Skały magnetycznie czynne strefy obniżeń Żytawa-Siekierczyn i zachodniej części niecki północnosudeckiej

UKD 1IIIO.":550.B3I.8(08U):5U.3I11.II:611.3Z1.1.m.ł3(aB.28-15 SUdety Zach.)

Skałymagnełycznie czynne strefy obniżeń,

Zyława-Siekierczyn i zachodniei części' niecki północnosudeckrei

Cały obszar Sudetów Zachodnich został pokryty p6łszczeg~owym zdjęciem magnetycznym. Z uzyskanego obrazu anomalii magnetycznych wynika. że na dbszarze tym istnieje wiele kompleksów skalnych magne- tycznie czynnych.

Autorzy wykonanych p6łszczeg6łowych' zdjęć magnetycznych prze- prowadzili pobieżną interpretację wyników. Dotychczas jednak nie wy- konano wnikliwszej interpretacji w oparciu o infol1ilacje dotyczące para- metrów magnetycznych skał. Ponadto wyniki P.ółszczegółowego zdjęcia

magnetycznego były przedstawiane dotychczas w postaci map anomalii

składowej Z natężenia ziemskiego pola magnetycznego. obliczanych przy zastosowaniu prowizorycznego wzoru. określającego pole normalne tej

składowej. Trzeba 'było zatem przystąpić do opracowania mapy składo­

wej Z z zastosowaniem nowego. opr~cowanego przez K. Karaczuna (1965).

właściwszego wzoru określającego pole normalne. a następnie ustalić za- sady interpretacji dbrazu magnetycznego. '

Tego typu opracowaniem o charakterze częściowo metodycznym objęto

zwarty obszar strefy obniżeń Zytawa - Siekierczyn w zachodniej części

Sudetów Zachodnich oraz zachodnią część niecki Północnos~deckiej. Pra- ca ta pozwoliła wyciągnąć szereg wniosków metodycznych. dotyczących

opracowywania map magnetycznych dalszych obszarów Sudetów, a także dostarczyła wiele, informacji o budowie geologicznej rozpatrywanego obszaru;

•

Dla ustalenia zasad interpretacji przeprowadzono analizę wyników pomiarów podatności magnetycznych skał występujących na rozpatry- wanym obszarze, a także porównanie opracowanych map magnetycznych z mapami geologicznymi. Postąpiono więc podobnie jak w jednym z' po- przednich opracowań A. Dąbrowskiego (1969) dotyczącym obszaru p,rzed- sudeckiego. Do tego celu wykorzystano mapy opracowane przez B: i Z.

Berezowskich (wydane w latach 1959-1964). mapę opracowaną przez L. SawiC'kiego (1967) oraz pracę B. i Z. Berezowskich (1968).

Kwartalnik Geologiczny, t. 15, nr f, 111'll r.

924 ^.A&m Dąbrowski. iHem:'Yk' iKurbiel

Cenne okazały się także rękopiśmienne dane o bazaltach (stwierdzo- nych wierceniami). uzyskane dzięki uprzejmości H. Kościówko. Dane

dotyczące podatności magnetycznej skał zaczerpnięto z opracowań K. Mi- zerackiej i R. Szporko (K. Mizeracka, 1965, 1966; K. Mizeracka, R. Szpor- ko, 1969). Poniżej podano, jakie typy skał mogących powodować an,omalie magnetyczne występ.ują na rozpatrywanym obszarze, jaką się chBrakte-

ryzują podatnością magnetyczną i jakie amplitudy mają anomalie skła­

dowej Z. pokrywające się obszarowo ze znanymi wystąpieniami tych 9kał.

PodatJlOil; AmpUłady

Typ skał m&pełyczaa MIOID&IIl X l.()I jedno

~.g .. s. ^wy

Tr.zecl«~ bązalty '1~ ~

Starszy p.a~~zo:rk; łLl'Pki ~o.głazowe .·~.340 ,o,-- lOO Prekambr- ~ .(ii~az~., ~~i~bllfLł' ^{3O-łMm O- 50}

t

-starszy paleozoik granity rumburme <100 O-- raJO

I

Pre!kembr za:\vd.do'wIJkIie <100 O-300

~or""~~y i~

Z powyższegq zestawieniawyni,ka,te jedynie ib~alty są na rozpatry- wanym obszm:ze.. skałłl~i,. kt(>r~. charakteryzują S1ę dutą ·podatIł.ością ma.gnetyczną 1 pow9(iują. ano,malie o amplitudach przekraczających 300 y.

