ż enie kosztów si ł y poci ą gowej ż owego w PolsceTechnologia bezorkowaSzansa na obni 2330 Szanse i zagro ż enia rozwoju sektora zbo 12

(1)

1

biuletyn informacyjny KFPZ

Świat Zbóż Nr 6 Czerwiec 2007

Biuletyn Informacyjny Krajowej Federacji Producentów Zbóż

Numer ISSN 1734-9575

23

30

Numer 6 Czerwiec 2007

12 Szanse i zagrożenia rozwoju sektora zbożowego w Polsce

Technologia bezorkowa

Szansa na obniżenie kosztów siły pociągowej Nadchodzące zmiany w polityce Unii Europejskiej - wyzwania dla sektora zbóż i roślin oleistych

gotowy swiat zboz VI spady.indd 1

gotowy swiat zboz VI spady.indd 1 2007-06-06 08:47:372007-06-06 08:47:37

(2)

2

z życia Federacji

(3)

3

Świat Zbóż Nr 6 Czerwiec 2007 Redakcja

redaktor naczelny: Julita Szychowska tel. +48 22 623 23 51

e.mail: redakcja@swiatzboz.pl www.swiatzboz.pl

Skład i grafika

P R A C O W N I A G R A F I K I R E K L A M O W E J

Magda Piotrowska-Kloc e.mail: magda@printomato.pl www.printomato.pl

Krajowa Federacja Producentów Zbóż ul. Wspólna 30, pokój 535

00-930 Warszawa tel.: +48 22 623 23 51 fax: +48 22 623 27 52 www.kfpz.pl e.mail: biuro@kfpz.pl

Z ŻYCIA FEDERACJ

1. List Prezesa KFPZ - Zbigniewa Kaszuby 4

2. Ważne wydarzenia z życia Federacj 5

3. Zimowe szkolenia z technologii uprawy pszenicy ozimej

i rzepaku 7

4. Nowy okres finansowania obszarów wiejskich na lata

2007-2013 szansą na poprawę sytuacji producentów zbóż 8

4 RYNEK ZBÓŻ

1. Szanse i zagrożenia rozwoju sektora zbożowego w Polsce 23 2. Przegląd światowego rynku zbóż

Międzynarodowa Federacja Producentów Rolnych

- Agnieszka Falba, Damian Gadzinowski 26 3. Co słychać w terenie? Stan upraw, ceny i szacunki zbiorów 28 4. Notowania zbóż 29

23 BIOPALIWA

1. Pszenżyta z DANKO – konkurentem dla pół naftowych - dr Dariusz Majchrzycki 36

36 NASI PARTNERZY

1. KFPZ członkiem Federacji Branżowych wiązków

Producentów Rolnych 42

42

OCHRONA ZBÓŻ

1. Nowe możliwości zwalczania chwastów w okresie

wiosennym w zbożach ozimych 39

2. Ploniarka zbożówka

- Doc. dr hab. Marek Mrówczyński, - Mgr Grzegorz Pruszyński

- Inż. Henryk Wachowiak 40

39 POLITYKA ZBOŻOWA 10

1. PROW na lata 2007 - 2013

Szansa na modernizację gospodarstw zbożowych i młynów 10 2. Nadchodzące zmiany w polityce Unii Europejskiej - wyzwania

dla sektora zbóż i roślin oleistych

- Dominik Olewiński, Damian Gadzinowski 12

EKONOMIKA 15

1. Porównanie dochodów z pszenicy jarej, owsa i kukurydzy uprawianej na ziarno w 2006 roku

- Irena Augustyńska-Grzymek, Marcin Cholewa 15 2. Internetowa giełda towarowa w obrocie towarowym

i zarządzaniu ryzykiem w agrobiznesie

- Prof. Michał A. Jerzak 19

AGROTECHNIKA

1. Technologia bezorkowa

Szansa na obniżenie kosztów siły pociągowej

- Jérôme Labereuche 30

30 UPRAWA

1. Jak przetworzyć zalegającą w glebie słomę w plonotwórczą

próchnicę? 38

38 PRAWO 14

1. Import równoległy środków ochrony roślin 14

JAKOŚĆ

1. EurepGAP IFA - Łatwiejsza certyfikacja zbóż 41

41

spis treści

(4)

4

z życia Federacji

Szanowni Czytelnicy!

Oddajemy Państwu do rąk kolejny, szósty już numer biuletynu informacyjnego Świat Zbóż.

Gorąco zachęcam do lektury.

Za nami zbożowy sezon 2006/2007 - zdominowany niedoborami i ogromnym importem zbóż i ich prze- tworów, wywołany wyjątkowo niską produkcją zbóż w naszym kraju w ubiegłym sezonie, a także często zbyt wysokimi oczekiwaniami cenowymi producentów zbóż.

Faktem jest, że produkcja zbóż w Polsce w 2006 roku była jedną z najniższych w ciągu ostatnich lat i wg GUS (bez kukurydzy) wyniosła 20,5 mln ton.

Co ciekawe, szacunek KFPZ wyniósł 21,46 mln ton. Czyli był prawie o 1 mln ton wyższy. Czy zatem nie mieliśmy racji, zważywszy na fakt stabilizacji cen na rynku na przednówku tego roku.

Uwzględniając zużycie krajowe zbóż na poziomie ponad 27,5 mln ton przy zasobach około 25 mln ton (zapasy początkowe oraz produkcja), import zbóż stał się konieczny, zwłaszcza, że ceny zbóż na polskim rynku gwałtownie przekroczyły bezpieczną barierę 600 zł/tonę, o której pisałem już wcześniej.

Wielu producentów oczekiwało na ceny pszenicy nawet powyżej 700 zł za tonę, jakkolwiek krótkofalowo mogło to nas satysfakcjonować, to w dużej mierze zintensyﬁkowało to gwałtowny import zbóż do Polski. Dzisiaj wiele podmiotów na tym rynku przećwiczyło praktyczne możliwości importu, nawiązując trwałe relacje handlowe.

Pamiętajmy, że w minionym już sezonie po raz pierwszy w historii poziom polskich cen zbóż znacznie przekroczył poziom cen w Europie, np. w Niem- czech, we Francji, czy w Wielkiej Brytanii, nie mówiąc już o Węgrzech czy Słowacji. Można się spodziewać, że sytuacja tego typu raczej nie będzie miała miejsca zbyt długo, pomimo że najbliższy sezon będzie nadal korzystny dla producentów. Pamiętać również należy o znacząco zredukowanych zapasach zbóż u progu nowego sezonu oraz o tym, że prognozy zbiorów w tym sezonie są dalece umiarkowane, tak w Europie jak i na świecie.

Należy też przypomnieć, że zapasy interwencyjne UE zmniejszyły się do zaledwie 3,5 mln ton (w ubiegłym roku ok. 15 mln ton) z czego zbóż pszenicy i jęczmienia zaledwie 500 tys. ton, czyli praktycznie są zerowe. W polskich centrach interwencyjnych pozostało 360 ton jęczmienia (dane z 20.05.2007 r.). Dziwi też, że wobec takiej sytuacji Agencja Rezerw Materiałowych chce się pozbyć u progu nowego sezonu i tak bardzo niewielkich zapasów zbóż.

A co się stanie, gdy sytuacja powtórzy się tak jak przed rokiem. Kto wtedy i z jakich zapasów będzie próbował ustabilizować rynek ? Nic zatem nie wskazuje, że i w nowym sezonie potrzebna będzie interwencja na europejskim rynku zbóż.

Rynek już w czasie żniw ukształtuje się z pewnością na poziomie znacznie wyższym i według wstępnej prognozy KFPZ cena pszenicy jakościowej powin- na ukształtować się już w tym czasie na poziomie 450-500 zł za tonę.

Nowy sezon w produkcji zbóż, po wyjątkowo łagodnej zimie, zapowiadał się wręcz bardzo dobrze. Jednak już w kwietniu susza, a do tego dotkliwe przymrozki (a właściwie mrozy na terenie niemal całego kraju na przełomie kwietnia i maja), znacząco zweryﬁkowały tę sytuację.

KFPZ szacowała prognozy zbiorów zbóż wczesną wiosną na ponad 26 mln ton, jednak obecnie (początek czerwca) obniżamy tę prognozę do najwyżej 24,5 mln ton, co i tak może się zmienić, gdyż cały czas mamy do czynienia z anomaliami pogodowymi trudnymi do przewidzenia.

Wszak prognozy zbiorów 2006 roku też były bardzo optymistyczne, a wszystkich zaskoczyła zeszłoroczna susza na przełomie czerwca i lipca.

Mając to wszystko na uwadze śmieszą prognozy, publikowane przez wielu ekspertów, o bardzo dobrych zbiorach w tym roku, znacznie przekraczających poziom 27 mln ton, co już dzisiaj wydaje się nieprawdopodobne.

Należy również uwzględnić fakt wypadnięcia z uprawy zbóż na rzecz zwiększenia areału rzepaku.

