Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

(1)

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

STRESZCZENIE/ABSTRACT

Wstęp. Za ważny czynnik wpływający na rozwój wewnątrz- i zewnątrzmaciczny dziecka uważana jest leptyna. Bie- rze ona udział w regulacji łaknienia, masy ciała, a także hamuje odpowiedź organizmu na stres. U dorosłych jej stę- żenie zależy od płci. Celem pracy było określenie zależności między stężeniem leptyny a sposobem urodzenia, płcią oraz zmianami urodzeniowej masy ciała w pierwszych czterech dobach życia noworodka. Materiał i metodyka.

Badaniami objęto 81 zdrowych matek i 81 zdrowych noworodków (29 dziewcząt, 52 chłopców; 61 dzieci urodzonych siłami natury, 20 cięciem cesarskim). Oznaczono stężenie leptyny w surowicy krwi matek, krwi pępowinowej i krwi obwodowej noworodków w 4 dobie życia. Wyniki. Stężenie leptyny w surowicy krwi matek było wyższe niż w krwi pępowinowej (p < 0,0001), a to z kolei wyższe niż w krwi noworodków w 4 dobie życia (p < 0,0001). Nie stwierdzono różnic w stężeniach leptyny porównując grupę dziewcząt i chłopców, jak też dzieci urodzonych siłami natury i cięciem cesarskim. Noworodki z większym ubytkiem urodzeniowej masy ciała, stwierdzanym w czwartej dobie życia, miały podobne stężenia leptyny w krwi pępowinowej, jak noworodki z mniejszym ubytkiem masy. Wnioski.

Stężenie leptyny w krwi pępowinowej i w krwi noworodka w czwartej dobie życia nie zależy ani od jego płci, ani od sposobu urodzenia. Wyższe stężenie leptyny w krwi pępowinowej nie zwiększa pourodzeniowego ubytku masy ciała.

Endokrynol. Ped. 10/2011;3(36):29-38.

Introduction. Leptin is regarded as one of the important factors influencing prenatal and postnatal development of a child. It regulates appetite and weight gain as well as inhibits reaction to stress. Leptin blood concentration in adults is sex dependent. The aim of the study was to investigate the correlations between leptin concentration and type of delivery, sex and newborns’ weight fluctuations during the first four days of life. Material and methods. A total of

Zależności między stężeniem leptyny a płcią, sposobem urodzenia i masą ciała noworodków w pierwszych dniach życia

Relationships Between Leptin Concentration and Sex, Type of Delivery and Body Weight of Newborns During First Days of Life

2

Anna Bury,

³

Beata Kulik-Rechberger,

¹

Maria Migielska-Wołyniec

1Klinika Endokrynologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie; ²Zakład Propedeutyki Pediatrii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

3Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki im. Jana Bożego w Lublinie, Oddział Noworodków i Wcześniaków

Adres do korespondencji: Beata Kulik-Rechberger, prof. UM, Zakład Propedeutyki Pediatrii DSK, ul. Chodźki 2, 20-091 Lublin, e-mail brechberger@interia.pl, tel. 81/7185371, fax 81/7430100

Słowa kluczowe: leptyna, noworodki Keywords: leptin, newborns

(2)

81 healthy mothers and their 81 healthy newborns (29 girls, 52 boys; 61 – vaginal delivery, 20 – cesarean section) were recruited for the study. Serum leptin concentration was measured in mothers’ blood, umbilical cord blood and newborns’ blood on the fourth day of life. Results. Concentration of leptin in mothers’ blood was higher than in cord blood (p < 0.0001) as well as in cord blood was higher than in newborns’ blood (p < 0.0001). Ther were no statistically significant differences in leptin concentrations noted between study groups established according to sex and delivery type. Conclusions. Leptin concentrations in cord blood and in neonates’ blood taken on the fourth day of life are in- dependent of sex or delivery type. Higher leptin concentration in cord blood doesn’t increase early postnatal weight loss in newborns. Pediatr. Endocrinol. 10/2011;3(36):29-38.

glikokortykoidów [18, 19]. Stopień narażenia noworodka na stres zależy od jego wieku płodowego, urodzeniowej masy ciała, a także od sposobu porodu. Poród cięciem cesarskim, mimo że obarczony jest mniejszym stresem dla dziecka podczas porodu, daje mniejszą możliwość szybkiej adaptacji i spra- wia, że zaburzenia homeostazy związane z porodem i zmianą środowiska życia utrzymują się dłużej.

