CZĘŚĆ I. RACJONALNE ODŻYWIANIE
RAZEM MOŻNA WIĘCEJ!
RAZEM PO ZDROWIE
PROPOZYCJE DLA GROMAD I DRUŻYN
Razem można więcej! Razem po zdrowie Propozycje dla gromad i drużyn
Redakcja:
Emilia Kulczyk, Agnieszka Rytel
Autorzy: Agnieszka Kucharska, Anna Kaźmierczak, Magdalena Kołodziejska, Anna Kowalska, Agnieszka Rytel, Aleksandra Wodzyńska
Fotografi e:
Joanna Filipiak-Markiewicz, Jakub Juszyński, Michał Matejko, Agnieszka Rytel, Katarzyna Rytko
Publikacja została sfi nansowana ze środków Ministerstwa Zdrowia w ramach zadania „Razem można więcej! Razem po zdrowie”.
Związek Harcerstwa Polskiego Główna Kwatera
00-491 Warszawa, ul. M. Konopnickiej 6 tel. 0 22 33 90 600, e-mail: program@zhp.pl
www.zhp.pl
ISBN 978-83-60405-64-2 Marron Edition Łódź – Warszawa 2009
RACJONALNE ODŻYWIANIE
WSTĘP
Podstawowym zadaniem harcerskiego wychowania jest wspie- ranie prawidłowego rozwoju młodego człowieka, w tym rozwoju fi zycznego i emocjonalnego. Dlatego dużą wagę przykładamy do zdrowia fi zycznego i psychicznego naszych podopiecznych oraz uczymy ich, jak o nie dbać i jak je wspomagać.
Prezentowany materiał powinien ułatwić harcerskim wychowawcom podejmowanie tematyki związanej ze zdrowiem. Aby pod- kreślić różne aspekty tego zagadnienia, po- dzieliliśmy broszurę na cztery części:
racjonalne odżywianie,
aktywność fi zyczna i racjonalny wypoczy- nek,
optymizm, umiejętność radzenia sobie ze stresem, twórcze myślenie,
profi laktyka uzależnień – od nikotyny, al- koholu, narkotyków i internetu.
Młodzi ludzie przeważnie nie zastanawia- ją się nad swoim zdrowiem, wydaje się im, że choroby to tylko zwykłe przeziębienia. Czę- sto nie zdają sobie sprawy z tego, że sposób, w jaki traktują swój organizm teraz, będzie miał olbrzymi wpływ na ich późniejsze ży- cie. Nie myślą o tym, że to właśnie zdrowie umożliwia realizację życiowych celów, po- zwala podejmować dobre decyzje i być po- mocnym innym ludziom!
W utrzymaniu zdrowia pomagają:
racjonalne odżywianie, aktywność fi zyczna,
pogodne nastawienie do życia,
umiejętność radzenia sobie ze stresem, zachowanie higieny osobistej,
racjonalny odpoczynek.
Szkodzą zdrowiu:
złe odżywianie, nałogi,
samodzielne leczenie, lenistwo i siedzący tryb życia, pesymizm,
brak równowagi pomiędzy pracą i odpo- czynkiem.
Rodzice zuchów i harcerzy powierzają ci swoje dzieci, ufając, że będziesz dbał o ich zdrowie i bezpieczeństwo. Zapamiętaj kilka praktycznych rad:
dowiedz się od rodziców, jaki jest stan zdrowia twoich podopiecznych (może nie mogą brać udziału w jakichś zajęciach), zanim zorganizujesz zajęcia, zastanów się,
czy nie są niebezpieczne dla uczestników, dbaj o to, aby na każdej zbiórce była od- powiednia porcja ruchu,
pamiętaj, że wysiłek fi zyczny trzeba dopa- sować do możliwości uczestników zbió- rek.
Według defi nicji Światowej Organi- zacji Zdrowia (WHO) zdrowie to stan pełnego fi zycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu, a nie tylko brak choroby czy kalectwa.
Aby być zdrowym, trzeba świado- mie dążyć do zachowania tego stanu.
Zapraszamy do realizacji zadań i przygotowania zbiórek wspo- magających zdrowy tryb życia. Mamy nadzieję, że zachęcą one zu- chy i harcerzy do pracy na rzecz własnego zdrowia.
CZĘŚĆ I. RACJONALNE ODŻYWIANIE
RACJONALNE ODŻYWIANIE CZĘŚĆ I
GARŚĆ WIEDZY
Celem proponowanych tu działań jest uświadomienie zu- chom i harcerzom potrzeby racjonalnego i zdrowego odżywia- nia, kształtowanie pozytywnych nawyków żywieniowych, a także przedstawienie konsekwencji złego odżywiania.
Właściwe żywienie jest jedną z podstawowych potrzeb czło- wieka. Dzięki niemu ciało i umysł rozwijają się prawidłowo. Zdro- we żywienie zapobiega wielu chorobom cywilizacyjnym, takim jak cukrzyca, nadciśnienie, miażdżyca.
WARTOŚĆ ENERGETYCZNA
Liczy się nie tylko to, co jemy, ale także – jakie ilości pokarmów spożywamy i czy jada- my regularnie. Nieracjonalne żywienie to nie tylko błędy jakościowe (brak pewnych skład- ników czy witamin), ale także ilościowe (za mało lub za dużo jedzenia).
Niedożywienie powoduje złe samopoczu- cie, problemy w nauce i pracy, a przekarmia- nie prowadzi do nadwagi, związanych z nią chorób i frustracji z powodu własnego wy- glądu. Właściwie dobrane pożywienie do- starcza odpowiedniej ilości energii potrzeb- nej do utrzymania w normie różnych funkcji organizmu – krążenia, oddychania, trawie- nia. Energia ta pochodzi ze spalania w or- ganizmie węglowodanów, tłuszczów i białek.
W zależności np. od płci, wieku lub wyko- nywanych zajęć ludzie potrzebują odpowied- niej ilości energii.
Poszczególne produkty mają zróżnico- waną wartość energetyczną. Aby precyzyj- nie przestrzegać norm zapotrzebowania na energię, należałoby codziennie obliczać war- tość kaloryczną zaplanowanego jadłospisu.
Tak robi się w przypadku szczególnych diet, np. osób chorych czy sportowców. W co- dziennym życiu nie trzeba prowadzić aż tak dokładnych wyliczeń, wystarczy szacunkowa ocena tego, co jemy. W wielu popularnych wydawnictwach lub na stronach interneto- wych można znaleźć tabele wartości kalo- rycznej różnych produktów i potraw.
SKŁADNIKI POKARMOWE
Ważne jest, aby dostarczać organizmowi wszystkie niezbędne składniki pokarmowe w odpowiednich ilościach:
białka, które stanowią główny składnik budulcowy (znajdują się przede wszyst- kim w mleku, serach, mięsie, maśle), tłuszcze, które dostarczają najwięcej
energii (znajdują się w pestkach, kiełkach, orzechach, oliwie, margarynie i maśle), węglowodany, które również stanowią
materiał energetyczny (zawierają je ziar- na zbóż, mąka, pieczywo, miód, ryż, owo- ce i warzywa),
błonnik, który wspomaga prawidłowe trawienie (znajdujący się głównie w owo- cach, warzywach, otrębach),
składniki mineralne – makroelemen- ty (wapń – do tworzenia kości, fosfor – wykorzystywany w procesach energe- tycznych, magnez, sód, potas, chlor) i mi- kroelementy (żelazo, jod, cynk, mangan) oraz witaminy niezbędne do funkcjono- wania organizmu.
Organizm musi również otrzymywać wo- dę, która jest podstawowym składnikiem wszystkich komórek, tkanek i płynów ustro- jowych (stanowi 60% masy ciała).
Ponieważ nie jesteśmy w stanie magazy- nować w organizmie zapasów wody, powin- niśmy codziennie pić jej ok. 2 litrów, a w wy- sokiej temperaturze i przy wysiłku fi zycznym
CZĘŚĆ I. RACJONALNE ODŻYWIANIE
– nawet jeszcze więcej (pamiętaj, że uczest- nicy obozu harcerskiego czy kolonii zucho- wej powinni mieć przez cały czas udostęp- nione napoje!).
GRUPY ŻYWNOŚCI
Podstawą podziału produktów spożyw- czych jest ich pochodzenie i przewaga wy- stępowania w nich określonych składników pokarmowych:
Mleko i produkty mleczne są przede wszystkim źródłem białka zwierzęce- go (nieodzownego dla wzrastania) oraz wap- nia (koniecznego do kształtowania kości i zę- bów), a także witamin A, B i D.
Mięsa, ryby i jaja to źródło biał- ka i żelaza (które bierze udział w tworze- niu czerwonych krwinek) oraz witamin B i PP. Produkty te zawierają też tłuszcze. Ry- by i jaja są pełnowartościowymi zamiennikami mięsa (100 g mięsa = 100 g ryby = 2 jaja).
Warzywa i owoce są źródłem błon- nika oraz witamin:
C – kapusta, kalafi ory, kalarepa, pomidory, porzeczki, maliny, agrest, jagody, szpinak, A – pietruszka, marchew, szczaw, dynia,
morele, koperek, sałata,
A i C – cebula, buraki, ogórki, por, seler, ra- barbar, gruszki, śliwki, wiśnie, winogrona, jabłka, ziemniaki.
Chleb, produkty zbożowe, ziem- niaki, nasiona roślin strączkowych to źródła węglowodanów i białek roślinnych, energii, witamin grupy B i soli mineralnych.
Jednak im mąka i pieczywo są bielsze, tym mniej zawierają witamin i minerałów (znaj- dujących się głównie w zewnętrznych czę- ściach ziarna, odrzucanych przy produkcji mąki w postaci otrąb).
Tłuszcze roślinne (oleje i margaryny) oraz zwierzęce (masło, smalec) dostarcza- ją głównie energii. Masło zawiera witaminy A, D i E, dlatego wskazane jest jego spożycie przez dzieci i młodzież, natomiast pożądane
jest ograniczenie jego spożycia przez osoby starsze.