W tym miejscu polecam zapoznanie się z materiałami z konferencji na temat przyszłości polskiej produkcji zbóż i rzepaku do 2013 roku zorganizowanej przez Radę Gospodarki Żywnościowej, w której wzięliśmy udział. Uwzględniając rozwijające się możliwości dodatkowego przerobu zbóż na bioetanol, a także konkurencję o areał zasiewów zbóż ze strony rzepaku, produkcję zbóż i ten rynek należy uznać za przyszłościowy.

Z ciekawą propozycją na nowy sezon wychodzi Firma Elewarr w zakresie możliwości składowania zbóż w ich elewatorach (szczegóły poznają Państwo na łamach biuletynu). Bardzo zachęcająca jest też propozycja, po raz pierwszy w tym sezonie, skupu zbóż z wykorzystaniem internetowej platformy przetargowej e-WGT, o czym również informujemy.

Zachęcam do systematycznego przeglądania przygotowywanych przez nas „Wiadomości Zbożowych”, gdzie na bieżąco można śledzić rozwój sytuacji na europejskim rynku zbóż.

Z poważaniem

Zbigniew Kaszuba Prezes Krajowej Federacji Producentów Zbóż

(5)

5

biuletyn informacyjny KFPZ z życia Federacji

Henryk Ordanik - Wiceprezes Krajowej Federacja Producentów Zbóż wraz z Warszawską Giełdą Towarową zorganizowali szkolenie, które odbyło się 30 stycznia 2007 r. w Karolewie. Spotkanie miało na celu zapoznanie producentów zbóż z funkcjonowaniem WGT.

Dwudziestu producentów zbóż zostało przeszkolonych z organizacji handlu towarami rolnymi na platformie internetowej e – wgt.

Członkowie Federacji zbożowej podłączeni do sieci mieli możliwość przećwiczyć licytację wystawionych towarów pomiędzy sobą na platformie symulacyjnej.

Celem szkolenia było uzyskanie umiejętności posługiwania się plat- formą w celu uzyskania możliwości do samodzielnego wystawiania ofert przetargowych na sprzedaż własnych produktów rolnych lub produktów innych producentów.

Przeszkoleni rolnicy po złożeniu wniosku zostali członkiem giełdy e –wgt otrzymując licencje maklerską i certyfikat dostępu do platformy.

Szkolenie - Internetowa Giełda Towarowa

27 lutego 2007 r. Federacja Branżowych Związków Producen- tów Rolnych zorganizowała spotkania pięciu związków branżowych w sprawie wyboru kandydatów do poszczególnych Grup Robo- czych w COPA, w tym do Grupy ds. zbóż i roślin oleistych.

Uczestnicy spotkania wytypowali następujących reprezentantów:

Aleksander Szymański - Krajowa Federacja Producentów Zbóż, Jerzy Grabiński - Polski Związek Producentów Roślin Zbożo-

wych,

Agnieszka Korycińska - Krajowe Zrzeszenie Producentów Rze- paku.

Aleksander Szymański został wybrany na przewodniczącego grupy. Ma on koordynować prace zespołu, brać udział w posiedzeniach Grupy Roboczej w COPA lub delegować, w zależności od tematyki, innych reprezentantów grupy.

19 marca 2007 r. w siedzibie Federacji Branżowych Związków Producentów Rolnych po raz pierwszy odbyło się spotkanie, które- go celem było wypracowanie wspólnego stanowiska na posiedzenie

Grupy ds. Roślin Zbożowych, Oleistych i Białkowych w Copa.

W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele polskich organizacji na- leżących do Copa-Cogeca, organizacji branżowych, Ministerstwa Rolnictwa i Instytutu Ekonomiki.

Spotkanie prowadził Aleksander Szymański – przedstawiciel Krajo- wej Federacji Producentów Zbóż.

Krajowa Federacja Producentów Zbóż podała szacunek zbiorów na rok 2007 na poziomie 26 mln ton. Powierzchnia zasiewów zo- stała oszacowana na 7,9 mln ha. Zbiory zbóż KFPZ motywowała mniejszą powierzchnią zasiewów, spowodowaną wzrostem areału uprawy rzepaku. Na szacowanie wysokich zbiorów w marcu miał wpływ dobry stan przezimowania zbóż ozimych, rokujący wyso- kie plony. Federacja informowała o zagrożeniach suszą w związku z niedoborem wody, po słabych opadach śniegu i wyjątkowo, jak na polskie warunki, ciepłym i bezdeszczowym marcu. Zwrócono również uwagę na zagrożenie rozwoju chorób w związku z wyjąt- kowo słabą zimą i nadejściem wczesnej wiosny.

Polska grupa robocza ds. zbóż

Spotkanie w COPA - COGECA

W dnich 22 - 23 marca 2007 r. odbyło się posiedzenie Grupy Ro- boczej ds. Roślin Zbożowych, Oleistych i Białkowych COPA-CO- GECA i spotkanie ekspertów COPA COGECA z przedstawicielami Komisji Europejskiej. Polskę reprezentował na tym spotkaniu Jerzy Grabiński.

Podczas zjazdu przedstawiciele poszczególnych krajów omó- wili sytuację na rynku zbóż i rzepaku. Jerzy Grabiński przedstawił przekazaną przez Krajową Federację Producentów Zbóż prognozę zbiorów zbóż. Jak wynikało z wypowiedzi uczestników, we wszystkich krajach podobnie jak w Polsce, nastąpił znaczący wzrost areału uprawy rzepaku. Omówiony został także problem dotyczący wyłą- czania gruntów z produkcji – „set- aside” w zamian za otrzymywanie płatności wyrównawczych. Chodzi o zamierzone przez Komisję zmiany „przymusowego” nie uprawiania ziemi na „dobrowolne”, co prawdopodobnie prowadziło by do szerokiego wykorzystywania terenów odłogowanych do uprawy roślin energetycznych. Problem

ten nie dotyczy Polski bezpośrednio, ponieważ w Polsce obecnie nie prowadzi się odłogowania. Jednak pośrednio wymienione zmiany mogą mieć wpływ na chłonność rynku niemieckiego na rzepak wy- produkowany w Polsce.

W trakcie spotkania przedstawiono propozycję COPA-COGECA dla Komisarz ds. Rolnictwa EU - Mariann Fischer Boel, dotyczącą zmian w zakresie skupu interwencyjnego kukurydzy. Copa – Cogeca proponuje:

zwiększenie poziomu interwencji kukurydzy do 1,4 mln ton (2% produkcji EU-27) i znalezienie takich mechanizmów aloka- cji, które pozwolą państwom z największymi problemami zwią- zanymi z interwencją uzyskać możliwie dobry efekt finansowy, interwencja powinna zawierać się w krótszym okresie, między

1 marca a 31 maja, aby wyeliminować spekulacje na rynku i utrzymać jego stabilność,

(6)

6

z życia Federacji

lipiec 2009 roku powinien być terminem trwania abolicji inter- wencyjnej, co zostało połączone ze stwierdzeniem, że „zapro- ponowany system zredukuje do tego czasu ryzyko interwencji”.

Ostatnim punktem popołudniowej części obrad był referat do- tyczący problematyki związanej z polityką „niskiego – poziomu obecności genetycznych modyfikacji” w towarach pochodze- nia rolniczego. Problem polega na tym, że produkcja zwierzęca w Unii Europejskiej w znaczącym stopniu uzależniona jest od dostaw wysokobiałkowej śruty sojowej z państw, w których coraz wię- cej uprawia się odmian zmodyfikowanych genetycznie. W związku z tym coraz trudniej jest zaimportować śrutę o niskim poziomie GM i w najbliższej przyszłości problem ten będzie jeszcze większy. Za-

tem niezbędne są nowe regulacje w tym względzie, które zapo- biegną ewentualnym trudnościom w sprowadzeniu określonej ilości paszy wysokobiałkowej z krajów Ameryki Południowej i Północnej.

W dniu 23 marca p. Jerzy Grabiński wziął udział w spotkaniu eks- pertów COPA-COGECA z przedstawicielami Komisji Europejskiej.

W czasie tego spotkania poruszane były m.in. zagadnienia związane z negocjacjami Unii Europejskiej ze Stanami Zjednoczonymi oraz z uwarunkowaniami decydującymi o cenach płodów rolnych w EU.

Na zakończenie obrad przedstawiono prognozy w zakresie wykorzystania płodów rolnych do produkcji bioenergii.

Na podstawie notatki Jerzego Grabińskiego

KFPZ ma eksperta w Zespołe ds. Prognozowania Cen Podstawowych Produktów Rolniczych w ARR

5 marca 2007 r. Zbigniew Kaszuba prezes Krajowej Federacji Producentów Zbóż został powołany przez Prezesa Agencji Rynku Rolnego na członka Zespołu ds. Prognozowania Cen Podstawo- wych Produktów Rolniczych. Zespół ten składa się z przedstawicieli naukowców, przetwórców i producentów rolnych. Zespół, analiu- jąc sytuację na poszczgólnych rynkach, szacuje zbiory uwzględniając opinię poszczególnych ekspertów. Pracami zespołu kieruje Agencja Rynku Rolnego.