Jak wynika z wielu obserwacji, stężenie leptyny w krwi pępowinowej pozytywnie koreluje z urodze- niową masą ciała noworodka [16, 20–24]. Zważyw- szy na związek tego hormonu z łaknieniem i meta- bolizmem, można przypuszczać, że ma on również wpływ na zmiany masy ciała w pierwszych dniach po urodzeniu. Zmiany te nie tylko stanowią o stanie klinicznym dziecka, ale mogą mieć wpływ na przy- szłą masę ciała [25].

Celem niniejszej pracy było określenie zależ- ności między stężeniem leptyny a płcią, sposobem urodzenia i zmianami urodzeniowej masy ciała noworodka w pierwszych czterech dniach życia.

Materiał i metodyka

Badaniami objęto 81 zdrowych matek w wieku od 16 do 40 lat i 81 zdrowych noworodków.

W badanej grupie było 48 pierworódek i 33 wielo- ródki. Siłami natury rodziło 61 kobiet, a u 20 wy- konano cięcie cesarskie. Noworodki urodziły się o czasie między 38 i 42 tygodniem ciąży, ich stan po urodzeniu oceniono na 9–10 punktów w skali Apgar. Wszystkie noworodki były karmione pier- sią, ich matki nie zgłaszały żadnych problemów związanych z karmieniem. Wśród badanych dzieci 29 noworodków było płci żeńskiej i 52 płci męskiej.

Rozwój fizyczny dzieci określano na podstawie po- miarów antropometrycznych, takich jak masa ciała, długość ciała, obwód głowy i obwód klatki piersiowej. Dzieci ważono codziennie przez cztery kolejne dni. Krew do badań biochemicznych pobierano od matek z żyły obwodowej w dniu porodu, od nowo- rodków z pępowiny (krew mieszana tętniczo-żylna)

Wstęp

Obserwacje kliniczne wskazują, że masa urodzeniowa noworodka w dużej mierze warunko- wana jest przez środowisko wewnątrzmaciczne [1–3]. Stan odżywienia i poziom wielu aktywnie czynnych substancji, działających w tym okresie i w okresie wczesnego życia pozamacicznego, wpływają na rozwój struktur podwzgórza zaan- gażowanych w kontrolę łaknienia, wydatkowania energii i metabolizmu. Wśród tych substancji wy- mieniana jest leptyna. Jej synteza u płodu rozpoczy- na się już w pierwszym trymestrze ciąży wraz z roz- wojem tkanki tłuszczowej i znacząco wzrasta pod koniec trzeciego trymestru [4, 5]. Drugim, aczkol- wiek mniej wydajnym dla dziecka źródłem leptyny jest łożysko [6, 7]. Udowodniono, że leptyna oprócz regulacji masy ciała wpływa na rozwój wielu tka- nek i układów, w tym układu kostnego, oddechowe- go, pokarmowego i krwiotwórczego [8–11].

U dorosłych wykazano różnice w stężeniu leptyny zależne od płci. U kobiet jest ono 2–3-krotnie wyższe niż u mężczyzn, co wynika z działania es- trogenów. Hormony te, poprzez stymulowanie adi- pocytów, zwiększają syntezę leptyny, natomiast przeważające u mężczyzn androgeny (głównie te- stosteron) zmniejszają jej syntezę [12–14]. Niektó- rzy autorzy zauważyli, że związane z płcią różnice w stężeniu leptyny obserwuje się już w życiu pło- dowym i noworodkowym [15, 16]. Różnice te przypisywane są większej masie ciała i większym zasobom tkanki tłuszczowej u noworodków płci żeńskiej. Istotne znaczenie może mieć też masa ło- żyska, która często jest większa w ciążach zakoń- czonych urodzeniem dziewczynek [17].

Badania dowodzą, że leptyna oprócz wpływu na regulację masy ciała bierze również udział w adaptacji organizmu do warunków życia pozamacicznego. Hamuje ona odpowiedź na stres przez zwięk- szenie ekspresji receptorów glukokortykoidowych w ośrodkowym układzie nerwowym i zwiększe- nie wrażliwości na hamujące sprzężenie zwrotne

(3)

i z żyły obwodowej w 4 dobie życia. Surowicę za- mrażano w temperaturze -20^oC i przechowywano do dnia wykonywania oznaczeń. Stężenia leptyny u matek i noworodków oznaczano stosując metodę radioimmunologiczną przy użyciu Human Leptin RIA Kit (Linco Research Inc., St. Charles, USA).

Do analiz różnic między badanymi podgrupami zastosowano testy nieparametryczne. Do porówna- nia dwóch grup niezależnych użyto testu U Man- na–Whitneya (zastosowano statystykę Z dla pod- grup o licznościach ≥ 20). Do porównania więcej niż dwóch grup użyto testu H Kruskala–Wallisa.