Tłuszcze są także niezbędne do wchłania- nia rozpuszczalnych w nich witamin.
ZDROWA ŻYWNOŚĆ
Podstawą określenia, że żywność jest zdrowa, jest sposób jej powstawania. Zdro- wa żywność jest produkowana bez użycia nawozów sztucznych, czyli głównie w gospo- darstwach ekologicznych (np. masło z takiej farmy będzie traktowane jak zdrowa żyw- ność, choć wiemy, że nie jest zalecane oso- bom starszym).
Zdrowa żywność oferowana jest zwykle w opakowaniach mniej barwnych, ale za to sporządzonych z ekologicznych surowców.
Rzadko pakowana jest jednostkowo (aby nie zwiększać ilości śmieci). Mimo, że jej opako- wanie może wydawać się skromniejsze, war- to ją kupować.
DIETY
Dostępnych jest wiele publikacji na temat różnych diet, przede wszystkim odchudzają- cych. Jednak przed przystąpieniem do stoso- wania jakiejkolwiek diety należy dokładnie poznać jej zasady, wady i zalety, sprawdzić swój stan zdrowia i poradzić się lekarza. Dla- tego nie proponujcie swoim podopiecznym stosowania specjalnych diet bez konsultacji z fachowcem.
PIRAMIDA ŻYWNOŚCI
Podstawowym składnikiem zdrowe- go żywienia są produkty zbożowe – pie- czywo, kasze, ryż, makarony, płatki zbożowe.
Na drugim miejscu powinny się zna- leźć warzywa, a na trzecim owoce. Wa- rzywa i owoce, surowe lub po krótkim go- towaniu, zaleca się jeść kilka razy dziennie, najlepiej przy każdym posiłku.
Na czwartej pozycji znalazły się mleko i produkty mleczne. Zaleca się je-
dzenie ich nawet trzy razy dziennie (mogą to być na przemian np. zupa mleczna, jogurt, bia- ły ser, kakao). Jedna porcja to szklanka mleka, 100 g twarogu lub 35 g żółtego sera.
Mięso, ryby i jaja są na piątym miej- scu w naszym jadłospisie. Powinno się je spożywać kilka razy w tygodniu.
Przekąski i słodycze znajdują się na końcu piramidy żywienia. Są smaczne, ale dostarczają niewiele substancji odżywczych.
Ponadto zawierają dużo tłuszczu, trudno przyswajalnych soli i cukrów, a często także sztuczne związki chemiczne.
Znając podstawowe zasady żywienia, mo- żesz zadbać o to, aby twoi podopieczni zdro- wo się odżywiali na biwakach i obozach.
PROPOZYCJE DLA ZUCHÓW Surówkowy bar (zbiórka)
Na zbiórce zuchy dowiadują się, jak ważne dla zdrowia jest je- dzenie warzyw i owoców i podczas zabawy uczą się przyrządza- nia i estetycznego podawania surówek.
* ZZZOiT – zuchowe znaki, zwyczaje, obrzędy i tajemnice.
ZZZOiT*
Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki – zgod- nie ze zwyczajami przyjętymi w gromadzie.
GAWĘDA
Dwaj chłopcy mieli do wykonania takie samo zadanie – musieli dotrzeć na szczyt wielkiej góry, na której znajdował się praw- dziwy skarb. Obaj chłopcy zjedli rano śniada- nie – jeden z nich płatki na mleku, dzięki cze- mu zdobył dużo energii do wędrówki, drugi pączki – te nie przyniosły mu wielu korzy- ści, a ponieważ zjadł ich za dużo, to nie miał sił i ochoty na wspinaczkę. Pierwszy chłopiec podczas wędrówki miał przy sobie wodę,
którą mógł ugasić pragnienie, drugi chłopiec zabrał ze sobą kolorowe, gazowane napo- je, które powodowały, że ciągle chciało mu się pić. Na drugie śniadanie pierwszy chło- piec zjadł jabłko i kanapkę z serem, a drugi – batonika. Na szczyt szybciej i bez zmęcze- nia dotarł pierwszy chłopiec. Na górze zna- lazł piękny ogród, pełen warzyw i owoców.
Gdy na szczyt dotarł drugi chłopiec – zdysza- ny i spragniony – pierwszy poczęstował go swoimi warzywami i owocami, by ten podre- perował trochę swoje zdrowie.
Po gawędzie drużynowy pyta zuchy, dla- czego pierwszy chłopiec z taką łatwością do- tarł na górę. Jakie elementy jego diety spo- wodowały, że miał siłę i chęci do wspinania się na szczyt? Przy okazji można także obja- śnić zuchom niezrozumiałe słowa (np. dieta).
CZĘŚĆ I. RACJONALNE ODŻYWIANIE
GRY I ĆWICZENIA
Rozpoznawanie warzyw i owoców.
Aby zdrowo się odżywiać, zuchy powinny jeść dużo owoców i warzyw. Warto, aby na- uczyły się bezbłędnie je rozpoznawać. Do- skonaleniu tej umiejętności służą następują- ce ćwiczenia:
rozpoznawanie owoców i warzyw doty- kiem,
rozpoznawanie owoców i warzyw po sma- ku,
rozpoznawanie owoców i warzyw po za- pachu,
rozpoznawanie, z jakich owoców lub wa- rzyw zrobiony jest sok.
Obieranie jabłka. Każda szóstka otrzy- muje nożyk do owoców i jabłko. Wybrany zuch, dopingowany przez kolegów ze swojej szóstki, stara się tak obrać jabłko, by otrzy- mać jak najdłuższą obierkę.
Jedzenie jabłka zamocowanego na sznurku. Zuchy bez użycia rąk zjadają jabł- ka zawieszone na nitce. Wygrywa ten, kto pierwszy zje swoje jabłko.
MAJSTERKA
Zuchy wykonują rekwizyty potrzebne do zabawy: czapki kucharzy, tace, dekoracje sto- łu, materiały reklamowe.
ZABAWA TEMATYCZNA
Zuchowy bar. Zuchy dzielą się na grupy kucharzy, dekoratorów baru, kelnerów oraz przygotowujących reklamę baru i zdrowych potraw (lub poszczególnych ról podejmują się zuchy w szóstkach). Kucharze przygoto- wują sałatki owocowe, dekoratorzy urządza- ją zuchową restaurację i wykonują menu, kel- nerzy nakrywają do stołu i podają dania po otwarciu zuchowej restauracji, pracownicy reklamy wykonują plakaty i wymyślają hasła.
Nie wolno zapomnieć o zasadach higieny podczas przygotowywania i podawania po- siłków!
Przepisy na sałatki w zuchowym ba- rze:
Różowa sałatka. Składniki: pęczek rzodkiewek, jabłko, śmietana 18%, sól. Nale- ży utrzeć jabłko i rzodkiewkę na tarce o gru- bych oczkach, wymieszać, dodać śmieta- nę i sól. (Podczas używania przez dzieci tarki drużynowy musi zwrócić szczegól- ną uwagę na bezpieczeństwo zuchów).
Czerwona sałatka. Składniki:
puszka czerwonej fasoli, 3 średnie po- midory, 1 duża papryka, 1 mała czerwo- na cebulka, oliwa, natka pietruszki. Umy- te pomidory i paprykę należy pokroić w kostkę i włożyć do miski. Następnie trzeba dodać fasolkę (bez zalewy) i po- krojoną w kostkę cebulkę. Na koniec po- winno się dodać trochę oliwy, wymieszać i posypać pokrojoną natką pietruszki.
Sałatka owocowa. Składniki:
puszka ananasów, garść rodzynków, dwa banany, pomarańcza, obrane orzechy, dwie brzoskwinie, jogurt naturalny. Na- leży pokroić wszystkie owoce w kawał- ki, wrzucić do miski, a następnie posypać pokruszonymi orzechami i rodzynkami oraz dodać dwie łyżki jogurtu.
PIOSENKI I PLĄSY
Zuchy uczą się piosenki „Witaminki dla chłopczyka i dziewczynki”.
Spójrzcie na Jasia, co za chudzina, słaby, mizerny, ponura mina, a inni chłopcy silni jak słonie, każdy gra w piłkę lepiej niż Boniek!
Witaminki, witaminki dla chłopczyka i dziewczynki, wszyscy mają dziarskie minki, bo zjadają witaminki! (2x)
Aby zrealizować cykl zbiórek dotyczą- cy prawidłowego odżywiania, można zdoby- wać z gromadą sprawności „kuchcika” lub
„Ludwiczka-nowoczesnej gospodyni”.
Elementy związane z przygotowaniem po- siłków zawiera też np. program sprawności
„Robinsona” (przygotowanie posiłku z da- rów lasu).
Warto pamiętać o tematach związanych z dobrym odżywianiem i higienicznym przy- gotowaniem posiłków podczas zdobywania przez zuchy gwiazdek. Poniżej kilka pomysłów dla zuchów zdobywających gwiazdki.
Wiśnie i śliwki, chrupka marchewka, gruszka, pietruszka i kalarepka, kwaśne porzeczki, słodkie malinki, to wszystko właśnie są witaminki!
Witaminki, witaminki...
KRĄG RADY
Rozmowa o tym, jak należy się odżywiać i co to znaczy „zdrowe odżywianie”.
ZZZOIT
Obrzędowe zakończenie zbiórki – zgod- nie ze zwyczajem gromady.
Sprawności i gwiazdki
Zuch ochoczy:
będę pomagał w domu w przygotowaniu niedzielnego śniadania,
nauczę się nakrywać do stołu.
Zuch sprawny:
przygotuję podwieczorek na Dzień Matki, zrobię surówkę na rodzinny obiad.
Zuch gospodarny:
przygotuję teatrzyk o witaminkach, na wycieczce gromady razem z szóstką
zrobię zdrowe kanapki z przygotowanych produktów.
CZĘŚĆ I. RACJONALNE ODŻYWIANIE
PROPOZYCJE DLA HARCERZY I HARCERZY STARSZYCH
ĆWICZENIA
Kim witaminowy. Prowadzący ukła- da na środku harcówki produkty spożyw- cze, bogate w rozmaite witaminy. Uczestni- cy przez 3 minuty przyglądają się produktom.