22 marca 2007 r. Zbigniew Kaszuba uczestniczył w posiedzeniu Zespołu. Celem posiedzenia była aktualizacja grudniowej prognozy cen rynkowych podstawowych produktów rolnych na okres do koń- ca 2007 r. oraz projekcja cen na I półrocze 2008 r.

Zespół ekspertów Agencji Rynku Rolnego ocenił, że przeciętne ceny skupu zbóż w końcu bieżącego sezonu oraz po nowych zbiorach mogą ukształtować się na następującym poziomie:

Zboże czerwiec 2007 r. wrzesień 2007 r.

cena [zł/t]

Pszenica ogółem 640-660 420-450

Pszenica konsumpcyjna* 650-680 450-480

Żyto 600-630 390-420

*dotyczy przewidywanych cen w transakcjach giełdowych

Rozmowy z Elewarrem

11 oraz 29 maja 2007 r. Zbigniew Kaszuba, Krzysztof Bojar oraz Henryk Ordanik z Krajowej Federacji Producentów Zbóż spotkali się z Zarządem Elewarru w celu omówienia przygotowań Firmy do najbliższych żniw, a także możliwości współpracy w tym zakresie.

Zbigniew Kaszuba na wstępie rozmowy poinformował, że po roku 2008 zaczną się rozmowy na temat ewentualnego wycofania zbóż z interwencji i należy się do tego powoli przygotowywać.

Zaproponował Elewarrowi współpracę przy wypracowaniu na najbliższy sezon rozsądnej ceny za zboża, która zadowoliła by za-

równo skupujących jak i producentów. Wyraził również nadzieję na organizowanie wspólnych przedżniwnych spotkań z producentami.

Wyraził również pogląd, że firma Elewarr powinna wysyłać prawidłowe sygnały na rynku zbóż, w celu jego stabilizacji, jako istotny partner na tym rynku

Krzysztof Frysiak zadeklarował chęć współpracy z Krajową Fe- deracją Producentów Zbóż. Poinformował, że firm Elewarr może w najbliższym sezonie skupowym skupić nawet 400 tys ton zbóż i rzepaku, gdyż jak nigdy posiada duże wolne powierzchnie ma- gazynowe.

Prezes Elewarru poinformował, iż firma prowadzi również rozmowy z partnerami w Niemczech i w Hiszpanii na dostawę zbóż na lata 2009-10. Poinformował również o rozpoczętej współpra- cy Elewarru z WGT.

Podkreślił, iż zależy mu na tym, aby również w Polsce giełda towarowa kreowała i stabilizowała ceny na polskim rynku taj jak to czynią to giełdy w Paryżu, czy Niemczech.

Dyskutując o cenach zbóż przedstawiciele Federacji wyrazili po- gląd, iż w najbliższe żniwa cena będzie znacznie wyższa niż cena interwencyjna i nie czeka nas tak gwałtowny spadek zbóż. Spo- wodowane jest to bardzo niskim poziomem zapasów w Polsce i w Europie oraz wcale nie najlepszymi prognozami ich zbiorów.

(7)

7

Krajowa Federacja Pro- ducentów Zbóż wraz z Krajowym Zrzeszeniem Producentów Rzepaku w dniach 22-23-24 stycznia 2007 r. w Bedlnie (łódz- kie), Pszczynie (śląskie) oraz w Opatowie (świętokrzyskie) zorganizowały szkolenia dotyczące technologii uprawy rzepaku i pszenicy ozimej. W szkoleniach wzięło udział przeszło 600. rolników.

Organizatorem szkoleń był Jerzy Hławiczka – Przewodniczą- cy Komisji Rewizyjnej KFPZ.

Z zakresu technologii oraz opłacalności produkcji pszenicy ozimej szkolenie prowadził dr Arkadiusz Artyszak ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.

Zwracał uwagę, by zastano- wić się nad wyborem odmiany, nad tym jakie ziarno zamierzamy zebrać. Podstawowym elementem dającym sukces w uprawie pszenicy ozimej jest wybór odmiany – mówił dr Ar- tyszak. Podkreślał, że zastanawiając się nad wyborem odmiany warto zapoznać się z wynikami Porejestrowego Doświadczalnic- twa Odmianowego jak również z publikowanymi przez COBORU Listami Odmian Zalecanych do uprawy w danym województwie.

Za najważniejszy czynnik beznakładowy, czyli taki, który nie wymaga od producenta pieniędzy, uznał termin siewu, gdyż jak mówił nie wszyscy rolnicy zdają sobie sprawę, że każdy dzień opóźnienia do terminu optymalnego siewu daje spadek plonów średnio o 0,5% i zwiększenie ilości wysiewu.

Terminowy siew może zapewnić pełny rozwój systemu korze- niowego. Jego niedorozwój powoduje natomiast mniejszą masę 1000 ziaren i gęstość ziarna. Dr Artyszak zachęcał, by siać rzadziej niż gęściej. Podkreślał, że wystarczy 350 ziaren/m2.

Podkreślał również wagę, jaką spełnia przedplon pod pszeni- cę ozimą. Dobrym przedplonem przed pszenicą ozimą są rośliny strączkowe, rzepak ozimy i ziemniaki. Po przedplonach o średniej wartości, plon pszenicy może spaść o 5-10%, a po złych - o 20- -25% w stosunku do przedplonów dobrych.

Podczas szkoleń Zbigniew Kaszuba oraz Jerzy Hławiczka przy- bliżyli uczestnikom cele oraz działąlność Krajowej Federacji Producentó Zbóż. Namawiali rolników do łączenia się w grupy, do współpracy, gdyż tylko zorganizowani rolnicy mogą skutecznie bronić swoich interesów.

Przedstawiciele Federcji zanalizowali również sytuację na europejskim, światowym i polskim rynku zbóż. Zwracali uwagę, iż po-

ziom cen zbóż w Polsce w dalszym ciągu będzie kształtował ich widoczny niedobór, jak również prognoza nowych zbiorów. Prezes Kaszuba przestrzegał także rolników przed grożącym nam dużym importem zbóż.

Podczas szkolenia w Łodzi Jan Krzysztof Ardanowski, Pod- sekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, mówił o nowym okresie finansowania obszarów wiejskich na lata 2007-2013. Odpowiadając na liczne pytania gości, za- chęcał do zapoznania się z PROW-em i do wykorzystania szansy na poprawę sytuacji wsi w Polsce.

Niestety rynki rolne w Europie są rynkami nadwyżkowymi. Nie można stawiać na zwiększenie produkcji. Trzeba szukać takich rozwiązań, by zagospodarować część produkcji w inny sposób.

W przeciwnym wypadku będzeimy produkować poniżej kosztów, a nie o to chodzi. Przypomniał rolnikom, że rozmowy WTO idą w kierunku takim, by UE musiała się otworzyć na tańszą żywność z innych kontynentów.

Nikt w Polsce nie chce zlikwidować rolnictwa, w programie PIS zapisano, że chcemy utrzymać jak najwięcej gospodarstw w Polsce – powiedział minister. Nie możemy dopuścić, aby w Polsce było kilka dużych gospodarstw produkujących żywność kosztem likwi- dacji wsi, jako społecznej wspólnoty - zapewniał Minister Ardanow- ski. Mniejsze gospodarstwa zmuszone będą do zmiany profilu, jak również będą musiały szukać dodatkowych źródeł dochodów.

Na spotkaniu w Pszczynie był obecny również prof. Michał Je- rzak z WGT S.A, który prowadził szkolenie rolników z zakresu Internetowej Giełdy Towarowej w obrocie towarowym i zarzą- dzaniu ryzykiem w agrobiznesie.

W zorganizowaniu szkoleń pomogły współpracujące z Federacją firmy:

Sumi Agro Poland, Syngenta Crop Protection, Lhoist Polska , Makhteshim-Agan Poland

Serdecznie dziękujemy.

Zimowe szkolenia z technologii uprawy pszenicy ozimej i rzepaku

(8)

8

z życia Federacji

1 marca 2007 r. producenci zbóż, handlowcy, przedstawiciele ODR i urzędów uczestniczyli w konferencji zorganizowanej przez Krajową Federację Producentów Zbóż, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Pomorski Ośrodek Doradztwa Rol- niczego, Zrzeszenie Producentów Zbóż i Rzepaku - Rola oraz DuPont Polska.

Tematem konferencji był nowy okres finansowania obszarów wiejskich na lata 2007-2013, który jest szansą na poprawę sytuacji producentów zbóż. W konferencji wzięło udział blisko 230 osób. Podczas spotkania próbowano odpowiedzieć na pytanie, jaka jest pozycja polskich producentów zbóż i jakie ten surowiec ma szanse na światowym i unijnym rynku. W szczególności konferencja miała na celu zapoznanie producentów zbóż z PROW na lata 2007-2013 w celu poprawy konkurencyjności gospodarstw zbożowych.