Ta~. y.r~ęc można. przyjąć, ~e. wszy,stkie .ailomą.lie o amplitudzie powyżej

300 'Y są pow;odowane.prze~ znane,dotycbczas.luh jeszcze nieznan:e wystą­

pienia łJazl;lltu" .Na, zalężność~ę, "?ł sensie og6h).ym, zwr6cił już uwagę

H. K:utbiel w jec:4lej. z ,poprze~ich prac stwierdzając,. że, wszyStkie ano- malie.o dużych a~pli1;u.~ach wiążą się z wystąpie$.mi bazaltów. . '.

, Poza, bazaltami jedynie. jeszcze :kilka rodzaj(>w s~ można uznać za przyczynę' lokalnyCh. anom,aliimagnetyc~ny.<;h. Są. ł9 diabazy, których stwierdzone wystąpienia powodują tylko \V jednym przypadku niewieJką anomalię o amplitudzie ok .. 50 'Y, jedri~ lc~' duża podatność może. po-

wQdować powstawanie innycp. anomalii tam, gdzie diabazy występują

pod· nadkładem. u~or6w niepodatnych ~netycznie. Gnejsy izerskie są

co prawda niezbyt podatne niagnetyćżnie, jednakże na .obszarze ich wy-

stępowania s~ierdzoI;l9sżereg. ~oinalif lokalnych o amplitudach docho-

dzących do 300 "(. Według ~tnejinfor;macji W. RyJ,d naIeży prżypuszczać, że zWiększoną podatnością charakteryzują się p.artie łupków krjstalicz- nych wchodzące w skład kompleksu gnejs6w izerskich. Być może, iż one

właśnie są przyczyną lokalnych anomalii magnetycznych.

Podobnie wygląda zagadnienie w przypadku granit6w. i granodiory- tów. Granity rumburBkie są praktyCZDie" niepodatne. magnetycznie~

R6wnież i granodioryty zawidowskie 'mają te same' cechy. Mimo' to na obszarze ich występowania zaobserwowano szereg lokalnych anomalii magnetycznych o amplitudach dochodzących do 300 'Y. Można· więc przy-

pUSZCŻ8Ć, że przyczyną tych ano~lii są partie tych skał o .zwiekszonej

• oznaczenie dótyczące.jednego z otworów z obszaru /Pocłla8'la.

Skały magnetyc.m1e cZYDIle

')

i

f

tt"

f ^{~ .}

i

ł

j X

roi

f~x

lrJ 'IY

jrJ

'r;J5

I x

1

~ II t \ o

IJsJrz/- -!-II II X I \ ,....,... 1111

" . . . . 11 ~~. ... "'.100(.

"Or·"· )

*",.J' C' t

'i ⁰⁹0

,t

t"'"

') .K

i

) 4 o .

~_ o o o

~Xx-f

<f!:>Oc-2

<ll:>

(g) et.-4 (2)00-;5'

:A'~ ^@) &J.~o

f' O x i

o {> . •

"~x ¹

,/'''""'1.

' ... ~ ... ... .J

."._~

.(fJJ

925

@

@

c o

-"'g.

czyn i ~bod'1'liej części niecki p6łnOC'DOlNdeckiet

~caJ.ly ··-acti~ ll"IOCbI lin the ;Żyrlawa~ depressllotn o7JODe

and Ul the western pan ot '!ile north Sude1lic trough

1 - baZalty J.q.1) ;\mJe poluewzJe lkal7 wylewne trzec1Ql'zl;dowe: :a - bazalty, diabazy lub inD.~ JI~aq wylewne; a - bazalty lub partie komplelal6w graDOdf.orytów o zwięk­

szonej zawarłam m1nerał6w fem:le:mych; , - bazalty lub łupkl krystaliczne w obrębie

kompleUU gnejJ6w fzerllkich: li - bas8lty lub partie kompleksu gran1t6w rumbur- IkiCh o ~onej zawart.i m1nerał6w feml.czn7Ch

1 - baw. (or other related eftIJ8I.VłIII of Tertill1'7 age); t - ba8altll, dlab_ ar otber effUJlvelll; a - bual~;:!J1f:na of granod1orite COIIIIJlezetl eDrlChed in mafie m11lera18; , - bualtll ar e 8CbI8tI wltbtn Ule Izerskie gnetaee complez:

1\ - buslt .. 0-': JlartII of Ule Bumburk gran1te eomplex emdched in mafie mineralII jCwartalnlk Geologiczny - 12

926

zawartości minerałów femicznych, powodujących lokalne zwiększenie ich

podatności magnetycznej.