Następnie prowadzący zakrywa je i prosi, aby harcerze w zastępach zapisali, jakie pro- dukty widzieli.
Utrudnieniem zadania jest konieczność przypisania do produktów witamin, które w nich występują.
Prawda-fałsz. Prowadzący dzieli uczest- ników na dwa zespoły. Ustawia je w dwóch rzędach. Po przeciwnych stronach harcówki znajdują się dwie plansze z napisami: prawda i fałsz. Kolejne pary z obu drużyn wysłuchu- ją przedstawionych twierdzeń. Następnie za- wodnicy biegną jak najszybciej do planszy, na której jest – ich zdaniem – prawidłowa od- powiedź:
Wegetarianizm to najzdrowszy sposób od- żywiania dla osób w każdym wieku (fałsz).
Witamina C nazywana jest witaminą mło- dości (prawda).
Najobfi tszy posiłek powinniśmy jeść póź- nym wieczorem (fałsz).
Codziennie należy spożywać dużo tłusz- czów (fałsz).
Dzieci powinny jeść masło (prawda).
Codziennie powinniśmy wypijać maksy- malnie szklankę wody (fałsz).
Jedzenie owoców pobudza ruchy jelit (prawda).
Główny posiłek powinno stanowić śniada- nie (fałsz).
Codziennie w diecie powinno występo- wać mięso (fałsz).
Przed każdym posiłkiem należy myć ręce (prawda).
Mleko zawiera bardzo dużo tłuszczów i jest niezdrowe (fałsz).
Białka stanowią składnik budulcowy orga- nizmu (prawda).
Tłuszcze są głównym składnikiem energe- tycznym (prawda).
Zwiad. Uczestnicy dzielą się na kilku- osobowe zespoły lub wykonują zadanie w zastępach. Każdy zespół otrzymuje dwa produkty spożywcze, np. jabłko z produk- cji ekologicznej i błyszczące jabłko z sadu na- wożonego sztucznie albo ciastko z otrębów i ciastko z kremem w ozdobnym opakowa- niu. Zespoły przeprowadzają zwiad na uli- cy lub osiedlu i pytają przechodniów, który z pokazywanych produktów woleliby zjeść.
Zapisują odpowiedzi i uzasadnienia (zapew- ne większość pytanych wybierze produk- ty ładniejsze lub ładniej opakowane). Po po- wrocie do harcówki ankieterzy opowiadają o wynikach swoich badań i zastanawiają się, co powoduje takie wybory.
Czy wiesz, co jesz? Na środku harców- ki leżą rozmaite opakowania po produktach spożywczych. Zadaniem harcerzy jest do- wiedzieć się, co oznaczają użyte na opako- waniu określenia dotyczące składników pro- duktów (można korzystać z przygotowanych książek i internetu). Zadanie to ma na celu uświadomienie konieczności zwracania uwa- gi na skład kupowanych produktów.
Harcerze powinni znaleźć na opakowa- niach oznaczenia substancji, które mogą być szkodliwe, np.:
substancje E 110, E 122, E 123, E 127, E 131, E 132, E 142, E 151, E 210, E 211, E 212, E 213, E 214, E 215, E 217, E 218, E 219, E 310, E 311, E 312, E 320 i E 321 mogą spowodować alergie,
substancje E 220, E 221, E 222, E 223, a także E 224 niszczą witaminę B1, mogą powo- dować bóle głowy,
substancje E 250, E 251 i E 252 w organi- zmie mogą być rakotwórcze,
substancji E 338, E 339, E 340, E 341, E 442, E 450, E 1411, E 1412, E 1413, E 1414, E 1442 należy unikać w diecie ubogiej w fosfat, znaczna ilość substancji E 621, E 622, E 623,
E 624 i E 625 może spowodować bóle gło- wy i podrażnienie nerwów,
substancje E 952 i E 954 mogą być szkodli- we, jeżeli przekroczy się dawkę dzienną.
SPRAWNOŚCI
Pozyskaniu wiedzy i umiejętności związa- nych ze zdrowym odżywianiem może służyć zdobywanie sprawności „kuchcika”, „ku- charza” i „kuchmistrza”.
STOPNIE
Do prób na stopnie można włączyć np. ta- kie zadania:
dowiem się, jakie potrawy są charaktery- styczne dla mojego regionu,
przygotuję zbiórkę zastępu na temat po- traw w wybranym kraju,
przygotuję zdrowy posiłek dla rodziny, tylko raz w tygodniu będę jadł słodycze, nie będę jadał posiłków z fastfoodów, będę zabierał do szkoły drugie śniadanie, nauczę się przyrządzać pięć zdrowych po-
traw,
poznam zasady dobrego żywienia,
zaproszę na zbiórkę wegetarianina, który opowie o swojej diecie,
nauczę się planować swój jadłospis, przygotuję jadłospis na biwak drużyny,
z wyliczeniem wartości energetycznej spo- żywanych produktów i kosztów posiłków, przeprowadzę w drużynie lub klasie kon-
kurs kulinarny,
nauczę się gotować pięć potraw obiado- wych.
ZADANIA ZASTĘPU
Można też zrealizować zadanie zastępu związane ze zdrowym odżywianiem, np.:
przygotowanie poczęstunku na imprezie w szczepie lub szkole,
przygotowanie dla przedszkolaków lub gromady zuchowej przedstawienia na te- mat zdrowego żywienia (wraz z sałatko- wym poczęstunkiem).
CZĘŚĆ I. RACJONALNE ODŻYWIANIE
PROJEKTY STARSZOHARCERSKIE
Zdrowe żywienie to świetny temat na projekt. Oto przykładowe pomysły:
Zorganizujcie w swoim środowisku (np. w szkole, na osiedlu) piknik, podczas którego zaoferujecie uczestnikom zdrowe przekąski i napoje. Zaproście do współpracy producenta zdrowej żywności, lekarza i die- tetyka, którzy zechcą udzielać rad. Przygotuj- cie konkursy dla dzieci i dorosłych.
Zorganizujcie warsztaty kulinarne, rozwijające wiedzę o żywieniu i umiejętności gotowania. Może czyjaś mama podejmie się poprowadzenia takich warsztatów?
Zorganizujcie spotkanie ze specjali- stą, który przedstawi zagrożenia związane ze złym odżywianiem (anoreksja, bulimia, oty- łość, anemia) i powie, jak się przed nimi za- bezpieczyć.
PROPOZYCJE DLA WĘDROWNIKÓW
KUCHNIA NA OBOZIE WĘDROWNYM Zdarza się, że obóz wędrowny to czas, kiedy zapomina się o zdrowym odżywianiu, spożywając głównie makarony, sosy z papier- ka i mielonkę w puszce. A przecież to świet- na okazja, by podszkolić się z zakresu zagad- nień zdrowego odżywiania!
Oto kilka rad, które pomogą racjo- nalnie prowadzić żywienie na obozie wędrownym:
należy dbać o urozmaicenie posiłków, przed wędrówką należy pamiętać o śnia-
daniu (30% racji dziennej), potem o obie- dzie (następne 30–35%), podwieczorku (5–10%) i kolacji (30% racji dziennej), trzeba planować zawsze odpowiednią
ilość czasu na przygotowanie i zjedzenie posiłków, jedzenie w pośpiechu nie sprzy- ja zdrowiu,
nie wolno zapominać o warzywach – moż- na dodawać je do kanapek, a do ciepłych posiłków przygotowywać surówki, aby wzmocnić siły w trakcie wędrówki,
można jeść rodzynki, suszone owoce, orze- chy, banany, płatki kukurydziane i musli, po forsownym marszu nie wolno rzucać
się na lody, hot-dogi i colę, to może skoń- czyć się źle dla żołądka,
warto kosztować potraw regionalnych, oczywiście przyrządzanych w higienicz- nych warunkach,
trzeba upewnić się, czy ktoś z uczestni- ków wędrówki z uwagi na swój stan zdro- wia nie wymaga określonej diety. Często należy niezbędne produkty zabrać ze sobą z domu, bo nie można ich dostać na tra- sie wędrówki,
warto zamiast słodyczy jeść owoce, do- starczają one także potrzebnej organi- zmowi wody,
trzeba codziennie wypijać co najmniej 2 l wody (a nie słodkich napojów gazowa- nych!), jednak bezwzględnie musi ona po- chodzić z pewnego źródła,
zawsze należy dokładnie myć menażki po posiłku i ręce przed jedzeniem. Zaniedba- nie higieny prowadzi wprost do proble- mów gastrycznych, a nawet poważnych chorób.
Propozycje na obóz wędrowny lub rajd:
Kanapka z tuńczykiem. Składniki:
chleb pełnoziarnisty, tuńczyk w sosie wła- snym, koncentrat pomidorowy. Tuńczyka mieszamy z koncentratem i powstałą pastą smarujemy kanapkę, jemy z warzywami.
Bruschetta z pomidorami. Skład- niki: kilka kromek chleba pełnoziarnistego, 4 dojrzałe pomidory, 2 ząbki czosnku, 2 łyż- ki ziół (prowansalskie lub oddzielnie ore- gano, tymianek, bazylia), sól, pieprz do sma- ku. Należy posiekać zioła, dodać wyciśnięty czosnek, upiec kromki chleba na ogniu, po- midory umyć i wrzucić do wrzącej wody na 1 min, obrać je ze skórek, usunąć nasio- na, pokroić w kostkę i wymieszać z ziołami i czosnkiem, masę ułożyć na upieczonym chlebie, udekorować listkami bazylii.
Pasta jajeczna. Składniki: 4 jaja, szczypiorek lub dymka, sól, pieprz, ewen- tualnie majonez. Jaja ugotować na twardo, pokroić w drobną kostkę, dodać sól, pieprz i pokrojony szczypiorek, a jeśli pasta jest za sucha, dodać troszkę majonezu.
Jajka z orzechami. Składniki: 2 jaj- ka, łyżka orzeszków ziemnych (solonych).