Zbigniew Kaszuba - Prezes Zarządu KFPZ analizując rynek zbóż w sezonie 2006/2007 mówił, iż ceny zbóż w Polsce osią- gnęły niebezpiecznie wysoki poziom. Po raz pierwszy cena polskich zbóż jest najwyższa w Europie. Zaznaczył, że producenci nie mogą liczyć na dalszy wzrost cen, gdyż import zbóż do kraju już się rozpoczął. Podkreślił jednak, że nie ma obawy, iż ceny dia- metralnie spadną, gdyż niekorzystne warunki pogodowe wpłynę- ły na słabsze zbiory prawie w całej Europie.

Dr Arkadiusz Artyszak ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiej- skiego, mówił o technologii oraz opłacalności produkcji żyta. Za- znaczał, iż producent żyta powinien skupić się przede wszystkim na obniżaniu kosztów, ze szczególnym uwzględnieniem zabiegów beznakładowych, czyli niewymagających od niego nakładu pienię- dzy, a jedynie wiedzy, umiejętności i chęci. Podkreślił, iż najważ- niejszym z nich jest terminowy siew oraz wybór odmiany.

Tomasz Trzmielewski z firmy DuPont, przedstawił program ochrony zbóż w sezonie 2007. Podkreślił, ze zboża uprawiane często po sobie, rosną w niekorzystnych dla siebie warunkach, natomiast są to warunki wyjątkowo sprzyjające dla grzybów ata- kujących zboża, dlatego program ochrony roślin przed chorobami jest tak ważny i wymaga ciągłego udoskonalania oraz dostosowy- wania do istniejących sytuacji na polu.

Prof. Michał Jerzak - Prezes Warszawskiej Giełdy Towarowej zaprezentował temat: „Internetowa Giełda Towarowa w obrocie towarowym i zarządzaniu ryzykiem w agrobiznesie”. Profesor powiedział, że doskonałą rolę w zarządzaniu ryzykiem cenowym, a tym samym stabilizowaniu dochodów w rolnictwie, upatruje się w wykorzystaniu instrumentów rynków terminowych, ofe- rowanych przez giełdy towarowe. Rozwój towarowych rynków terminowych umożliwi zarówno zabezpieczanie cen, jak i ich od- krywanie na przyszłe terminy dostaw.

Jan Krzysztof Ardanowski – Podsekretarz Stanu w Minister- stwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi przybliżył uczestnikom założe- nia Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.

Na wstępie podkreślił, że tworząc PROW zastanawiano się jakie mechanizmy stworzyć, by ludzie mieszkający na wsi, zarówno rolnicy, jak i nie rolnicy, chcieli na niej pozostać i mieli tam źródła dochodu. Podkreślił, że Program Rozwoju Obszarów Wiejskich to stworzenie takich mechanizmów i warunków, które pozwa- lałyby ludziom mieszkającym na wsi realizować swe aspiracje ży- ciowe oraz swoje marzenia. Rolnictwo jest ważnym, ale jednym z wielu aspektów PROW. Minister zaznaczył, że na samym rolnictwie nie da sie zbudować rozwoju wsi.

Minister powiedział, że kiedy analizujemy sytuację polskiej wsi, musimy wziąć pod uwagę sytuację europejską, a nawet globalną.

Sytuacja rolnictwa na całym świecie nie jest dobra. W Europie

Nowy okres finansowania obszarów wiejskich na lata 2007-2013 szansą na poprawę sytuacji producentów zbóż

(9)

9

mamy nadwyżki żywności, rynki są rynkami nadwyżkowymi lub rynkami, gdzie poprzez kwotowanie jest regulowany poziom produkcji, a co się z tym wiąże, nie możemy zachęcać rolników do zwiększania produkcji. W Rosji i na Ukrainie inwestuje się w rolnictwo, nie można więc liczyć w przyszłości na eksport nad- wyżek w tamtym kierunku - podkreślił Minister. Minister przy- pomniał uczestnikom, że od 2013 roku Europa będzie zmuszona otworzyć swoje rynki, nie będzie żadnych mechanizmów obron- nych i przetrwa ten, kto wyprodukuje najtaniej. Unia Europejska zastanawia sie nad tym, jak zatrzymać ludzi na obszarach wiejskich, by z powodów ekonomicznych nie byli zmuszeni uciekać do miasta. Nie chodzi o pomoc socjalną tylko o danie możliwości rozwoju na tym obszarze. Zaznaczył , że w najbliższych latach nie ma perspektyw na znaczące zmiany struktur gospodarstw w Pol- sce. Jedyną szansą jest konsolidacja gospodarstw rolnych poprzez tworzenie grup producenckich. Zmniejsza sie też zapotrzebo- wanie na pracę w rolnictwie przede wszystkim poprzez rozwój mechanizacji. Minister Ardanowski powiedział, że przygotowu- jąc program dla polskiego rolnictwa, można dojść do wniosku, że nie ma jednego prostego mechanizmu, który może pomóc wszystkim rolnikom. Mamy w Polsce gospodarstwa małe, średnie i duże. Jeżeli chcemy pomóc, musimy zróżnicować działania. Trze- ba stworzyć takie możliwości, by dać szanse każdemu, kto chce funkcjonować na terenach wiejskich. Zaznaczył, że z powstałego Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Polska otrzyma około 17,2 mld euro. 4 mld daje pań-

stwo, a 13 mld Unia Europejska. Około 3 mld są to zobowiązania z lat 2004-2006, głównie są to renty strukturalne, zalesienia, grupy producenckie i programy rolno środowiskowe. Minister pod- kreślił, że Polska jako pierwsza w Europie złożyła projekt PROW.

W Polsce, aby wprowadzić rozporządzenie, jest potrzebna ustawa. Sejm na pierwszym posiedzeniu przyjął ustawę o PROW.

PROW 2007-2013 podzielono na cztery osie.

Pierwsza oś ma na celu poprawę konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa przez wspieranie restrukturyzacji.

Druga oś przyrodniczo – środowiskowa przeznaczona jest dla gospodarstw, które funkcjonują w zetknięciu z przyrodą.

Trzecia oś - poprawienie jakości życia na obszarach wiejskich, popierania różnicowania działalności gospodarczej, inwestycje w infrastrukturę.

Czwarta oś Lider, która ma na celu zorganizowanie sie spo- łeczeństwa.

Minister podkreślił, że teraz musimy przygotować nasze gospodarstwa na rok 2013, gdzie może sie okazać, że tego wsparcia dla rolnictwa już nie będzie.

Zdzisława Hołubowska – Prezes LGD Naszyjnik Północy przedstawiła możliwości absorpcji środków Unii Europejskiej w ramach programu Lider + na obszarze działania LGD - Naszyj- nik Północy. Podkreśliła, że Leader+ aktywizuje lokalne społecz- ności i sprawia, że mieszkańcy mają lepszy wpływ na kształtowa- nie otaczającej rzeczywistości.

(10)

10

polityka zbożowa

W latach 2000-2006 głównym źródłem finansowania rolnictwa, sektora spożywczego oraz rozwoju obszarów wiejskich w krajach członkowskich Unii Europejskiej był Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR), obejmujący Sekcję Orientacji oraz Sekcję Gwarancji.

Po wejściu Polski do Wspólnoty Europejskiej w 2004 r., producenci rolni oraz przedsiębiorcy związani z przetwórstwem zbóż mieli możliwość uzyskania dofinansowania realizowanych inwe- stycji w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restruk- turyzacja i modernizacja sektora rolno-żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich”, finansowanego z Sekcji Orientacji Funduszu.

Natomiast środki Sekcji Gwarancji EFOiGR zostały przeznaczone na wypłaty płatności bezpośrednich oraz finansowanie realizacji Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Zgodnie z założeniami reformy polityki wspólnotowej wobec obszarów wiejskich, od roku 2007 wsparcie rozwoju obszarów wiejskich jest finansowane w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), utworzonego na mocy Rozporządzenia Rady (WE) 1290/2005 w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej.

Podstawowym celem EFRROW jest promocja zrównoważone- go rozwoju obszarów wiejskich w Unii Europejskiej, która powinna uzupełniać politykę rynkową w ramach wspólnej polityki rolnej, politykę spójności realizowaną w ramach funduszy strukturalnych i wspólną politykę rybołówstwa. Kluczowe zasady dofinansowania sektora rolnego zostały określone w Rozporządzeniu Rady (WE) 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiej- skich (EFRROW) i zgodnie z jego zapisami każdy kraj członkow- ski powinien opracować Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW).

Łączna kwota środków na PROW 2007-2013 to ok. 17,2 mld euro, z czego ponad 13,2 mld euro będzie pochodzić z budże- tu UE (Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Ob- szarów Wiejskich), a około 4 mld stanowić będą krajowe środki publiczne.