Zależności między dwoma parametrami mierzal- nymi badano przy użyciu testu istotności współ- czynnika korelacji R Spearmana. Przyjęto 5% błąd wnioskowania i związany z nim poziom istotno- ści p < 0,05, wskazujący na istnienie istotnych statystycznie różnic bądź zależności. Analizy sta- tystyczne przeprowadzono w oparciu o oprogra- mowanie komputerowe STATISTICA v. 8.0 (Stat- Soft, Polska).

Wyniki badań

Porównując cechy somatyczne nie stwierdzono, aby noworodki urodzone siłami natury różniły się od noworodków urodzonych drogą cięcia cesar- skiego, jak też dziewczęta od chłopców (tab. I, II).

Oznaczając stężenie leptyny stwierdzono, że u matek było ono blisko trzykrotnie wyższe niż w krwi pępowinowej (p < 0,0001), a to z kolei blisko trzy- krotnie wyższe niż w krwi noworodków w czwar- tej dobie życia (p < 0,0001) (ryc. 1). Stężenia lep- tyny u matek noworodków płci żeńskiej nie różniły się istotnie statystycznie od stężeń leptyny u matek noworodków płci męskiej. Podobnie stężenia leptyny w krwi pępowinowej u dziewczynek i chłopców oraz w krwi pobranej w 4 dobie życia u dziewczynek i chłopców nie różniły się istotnie (tab. I). Stę- żenia leptyny w surowicy krwi matek, krwi pępo- winowej i krwi noworodków w 4 dobie życia nie zależały również od rodzaju porodu (tab. II). Ana- lizując wielkość ubytku urodzeniowej masy ciała, ocenianego w czwartej dobie życia, stwierdzono, że u większości dzieci (44,5%) mieścił się on w zakre- sie 3–6%. Więcej niż 6% urodzeniowej masy ciała straciło 37% noworodków, a u 18,5% ubytek masy był mniejszy niż 3%. Noworodki z większym ubytkiem urodzeniowej masy ciała miały podobne stę- żenia leptyny we krwi pępowinowej jak noworodki z mniejszym ubytkiem masy (tab. III). Nie stwierdzono również różnic w stężeniach leptyny u matek

noworodków z większym i mniejszym ubytkiem masy ciała (p > 0,05).

Stężenie leptyny w surowicy krwi pępowinowej dodatnio korelowało z urodzeniową masą i długo- ścią ciała oraz obwodem klatki piersiowej dziecka, jak również z jego masą ciała w kolejnych dobach życia. Wykazano również dodatnią korelację pomiędzy stężeniem leptyny w czwartej dobie ży- cia i masą ciała dziecka w tym dniu (tab. IV). Nie stwierdzono statystycznie istotnej korelacji między stężeniem leptyny w krwi matki czy w krwi pępo- winowej a procentowym ubytkiem urodzeniowej masy ciała.

Ryc. 1. Porównanie stężeń leptyny w surowicy krwi matek, krwi pępowinowej i krwi noworodków w 4 dobie życia Fig. 1. Leptin concentration in mothers, in cord blond, in hew bovris blond on the fourth day of life

Dyskusja

Leptyna jest uważana za wskaźnik stanu odży- wienia organizmu, ale też za czynnik regulujący łaknienie. Głównym źródłem leptyny u ciężarnej jest jej tkanka tłuszczowa. Pokaźną ilość tego hormonu dostarcza także łożysko. Te dwa źródła spra- wiają, że stężenie leptyny u matek jest wyższe niż w krwi pępowinowej [15, 16, 26–30]. Potwierdzo- no to również w badaniach własnych. Stężenie leptyny u matek było wyższe niż w krwi pępowinowej, a w krwi pępowinowej wyższe niż u noworodka w czwartej dobie życia. Obniżanie się stężenia leptyny zbiegało się w czasie z fizjologicznym ubytkiem urodzeniowej masy ciała. Zarówno w pierw- szej, jak i w czwartej dobie życia stężenie leptyny dodatnio korelowało z masą ciała dziecka, co po- twierdza znaczenie leptyny jako wskaźnika stanu odżywienia. Oprócz korelacji z masą, stwierdzono również korelacje z obwodem klatki piersiowej

��

�

��

(4)

Badane parametry

n = 81 Grupa Średnia SD Mediana 25c 75c Zakres analiza stat.