Jaja należy ugotować i przestudzić, obrać
ze skorupek i przekroić na pół wzdłuż dłuższego boku, wyciągnąć żółtko, orzesz- ki zmielić najdrobniej jak się da i wymie- szać z żółtkami, schować masę z powro- tem do jajka.
Chłodnik ogórkowy. Składniki:
zielony ogórek, koper, 2 łyżki octu winne- go, pieprz, sól, jogurt naturalny – najwyżej 1,5% tłuszczu, mleko – najwyżej 1,5% tłusz- czu. 3/4 ogórka należy utrzeć, lekko posolić, wymieszać i odstawić na 10 minut. Następ- nie trzeba odcedzić, doprawić, dodać koper, dolać jogurt, dokładnie wymieszać i schło- dzić. Mleko można dodać tuż przed poda- niem, dodatkowo ozdobić plasterkami z po- zostałej części ogórka i koprem.
Kuskus z warzywami. Składniki:
kuskus, dwie papryki (czerwona i zielona), cebula, groszek (świeży lub z puszki), prze- cier pomidorowy lub pomidory w kawał- kach, odrobina oliwy z oliwek, sól, pieprz i co kto lubi jako przyprawy. Cebule oraz papryki pokroić, cebulę zeszklić, dodać pa- pryki, chwilę smażyć, dodać pomidory i gro- szek, dusić pod przykryciem. Kaszę ugoto- wać zgodnie z informacją na opakowaniu, polać duszonymi warzywami i doprawić do smaku.
SŁUŻBA
Wędrownicy mogą podjąć na przykład ta- kie działania:
organizowanie pomocy żywnościowej dla najuboższych (z uwzględnieniem tego, aby pomoc była racjonalna i potrzebujący otrzymali konieczne wartości odżywcze), przygotowanie cyklu audycji radiowych lub
prezentacji dotyczących zdrowego żywie- nia,
pomoc w założeniu i utrzymaniu ogro- du warzywnego dla domu dziecka, domu opieki itp.,
WYCZYN
Wędrowniczym wyczynem może być:
pobicie rekordu w najdłuższym niejedze- niu słodyczy,
przygotowanie festiwalu zdrowej żywno- ści (w szkole, na osiedlu, w mieście).
STOPNIE
Temat zdrowego odżywiania można uwzględnić w próbach na stopień harcerza orlego („pracuję nad swoim charakterem, wyrabiając hart ducha i silną wolę – dokona- łem próby samego siebie”).
CZĘŚĆ I. RACJONALNE ODŻYWIANIE
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA I RACJONALNY WYPOCZYNEK
CZĘŚĆ II
GARŚĆ WIEDZY
Systematyczny udział w zajęciach ruchowych:
kompensuje rozmaite negatywne czyn- niki współczesnego życia (jak zbyt du- że obciążenie pracą umysłową i zwią- zane z tym unieruchomienie, a także nadmiar stresu),
zapobiega wystąpieniu niektórych za- burzeń (np. układu ruchu, otyłości), zmniejsza ryzyko występowania miaż-
dżycy i związanych z nią chorób ukła- du krążenia,
jest elementem terapii wielu chorób, rozwija wolę i koncentrację,
rozwija sferę emocjonalną (przeżywa- nie ruchu, radość z sukcesów, podziw dla zwycięzców),
kształtuje postawy społeczne (uczy po- szanowania reguł, czystej gry, współ- działania w zespole),
rozwija intelekt (poznanie przepisów, taktyki gry, doskonalenie zmysłów), rozwija poczucie estetyki ruchu.
Chcemy promować formy aktywnego wypoczynku, które są jednocześnie atrakcyjne i dostępne – bez konieczności ponosze- nia dużych nakładów fi nansowych i organizacyjnych.
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA
Ruch jest naturalną potrzebą człowie- ka, ważną w każdym okresie życia. Aktyw- ność fi zyczna jest niezbędna do prawidłowe- go i wszechstronnego rozwoju:
somatycznego (stymuluje wzrastanie, har- monijny rozwój ciała),
intelektualnego (umożliwia poznanie śro- dowiska, zjawisk, sprzyja nauce rozwiązy- wania problemów),
psychicznego (stwarzając sytuacje, w któ- rych dziecko uczy się pokonywać trudno- ści, walczyć ze zmęczeniem, stresem, kon- trolować emocje),
społecznego (ucząc samokontroli i za- sad życia w grupie).
Poziom aktywności fi zycznej dzieci i młodzieży w Polsce jest niski. Aktywność fi zyczna dziewcząt jest niższa niż chłop- ców i wyraźnie maleje z wiekiem.
Młodzież z reguły nie posiada w swoim otoczeniu dobrych wzorców aktywnego wy- poczynku. Niepokoi coraz większe unieru- chomienie dzieci związane z oglądaniem te- lewizji i korzystaniem z komputera oraz mały udział w zajęciach ruchowych o dużej inten- sywności wysiłku, niezbędnych do kształto- wania wytrzymałości i wydolności fi zycznej.
W rezultacie małej aktywności fi zycznej w dzieciństwie i młodości występują zabu- rzenia związane z brakiem aktywności – oty- łość, zaburzenia układu ruchu oraz choroby układu krążenia.
CECHY MOTORYCZNE
Cechy te charakteryzują czynności narzą- du ruchu człowieka i określają jego poten- cjalne możliwości. Są to:
siła – zależy od siły skurczu mięśnia, a ta od jego powierzchni, przekroju, ilości oraz synchronizacji pracujących włókien mię- śniowych, długości mięśnia i prędkości jego skracania. Możliwości siłowe mięśnia mo- gą być zwiększane przez odpowiednie ćwi- czenia,
CZĘŚĆ II. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA I RACJONALNY WYPOCZYNEK
Przygotowując zajęcia sportowe, należy tak je dobierać, aby równomiernie rozwija- ły wszystkie cechy motoryczne.
PROPOZYCJE DLA ZUCHÓW Cykl sprawnościowy „olimpijczyk”
FABUŁA
Gromada spotyka się ze sportowcem. Następnie zuchy posta- nawiają założyć własny klub, w którym będą przygotowywać się do zuchowej olimpiady. Wkrótce jednak z ich klubowej fl agi zni- ka w tajemniczy sposób pięć kół olimpijskich. Zuchy wyruszają na poszukiwania, jednocześnie cały czas nie ustają w przygoto- waniach do olimpiady. Okazuje się, że ze zniknięciem kół olimpij- skich mieli związek starożytni Grecy, nie do końca rozumiejący zmiany, jakie zaszły w organizacji igrzysk i dyscyplinach olimpij- skich od ich czasów. Na szczęście zuchy nawiązują porozumienie ze starożytnymi, odzyskują zaginione koła i biorą udział w olim- piadzie.
wytrzymałość – czyli odporność orga- nizmu na zmęczenie. Zależy od wydolno- ści układu ruchu, oddechowego i krążenia, a także przystosowania psychicznego, szybkość – jest to największa prędkość,
jaką ćwiczący może uzyskać w danym ru- chu,
zwinność – zdolność dostosowania ak- tywności ruchowej do zmieniających się warunków otoczenia.
Staraj się wykształcić u zuchów i har- cerzy nawyk uprawiania sportu przez ca- łe życie. Sporty całego życia mają większą wartość niż sporty wyczynowe, z który- mi zrywa się po zakończeniu kariery.
Zbiórka 1. Zakładamy Zuchowy Klub Sportowy
Na zbiórce zuchy dowiadują się, że systematyczne ćwiczenia przyczyniają się do zachowania zdrowia oraz że osiągnięcia spor- towe mogą być źródłem wielkiej satysfakcji.
ZZZOIT
Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki – zgod- nie ze zwyczajami przyjętymi w gromadzie.
GAWĘDA
Przybyły na zbiórkę sportowiec opowia- da o treningach, zawodach i przygotowa- niach do olimpiady.
GRY I ĆWICZENIA
Zuchy przedstawiają się gościowi:
Powtarzanie imion i gestów. Jed- na osoba wypowiada swoje imię i wykonuje gest związany z konkretną dyscypliną spor- tową (można wcześniej rozdać zuchom kart- ki z nazwami dyscyplin), następna powtarza po niej, dodaje swoje imię i kolejny gest.
Kogo brakuje. Zuchy biegają w takt mu- zyki. Kiedy dźwięki (może to być grzechotka lub tamburino) cichną, zuchy przykucają i za- mykają oczy. Drużynowy zakrywa wtedy jed- ną osobę kocem, pozostałe zuchy odgadują, kto jest pod kocem.
PIOSENKI I PLĄSY
Uczestnicy zbiórki uczą się piosenki „Zu- chy sportowcy”.
Jesteśmy w piłce świetni, pływania znamy styl, bez nas zawodów nie ma, mistrzami chcemy być.
Sportowcy z naszej szóstki najlepsi w drużynie, sportowcy z naszej szóstki najlepsi z wszystkich są.
Hej, ha, hej, my, zuchy sportowcy – trening, gdy wolny czas, hej, ha, hej, my, zuchy sportowcy – rekord musi być nasz!
Skaczemy w dal i w górę, rowerem gnamy w przód i mamy też odwagę, by skoczyć w rzeki nurt.
Sportowcy...
Dążymy za mistrzami, gdyż wzorem dla nas są, walczymy o sekundy, a nogi same mkną.
Sportowcy...
GAWĘDA
Gość opowiada teraz zuchom o symbolu igrzysk olimpijskich. Zuchy dowiadują się, że każde koło oznacza jeden kontynent. Spor- towiec w uznaniu entuzjazmu zuchów wrę- cza im fl agę olimpijską.
Zuchy przechodzą na boisko, gdzie odby- wają swój pierwszy olimpijski trening.
PIOSENKI I PLĄSY
Na rozgrzewkę zuchy wykonują pląs „Olim- pijczyk” lub inny o tematyce sportowej.
Olimpijczyk ze mnie będzie, Będą o mnie pisać wszędzie, Gdy zdobędę medal złoty, W świecie głośno będzie o tym, Do treningu się przyłożę, Kiedyś Grecję ujrzę może.