W związku z bardzo wysoką absorpcją środków pomocowych oraz liczbą złożonych wniosków daleko przekraczającą możliwo- ści budżetu Sektorowego Programu Operacyjnego Restruktury- zacja i modernizacja, zdecydowano, iż większość instrumentów pomocy tego programu będzie realizowana w ramach PROW na lata 2007-2013.

W związku z tym rolnicy uprawiający zboża, przedsiębiorcy wytwarzający produkty przemiału zbóż (Polska Klasyfikacja Działalności nr 15.61.Z) oraz prowadzący sprzedaż hurtową zbóż (PKD 51.21.Z), będą mieli znaczące możliwości dofinansowania planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych.

Działanie - Zwiększanie wartości dodanej pod- stawowej produkcji rolnej i leśnej

Wsparcie w ramach niniejszego działania dotyczy przedsię- biorstw prowadzących działalność w zakresie przetwórstwa i wprowadzania do obrotu produktów objętych Załącznikiem I do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE).

Wsparcie będzie dotyczyć projektów, których celem jest poprawa ogólnych wyników przedsiębiorstw, warunków ochrony środowiska, dostosowanie do nowowprowadzonych norm wspólnotowych (dotyczy tylko mikroprzedsiębiorstw, czyli przedsiębiorstw zatrudniających do 10 osób). Wsparcie większych zakładów będzie przyczyniać się do poprawy ich konkurencyjnej pozycji na rynkach globalnych. Pomoc udzielona w ramach działania wpływać będzie również na sytuację produ- centów rolnych, którzy ze względu na powiązania kontraktacyj- ne z zakładami przetwórczymi lub podmiotami prowadzącymi handel hurtowy, uzyskają stabilizację zbytu produktów rolnych.

Dlatego wspierane będą wyłącznie projekty realizowane przez przedsiębiorców, którzy zaopatrują się w surowce na podstawie umów długoterminowych, zawieranych z producentami rolnymi lub podmiotami wstępnie przetwarzającymi produkty rolne.

Zgodnie z przepisami Rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fun- dusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, pomoc finanso- wa skierowana jest przede wszystkim do małych i średnich przed- siębiorstw (czyli przedsiębiorstw zatrudniających do 250 osób i posiadających roczny obrót nieprzekraczający 50 mln euro), ze względu na ich podstawowe znaczenie dla tworzenia produktu krajowego brutto oraz zapewnienie miejsc pracy. Małe i średnie przedsiębiorstwa będą mogły standardowo otrzymać do 40% dofinansowania kosztów kwalifikowalnych inwesty- cji, a poziom ten może zostać podwyższony o kolejne 10%

w przypadku, gdy beneficjent będzie zaopatrywał się w surowce do produkcji od grup producentów rolnych.

Ze wsparcia korzystać mogą również podmioty, których ze względu na stan zatrudnienia i wysokość obrotów nie można zaliczyć do sektora MSP (jednakże firmy zatrudniające nie więcej niż 750 osób lub posiadające obrót nieprzekraczajacy 200 mln euro). W takim przypadku poziom wsparcia realizowanych przed- sięwzięć nie może przekraczać 25% kosztów kwalifikowalnych projektu.

Pomoc udzielana w ramach działania zawiera szeroki zakres pomocy dotyczących budowy lub modernizacji zakładów prze- twórstwa lub wprowadzania do obrotu produktów rolnych wraz z zakupem maszyn i urządzeń do przetwarzania lub magazyno- wania produktów rolnych. Pomoc finansowa obejmuje także za-

PROW na lata 2007 - 2013

Szansa na modernizację gospodarstw zbożowych i młynów

(11)

11

biuletyn informacyjny KFPZ polityka zbożowa

kup środków transportu, niezbędnych do sprawnego przebiegu procesu technologicznego lub środków transportu zewnętrznego.

Ze względu na cele odnoszące się do poprawy konkurencyjność przedsiębiorstw, w ramach działania dopuszczony jest zakup wy- łącznie nowych maszyn i urządzeń, co gwarantuje, że koszty kwa- lifikowalne dotyczyć będą najnowszych dostępnych technologii.

Pomoc będzie miała formę refundacji części faktycznie poniesio- nych kosztów kwalifikowalnych projektu. Maksymalna wysokość pomocy, przyznana w okresie realizacji PROW jednemu beneficjentowi, wynosi 20 mln zł, natomiast wielkość pomocy przyznanej na realizację jednego projektu nie może być niższa niż 100 tys. zł.

Należy podkreślić, iż pomoc dla przetwórstwa produktów rolnych będzie możliwa również w ramach Działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, jednakże maksymalny poziom wsparcia dla beneficjenta w okresie trwania PROW nie będzie mógł przekraczać 100 tys. zł.

Działanie - Modernizacja gospodarstw rolnych

Istotą tego działania jest pomoc finansowa dla gospodarstw rolnych, której celem jest przede wszystkim poprawa konkurencyjności gospodarstw oraz dostosowanie wa- runków produkcji do wymogów doty- czących ochrony środowiska naturalnego, higieny produkcji, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz warunków utrzymania zwierząt.

Wsparcie dotyczyć będzie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, z wyłączeniem produkcji leśnej i rybnej. Projekty będą mogły do- tyczyć produkcji artykułów żywnościowych, jak i nieżywnościo- wych (w tym produktów rolnych wykorzystywanych do produkcji energii odnawialnej). Inwestycja powinna przyczyniać się do poprawy wyników gospodarstwa rolnego i spełniać normy określo- ne w przepisach UE. Należy również podkreślić, iż gospodarstwa objęte projektem powinny być prowadzone przez osobę posiada- jącą kwalifikacje rolnicze.

Pomoc będzie miała formę refundacji faktycznie poniesio- nych kosztów, zaś maksymalna wysokość pomocy udzielonej jednemu beneficjentowi i na jedno gospodarstwo rolne w ramach działania, w okresie realizacji PROW, nie będzie mogła przekroczyć 300 tys. zł.

Koszty kwalifikowane będą mogły obejmować koszty budowy lub remontu połączonego z modernizacją budynków lub budyn- ków gospodarskich, zakupu maszyn i urządzeń do produkcji rolniczej oraz zakupu instalacji lub budowy elementów infrastruktury technicznej, wpływających bezpośrednio na warunki prowadzenia działalności rolniczej lub przygotowania do sprzedaży.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 znaj- duje się obecnie na etapie uzgadniania ze służbami Komisji Euro-

pejskiej. Formalne złożenie Programu, które nastąpiło 18 grudnia 2006 r., było możliwe dopiero po zatwierdzeniu w grudniu ubie- głego roku przepisów wykonawczych Komisji Europejskiej. Od tego momentu, zgodnie z przepisami wspólnotowymi, Komisja Europejska w ciągu 6 miesięcy powinna zatwierdzić ów Program.

W związku z tym, na obecnym etapie prac, nie można podać precyzyjnego terminu zatwierdzenia PROW 2007-2013. Jednak zdając sobie sprawę z ogromnych potrzeb w zakresie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi planuje uruchomienie naboru wniosków do części działań jeszcze przed wydaniem decyzji KE zatwierdzającej Program.

W tej grupie narzędzi, przewidzianych do wdrożenia w pierwszej kolejności, znajdują się działania: Modernizacja gospodarstw rolnych, Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej, które planowane są do uruchomienia w okresie letnim br. Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw bę- dzie wdrożone w terminie późniejszym.

Generalną zasadą przy udzielaniu pomocy (a więc podpisywaniu umów lub wydawaniu decyzji) w ramach PROW 2007 – 2013, będzie warunek, że wsparcie w ramach działań jest udzielane po zatwierdzeniu Programu przez KE.

Zgodnie z obecną wersją Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, alokacje (wyrażone w euro) na ww. działania na okres 2007 – 2013 przedstawiają się w następujący sposób:

Nazwa działania

Wysokość środków przeznaczona na reali- zację działania [EUR] RAZEM 2007 - 2013

Razem EFRROW PL

Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej

1 100 000 000,00 825 000 000,00 275 000 000,00

Modernizacja go-

spodarstw rolnych 1 650 000 000,00 1 237 500 000,00 412 500 000,00 Tworzenie

i rozwój mikro- przedsiębiorstw

1 023 583 888,00 767 687 916,00 255 895 972,00

Należy wskazać, iż w opisywanych działaniach PROW, pomoc będzie przyznawana na podstawie umowy zawieranej pomię- dzy Instytucją Wdrażającą, którą będzie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a beneficjentem. Wnioski o przyznanie pomocy, po uruchomieniu działań, należy składać w oddziałach regionalnych ARiMR.

W przypadku działania -Zwiększanie wartości dodanej podstawo- wej produkcji rolnej i leśnej, realizacja projektu może się rozpocząć już po złożeniu wniosku do ARiMR, jednakże na wyłączne ryzyko wnioskodawcy. W przypadku działania - Modernizacja gospodarstw rolnych, projekt można będzie rozpocząć po podpisaniu umowy.