Urodzeniowa masa ciała

M0 (g)

DZ

n = 29 3417,9 514,1 3500,0 3440,0 3860,0 2370–4260

Z = -0,54 p = 0,59

CH

n = 52 3525,2 494,5 3415,0 2990,0 3700,0 2610–4630 Masa ciała w 4.

dobie życia M4 (g)

DZ

n = 29 3237,6 500,4 3260,0 2950,0 3560,0 2180–4130

Z = -0,45 p = 0,65

CH

n = 52 3344,1 459,5 3210,0 2995,0 3715,0 2420–4440 Urodzeniowa

długość ciała (cm)

DZ

n = 29 53,7 2,3 54,0 53,0 55,0 48–59

Z = -0,24 p = 0,80

CH

n = 52 54,0 2,6 54,0 53,0 56,0 48–60

Urodzeniowy obwód głowy

(cm)

DZ

n = 29 34,2 1,3 34,0 33,0 35,0 32–37

Z = -0,18 p = 0,85

CH

n = 52 34,3 1,2 34,0 33,0 35,0 32–37

Urodzeniowy obwód klp (cm)

DZ

n = 29 33,5 1,5 33,5 33,0 34,0 30–36

Z = 0,24 p = 0,80

CH

n = 52 33,5 1,6 33,0 32,0 34,7 30–38

Ubytek masy ciała (M0-M4)

(%)

DZ

n = 29 5,2 0,7 5,7 8,0 3,0 3,7–10

Z = -0,76 p = 0,44

CH

n = 52 5,0 0,4 5,0 7,0 4,0 4,3–10,4

Leptyna w krwi matki

(ng/ml)

DZ

n = 29 29,44 14,91 27,36 19,01 39,76 11,24–70,52

Z = -0,09 p = 0,93

CH

n = 52 30,72 17,48 26,0 16,87 39,24 8,53–79,01 Leptyna

w krwi pępow.

(ng/ml)

DZ

n = 29 10,68 7,30 10,74 5,31 13,90 1,98–33,97

Z = 0,80 p = 0,42

CH

n = 52 9,11 5,39 7,91 4,92 11,58 2,28–27,45

Leptyna w krwi N w 4.

dobie życia (ng/ml)

DZ

n = 29 3,50 1,54 3,06 2,53 3,88 1,87–7,14

Z = 0,31 p = 0,76

CH

n = 52 3,29 1,32 2,91 2,54 3,52 1,25–7,73

Tabela I. Porównanie cech somatycznych oraz stężeń leptyny w grupie noworodków (N) płci żeńskiej (DZ) i męskiej (CH) oraz ich matek

Tables I. Comparison of somatic parameters and lepton concentration in female/male newborns and their mothers

Z – wartości funkcji testowych testu Manna–Whitney’a dla liczności > 20; p – poziom prawdopodobieństwa pępow. – pępowinowej

(5)

Tabela II. Porównanie wybranych cech somatycznych oraz stężeń leptyny w grupie noworodków urodzonych siłami natury (N) i cięciem cesarskim (CC) oraz ich matek

Table II. Comparison of somatic parameters and leptin concentration in relation delivery type (natural – N, cesarean section – CC)

Badane parametry

n = 81 Rodzaj

porodu Średnia SD Mediana 25c 75c Zakres Analiza

stat.

Urodzeniowa masa ciała M0 (g)

N

n = 61 3490,9 470,3 3410,0 3090,0 3800,0 2620–4630

Z = -0,63 p = 0,52

CC

n = 20 3561,7 581,2 3520,0 3267,5 3930,0 2370–4530

Masa ciała w 4. dobie życia M4 (g)

N

n = 61 3294,7 472,2 3230,0 2960,0 3700,0 2420–4440

Z = -0,7 p = 0,47

CC

n = 20 3340,5 491,1 3245,0 3145,0 3710,0 2180–4200

Urodzeniowa długość ciała (cm)

N

n = 61 53,7 2,4 54,0 53,0 55,0 48–60

Z = -1,13 p = 0,26

CC

n = 20 54,5 2,8 54,0 53,0 56,0 48–59

Urodzeniowy obwód głowy (cm)

N

n = 61 34,5 1,2 34,0 33,0 35,0 32–36,5

Z = -1,12 p = 0,26

CC

n = 20 34,6 1,5 34,5 33,5 35,7 32–37

Urodzeniowy obwód klp (cm)

N

n = 61 33,4 1,5 33,0 32,0 34,5 30,5–38

Z = -1,13 p = 0,23

n = 20cc 33,8 1,5 34,0 33,0 34,7 30–36

Ubytek masy ciała (M0-M4) (%)

N

n = 61 5,1 0,4 5,0 7,2 3,2 2,2–10,4

Z = 1,13 p = 0,26

CC

n = 20 5,3 0,8 6,1 7,6 4,6 4,3–9,8

Leptyna w krwi matki (ng/ml)