Już zaczynam rzucać dyskiem, Więc rekordom biada, Oszczep leci nad boiskiem, A kula hen pada.
Gdy podnoszę sztangę w górę, Entuzjazm wybucha,
Wszyscy „brawo” krzyczą chórem, Zuch jest z tego zucha.
Po mistrzowsku szablą władam, Jak mistrz olimpiady,
Gdy do ćwiczeń się przyłożę, Każdemu dam rady.
Opis. Zuchy idą po okręgu i w tempie melodii klaszczą rytmicznie dłońmi nad gło- wami.
Na słowa „gdy zdobędę medal złoty” sta- ją twarzami do środka okręgu i przykładają dłoń do lewej piersi.
Na słowa „w świecie głośno będzie o tym”
okręcają się dookoła własnej osi, pokazując prawą ręką na „cały świat”.
CZĘŚĆ II. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA I RACJONALNY WYPOCZYNEK
Zwrotka I. W czasie pierwszego wersu zuchy wykonują obrót, następnie wyrzut – jak przy rzucie dyskiem. W czasie drugiego wersu przykładają dłoń do oczu i patrzą, jak daleko poszybował dysk. Podczas kolejnych wersji wykonują rzut oszczepem i kulą.
Zwrotka II. Zuchy pochylają się do zie- mi, podnoszą sztangę na pierś, następnie
„wyciskają” ją w górę. Wszystko to w czasie dwóch wersów. Następne dwa wersy – zu- chy, stojąc w miejscu, biją brawo.
Zwrotka III. W trakcie pierwszego wer- su zuchy wykonują szereg cięć szablą, przy wersie drugim – ukłon szablą przed siebie.
W czasie trwania dwóch ostatnich wersów zuchy wykonują cztery wypady z pchnięciem do przodu.
GRY I ĆWICZENIA
Zuchy przeprowadzają wstępny tre- ning:
ćwiczenia w biegu, ćwiczenia ramion,
ćwiczenia tułowia (skłony w przód i w tył, skłony boczne, ruchy rotacyjne),
ćwiczenia mięśni grzbietu, ćwiczenia równoważne, ćwiczenia w podporach, ćwiczenia skoczne.
KRĄG RADY
Zuchy postanawiają założyć własny klub sportowy, wymyślają nazwę, decydują, jakie sekcje będą w nim działać (np. pływacka, lek- koatletyczna, strzelecka). Ustanawiają też ko- deks sportowca i ustalają, że systematycznie będą odbywać treningi. Postanawiają na na- stępnej zbiórce wybrać się na basen. Wymy- ślają okrzyk, który będzie powitaniem gro- mady na zbiórkach sportowych (np. „Zuchy sportowcy – to my!”) i postanawiają, że bę- dą się żegnać i witać zgromadzone wokół fl a- gi olimpijskiej.
ZZZOIT
Obrzędowe zakończenie zbiórki przyję- tym okrzykiem.
Zbiórka 2. Dzień Wielkiej Wody
Zbiórka odbywa się na basenie. Należy uprzedzić o tym zu- chy, aby mogły się odpowiednio przygotować, trzeba również po- rozmawiać z ich rodzicami i dowiedzieć się, czy dzieci nie mają przeciwwskazań lekarskich do zajęć w wodzie. Podczas zbiór- ki bezwzględnie trzeba pamiętać, że ćwiczenia w wodzie mu- szą odbywać się pod opieką ratownika. Nie należy też za- pomnieć o rozgrzewce przed wejściem do wody (pląs, kilka ćwiczeń) oraz o tym, że jednorazowo zuchy spędzają w wodzie nie więcej niż 15 minut. Zbiórka pomoże przyzwyczaić dzieci do pewnych zachowań związanych z wodą – nie skaczemy do nie- znanej wody, nie podtapiamy innych, przed kąpielą i po niej usta- wiamy się w szeregu i odliczamy.
ZZZOiT
Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki okrzy- kiem „Zuchy sportowcy – to my!”.
GAWĘDA
Spotkanie z pływakiem. Pływak opowiada zuchom o tym, jak ważna jest dla ludzi woda, ale też zwraca uwagę na związane z nią nie- bezpieczeństwa.
GRY I ĆWICZENIA
Woda-ląd. W wodzie na zuchy może czyhać wiele niebezpieczeństw, wtedy trze- ba umieć szybko wydostać się na ląd. Na zie- mi należy zaznaczyć linię oddzielającą wodę i ląd. Na hasło „ląd” lub „niebezpieczeń- stwo” zuchy przeskakują na drugą stronę li- ny, na hasło „woda” lub „niebezpieczeństwo minęło” wskakują z powrotem do wody. Kto się zagapi – odpada. Ta zabawa jest świetną rozgrzewką przed wejściem do prawdziwej wody.
Węże morskie. Szóstki ustawiają się w wodzie gęsiego, trzymając się w pasie. Na hasło „węże wypływają” biegną do stojącej w wodzie chorągiewki, okrążają ją, następnie wracają na start. Zabawa powinna się odby- wać w płytkiej wodzie, sięgającej najwyżej do kolan.
Ćwiczenia pływackie:
sztafeta z deską,
kto dłużej utrzyma się na plecach (brzuch nad wodą) bez poruszania rękami i nogami, kto potrafi usiąść na dnie,
kto zrobi przewrót pod wodą,
kto sprawniej wykona slalom pływacki między nogami kolegów,
kto dalej przepłynie pod wodą.
Po skończonym treningu zuchy przygoto- wują się do pożegnania. Rozwijając fl agę, za- uważają, że nie ma na niej olimpijskich kół.
KRĄG RADY
Zuchy postanawiają, że na następnej zbiór- ce wyruszą na poszukiwania zaginionych kół olimpijskich. Przy okazji dochodzą do wnio- sku, że niewiele jeszcze wiedzą o igrzyskach i przypuszczają, że może dlatego koła znik- nęły z fl agi.
ZZZOiT
Obrzędowe zakończenie zbiórki okrzy- kiem „Zuchy sportowcy – to my!”.
Zbiórka 3. Wyruszamy na poszukiwania pięciu kół olimpijskich
Podczas zbiórki zuchy rozpoczynają poszukiwania kół olimpij- skich i poznają historię igrzysk olimpijskich.
ZZZOIT
Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki okrzy- kiem „Zuchy sportowcy – to my!”.
ZWIAD
Zuchy przygotowują się do poszukiwania kół olimpijskich. Najpierw idą do biblioteki (np. szkolnej), gdzie między książkami zostały ukryte różne informacje dotyczące igrzysk,
dyscyplin sportowych itp. oraz wskazówki, gdzie dalej szukać wiadomości.
MAJSTERKA
Zuchy przygotowują kronikę igrzysk, wkle- jają do niej zdobyte informacje. Każdy zuch wykonuje rysunek pokazujący jedną dyscy- plinę, wszystkie karty zuchy składają w jed- ną księgę.
CZĘŚĆ II. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA I RACJONALNY WYPOCZYNEK
GRY I ZABAWY
Zuchy przeprowadzają mały trening ogól- norozwojowy.
KRĄG RADY
Podsumowując zbiórkę, zuchy opowiada- ją, czego dowiedziały się o olimpiadach.
ZZZOIT
Obrzędowe zakończenie zbiórki.
Zbiórka 4. W starożytnej Grecji
Podczas zbiórki zuchy dowiadują się, kto stoi za zniknięciem kół, wyruszają w przeszłość, spotykają mieszkańców starożytnej Grecji, odwiedzają Olimpię, Ateny, Delfy, Istmię i Nemeę – mia- sta, gdzie organizowano zawody sportowe, wreszcie znajdują za- giniony symbol olimpijski i szczęśliwie powracają do domu.
ZZZOIT
Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki okrzy- kiem „Zuchy sportowcy – to my!”.
GAWĘDA
Zuchy otrzymują od tajemniczego przyja- ciela list ze wskazówką, gdzie szukać kół.
ZWIAD
Zuchy udają się we wskazane miejsce i znaj- dują wehikuł czasu. Korzystając z niego, prze- noszą się do starożytnej Grecji. W odległej epoce spotykają tajemniczego przyjaciela, któ- ry dowiedział się o poszukiwaniach i chce im pomóc. Będzie przewodnikiem zuchów po starożytnej Grecji.
GRY I ZABAWY
Zabawy i ćwiczenia odbywają się w kon- wencji wędrówki po starożytnej Grecji. Naj- lepiej urządzić je w lesie lub parku, gdzie w pewnej odległości od siebie rozmieszczo- ne zostały greckie miasta. Zuchy otrzymują mapę i wędrują od miasta do miasta (szóst-
kami lub całą drużyną), dowiadując się, jakie igrzyska tam organizowano. W poszczegól- nych miastach zuchy spotykają greckich za- wodników, którzy opowiadają o igrzyskach.
Ateny. Tu uroczyste igrzyska odbywa- ły się co cztery lata, w trzecim roku olim- piady. Na wzór igrzysk ateńskich dla zuchów zostały przygotowane:
Zawody muzyczne. Zuchy powtarzają melodię lub wystukany rytm.
Zawody przewodników procesji. Zu- chy stoją w kręgu, jedna osoba wychodzi, spośród pozostałych należy wybrać prze- wodnika procesji, który będzie pokazywał gesty do powtarzania (np. klaskanie, pstryka- nie palcami), starając się to robić w sposób na tyle dyskretny, żeby osoba, która wróci do kręgu, nie zauważyła od razu, kto jest prze- wodnikiem.
Delfy. Tu odbywały się igrzyska ku czci Apollina. Na początku były to tylko za- wody poetycko-muzyczne, później także wy- ścigi na wozach. Na zuchy czekają następują- ce konkurencje:
Sztafeta poetów. Na kartkach zostały zapisane różne słowa. Zuchy stoją szóstka- mi, w rzędach. Na sygnał pierwszy zuch do- biega do kartki, dopisuje rym (ma na to np.
10 sekund) i wraca, potem biegnie następny.