PT

(12)

12

polityka zbożowa

Ogólne perspektywy dla sektora zbóż i roślin oleistych w Unii Europejskiej w ostatnio pojawiających się prognozach Komisji Eu- ropejskiej (OECD i FAO), wyglądają dość optymistycznie. Te pozytywne trendy będą wynikać z ekspansji konsumpcji na rynkach krajów UE oraz rosnącego eksportu na rynki zewnętrzne. Wzrost produkcji na rynki krajowe będzie się wiązał z dalszym wzrostem produkcji biopaliw i biomasy, wynikającym z wiążących zobowią- zań na poziomie UE, dotyczących wzrostu udziału biokomponen- tów w paliwach. Rosnący popyt na rynkach światowych będzie wspierał tą pozytywną tendencję.

Od czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, nasi rolnicy podlegają zasadom i mechanizmom działania Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) oraz innych polityk UE oddziałujących na rolnictwo (ochrona środowiska, ochrona konsumentów, bezpieczeństwo żywności, itp.). WPR, jak każda polityka, podlega okresowym zmianom. Obecnie dokonuje się wiele transformacji, a w kilku na- stępnych latach możemy być świadkami głębokich reform unijnej polityki rolnej, a które to będą miały znaczenie dla sektora zbóż i roślin oleistych.

Niniejszy artykuł ma na celu zasygnalizowanie zmian jakie Ko- misja Europejska, jako inicjator prawa w UE, zamierza wprowa- dzić, a które będą miały wpływ na sektor zbóż i roślin oleistych.

Te kwestie są jedynie krótko scharakteryzowane, ponieważ szczegółowy kształt nadchodzących zmian nie jest jeszcze znany.

Pozostają one w chwili obecnej w sferze nieformalnych propozycji i dyskusji miedzy ekspertami.

Istnieją trzy zasadnicze obszary, w których zmiany juz kształtują i będą kształtować, (efekty niektórych z nich już są dobrze wi-

doczne), przyszłość sektora zbóż i oleistych w perspektywie kil- kunastu następnych lat:

zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej (WPR): w perspektywie do roku 2013 - tzw. „Przegląd Zdrowia” (ang. Health Check) Wspólnej Polityki Rolnej oraz przyszłości WPR po roku 2013, kwestii organizmów genetycznie modyfikowanych (GMO)

i ich koegzystencji z uprawami konwencjonalnymi, dalszego rozwoju sektora biopaliw i biomasy.

Na przyszły rok przewidziany jest „Przegląd zdrowia” WPR.

Jak formalnie utrzymuje Komisja Europejska, ma on za zadanie sprawdzenie czy zreformowana w 2003 r. WPR działa tak, jak zakładano i ewentualnie wprowadzić poprawki tam, gdzie jest to konieczne, aby uczynić zasady oraz instrumenty WPR bardziej skutecznymi i prostszymi.

Dla sektora zbóż i roślin oleistych najważniejsze elementy tego przeglądu będą dotyczyć tzw. dalszego dekaplingu pomocy bez- pośredniej (tzn. oddzielenia wysokości płatności bezpośrednich od wielkości produkcji), interwencyjnych zakupów zbóż, zniesienia wymogów odłogowania ziemi (nieobowiązujące w naszym syste- mie płatności bezpośrednich) oraz zwiększenie transferu środków z filaru pierwszego do filaru drugiego WPR, czyli środków na roz- wój obszarów wiejskich.

W pierwszej wymienionej kwestii, Komisja Europejska dąży do osiągnięcia pełnego dekaplingu pomocy dla wszystkich sekto- rów produkcji rolnej w UE. Argumentuje, że jest to system za- chęcający do produkcji lepiej przystosowanej do potrzeb rynkowych, a także system, na który ma większą akceptację społeczną niż płatności powiązane z wielkością produkcji. W związku z tym, występująca obecnie w niektórych krajach możliwość powiązania pewnej części dopłat bezpośrednich z wielkością produkcji zbóż (czyli wyjątki od pełnego dekaplingu), powinna zdaniem Komisji, przy okazji przyszłorocznego „Przeglądu zdrowia” zostać znie- siona. Taka zmiana niewątpliwie będzie miała wpływ na wielkość produkcji zbóż na obszarze UE.

Podobnie wygląda przyszłość interwencji publicznej. Komisja Europejska chce podnieść tę kwestię przy okazji przyszłorocz- nego „Przeglądu zdrowia”. Komisja uważa, że tego typu wsparcie po roku 2013, szczególnie biorąc pod uwagę równoczesne odejście od refundacji eksportowych, do którego warunkowo się zobowią- zała w ramach negocjacji Światowej Organizacji Handlu (WTO), będzie mało skuteczne. Do chwili obecnej nie przedstawiono jeszcze szczegółowych propozycji dotyczące zmian w interwencji w sektorze zbóż. Nad odejściem od zakupów interwencyjnych dla kukurydzy, zaproponowanym już przez Komisję, któremu niektó-

Nadchodzące zmiany w polityce Unii Europejskiej - wyzwania dla sektora zbóż i roślin oleistych

(13)

13

biuletyn informacyjny KFPZ polityka zbożowa

re kraje członkowskie UE ostro się sprzeciwiły, toczą się negocja- cje. Eksperci spodziewaj się, że Komisja zaproponuje utrzymanie interwencji jedynie dla pszenicy na cele spożywcze.

Komisja Europejska coraz wyraźniej daje do zrozumienia, że wy- móg ugorowania ziemi nie ma już sensu w chwili, kiedy dopłaty obszarowe oddzielone są od wielkości produkcji. Wprost prze- ciwnie wg Komisji (natomiast producenci rolni tutaj się zgadzają) taki wymóg blokuje produkcję i tym samym ogranicza możliwość konkurowania cenami z producentami spoza Unii. Dla naszych rolników, mimo, że ten system ich nie obowiązuje, ta kwestia jest istotna, ponieważ będzie się wiązać ze wzrostem produkcji na rynku wspólnotowym i wpływać na ceny. Ponadto, propozycje zwiększenia obowiązkowego transferu środków z filaru pierwszego (bezpośrednie dopłaty obszarowe) do filaru drugiego WPR (czyli środków na rozwój obszarów wiejskich) z obecnych 5%

do 10% w roku 2013, za czym silnie opowiada się Komisarz do spraw Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Pani Mariann Fischer-Boel, będą miały przełożenie na zmniejszenie środków finansowych, jakie będą trafiać do kieszeni rolników.

Kolejnym, niejako blokiem problemów, są kwestie związane z organizmami genetycznie modyfikowanymi (GMO). Uogólnia- jąc można powiedzieć, że kraje Unii Europejskiej są mniej przy- chylnie nastawione do GMO, niż inne kraje, które są znaczącymi producentami rolnymi na świecie. Ma to swoje pozytywne strony dla tych w Unii Europejskiej, którzy nie chcą rozwoju GMO na terenie swych krajów, ale z drugiej strony może być dużą przeszko- dą, osłabiającą konkurencyjność unijnych producentów rolnych, szczególnie z sektora produkcji zwierzęcej oraz źródłem napięć z zewnętrznymi partnerami handlowymi.

Mimo że wprowadzanie oraz import produktów genetycznie modyfikowanych lub produktów wytworzonych na bazie GMO, na teren krajów UE jest dozwolony prawem wspólnot europejskich, niektóre kraje członkowskie wprowadziły w tym względzie ograniczenia, niezgodne z prawodawstwem UE. Komisja Europej- ska prowadzi żywą dyskusję w tych kwestiach z partnerami spo- łecznymi i stara się znaleźć odpowiednie rozwiązania. Chodzi tutaj głównie o regulacje pozwalające zidentyfikować produkty GMO, a więc odpowiednie etykietowanie produktów transgenicznych lub produktów zawierających GMO Komisja pracuje również nad regulacjami przyśpieszającymi autoryzacje nowych GMO na rynki wspólnotowe, obecnie zajmującą wiele miesięcy lub nawet lata.

Drugi równie poważny, problem dotyczy koegzystencji rolnictwa tradycyjnego oraz stosującego GMO. Komisja Europejska już jakiś czas temu stwierdziła, że uprawy te mogą ze sobą współ- istnieć. W związku z tym, każde państwo członkowskie Unii zo- bowiązane jest ustalić zasady umożliwiające taka koegzystencję i powiadomić Komisję o ich kształcie. Teraz pojawiają się głosy, że konieczne byłoby wprowadzenie pewnych wiążących wytycznych dla tych przepisów na poziomie wspólnotowym.