N

n = 61 30,42 16,84 26,68 17,64 39,91 8,5–79,0

Z = 0,12 p = 0,90

CC

n = 20 29,79 15,91 26,97 16,87 34,60 12,6–70,5

Leptyna w krwi pępow. (ng/ml)

N

n = 61 9,68 6,08 8,59 5,26 12,71 2,3–33,9

Z = 0,25 p = 0,80

CC

n = 20 9,64 6,50 8,58 4,74 12,95 1,98–27,45

Leptyna w krwi N w 4. dobie życia

(ng/ml)

N

n = 61 3,41 1,32 3,06 2,60 3,84 1,37–7,14

Z = 1,47 p = 0,14

CC

n = 20 3,23 1,64 2,72 2,23 3,80 1,25–7,73

Z – wartości funkcji testowych testu Manna-Whitney’a dla liczności > 20; p – poziom prawdopodobieństwa

(6)

i długością ciała noworodka, co sugeruje, że hor- mon ten może mieć również udział w rozwoju kość- ca [23, 31–33].

Z licznych badań wynika, że stężenie leptyny u dorosłych płci żeńskiej jest wyższe niż u męskiej.

Tłumaczy się to większą ilością podskórnej tkanki tłuszczowej u kobiet niż u mężczyzn oraz dzia- łaniem estrogenów, które nie tylko mają wpływ na wydzielanie leptyny przez komórki tłuszczo- we, ale także zmieniają wrażliwość podwzgó- rza na jej działanie [34, 35]. Poszukując związku między stężeniem leptyny i stężeniami hormo- nów płciowych Matsuda i Yokota [36] stwierdzili różnice między stężeniem leptyny w krwi pępowi- nowej noworodków płci żeńskiej i męskiej, nie wy- kazując przy tym różnic w stężeniach estradiolu i testosteronu. Autorzy wnioskowali stąd, że stężenie leptyny może być cechą genetyczną danej płci. Na

Tabela III. Porównanie stężenia leptyny w surowicy krwi matek, krwi pępowinowej i krwi noworodków w 4. dobie życia w zależności od procentowego ubytku urodzeniowej masy ciała

Table III. Comparison of leptin concentration in mothers’ blood, cerol blood, new borns’ blood in relation to postratal weight loss

Stężenie leptyny (ng/ml)

Ubytek

ciała (%)masy Średnia SD Mediana 25c 75c Zakres Analiza

stat.

Krew matki

n = 150–3% 28,23 16,21 23,79 14,01 42,56 10,45–57,40

H = 3,10 p = 0,21 n = 363–6% 27,22 14,15 24,21 17,18 32,72 8,53–63,54

> 6%

n = 30 34,93 18,67 30,71 21,83 43,64 9,24–79,01

pępowinowaKrew

n = 150–3% 10,72 9,0 6,16 5,26 13,80 3,37–33,97

H = 2,41 p = 0,30 n = 363–6% 8,57 4,86 6,17 4,73 11,56 2,85–18,83

> 6%

n = 30 10,47 5,82 10,19 6,23 14,16 1,98–27,45

Krew noworodka w 4. dobie życia

n = 150–3% 3,75 1,89 3,26 2,41 4,00 1,37–7,14

H = 0,96 p = 0,62

n = 363–6% 3,34 1,28 2,97 2,57 3,83 1,25–6,85

> 6%

n = 30 3,20 1,27 2,82 2,52 3,21 1,90–7,73

H – wartość funkcji testowej testu Kruskala–Wallisa; p – poziom prawdopodobieństwa

wyższe stężenie leptyny u noworodków płci żeń- skiej niż męskiej zwrócili uwagę Bellone i wsp.

[37]. Pardo i wsp. [38] oraz Tung i wsp [39]. Obser- wowane różnice przypisują oni związanym z płcią różnicom w budowie ciała i rozmieszczeniu pod- skórnej tkanki tłuszczowej. Kiedy noworodki płci żeńskiej i męskiej miały podobną masę ciała, róż- nic w stężeniu leptyny nie stwierdzano [40]. W badaniach własnych również nie wykazano różnic za- leżnych od płci. Stężenia leptyny w surowicy krwi dziewcząt, pobranej w czwartej dobie życia, w ich krwi pępowinowej i w krwi ich matek nie różni- ły się od stężeń leptyny w surowicy krwi chłop- ców (obwodowej i pępowinowej) i w krwi ich matek. Najprawdopodobniej wynika to z braku różnic między cechami somatycznymi badanych nowo- rodków. Podobne wyniki uzyskało wielu innych au- torów. Nie stwierdzili oni zależnych od płci różnic

(7)

w stężeniach leptyny ani we krwi pępowinowej [36], ani we krwi obwodowej noworodka [8, 16].