Z pozostałych skał stwierdzonych na badanym obszarze jedynie łupki szarogłazowe i homfelsy mogą być przyczyną niewielkich anomalii l~

kalnych. Jednakże w przypadku łupków szarogłazowych stwierdzono, że są to utwory praktycznie niepodatne, a jedyna lokalna anomalia o ampli- tudzie nie przekraczającej 100 'Y, zaznaczająca się w strefie ich występo­

wania, może mieć inne przyczyny. Hornfelsy mają co prawda dużą po-

datność, jednakże ich występowanie stwierdzono poza obszarem zdjęcia p6łszczegółowego, zaś w obrazie magnetycznym uzyskanym w wyniku

zdjęcia półszczegółowego nie widać anomalii, które mogłyby się wiązać

. z tymi wystąpieniami.

Na północy badanego obszaru znane jest występowanie utworów wie- ku permskiego. W innych partiach przedpola Sudetów występują porfiry i melafiry tego samego wieku. Pierwsze z nich są praktycznie niepodatne (o podatności

<

większą podatnością (od 10 do 550· 1O-ł jedno c.g.s.). Nie można zatem

wykluczyć, że niektóre anomalie lokalne o amplitudach nie przekracza-

jących 300 'Y stwierdzone na południowym skraju niecki p6łnocnosudec­

kiej są wywołane przez zakryte wystąpienia tych skał wylewnych.

Wyżej przedstawione rozważania stanowiły punkt wyjścia do spo-

rządzenia mapki (fig. 1). Opierając ~ię na mapach anomalii składowej Z (zestawionych przez autorów) wyznaczono kontury występowania po- szczególnych typów 9I.tał czynnych magnetycznie przyjmując, że odpo-

wiadają im strefy maksymalnych gradientów poszczególnych anomalii l0- kalnych. Jedynie w przypadku anomalii o amp~tudzie powyżej 300 'Y przypisano je jednoznacznie wystąpieniom ·bazaltów. Przyczyny anomalii o mniejszych amplitudach potraktowano. alternatywnie, biorąc pod uwa-

gę zarówno możliwość ich powiązania z bazaltami, jak też z innymi ska-

łami czynnymi magnetycznie. Poszczególne możliwości lub ich 'kombi- nacje przedstawiono na mapie stosując odpowiednie znaki konwencjo- nalne (omówione w legendzie).

Całą mapę należy traktować, oczywiście, jako koncepcję autorów, która w wielu przypadkach nie musi się zgadzać z rzeczywistością. Może się· bowiem zdarzyć, że przyczyną niektórych anomalii okażą się utwory nie znane dotychczas na badanym obszarze (inne rodzaje skał krystalicz- nych), a być może, anomalne utwory stref mineralizacji interesujące

z punktu widzenia posz1l'kiwań surowców użytecznych. oNależy także za-

zn·aczyć, że rozkład punldów pomiarowych {punkty odległe od siebie o ok. 100 m, na profilach co 500 m) mógł spowodować ominięcie p.ewnych mniejszych (o średnicy mniejszej niż 500· m) wystąpień skał czynnych magnetycznie. Potwierdza to wynik porównania mapy geologicznej z magnetyczną.

W kilku przypadkach, kiedy profile magnetyczne były zlokalizowane poza konturem znanych wystąpień bazaltów, nie stwierdzono na nich anomalii magnetycznych. Zdarzają się także przypadki odwrotne. W re- jonie Kopaczowa szeregiem wierceń stwierdzono na głębokości 100--

Skały magnetycmie czynne 927

300 m bazalty. Pomiary wykonane w najbliższym sąsiedztwie tych wier-

ceń nie stwierdziły istnienia żadnych anomalii ldkalnych. Tak więc można przypuszczać, że nawet zazwyczaj silnie podatne bazalty mogą w niektó- rych przypadkach nie powodować anomalii lokalnych. Przyczyną tego

może być ich lokalnie niewielka p.odatność 'bądż kompensujący rozkład

kierunków namagnesowania szczątkowego.

WNIOSKI

. 1. Potwierdza się konieczność nowego opracowania mapy magnetycz- nej całych Sudet6w z zastosowaniem nowego pola norm$ego i interpre- tacji anomalii magnetycznych w oparciu o najnowsze wyniki pomiar6w parametr6w magnetycznych skał i dane geologiczne.

2. Wyniki tej interpretacji należy traktować jako podstawę do za- planowania dalszych, bardziej szczegółowych badań magnetycznych.