Trzecim zagadnieniem, które będzie kształtować przyszłość sektora zbóż i roślin oleistych w nadchodzących latach, jest oczywi- ście dalszy rozwój sektora biopaliw i biomasy. Na ostatnim marco- wym szczycie Unii Europejskiej przywódcy krajów członkowskich

podpisali się pod wiążącymi celami użycia energii odnawialnej i biopaliw. Zgodnie z nimi do 2020 roku 20% energii zużywanej w krajach Unii Europejskiej ma pochodzić ze źródeł odnawialnych, a udział biopaliw w całości runku paliw ma osiągnąć w tym samym roku 10%. Należy podkreślić, że powyższe cele są to średnie wytyczne dla całej Unii, zatem dla poszczególnych krajów członkow- skich, w zależności o ich stanu zaawansowania w tym sektorze i potencjału, te cele wytyczne mogą być różne. Ta kwestia będzie przedmiotem negocjacji miedzy Komisją Europejską, a poszcze- gólnymi krajami członkowskimi.

Jest to ogromne wyzwanie jak i szansa dla rolników w krajach UE. Obecnie Komisja Europejska prowadzi szerokie konsultacje nad tym, w jaki sposób osiągnąć ten cel -10% dla biopaliw bez wywołania ubocznego, niekorzystnego wpływu na produkcję na cele spożywcze. Analizy, którymi posługuje się Komisja, poka- zują, że przy tym 10 procentowym celu, ceny zbóż na rynkach UE wzrosłyby o 3 do 6% i 5 do 18% dla roślin oleistych, co miałoby minimalny wpływ na ceny chleba (wzrost o mniej niż 1%). Ponad- to, Komisja chce zagwarantować, że wzrost produkcji biopaliw nie będzie miał negatywnego wpływu na środowisko naturalne, bio- rąc pod uwagę emisje gazów cieplarnianych oraz utratę bioróż- norodności na terenach wiejskich. I nie dotyczy to tylko obszarów w Unii Europejskiej, ale szczególnie krajów rozwijających się. Ko- misja ocenia, że biorąc pod uwagę obecną politykę rolną i han- dlową, pomiędzy 10% a 30% biopaliw będzie importowanych w 2030 r. na rynek europejski. Już w chwili obecnej oskarża się produkcję rynkową w krajach rozwijających się o spowodowanie drastycznego zmniejszania powierzchni lasów.

Zapewnieniu takiego trwałego i zrównoważonego wzrostu sektora biopaliw w oparciu o mechanizmy, które nie będą nakładać dodatkowego obciążenia na europejskich rolników, którzy obecnie muszą sprostać surowym wymogom ochrony środowiska, mają służyć rozwiązania prawne oraz mechanizmy, nad którymi rozpoczęła pracę Komisja.

W wymienionych obszarach i we wskazanych kierunkach, planowane są zmiany we wspólnej polityce rolnej i unijnych politykach wpływających na rolnictwo. W chwili obecnej trudno oceniać do- kładny wpływ, jaki będą one miały na sektor zbóż i roślin oleistych.

Bardzo istotną rzeczą jest, aby rolnicy i inni producenci, których to dotyczy mieli świadomość zbliżających się zmian i w odpowied- nim czasie zajęli stanowisko zgodne ze swoimi interesami oraz postarali się, aby ich głos był słyszalny w Brukseli.

Dominik Olewiński Damian Gadzinowski Biuro Polskich Organizacji Rolniczych w Brukseli

(14)

14 Import równoległy środków ochrony roślin

24 maja 2007 r. weszła w życie Ustawa z dnia 30 marca 2007 r. o zmianie ustawy o ochronie roślin oraz niektórych ustaw (Dz. U. Nr 80, poz. 541) która reguluje zale- cenia odnośnie importu równoległego środ- ków ochrony roślin.

Import równoległy polega na wprowadzeniu środka ochrony roślin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wcześniej dopuszczonego do obrotu w innym państwie członkowskim Unii Euro- pejskiej. Środek musi być identyczny ze środkiem ochrony roślin dopuszczonym do obrotu na podstawie zezwolenia ministra wła- ściwego do spraw rolnictwa.

Zgodnie z art. 47a ust.3 zezwolenia na import równoległy można udzielić w przypadku, gdy:

środek jest identyczny ze środkiem ochrony roślin dopuszczonym do obrotu w innym państwie członkowskim,

sklasyfikowany został zgodnie z przepisami Unii Europejskiej dotyczącymi oznakowania i klasyfikacji substancji preparatów chemicznych,

zakres stosowania środka ochrony roślin, który będzie wpro- wadzany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, nie jest szerszy niż zakres stosowania środka ochrony roślin dopuszczonego do obrotu na podstawie zezwolenia ministra właści-

wego do spraw rolnictwa, o którym mowa w art. 37 ust. 1, oznakowania opakowania środka ochrony roślin zostały okre-

ślone zgodnie z przepisami o substancjach i preparatach chemicznych.

Środek ochrony roślin uważa się za identyczny ze środkiem ochrony roślin dopuszczonym do obrotu, wtedy kiedy:

zawiera te same i w takiej samej ilości substancje aktywne, w stosunku natomiast do pozostałych składników mogą wy- stępować niewielkie różnice pod warunkiem, że nie mają one wpływu na zdrowie człowieka, zwierząt lub na środowisko oraz na skuteczność działania danego środka ochrony roślin;

ma taką samą formę użytkową;

wymagania jakościowe tego środka są identyczne z wyma- ganiami jakościowymi środka ochrony roślin dopuszczonego do obrotu na podstawie zezwolenia ministra właściwego do spraw rolnictwa;

właściwości fizyczne i chemiczne środka ochrony roślin w zakresie jego składu oraz minimalnej czystości substancji aktyw- nej, wchodzącej w skład tego środka, są takie same.

Z wnioskiem o wydanie zezwolenia na „import równole- gły” może wystąpić podmiot zajmujący się obrotem środkami ochrony roślin.

24 maja 2007 r. w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi odbyła się konferencja zorganizowana przez Radę Gospodarki Żywnościowej. Tematem spotkania były regulacje prawne w zakresie importu równoległego środków ochrony roślin, a bezpie- czeństwo żywnościowe. W dyskusji brali udział przedstawiciele ministerstwa, producenci środków ochrony roślin oraz rolnicy.

Wiesław Podyma – Dyrektor Departamentu Hodowli i Ochro- ny Roślin w MRiRW podkreślił, że uregulowanie zasad importu równoległego środków ochrony roślin, przyczyni się prawdopodobnie do obniżenia cen środków ochrony roślin na rynku polskim z uwagi na większy wybór tych produktów.

Michał Fogg z Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin zazna- czał, iż PSOR obawia się importu środków ochrony roślin z kra- jów, gdzie Dyrektywa 91/414 nie implementowana. Dyrektywa 91/414 daje gwarancje, że środki ochrony roślin zostały zbadane na tych samych zasadach, co w naszym kraju. Zaznaczył, że nowe kraje członkowskie Unii Europejskiej, takie jak Rumunia czy Buł- garia nie wypełniają w pełni tej dyrektywy. Michał Fogg podkreślił, iż jednym z problemów importu równoległego będzie koniecz- ność przepakowywania środków jak i ich nazewnictwo. Zdaniem Fogga powinno wymagać się od importerów, by rolnik mógł w łatwy i szybki sposób dotrzeć do dystrybutora środków.

Szymon Kuczyński, jako przedstawiciel producentów z ramie- nia Krajowej Federacji Producentów Zbóż i Krajowego Zrzesze- nia Producentów Rzepaku, przedstawił korzyści dla polskiego rolnictwa wynikające z zakresu importu równoległego środków ochrony roślin. Zaznaczył, że funkcjonowanie importu równole- głego wzbudza wśród rolników żywe zainteresowanie i istnieje wśród nich przekonanie, że różnice cenowe pomiędzy różnymi

krajami UE są znaczne. Szymon Kuczyński wniósł postulat, aby kolejna nowelizacja ustawy dała możliwość importu indywidual- nego na potrzeby rolnika. Zaznaczył, iż różnice pomiędzy cenami poszczególnych produktów w krajach Unii sięgają nawet 30%.

Dla dobra producentów Szymon Kuczyński proponował, aby poza nazwą handlową i substancją aktywną, na etykiecie znalazła się również nazwa fabryczna, jednoznaczna i wszędzie identyfi- kowana, wskazująca również, że dany środek jest dokładnie tym preparatem, który jest potrzebny rolnikowi.

W przypadku tych samych preparatów korzyści dla rolnictwa są niewątpliwe i nie stwarzają żadnych zagrożeń. Również w przypadku takich samych preparatów ewentualne zagroże- nia są minimalne a korzyści bezpośrednie jeszcze większe, pod warunkiem pelnej rzetelności ze strony importerów. Wątpliwości budzi fakt możliwości importu prawie takich samych środków ochrony roślin, nie różniących się od oryginału substancją aktyw- ną jednak ustawodawca dopuszcza minimalne (nie zdefiniowane) różnice w pozostałych składnikach środka ochrony roślin (kofor- mulantów. Istotą dobrego srodka ochrony roślin jest jego pełna powtarzalność niezależnie od partii. Przy założeniu, że wszyscy i producenci i importerzy będą bezwzględnie uczciwi a system kontroli wystarczająco szczelny nie stwarza to istotnych zagrożeń, jednak nieprecyzyjność zapisu ustawowego może budzić pewien niepokój.