Zabawa może trwać określony czas (wtedy wygrywa szóstka z największą liczbą rymów) lub do momentu, kiedy pierwsza szóstka skończy bieg.
Ślepe konie. Zuchy dobierają się parami, jeden zostaje koniem, drugi jeźdźcem. Koń ma zawiązane oczy, w wyciągniętych pozio- mo rękach trzyma kij. Do końców kija przy- wiązane są sznurki, za które będzie pociągał jeździec. Zadanie polega na przejściu między przeszkodami w taki sposób, by żadnej nie przewrócić. Jeździec porozumiewa się z ko- niem, pociągając sznurkami w lewo, w prawo oraz wydając komendy: „prrr” i „wio”. Liczy się dokładne omijanie przeszkód oraz czas pokonania trasy.
Istmia. Tu odbywały się igrzyska ku czci Posejdona, władcy rzek, mórz, wysp i pół- wyspów. W trakcie igrzysk rozgrywano za- wody gimnastyczne, muzyczne i hippiczne:
Na koń! Zuchy stają parami w kręgu, je- den za drugim, przodem do środka. Zuch z przodu (wewnątrz kręgu) jest koniem, za nim stoi jeździec. Na hasło „na koń!” jeźdź- cy biegną dookoła kręgu (zgodnie z ruchem wskazówek zegara), dopadają do swego partnera, obiegają go naokoło, przechodzą mu między nogami, opierają dłonie na jego ramionach i podskakują.
Nemea. Główną dyscypliną urządza- nych tu igrzysk były zapasy:
Mocowanie. Dwóch uczestników stoi wewnątrz zaznaczonego kręgu, każdy stara się wypchnąć drugą osobę poza narysowa- ny okrąg. Kto pierwszy dotknie ziemi na ze- wnątrz, przegrywa.
Olimpia. Tu co cztery lata odbywa- ły się najważniejsze greckie igrzyska – ku czci Zeusa. Okres między nimi nazywano olim-
piadą. W czasie tych igrzysk ogłaszano w Gre- cji „święty pokój”, by zapewnić bezpieczeń- stwo wszystkim zdążającym do Olimpii. Tu na zuchy czeka:
Bieg hoplitów (ciężkozbrojnej piechoty greckiej). Zuchy stoją w dwóch rzędach, każ- dy trzyma szyszkę. Ścigają się kolejne oso- by z obu rzędów. Zuchy dobiegają do linii, na której leży zbroja zrobiona z kartonu, za- kładają ją, dobiegają do mety, wrzucają szysz- kę do kosza i wracają, zostawiając zbroję w miejscu, w którym leżała. Wygrywa rząd, któ- ry pierwszy wrzuci wszystkie swoje szysz- ki do kosza,
W każdym mieście zuchy w nagrodę za wytrwałość w poszukiwaniach otrzymują wie- niec (laurowy, z drzewa oliwnego, bluszczo- wy) w innym kolorze, jednocześnie dzielą się z Grekami swoimi wiadomościami na temat współczesnych olimpiad.
KRĄG RADY
Podsumowując wędrówkę po greckich miastach, zuchy zauważają, że pięć wieńców, które otrzymały, układa się w znajomy sym- bol... Zuchy uznają, że spełniły swoje zadanie i mogą powrócić do domu.
ZZZOIT
Obrzędowe zakończenie zbiórki okrzy- kiem „Zuchy sportowcy – to my!”.
CZĘŚĆ II. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA I RACJONALNY WYPOCZYNEK
Zbiórka 5. Wielkie Igrzyska Zuchowe
ZZZOIT
Obrzędowe powitanie okrzykiem „Zuchy sportowcy – to my!” i uroczyste rozpoczę- cie igrzysk.
Zuchy zapalają znicz olimpijski. W tym czasie na maszcie powinna znaleźć się zucho- wa fl aga olimpijska z odzyskanymi kołami.
ZUCHOWY TEATR
Prezentacja zawodników. Szóstki przy- gotowują i pokazują krótkie scenki przedsta- wiające dyscypliny sportowe.
GRY I ĆWICZENIA
Dyscypliny „zespołowe” (tzn. takie, do których potrzeba większej liczby zuchów):
bieg w workach, bieg z przeszkodami, sztafeta.
Dyscypliny indywidualne:
skok w dal, pchnięcie kulą, rzut oszczepem, łucznictwo,
strzelanie (np. z procy do balonika), wioślarstwo na sucho (zuchy wiosłem
strącają przedmiot leżący na pniu przed
nimi, wiosłem przetaczają piłkę między przeszkodami itp.).
Na koniec następuje ogłoszenie zwycięz- ców w poszczególnych dyscyplinach, wrę- czenie medali i nagród. To bardzo uroczy- sty moment. Zwycięzcy zostają wywołani na podium, udekorowani medalami i wieńcami.
Wszystkie zuchy otrzymują dyplom uczest- nictwa w igrzyskach.
KRĄG RADY
Zuchy dzielą się swoimi wrażeniami z za- wodów, a drużynowy zwraca uwagę na to, że w rywalizacji obowiązywały zasady fair play. Podkreśla też, że satysfakcję z uczest- nictwa w olimpiadzie odczuwają wszyscy za- wodnicy, nie tylko zwycięzcy.
ZZZOIT
Przyznanie zuchom sprawności „olimpij- czyka”. Igrzyska zostały zakończone, zuchy opuszczają fl agę i po raz ostatni stają wo- kół niej, by się pożegnać okrzykiem „Zuchy sportowcy – to my!”.
Zuchy poznają tradycję znicza olimpijskiego oraz biorą udział w różnych konkurencjach ruchowych, ucząc się rywalizacji z za- chowaniem zasad fair play.
Sprawności i gwiazdki
Zbiórki poświęcone aktywności fi zycznej można zorganizować, zdobywając z groma- dą sprawność „wszędobylskiego”, a także
„sportowca”. Znajdzie się też wiele spraw- ności zdobywanych indywidualnie, podejmu- jących tę tematykę, np. „pływak”, „gimna- styk”, „higienista”, „lekkoatleta”.
Drużynowy powinien również pamiętać, że w programie gwiazdek zuchowych znaj- duje się punkt „Tworzenie nawyku aktywne- go spędzania czasu, głównie na świeżym po- wietrzu”, do którego można dobrać wiele ciekawych zadań, dostosowanych do indywi- dualnych predyspozycji i potrzeb dzieci.
PROPOZYCJE DLA HARCERZY I HARCERZY STARSZYCH
ĆWICZENIA
Berek w slalomie. Gra odbywa się na boisku do siatkówki, potrzebne są 2 piłki oraz 4–6 chorągiewek. Uczestniczą w niej dwie drużyny o równej liczbie zawodników.
Należy wyznaczyć oddzielne linie startu dla każdej drużyny, odległe od siebie o 2 m. Od- ległość między chorągiewkami ustawionymi wzdłuż trasy powinna wynosić 2–3 metry.
Zawodnicy jednej drużyny występują w ro- li „berków”, drugiej – uciekających. Jeden za- wodnik z każdej drużyny ustawia się na swo- jej linii startu.
Na sygnał prowadzącego jeden zawodnik zaczyna gonić drugiego. Obaj biegną między chorągiewkami. Jeżeli uciekający zawodnik drużyny nie pozwoli się dotknąć, zdobywa dla drużyny 1 pkt. Jeżeli „berek” dogoni ucie- kającego, to z kolei on zdobywa punkt dla swego zespołu. Tak kolejno startują wszyscy zawodnicy. Po zmianie ról sumuje się punk- ty. Wygrywa drużyna, której zawodnicy zdo- byli ich więcej. Prowadzący grę przy doborze w pary powinien uwzględnić warunki fi zycz- ne zawodników.
Turniej zastępów. Każdy zastęp otrzy- muje wykaz punktów, na których dostanie do wykonania zadanie. Zadania będą ocenia- ne, a zwycięzcy otrzymają nagrody. Opis za- dań na poszczególnych punktach:
piłka nożna:
wbicie jak największej liczby goli osobie prowadzącej w ciągu 5 minut,
podbicie piłki do nogi jak największą licz- bę razy,
koszykówka:
wrzucenie piłki do kosza jak największą liczbę razy w ciągu 5 minut,
bieg:
przebiegnięcie w jak najkrótszym czasie wyznaczonego dystansu,
kręgle:
zbicie jak największej liczby kręgli w jak najmniejszej liczbie rzutów,
ping-pong:
podbicie piłeczki ping-pongowej jak naj- większą liczbę razy,
rzut do celu:
trafi enie do celu jak największą liczbę ra- zy – przy ograniczonej możliwości rzu- tów (np. każdy członek zastępu może rzu- cić dwa razy),
badminton:
podbicie lotki jak największą liczbę razy, odbicie lotki w parze jak największą licz-
bę razy, tenis:
podbicie piłki tenisowej jak największą liczbę razy,
odbicie piłki tenisowej o ścianę jak naj- większą liczbę razy,
strzelanie z łuku:
strzelenie do celu jak największą liczbę ra- zy przy ograniczonej liczbie strzał do wy- korzystania,
skok w dal:
każdy zastęp wystawia taką samą liczbę osób skaczących w dal, przy czy każda na- stępna osoba zaczyna skakać z miejsca, w którym skończyła osoba poprzednia.
SPRAWNOŚCI
Warto zwrócić uwagę na sprawności tu- rystyczne oraz sportowe, np. „łazik”, „spor- towiec”, „pływak”, „włóczęga”, „nar- ciarz”.
STOPNIE
Wiele działań z zakresu rozwoju fi zyczne- go można uwzględnić w próbach na stopnie:
systematycznie uczestniczę w zajęciach ruchowych (np. gimnastyka, gra w piłkę,
CZĘŚĆ II. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA I RACJONALNY WYPOCZYNEK
jazda na rowerze, aerobik, jazda na rol- kach),
dbam o higienę osobistą i zapobiegam prze- ziębieniom, odpowiednio się ubierając, wiem, jakie zmiany rozwojowe zachodzą
u dziewcząt (chłopców) w moim wieku.