3. Takie szczegółowe 'badania winny objąć pojedyncze anomalie lo- kalne względnie ich zespoły wywołane przez utwory geologiczne inte-

resujące z pun'ktu widzenia poszukiwań zł6ż surowców mineralnych.

Na za!kończenie autorzy składają serdeczne podziękowania mgr K. Kości6wko i doktorowi hab. W. Ryce za cenne informacje i uwagi.

Zakład Geofizyki InIIt7f;utu Oeologlcanego Waraawa, ul. Rakowiecka ł

Nadesłano dn1a 9 lutelO ·lm r.

PI8MIBNNICTWO

BERE2lOIWSCY iB. Z. (1IMI8) - Geology al ithe Zittau - Siekierczy.n Subsiding Zone.

lBiu!. h t . Geo1., _ , p. 7-32. Warszawa.

DI\BBOWSlm :A. (1969) :.... Skały czyonne magnetycznie na dlszane przed8udec'ldm.

Kwart. geol., lS, p. 889. 896, nr 4. Warszawa.

K~ It. (UIIII6) ... ~ole normalne oSkladoweJ pionowej Z magnetyzmu ziem- skiego z obszaru !Polski dla ~ 1957, 5. &wart.geol., 9, p. 3eO--886, onr tA. WarszaW&:.

MlIZERAOKA X. (19015) - DOkumentacja pom.iarów parametrów magnetycznych

SIkał wylkonywanyeh przez 'PJ?.G. Areh. lnst. Geol. (maszy.nopis). War- szawa.

Mlll2JERAOKA lIt .. (lJI88) - DoIkiumentacja pomiarów parametrów magnetycznych

Skał wykonanych w i1906 ^il'. przez ^iP.P.G. Areh. lnat. Geol. (maszynopis).

'Warszawa.

MiJl'ZJERACKA K, SZIPOBKO (H. (1Il69) - .Dokumentacja pomiarów parametrów magne:tycznyoh skał. II? .P.G. Arch. linst. Geol. (maszynopis). Warszawa.

SA'WlJICEG L. (191V1) - !Mapa geologiczna regionu dol.oośląsldego (bez ·u.tworów

czwarto~owych). \])neot. Geol. War&:l.llwa.

928 ^Adam Dltbrowsk'i, Hemyk iKurtAlel

~ ,n;OMbPOBCKH, Xeupm: KYPIiEllL

MAI'HHTOAKTHBHL1E nOPO,lJ;LI30HLI BIIA,Z(HH 2CHTABA-CEKEP'IHH H 3AI1A,Z1J109: ~CTH CEBEPO-CY,lJ,ETCK09: BIIA,l(ItIIW

Pe:UOMe

nO"lTH

ADropw 3TOiI: C1>&t:m IJpOBeJD[ TOJDom Dpe.l\JIapJtrem.JtyIo lIH"HI~ ee pesyJIbT8TOB, 8JWIIJ3HpY'l Xllp'l'liI aHoM8JIJlli: COCT~ Z B8IIp8:ItelQtacnt M1ll'BIITJlOl'O JIOJJJl 3eMJDJ, BloI-

UCllCJlItf.ix IIPB JlI:IMOIqH llpB.'6;iDmr:rcoil: c)oPMYJlfd HO:PMam>BOro UOJUl 3'l'OI: ~.

B,IgUtRo:II: pa60Te~1(C'I'8.B.nemiI ~JIbT8T.r.I DOBTOpiro:ll: 1DrIepJ1pe'I8.QHB, !IpO~iI: c IfcI:JOJ:I&- 30B8BJileM ROBLlx, COC'J'aJIJlelIl A. ,I(OM6poBCOM:; XllPT 8JtOMaJJBIt, COCT8BJIllIODteII: Z, BelIIl'IHBa XOTOpJoIX BloI'JBCllCBa IIPB UOMOIItR 60JIee 'f01DIo:II: C)OPMYJILllIOpMlIJIJa1toro DOJDL 3TH XllptH oxsa- nmaIOT :JOllY BIl8,l(IiH XUrr8.Bll-Cei::Ilp'DDI, a T8JCIte BOC'l'O'IHyIO 1J8C'l1> CeBe~iI: BUa- ,I{iIIIH.

lJlnt. ycTaHOBJICJtilJl npHBl'\l1DOB HElTepIIpCT8IJ; !IpO~ aJIBJlB3 pe3YJlhTaToB B3MCpCIOdt MIU'lDlTIlo:ll: ~ uopo.u;, 38JICl'8.IOIItJ sa ODBC:IoIBIleMo:l TCppllTOPBB, a T8JCIte !IpOB3-

