a to r ó w w Inga«
r e d s f o r s e w p o s ta c i p r ą d u w y s o k ie g o n a p ię c ia , 40 000 w o lt, k t ó r e t r a n s f o r m u j e się n a n a p ię c ie 2 000 w o lt. — d la n a d a j«
n ik a i n a 120 w o lt. d la c e ló w O ś w ie tle n ia .
A n t e n a n a d a w c z a p o d w ie s z o n a n a w y s o k o ś c i 110 m e tr . n a d p o z io m e m z a p o m o c ą m a s z tó w 110— 130 m tr . w y s o k o ś c i.
K a ż d y m a s z t m a n a g ó rz e p o p rz e c z n ic ę p o d tr z y m u ją c ą 12 d r u tó w . U z iem ien ie s k ła d a się z sie c i 500 m e tr. z a k o p a n e j w ziem i n a g łę b o k o ś c i 50 c e n ty m e tr ó w . N a u z ie m ie n ie p o s z ło 200 ki<
l o m e tr ó w d r u t u m ie d z ia n e g o 3 m ilim e tr o w e g o .
J a k o c e c h ę c h a r a k te r y s t y c z n ą te j s t a c j i m o ż n a w y m ię«
n ić , ż e w y b u d o w a n ie j e j k o s z to w a ło 4 850 000 k o r . s z w e d z k ic h .