Staram się poznać potrzeby i możliwości swojego organizmu.
regularnie uprawiam wybraną dziedzinę sportu lub aktywności ruchowej. Popra- wiłem swoje osiągnięcia,
dbam o zdrowie i pamiętam o aktywnym odpoczynku, odpowiedniej ilości snu, pra- widłowym odżywianiu się, umiem radzić sobie z problemami okresu dojrzewania, brałem udział w organizacji wycieczki za-
stępu lub drużyny,
potrafi ę udzielić pierwszej pomocy, w ra- zie potrzeby potrafi ę zastosować resu- scytację.
ZADANIA ZASTĘPU
Można także zrealizować zadania zastę- pu, np.:
przygotowanie olimpiady sportowej dla swojej drużyny lub gromady zuchowej, opracowanie ciekawych zestawów ćwi-
czeń na poranną gimnastykę na obozie, PROJEKTY STARSZOHARCERSKIE
Zagadnienia związane z aktywnością fi - zyczną można wykorzystać do realizacji pro- jektu:
Przygotujcie dla swojej drużyny cykl zajęć pokazujących różne nietypowe aktyw- ności, np. wybierzcie trzy propozycje i zorga- nizujcie trzy zbiórki, podczas których weź- miecie udział w specjalistycznych treningach.
Zorganizujcie giełdę aktywności – cykl zbiórek prezentujących różne pomysły na aktywny wypoczynek.
Zorganizujcie (w szkole, w hufcu) spo- tkanie ze znanym sportowcem.
PROPOZYCJE DLA WĘDROWNIKÓW
SŁUŻBA
Znak służby turystyce. Harcerskie ży- cie jest nieustanną wędrówką. Nasze wędro- wanie to nie tylko pokonywanie przestrze- ni. To przede wszystkim otwarcie na świat:
ciekawość i umiejętność szukania przygo- dy. Chęć dotarcia tam, gdzie znajdziemy coś interesującego i wartego poznania. Coś, co pogłębi naszą wiedzę i wzbogaci nas we- wnętrznie. Jest odkrywanie nieznanych do- tąd miejsc i są spotkania z nowymi ludźmi.
Wyruszajcie więc na szlak z otwartymi oczy- ma, a to, co zobaczycie, wzbogaci ścieżkę wa- szego rozwoju. Aby móc w pełni korzystać z poznawania nowych krajów, społeczeństw i kultur, należy harcerską wędrówkę zacząć od swojego otoczenia – miejsca, w którym żyjemy. Od odkrycia wszystkich jego walo- rów – historii i tradycji, kultury i dorobku przeszłych pokoleń, przyrody i piękna krajo- brazu, spotkania ludzi tam żyjących, poznania ich spraw i problemów.
Wędrówka jest okazją do wykazania się harcerskimi umiejętnościami – znajomością zasad obowiązujących na szlaku, samodziel- nością, sprawnością organizacyjną, wiedzą zze wszystkich technik harcerskich. Wędrówka łączy, umacnia harcerskie bractwo, jednoczy nas wobec zadania dotarcia do wspólnego celu. Wędrówka to także odpoczynek.
Niewiele rzeczy daje tyle odprężenia, co kontakt z przyrodą. Dlatego musimy dbać, by ciągle mieć gdzie wędrować. Jest to więc tak- że służba tym, którzy przyjdą po nas, tak, by i oni mogli wyruszyć na swój szlak, by mieli szansę zobaczyć i poznać nowe rzeczy.
Taka jest idea tej służby – przez turystykę i krajoznawstwo otworzyć się na świat, wę- drować, poznawać i odkrywać to, co przynosi szlak i przecierać nowe ścieżki dla innych. Za- chęcać do takiego właśnie sposobu spędza- nia czasu, pomóc zrozumieć innym, co daje wędrówka.
Wypełniać tę wędrowniczą służbę i zdo- być znak można na przykład:
organizując innym – zaprzyjaźnionej dru- żynie, koleżankom i kolegom ze szkoły, młodszym dzieciom, rodzicom, znajomym i nieznajomym – wędrówki do wybrane- go celu, na wybranej trasie, na wybrany temat (np. wyprawy etnografi czne, histo- ryczne, społeczne, przyrodnicze),
uczestnicząc w inwentaryzacji zabytków, obiektów przyrody, obejmując je stałą opie- ką,
nawiązując współpracę i podejmując wspól- ne przedsięwzięcia turystyczne z PTTK, SKKF, TKKF, PTSM i innymi organizacjami (np. sportowymi),
uprawiając turystykę kwalifi kowaną, zdo- bywając odznaki turystyczne (np. OTP, GOT) i krajoznawcze własnego miasta, regionu, Polski,
CZĘŚĆ II. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA I RACJONALNY WYPOCZYNEK
zdobywając uprawnienia PTTK: Organiza- tora Turystyki (OT), Młodzieżowego Or- ganizatora Turystyki (MOT),
porządkując, znakując lub konserwując tra- sy turystyczne, opracowując przewodniki, popularyzując wędrówkę (wystawy, au-
dycje w radiowęźle szkolnym, artykuły w pisemkach szkolnych i prasie młodzie- żowej),
prowadząc stanicę, bazę turystyczną i or- ganizując dla korzystających z niej pro- gram turystyczny,
organizując obozy, złazy, tematyczne obo- zy wędrowne,
organizując rajdy, prezentując folklor, kul- turę, historię i współczesność różnych re- gionów Polski,
organizując harcerskie muzeum etnogra- fi czne,
nawiązując współpracę z Państwową Służ- bą Ochrony Zabytków,
zbierając legendy, opowiadania, podania lu- dowe z różnych regionów Polski,
nawiązując współpracę za skautami z in- nych krajów i organizując wspólnie wy- prawy zagraniczne,
opracowując folder, informator, album (tak- że w języku obcym, z przeznaczeniem dla zaprzyjaźnionej drużyny skautowej).
WYCZYN
Wędrowniczym wyczynem może być:
przewędrowanie 100 km w wyznaczonym czasie,
przygotowanie wędrówki w zimie, z noc- legami w namiotach,
wędrówka przez całą Polskę – od gór do morza,
start w zawodach w wybranej dyscyplinie sportowej.
STOPNIE
W próbie na stopień harcerza orlego znaj- dują się punkty dotyczące aktywności fi zycz- nej: „Prowadzę higieniczny tryb życia i dosko- nalę swoją sprawność fi zyczną. Znam granice swojej wytrzymałości fi zycznej; zaplanowałam/
em i zorganizowałam/em wędrówkę o cha- rakterze wyczynu.
CZĘŚĆ II. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA I RACJONALNY WYPOCZYNEK
OPTYMIZM, UMIEJĘTNOŚĆ RADZENIA SOBIE ZE STRESEM,
TWÓRCZE MYŚLENIE
CZĘŚĆ III
GARŚĆ WIEDZY
Promujemy tu pozytywne nastawienie – zwalczanie apatii i pesymizmu – oraz pokazujemy, że radosci można szukać nawet w najdrobniejszych codziennych zdarzeniach. Trzeba tylko upo- rać się ze stresem i w pełni korzystać z życiowych możliwości!
W różnych sytuacjach ludzie odczuwają stres, czyli zdenerwowanie, podekscytowa- nie. Napięcie nerwowe jest nieodłączną czę- ścią naszego życia. Ważne jest więc to, czy potrafi my sobie z nim radzić.
wości. Optymalny zatem poziom stresu jest wręcz potrzebny do prawidłowego funkcjo- nowania.
Stres jest to relacja między umiejętno- ściami radzenia sobie jednostki a wyma- ganiami stawianymi jej przez otoczenie.
Ch. Spielberg
Oznaki stresu w sferach:
biologicznej – pocenie się, napięcie mię- śni, zmiany ciśnienia krwi, szybkie bicie serca, suchość w ustach, bóle głowy, bez- senność, niestrawność itp.
, emocjonalnej – lęk, zamykanie się w so- bie, nerwowość, rozdrażnienie, złość, de- presja,
sprawności myślenia – zapominanie, brak koncentracji, brak zainteresowania, luki w pamięci,
zachowania – drżenie, tiki nerwowe, im- pulsywność, nerwowy śmiech, nerwowe zachowania, np. bawienie się ubraniem, nadmierne palenie papierosów, picie alko- holu, nieuzasadnione używanie leków, fi lozofi i życiowej – bezradność, kwe-
stionowanie wszystkich wartości, zagu- bienie.
Stres sam w sobie nie jest ani dobry, ani zły. Problem powstaje dopiero wtedy, kiedy poziom stresu i siłę bodźca odczuwamy ja- ko zbyt duże w stosunku do naszych możli-
Zbyt niski poziom stresu powo- duje:
znudzenie, depresję,
brak zainteresowania i zaangażowania, odpływ energii (poczucie bezużytecz- ności),
urastanie prostych rzeczy do ogrom- nych zadań.
Zbyt wysoki poziom stresu wy- wołuje:
lęk,
zaburzenia fi zyczne (zwolniony refl eks), brak koncentracji (zaburzenia myślenia
oraz koncentracji).
Optymalny poziom stresu zapewnia:
odprężenie psychiczne, przypływ energii, wzrost wiary w siebie,
zaangażowanie w wykonywane zada- nia,
prawidłowe funkcjonowanie.
Regularne uprawianie sportu i odpowied- nia dieta sprzyjają zdrowiu i pomagają prze- trwać stresującą sytuację.
Ważna jest świadomość własnej wartości, swoich mocnych stron. Liczy się też wspar- cie ze strony bliskich osób – rodziny i przy- jaciół.
CZĘŚĆ III. OPTYMIZM, UMIEJĘTNOŚĆ RADZENIA SOBIE ZE STRESEM...
Skutecznym sposobem na stres są tech- niki relaksacyjne (np. długie wolne oddechy przy muzyce).
