Nowi żywiciele Leptopsylla (=Ctenopsyllus) segnis (Schoncherr, 1811)

ZYGMUNT SZYFTER

NOWI ŻYWICIELE LEPTOPSYLLA (=CTENOPSYLLUS) SEGNIS (SCHÓNCHERR, 1811)

Leptopsylla segnis (Aphaniptera: Ceratophyllidae), gatunek opisany w r. 1811 przez Sc ho n che r r a, jest pasożytem typowym dla myszy domowej - Mus musculus L. Wyraża się to dobitnie w samych synoni- mach nadawanych tej pchle chociażby przez Du ges' a w r. 1832 - Pulex musculi - czy przez Rit sem a w r. 1880 - Ceratophyllus muris.

Często także

spotykana jest na szczurach - Rattus sp.

Występowanie na tak synantropijnych gryzoniach jest powodem kos- mopolitycznego

zasięgu

tego

pasożyta

(Eurazja, Afryka, obie Ameryki i Australia).

Znane zjawisko korzystania z tych samych nor przez różne gatunki

owadożernych i gryzoni przyczynia się do znacznego zwiększenia liczby

żywicieli mniej lub więcej przypadkowych, zaś nocowanie niektórych Murinae w skrzynkach

lęgowych

i dziuplach powoduje sporadyczne znaj- dowanie L. segnis w gniazdach ptaków i na gryzoniach nadrzewnych (wiewiórka - Sciurus vulgaris L.,

żołędnica

- Eliomys quercinus (L.).

Dużo ciekawsze jest stwierdzenie obecności omawianego pasożyta na oposie - Didelphis marsupialis L. w Ameryce

Północnej

(4) i na austra- lijskim nietoperzu Nyctinomus albidus Lec he (3).

Wśród ptaków L. segnis napotkano dotąd jedynie u sów, które, jak wiadomo, odżywiają się drobnymi ssakami, więc obecność tego gatunku jest najprawdopodobniej „przeskokiem z ofiary na drapieżnika" (6). Sąd

powyższy

potwierdza znalezienie na

jastrzębiu gołębiarzu

- Accipiter gentilis (L.) zabitym 5 IX 1953 w

miejscowości

Biedrusko pod Poznaniem dwóch egzemplarzy (1 cJ i 1 9) ^{L. segnis.} Jednocześnie jest to przypom- nieniem mało znanego faktu - polowania na Micromammalia drapieżni­

ka, który

według

powszechnego mniemania

odżywia się wyłącznie

pta- kami.

,,Wi8domości Parazytologiczne" t. VI, nr 2/3, 1960.

Wa

222

ZYGMUNT SZYFTER

- -•--·-• · -

- - -

Natomiast stwierdzenie na przedstawicielu parzystokopytnych danielu albinosie - Dama dama (L.) - zastrzelonym 15 XI 1954 w miejscowości Owińska, powiat Poznań, aż 3 cJ i 22 S? L. segnis (zbiory W. Skurato-

\Viicza, leg. Z.

Wesołowski),

jest faktem niezmiernie

interesującym

i zu-

pełnie

niespodziewanym.

Dotychczasowa lista

żywicieli

L. segnis przedstawia

się następująco:

Aves

Striges

+ Asio flammeus (Po n top pi da n) * + Bubo bubo

(L.)

Accipitres

+ Accipiter gentilis

(L.) Mammalia

Marsupialia Didelphis marsupialis L.

Insectivora

+ Crocidura leucodon (Herm.) Crocidura myia P h i 1 i p p s Crocidura russula (Herm.) + Crocidura suaveolens (Pa 11.)

+ Neomys anomalus Cab re r a Scapanus latimanus

(B

ach

m.)

+ Sorex alpinus S c h i n z

+ Sorex araneus L.

+ Sorex minutus L.

+ Talpa europea L.

Chiroptera Nyctinomus albidus Lech e

Rodentia

+ Apodemus -agrarius (Pa 11.)

+ Apodemus flavicollis (Mel c h.) Apodemus microps K r a t o c h v i 1 et Rosicky

Apodemus mystacinus Da n

f.

et Al sto n

+ Apodemus sylvaticus

(L.)

Citellus

beecheyi

R i char d

s

+ Clethrionomys

glareolus

(Sc h r.)

+ Eliomys quercinus

(L.)

Lagurus lagurus (Pa I

I.)