Brak zależności między stężeniem leptyny a płcią stwierdził również Akcurin i wsp. [41], dokonując kilkakrotnych pomiarów stężeń leptyny u noworod- ków pomiędzy 3 a 90 dobą życia, oraz Kyriakakou i wsp. [24], oznaczając stężenie leptyny u noworod- ków w 1 i 4 dobie życia.

Oprócz oceny stężenia leptyny w zależności od płci analizowano również stężenia leptyny w zależ- ności od sposobu porodu. Zależności takie badali Yoshimitsu i wsp. [42], którzy stwierdzili istotnie wyższe stężenia leptyny u noworodków urodzonych siłami natury niż u noworodków urodzonych cię- ciem cesarskim, utrzymujące się także po uwzględ- nieniu masy ciała i płci badanych dzieci. Wykaza- ne różnice autorzy tłumaczą zwiększoną syntezą i uwalnianiem łożyskowej leptyny na skutek mniej- szego utlenowania krwi podczas porodu naturalne- go. Dochodzi wówczas do aktywacji układu współ- czulnego i podwyższonej syntezy kortyzolu, który stymuluje syntezę leptyny [43]. W badaniach wła- snych nie stwierdzono różnic w stężeniach leptyny w zależności od sposobu porodu. Podobnie Pers- son i wsp. [44] oceniając stężenia leptyny u zdrowych kobiet ciężarnych, u ciężarnych z cukrzycą i donoszonych noworodków nie stwierdzili, aby sposób porodu wpływał na stężenie leptyny u dzieci.

Tabela IV. Korelacje pomiędzy cechami somatycznymi noworodków a stężeniem leptyny w surowicy krwi matek, surowicy krwi pępowinowej oraz krwi noworodków w czwartej dobie życia

Table IV. Correlations between somatic parameters and lepton concentration in mothers’ blond, cord blond, newborns’

blond (forth day)

Korelowane cechy

Leptyna

w krwi pępowinowej w krwi noworodka w 4. dobie życia

R p R p

Urodzeniowa długość ciała 0,24 0,03 - -

Urodzeniowy obwód głowy 0,18 NS - -

Urodzeniowy obwód klatki piersiowej 0,32 0,004 - -

Urodzeniowa masa ciała m0 0,36 0,001 - -

Masa ciała w 2. dobie życia m2 0,35 0,001 - -

Masa ciała w 3. dobie życia m3 0,33 0,003 - -

Masa ciała w 4. dobie życia m4 0,32 0,004 0,38 0,005

Ubytek masy ciała (M0-M4) 0,18 NS - -

R – współczynnik korelacji R Spearmana; p – poziom prawdopodobieństwa, NS – nieistotny statystycznie

Różnic między stężeniem leptyny u dzieci urodzonych drogami natury i cięciem cesarskim nie wykaza- li także inni autorzy, badając noworodki donoszone i wcześniaki [23].

Jak wynika z badań eksperymentalnych, leptyna „informuje” centralny układ nerwowy o stanie zapasów energetycznych ustroju, a tym samym ma wpływ na kształtowanie się szlaków metabolicz- nych i nerwowych zwierząt oraz programowanie ich masy ciała [2, 45–47]. W badaniach własnych analizowano wielkość masy ciała w pierwszych dobach po urodzeniu. Dochodzi wówczas do jej spadku, co wynika z utraty wody, zapasów energetycznych i stosunkowo małej podaży substancji odżywczych. W tym czasie obniża się też stężenie leptyny, która jest nie tylko wskaźnikiem stanu od- żywienia, ale prawdopodobnie również regulatorem masy ciała. Stąd też nasuwa się pytanie, czy wyso- kie stężenia leptyny nie pogłębiają fizjologicznego ubytku masy ciała dziecka w pierwszych dniach po urodzeniu. Na podstawie własnych obserwacji nie stwierdzono, aby dzieci z większym stężeniem leptyny w krwi pępowinowej miały większy ubytek masy. A zatem można przypuszczać, że w tym okresie ośrodki odpowiedzialne za łaknienie i wydatko- wanie energii są mniej wrażliwe na działanie leptyny, co chroni dziecko przed nadmiernym ubytkiem masy ciała.

(8)

Wnioski

1. Stężenie leptyny w krwi pępowinowej i obwodowej pobranej u noworodka w czwartej dobie życia nie zależy od jego płci i sposobu urodzenia.

[1] Ben X., Qin Y., Wu S.: Placental leptin correlates with intrauterine fetal growth and development. Chin. Med., 2001:114, 636-639.