Stres jest nieuchronnym elementem na- szego życia i nie da się go uniknąć. Jeżeli jed-
PROPOZYCJE DLA ZUCHÓW Cykl zbiórek. Twórcze myślenie
Na zbiórkach zuchy dowiadują się, że pomysłowość i wyobraź- nia bardzo przydają się w życiu, pomagają w rozwiązywaniu pro- blemów i sprawiają, że świat jest weselszy i piękniejszy.
nak towarzyszy nam zbyt często i w dużej dawce, staje się groźny. Może dojść do sytu- acji, kiedy silny stres uniemożliwia normalne funkcjonowanie, podejmowanie decyzji i na- wiązywanie kontaktów z ludźmi.
Zbiórka 1. Spotkanie z Fantazją i Umysłem
ZZZOiT
Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki zgodnie ze zwyczajami gromady.
GAWĘDA
Do harcówki wchodzą wróżka Fantazja oraz kapitan Umysł i opowiadają o swojej krainie. Zdarzyło się w niej, że wyobraźnia przestała mieć znaczenie, a wstrętne stwo- rzenia – Nudy, Leniwce, Wygody i Płytkacze – rozpanoszyły się wszędzie. Goście wspo- minają, że mieszkańcy ich świata przesta- li wymyślać oryginalne urządzenia, pięknie zdobić swoje domy i ubrania. Wszystko stało się szare, bure, ponure, nijakie i smutne. Stało się tak z powodu odejścia Księżnej Twórczo- ści. Na szczęście, po długich staraniach, dzię- ki swym umiejętnościom wróżka Fantazja i kapitan Umysł przywrócili dawny porządek.
Teraz przestrzegają, że z naszym ziemskim światem może stać się to samo i że zuchy powinny temu zapobiec. Proponują pomoc – pokażą, jak się nie dać Nudom, Leniwcom, Wygodom i Płytkaczom.
MAJSTERKA
Każdy uczestnik dostaje kartkę forma- tu A3, którą ozdabia dowolną techniką (do-
stępne są farby, kredki, papier kolorowy, ścin- ki materiałów). Powstają w ten sposób tarcze do obrony przed wrogami wyobraźni i twór- czości. Tarcze powinny być jak najbardziej wy- myślne. Na koniec każdy zuch podpisuje swo- ją tarczę i wiesza na ścianie w zuchówce.
TEATR SAMORODNY
Zuchy losują kartki. Na każdej z nich jest nazwa jednego z czterech stworów (Nuda, Leniwiec, Wygoda, Płytkacz). W ten sposób uczestnicy zostają podzieleni na cztery grupy, które przygotowują scenkę „Dzień z życia paskudnego stwora” i prezentują ją pozosta- łym (do odegrania scenek można wykorzy- stać podział na szóstki).
GRY I ĆWICZENIA
Niezwykłe maszyny. Zuchy w szóst- kach tworzą z własnych sylwetek maszyny do robienia uśmiechu, produkcji makaronu, robienia skarpetek, robienia zakłóceń w te- lewizorze, robienia dziur w niebie. Na zapro- jektowanie maszyny mają kilka minut.
Do czego to służy? Szóstki dowiadują się, że w kraju wróżki i kapitana każdy potra- fi jedną rzecz wykorzystać do wielu celów.
W ciągu 3 minut dla każdego wskazanego
przedmiotu szóstki wymyślają jak najwięcej zastosowań (drużynowy pokazuje np. mło- tek, rower, książkę, kubek).
KRĄG RADY
Po pokazach zuchy siadają w kręgu. Każdy kolejno dostaje do ręki duży pędzel. Trzyma- jąc go w rękach, może powiedzieć wszystko, na co ma ochotę, a inni słuchają go uważnie.
Prowadzący może zadawać pytania ułatwia- jące zuchom wypowiedź, np. czy na pewno chcą walczyć z nudą, lenistwem itd.
Zuchy postanawiają dołożyć starań, aby zabezpieczyć świat przed nudą i szarością.
ZZZOIT
Obrzędowe zakończenie zbiórki wg zwy- czajów gromady.
Zbiórka 3. Wizyta Płytkacza
ZZZOiT
Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki zgodnie ze zwyczajami gromady.
GAWĘDA
Do zuchów przychodzi dziwny stwór.
Okazuje się, że to jest Płytkacz. Ze znudzo- ną miną komunikuje, że zamierza razem z in- nymi podobnymi stworami zadomowić się w naszym świecie, bo ludzie nie potrafi ą już ruszać głową i wykorzystywać wyobraźni. Zu- chy przekonują go, że tak nie jest. Aby udo- wodnić to, wykonują różne zadania.
GRY I ĆWICZENIA
Żywe litery. Wskazany zuch układa wyraz
„gromada”. Litery tworzy z sylwetek dzieci.
Połącz kółka. Na kartce narysowanych jest 12 kółek. Należy dorysować dowolne elementy, żeby z kółek powstały rysunki róż- nych przedmiotów.
Wędrowny sprzedawca. Zuchy losu- ją karty, na których namalowane są różne przedmioty (nie pokazują kart kolegom). Ko- lejno każdy zuch zostaje wędrownym handla- rzem z dalekich krajów, który próbuje sprze- dać swoje towary. Problem w tym, że mówi w obcym języku, po „gadulańsku”. Gestami i intonacją próbuje wytłumaczyć potencjal- nym klientom, co chce im sprzedać. Pozosta- li zgadują, o jaką rzecz chodzi.
Modny strój. Ludzie z wyobraźnią trosz- czą się o środowisko, więc ubrania tworzą jedynie z tego, co już istnieje. Z materiałów, które znajdują się w pomieszczeniu, zuchy projektują swoje ubrania (mają do dyspozy- cji stare gazety, papier pakowy, kartony i ta- śmę klejącą).
TEATR SAMORODNY
Gromada dzieli się na 2–3-osobowe ze- społy. Każdy z nich dostaje zdanie lub wyra- żenie, którym będzie się komunikować, np.
„chciałbym kupić musztardę”, „pięknie wy- glądasz”, „co dziś na obiad”, „Uganda jest zielona” itd.
Zespoły mają za zadanie przedstawić scenki, nie używając żadnych słów, poza przy- dzielonym zdaniem. Tematy scenek to np. po- wiadomienie rodziców o ocenie niedosta- tecznej, urodziny u cioci, kłótnia z kolegą itd.
PIOSENKI I PLĄSY
Zuchy stoją w kręgu. Każdy wymyśla so- bie dźwięk, który będzie cząstką całej orkie- stry, a dyrygent prowadzi koncert – głośniej, ciszej, zmienia rytmy, wybiera solistów.
KRĄG RADY
Podsumowując zbiórkę, zuchy wypisują na dużym arkuszu, co mogą zrobić, aby świat wokół nich (w domu, w szkole) był bardziej
CZĘŚĆ III. OPTYMIZM, UMIEJĘTNOŚĆ RADZENIA SOBIE ZE STRESEM...
kolorowy i wieszają powstały w ten sposób plakat w zuchówce.
ZZZOIT
Obrzędowe zakończenie zbiórki – zgod- nie ze zwyczajami gromady.
Sprawności i gwiazdki
Aby kształcić kreatywność zuchów oraz wspierać ich rozwój emocjonalny, warto re- alizować sprawności, które pobudzają wy- obraźnię dzieci, np. „Pan Kleks” czy „In- dianin”. Prawidłowy rozwój i poznawanie logicznych procesów pomoże realizować sprawność „przedsiębiorcy”.
W ramach zadań na gwiazdki zuchy mogą:
odegrać w przedstawieniu gromady dobry lub zły charakter,
zrobić przyjemność rodzicom, kiedy wró- cą zmęczeni z pracy,
razem z szóstką wykonać zabawne ma- skotki na wiosenny kiermasz szkolny.
PROPOZYCJE DLA HARCERZY I HARCERZY STARSZYCH
ĆWICZENIA
Reklama zastępowego. Każdy zastęp przygotowuje reklamę swego zastępowego.
Wyrzutnia. Każdy zastęp otrzymuje ba- lon, piłeczkę pingpongową, dwa arkusze pa- pieru formatu A4, nożyczki oraz taśmę kle- jącą. Z tych materiałów należy zbudować wyrzutnię piłeczki pingpongowej.
Wygrywa zastęp, który najdalej wyrzuci piłeczkę ze swojej wyrzutni.
Podpisy pod petycją. Zadaniem zastę- pu jest uzyskanie dziesięciu podpisów przy- padkowych osób (przechodniów) pod pety- cją (mówiącą np. o przesunięciu pierwszego dnia wiosny).
Bezludna wyspa. Uczestnicy dowiadu- ją się, że wylądowali na bezludnej wyspie, a z ich ekwipunku przetrwały jedynie wkłady do długopisów, spinacze oraz gumki recep- turki. Wymyślają jak najwięcej zastosowań tych przedmiotów na bezludnej wyspie.
Rzeźba. Zadaniem uczestników jest stwo- rzenie z własnych ciał rzeźby, która jak naj- mniejszą powierzchnią będzie dotykać podło-
ża. Rzeźba ma utrzymać się przez 3 sekundy (nie można wykorzystywać krzeseł, stołów).
Wieża z papieru. Zadaniem zastępu jest zbudowanie jak najwyższej wieży. Do dyspozycji są kartki papieru oraz taśma kle- jąca.
Jestem… Prowadzący prosi uczestników, by każdy napisał 10 zdań zaczynających się od słowa „Jestem”. Mają to być stwierdze- nia, które właśnie w tym momencie przyj- dą im do głowy. Prowadzący zapewnia, że nie będą one głośno odczytane. Następnie nad każdym swoim stwierdzeniem dotyczącym obiektywnej sytuacji (np. jestem bratem) uczestnicy zaznaczają zero, nad stwierdze- niem, które uważają za pozytywne (np. do- bry) stawiają plus, nad stwierdzeniem, które uważają za negatywne (np. zły) stawiają minus.
Drużynowy zwraca uwagę na to, że niektóre cechy mogą być pozytywne lub negatywne w za leżności od tego, do czego zostaną wy- korzystane, np. upór może pomagać w dą- żeniu do celu, ale może w wielu sytuacjach przeszkadzać.