~eJlO cpaBHeHHe Miumtrm.Ix, H reoJIOI'Jl'IeCDX DpT, COC'l'IlBl1ellm JI!Vl ,I(aBHOro pa:lOHll. H3

:noro cpaBHeBlIII CJIe.!G'CT. '1TO ,TOJI&EO 6a3a.m.n.r HMeIOT 3.u;ea. 6om.DIylO MlU'lDrTltyIO BOCIlPJIBM-

'D£BOCn. B WUOT aHOMIUIBB C &MJ1JlR'IYA8.MB CBlaDIIc 300"{. KpoMe 6a3am.TOB ~ HCCX~O '

, THIIOB nopo.u; MODO c:u:ran. IXpJI'ISBo:II: JIODJIhBHX MaI'ltIITlI&lX aHoMa1IJllt c 8.MI1JI111Y.u;al\OI

r.amee 300 y. 3ro 1(lfa6a3hl, KP1ICT8JDlH'leCDIe CJIIllO:Jl;l B npe,'qCDIIX B3epClIJIX meli::oB, a TII.D[e JIat01'()pLtC uapnm: pyw:6ypcmx rp&IlHTOB Jit 3aBJW>BCDiX rpaHO~OPllTOB. CorJIaCHO 3TBM onpe- ACJIeHJUM COCTaBJIesa DpTa (4mr. 1). Ha OCROBe DPT aHOMaJDdI: CocTaBrunOm;eiI: Z onpe;qeneJIH

JWIl'1'YPJol OT~ TIDIOB MDl"BllTOlIXTIIBl>IX BOpoA. Tom.xo B CJJYIDI.e aHoMllJJldl c ~o:II:

60JIee 300"{. OHa 0,D;l103Bl1'D1O CBJm.maC'ICfl c 3aJJCI'8.JDteM 6a3a.m.TOB. I1'pJ!:tDnu.l aHoMBJIJiB C 1Ilem.- IIIJitMl[ ~ UOTpaXTOB8.JD>l am.TCpHaTBBItO.

Adam D4BBOWSK'I, Henryk ~

MAGNBTICALLY ACTIVE ROCKS IN THE h'rAWA-SIEKTEBCZYN DEPRESSION ZONE AND IN THE WESTERN PART OF THE NORTH

SUDETIC TROUGH Su-mUiary

Almost the emnre area of the 'West Sudeltes WaB COVered Iby semidetailed magnetie mapping. The autboirs af this mapping only perfundorily interpreted the results analysing 'the map.s or! Z componem of. the Earth's magnetie field intensity C'fdculated £run a ~a1 tmmUl1a of /the IDIOl'mIIIl m.eld at. tbis oomjl101lelDt. The Pl'esent pape.r reVliews :!be a:esul1B Nnterpreted. OIl the bMtiB of the Z OQIIlpOlnem

anomal1ies maps recently compdled by· A. Dllhrowski, the values ha,v.i.ng ' been caleulated fr«n a more precise ofurmula far the normaa. field. Il'hese maps oover the Zytawa-siekierezyn' depressdons zone and the western part of !the north Sudetic troUih.

Streszczenie 929 To establish the intel'lPreita'lli,on procedure the results at meuurement;s· of magnetically Buscepltible i'OCks at !the 8Ll"ea were analysed and the magnetic maps oonlitructed were ~pered with 'the geological maps of the area. Cclmparative studies· :Hld:ica:te that in the area in question b!u;Uts are the only !l"OCkSI of hfah magnetic iWSCeptibiliity ca:uelng anomaUes at amplitudes higher than-300 y, Besides the ibasafu eome other types of ro<f ·z· may be !regarded lIB SOUl'Ce& cA.. local aoomaliaoi the amlplitudes of which do not eJOOeed 300 y. Tmlse are diabases, crystaltine sc:hi'sts within the Jeera gned.sBes, and some paIrIts cA. the :BtunbIxik: granites and Za.wldow gra·nodiorites. ~e map preseDted on fig. 11 has ,been based OD the above findiinp.

On ,the basis cA. itbe .12: component maps individual types 01. mag·netically ac:tlve rocks have been OUItlIbled. Only anomalies· of amplitudes higher than 300 y have been univocal[y ascribed to baBalts, Whereas only alternative sourees- of aoomalies or ampldtudes lower than 300 y have been deltined.