[2] McMillen I.C., Edwards L.J., Duffield J. et al.: Regulation of leptin synthesis and secretion before birth: implications for the early programming of adult obesity. Reproduction, 2006:131, 415-427.

[3] Plagemann A., Harder T.: Hormonal programming in perinatal life: leptin and beyond. Br. J. Nutr., 2009:101(2), 151-152.

[4] Matsuda J., Yokota I., Iida M. et al.: Dynamic changes in serum leptin concentrations during the fetal and neonatal periods. Pediatr.

Res., 1999:45(1), 71-75.

[5] Lepercq J., Challier J., Le Guerre-Millo M.: Prenatal leptin production: evidence that fetal adipose tissue produces leptin. J. Clin. En- docrinol. Metab., 2001:86, 2409-2413.

[6] Masuzaki H., Ogawa Y., Sagawa N. et al.: Nonadipose tissue production of leptin: Leptin as a novel placenta-derived hormone in humans. Nat. Med., 1997:3, 1029-1033.

[7] Ashworth Ch., Hoggard N., Thomas L. et al.: Placental leptin. Rev. Reprod., 2000:5, 18-24.

[8] Harigaya A., Nagashima K., Nako Y. et al.: Relationship between concentration of serum leptin and fetal growth. J. Clin. Endocrinol.

Metab., 1997:82(2), 3281-3284.

[9] Maor G., Rochwerger M., Segev Y. et al.: Leptin acts as a growth factor in the chondrocytes of skeletal growth centers. J. Bone Miner.

Res., 2002:17, 1034-1043.

[10] Henson M.C., Swan K.F., Edwards D.E. et al.: Leptin receptor expression in fetal lung increases in late gestation in the baboon: a mo- del for human pregnancy. Reproduction, 2004:127, 87-94.

[11] Aparicio T., Kermorgant S., Darmoul D. et al.: Leptin and Ob-Rb receptor isoform in the human digestive tract during fetal development. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2005:90(11), 6177-6184.

[12] Brann D.W., De Sevilla L., Zamorano PL.: Regulation of leptin gene expression and secretion by steroid hormones. Steroids, 1999:

64, 659-663.

[13] Rosenbaum M., Pietrobelli A., Vasselli J.R. et al.: Sexual dimorphism in circulating leptin concentrations is not accounted for by differences in adipose tissue distribution. Int. J. Obes., 2001:25, 1365-1371.

[14] Alonso A., Fernandez R., Moreno M. et al.: Leptin and its receptor are controlled by 17beta-estradiol in peripheral tissues of ovariec- tomized rats. Exp. Biol. Med., 2007:232, 542-549.

[15] Schubring C., Englaro P., Siebler T. et al.: Longitudinal analysis of maternal serum leptin levels during pregnancy, at birth and up to six weeks after birth: relation to body mass index, skinfolds, sex steroids and umbilical cord blood leptin levels. Horm. Res., 1998:

50(5), 276-283.

[16] Kirel B., Tekin N., Tekin B. et al.: Cord blood leptin levels: relationship to body weight, body mass index, sex and insulin and cortisol levels of maternal-newborn pairs at delivery. J. Pediat. Endocrinol. Metab., 2000:13, 71-77.

[17] Petridou E., Christos S., Mantzoros M. et al.: Neonatal leptin levels are strongly associated with female gender, birth length, IGF-I levels and formula feeding. Clin. Endocrinol., 2005:62, 366-371.

[18] Walker C.D., Salzmann C., Long H. et al.: Direct inhibitory effects of leptin on the neonatal adrenal and potential consequences for brain glucocorticoid feedback. Endocr. Res., 2004:30, 837-844.

[19] Proulx K., Clavel S., Nault G. et al.: High neonatal leptin exposure enhances brain GR expression and feedback efficacy on the adrenocortical axis of developing rats. Endocrinology, 2001:142(11), 4607-4616.

[20] Su P.H., Wang S.L., Chen J.Y. et al.: Serum leptin levels in preterm, healthy and sick-term newborns. Acta Paediatr. Taiwan, 2002:

43(5), 249-254.

[21] Garanty-Bogacka B., Czeszyńska M.B., Syrenicz M. et al.: Niedojrzałość czy niedożywienie? Poziom leptyny we krwi pępowinowej noworodków urodzonych przedwcześnie i z hipotrofię wewnątrzmaciczną. Gin. Pol., 2003:74, 356-361.

[22] Po-Jung Tsai, Chun-Hsien Yu, Shih-Penn Hsu: Cord plasma concentrations of adiponectin and leptin in healthy term neonates:

positive correlation with birthweight and neonatal adiposity. Clin. Endocrinol., 2004:61, 88-93.