Podsumowując stwierdził, iż import równoległy jest dla rolnictwa niewątpliwie korzystnym mechanizmem rynkowym pod warunkiem stworzenia skutecznych zabezpieczeń, które będą eliminowały nadużycia.

prawo biuletyn informacyjny KFPZ

(15)

15 Porównanie dochodów z pszenicy jarej, owsa i kukurydzy uprawianej na ziarno w 2006 roku

W opracowaniu zostały zaprezentowane wyniki rachunków sza- cunkowych wykonanych w warunkach produkcyjno-cenowych w 2006 roku dla pszenicy jarej, owsa oraz kukurydzy uprawianej na ziarno. Rachunki przeprowadzono w Instytucie Eko- nomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej-

-Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie.

Bazą do ich sporządzenia były dane empirycz- ne z gospodarstw, które prowadziły w 2005r.

uprawę wybranych do badań zbóż. Próby badawcze nie były jednak reprezentatywne, w związku z czym wyniki uzyskane dla badanych działalności produkcyjnych nie upoważnia- ją do ich bezpośredniego utożsamienia z prze- ciętnymi wynikami w kraju.

W 2006 roku (według danych Głównego Urzędu Statystycznego) spośród zbóż wybranych do analizy, największą powierzchnię gruntów ornych przeznaczono pod zasiewy owsa – 539 tys. ha. Obszar ten stanowił 6,4%

w strukturze zasiewów zbóż ogółem w kraju.

Pszenicą jarą i kukurydzą na ziarno obsiano od- powiednio 379 i 303 tys. ha, co stanowiło 4,5%

i 3,7% wspomnianej struktury¹. Rozpatrywane działalności produkcji roślinnej stanowiły więc łącznie tylko 14,6% w krajowej powierzchni uprawy zbóż ogółem.

Ze względu na coraz bardziej wszechstronne wykorzystanie pozyskiwanych z nich produk- tów, objęte zostały niniejszą analizą porównaw- czą.

W przypadku pszenicy jarej rachunek wy- konano na bazie danych empirycznych uzy- skanych ze 130 gospodarstw indywidualnych, w których w 2005 roku uprawiana była pszenica jara. Przeciętne gospodarstwo w objętej badaniami zbiorowości posiadało 72,39 ha użytków rolnych, w tym 67,09 ha zajmowały grunty orne (stanowiły 92,7% UR). Średnia powierzchnia uprawy pszenicy jarej w omawianej próbie wynosiła 8,60 ha, co stanowiło 12,5%

powierzchni zbiorów ogółem oraz 17,3% are- ału zbóż ogółem. Wyniki produkcyjno-ekono-

miczne uprawy owsa przedstawiono przy wykorzystaniu danych rzeczywistych pochodzących ze 111 indywidualnych gospodarstw

rolnych, które uprawiały owies w 2005 r. Przeciętne gospodarstwo w badanej grupie posiadało 73,83 ha użytków rolnych, w tym 88,9% stanowiły grunty orne (tj. 65,63 ha). Powierzchnia uprawy zbóż wynosiła 47,48 ha, przy czym owies uprawiany był na areale 8,19 ha. W badanych gospodarstwach obszar ten stanowił średnio 17,2% w strukturze powierzchni zbóż ogółem oraz 12,5%

w strukturze powierzchni zbiorów ogółem.

Dane liczbowe zgromadzone w 2005 roku dla kukurydzy uprawianej na ziarno pochodzi- ły z 97 indywidualnych gospodarstw rolnych.

Średnia powierzchnia użytków rolnych wyno- siła w nich 108,76 ha, a obszar gruntów ornych – 106,37 ha (stanowił aż 97,8% UR). W badanej grupie gospodarstw zboża uprawiane były na powierzchni 87,43 ha, w tym kukurydza na ziarno – na obszarze 30,19 ha.

Powszechnie znany jest fakt, że rok 2006 był dla producentów zbóż wręcz katastrofalny ze względu na panujące warunki agrome- teorologiczne na przeważającym obszarze kraju. Wiosna charakteryzowała się bardzo zmiennymi warunkami uwilgotnienia gleby oraz niskimi temperaturami powietrza, przy- czyniło się to do opóźnienia wschodzenia zbóż jarych. Ponadto susza, która występowała w czerwcu i lipcu, bardzo niekorzystnie wpłynęła na plony. Przyśpieszeniu uległo też dojrzewanie tych zbóż, przy jednocześnie niedostatecznym wytworzeniu ziarna. W przypadku kukurydzy, niekorzystny rozkład opadów deszczu w okresie wegetacyjnym spowodował, że na wielu plantacjach rośliny nawet nie zawiązały ziarna.

Sierpniowe obfite opady deszczu opóźniły w wielu rejonach kraju zbiór pszenicy i owsa, co negatywnie wpłynęło zarówno na ilość, jak i jakość zebranego ziarna. Dużo więcej szczę- ścia mieli rolnicy uprawiający kukurydzę; ciepła i słoneczna pogoda w okresie zbioru ułatwiła im jego przeprowadzenie.

Gospodarstwa uczestniczące w badaniach były ekonomicznie mocniejsze i osiągały zwy- kle lepsze efekty produkcyjne niż ogół gospodarstw indywidualnych w kraju. Plon ziarna pszenicy jarej był wyższy o 54,5%, owsa

1. Użytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i pogłowie zwierząt gospodarskich w 2006 r., GUS, Warszawa 2006.

biuletyn informacyjny KFPZ ekonomika

(16)

16

ekonomika

– o 32,5%, a kukurydzy – o 24,9%. Porównując natomiast ceny omawianych zbóż stwierdzono, że w 2006 roku w badanych gru- pach były one nieznacznie niższe (od 0,9% w przypadku pszenicy jarej do 2,8% w przypadku owsa) w odniesieniu do cen skupu produktów rolnych z gospodarstw indywidualnych (wg danych GUS).

Warunki produkcyjno-cenowe występujące w objętych badaniami gospodarstwach mają zasadniczy wpływ na uzyskaną z 1 ha uprawy wartość produkcji ogółem. Składają się na nią war- tość produktu głównego (ziarna), wartość produktu ubocznego (słomy) znajdującego się w obrocie rynkowym oraz dopłaty

dotyczące bezpośrednio rozpatrywanych działalności produkcyjnych (w tym przypadku są to płatności uzupełniające przyznawane do uprawy zbóż). W prezentowanych rachunkach nie uwzględ- niono dopłat obszarowych, gdyż zgodnie z ustawą o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 6, poz.

40) są to dopłaty wypłacane do wszystkich gruntów rolnych utrzy- mywanych w dobrej kulturze rolnej i z zachowaniem wymogów ochrony środowiska.

W badanych pod nadzorem IERiGŻ-PIB gospodarstwach upra- wiających pszenicę jarą szacowana na 2006 rok wartość produkcji ogółem, otrzymana z 1 ha uprawy tej działalności wynosiła 1960 Tabela 1

Produkcja, koszty i dochody z uprawy pszenicy jarej, owsa i kukurydzy na ziarno w roku 2006 (dane szacunkowe)

Wyszczególnienie

Średnio w gospodarstwach uprawiających:

pszenicę jarą owies kukurydzę

na ziarno

Liczba badanych gospodarstw 130 111 97

Powierzchnia uprawy [ha] 8,60 8,19 30,19

Plon ziarna [dt/ha] 37,7 25,3 50,2

Cena sprzedaży ziarna (produkt główny) [zł/dt] 43,75 33,81 43,54

Cena sprzedaży słomy (produkt uboczny) [zł/dt] 10,88 4,42 -

Na 1 ha uprawy

Wartość produkcji ogółem [zł] 1960 1169 2485

z tego: ziarno 1648 855 2184

słoma w obrocie rynkowym 3 4 -

dopłaty 309 310 300

Koszty bezpośrednie ogółem [zł] 809 444 1393

z tego: materiał siewny 136 92 417

nawozy mineralne ogółem 480 282 531

nawozy organiczne obce - - 11

środki ochrony roślin 172 55 138

regulatory wzrostu 14 8 0

pozostałe 8 7 296

Nadwyżka bezpośrednia [zł] 1151 725 1091

Koszty pośrednie rzeczywiste [zł] 438 286 714

Dochód rolniczy brutto [zł] 713 439 377

Amortyzacja [zł] 239 140 297

Dochód rolniczy netto [zł] 474 299 80

KOSZTY OGÓŁEM [zł] 1486 870 2404

Nakłady pracy ogółem [godz.] 11,5 10,2 15,0

w tym: nakłady pracy własnej [godz.] 9,1 8,7 11,4

[-] - oznacza, że dane zjawisko nie wystąpiło.