Mesocricetus a

.uratus

(W a te r h o u s e)

+ Micromys minutus (Pa 11.)

+ Microtus arvalis (P a 11.) Microtus californicus Pe a 1 e

+ Mus musculus L.

Peromyscus leucopus

(R

a f

i

n e s- q u e)

+ Pitymys subterraneus (De Se l y s L o n g

C

h a m p

S)

Rattus nitidus H o d g s o n

+ Rattus norvegicus

B

e r

k

e n

h

o u t

+ Rattus rattus

(L.)

+ Sciurus

vulgaris

L.

+ Sicista betulina (Pa 11.)

Sigmodon hispidus Say et Ord Tatera Lobengulae D e W

i

n to n Vandeleuria rubida Th o mas

Arciodactyla

+ Dama dama

(L.)

W Polsce, jak

dotąd,

L. segnis znana

była

z niewielu

żywicieli

i poza

myszą domową

- Mus musculus L. i szczurem

wędrownym

- Rattus norvegicus Ber k en ho ut wymieniana z badylarki - Micromys minu- tus (Pa 11.) (10), nornicy rudej - Clethrionomys glareolus (Sc hr.) (5) i nornika zwyczajnego - Microtus arz:alis (Pa 11.) (2). Porównując ze

sobą

oba zestawienia, sądzić można, że krąg żywicieli L. segnis w Polsce jest znacznie szerszy.

Ponieważ znaczenie epidemiologiczne omawianego gatunku nie jest

małe (przenoszenie Pasteurella pestis, Trypanosoma levisi (11), przypad-

* + = gatunek

występujący

w Polsce.

ZYWICIELE LEPTOPSYLLA SEGNIS

223

- - - -

-····- - ··- ~·-·--·---·

kowo Rickettsia mooseri (8), Rickettsia prowazeki (11), a w warunkach sztucznych Pasteurella tularensis (8)),

Żaś zakażenie człowieka

i niektó- rych

zwierząt możliwe, uważam

za wskazane podanie niniejszego do- niesienia.

Otrzymano 7 III 1960

LITERATURA

Zakład Zoologii

Systematycznej Uniw

ersytetu

im.

A.

Mickiewicza

w Poznaniu

1.

E g I i t i s V. K .: K faunie

błoch

(Aphaniptera)

obnarużennich

w Latwijskoj SSR. Zool. Zurn., 36, 10, Moskwa 1957.

2. Lach maje r J., Skierska B.:

Pchły występujące

na lvlicrotus arvalis (Pa 11.) i innych

małych

ssakach i ptakach w woj.

szczecińskim.

Acta Parasit.

Pol. 5, 5, 1957.

3. Lim a A. da Costa, Hathaway C. R.: Pulgas. Monogr. de Inst. Oswaldo Cruz. Rio de Janeiro 1946.

4. M o h r C. O., M o r I a n H. B.: The nature of parasitism of the Opossum by fleas in Southwestern Georgia . The Journal of Parasit. 45, 2, 1959.

5. N i ew i a d om s k a K. :

Materiały

do fauny

pcheł (Aphaniptera)

Polski. Fragm.

Faun.

Musei Zool.

Pol. 6, 15, Warszawa 1953.

6. Ros i ck y B.: Blechy (Aphaniptera) jako parasiti

naśich

ptaku. 3, Sylvia 1949-1950.

7. Ros i ck y B.: Aphaniptera - Blechy. Fauna

CSR

10, Praha 1957.

8. Ros i ck y B., We is er J .: Skudci lidskeho zdravi. II. Boj s hmyzem. Praha 1952.

9. Se gu y E.: Insectes ectoparasites. Faune de France, 43, Paris 1944.

10. Skuratowicz W .:

Materiały

do fauny

pcheł

(Aphaniptera) Polski. Acta Parasit. Pol., 2, 2, 1954.

11 . Stein h a u s E. A.: Insect microbiology. 1947

(tłum.

ros. Moskwa 1950) .

Z. SZYF'IER

NEW HOSTS OF LEPTOPSYLLA

(=

CTENOPSYLLA) SEGNIS (SCH(JNHERR, 1811)

The author describes two cases of finding Leptopsylla

segnis

(Schonherr, 1811)

on new hosts : Accipiter gentilis (L.) and on the albino Dama dama L . Further the

author gives a specification of other hosts of this parasite.