[23] Sadownik B.: Stężenie leptyny w surowicy noworodków zdrowych donoszonych i przedwcześnie urodzonych z prawidłową masą ciała. Postępy Neonatologii, 2007:1, 35-39.

[24] Kyriakakou M., Malamitsi-Puchner A., Militsi H. et al.: Leptin and adiponectin concentrations in intrauterine growth restricted and appropriate for gestational age fetuses, neonates, and their mothers. Eur. J. Endocrinol., 2008:158(3), 343-348.

[25] Ong K.K., Ahmed M.L., Sherriff A. et al.: Cord blood leptin is associated with size at birth and predicts infancy weight gain in humans.

ALSPAC Study Team. Avon longitudinal study of pregnancy and childhood. J. Clin. Endocrinol. Metab., 1999:84(3), 1145-1148.

PIŚMIENNICTWO/REFERENCES

2. Leptyna już od wczesnego okresu życia dziecka jest wskaźnikiem stanu jego odżywienia.

3. Leptyna we krwi pępowinowej nie zwięk- sza pourodzeniowego ubytku masy ciała noworodka.

(9)

[26] Papadopoulou F.G., Mamopoulos A.M., Triantos A. et al.: Leptin levels in maternal and cord serum: relationship with fetal development and placental weight. J. Matern. Fetal. Med., 2000:9(5), 298-302.

[27] Paprotny M., Baumert M., Mrowiec E. et al.: Stężenie leptyny w surowicy krwi pępowinowej noworodków i w surowicy krwi ich matek. Wiad. Lek., 2004:57(1-2), 29-32.

[28] Babay Z.A., Warsy A.S., El-Hazmi M.A. et al.: Leptin level in pregnant mothers at term and cord blood and the effect of newborns gender. Saudi Med. J., 2004:25(2), 212-214.

[29] Laivuori H., Gallaher M.J., Collura L. et al.: Relationships between maternal plasma leptin, placental leptin mRNA and protein in normal pregnancy, pre-eclampsia and intrauterine growth restriction without pre-eclampsia. Mol. Hum. Reprod., 2006:12, 551-556.

[30] Weyermann M., Beermann C., Brenner H. et al.: Adiponectin and leptin in maternal serum, cord blood, and breast milk. Clin. Chem., 2006:52(11), 2095-2102.

[31] Kratzsch J., Schubring C., Stitzel B. et al.: Inverse changes in the serum levels of the soluble leptin receptor and leptin in neonates:

relations to anthropometric data. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2005:90, 2212-2217.

[32] Valūniene M., Verkauskiene R., Boguszewski M. et al.: Leptin levels at birth and in early postnatal life in small- and appropriate-for- gestational-age infant. Medicina Kaunas, 2007:43(10), 784-791.

[33] Chiesa C., Osborn J.F., Haass C. et al.: Ghrelin, leptin, IGF-1, IGFBP-3, and insulin concentrations at birth: is there a relationship with fetal growth and neonatal anthropometry? Clin. Chem., 2008:54(3), 550-558.

[34] Inís M.C., Pardo G., Geloneze B. et al.: Leptin as a marker of sexual dimorphism in newborn infants. J. Pediatr., 2004:80(4), 305- [35] Clegg D.J., Brown L.M., Woods S.C.: Gonadal hormones determine sensitivity to central leptin and insulin. Diabetes, 2006:55, 978-308.

[36] Matsuda J., Yokota I., Iida M. et al.: Serum leptin concentration in cord blood: relationship to birth weight and gender. J. Clin. Endo-987.

crinol. Metab., 1997:82, 1642-1644.

[37] Bellone S., Rapa A., Petri A. et al.: Leptin levels as function of age, gender, auxological and hormonal parameters in 202 healthy neonates at birth and during the first month of life. J. Endocrinol. Invest., 2004:27(1), 18-23.

[38] Pardo I.M., Geloneze B., Tambascia M.A. et al.: Leptin as a marker of sexual dimorphism in newborn infants. J. Pediatr., 2004:80(4), 305-308.

[39] Tung W.K., Lin S.J., Hwang Y.S. et al.: Association of cord plasma leptin with birth size in term newborns. Pediatr. Neonatol., 2009:

50(6), 255-260.

[40] Shekhawat P.S., Garland J.S., Shivpuri C. et al.: Neonatal cord blood leptin: its relationship to birth weight, body mass index, maternal diabetes, and steroids. Pediatr. Res., 1998:43(3), 338-343.

[41] Akcurin S., Velipasaoglu S., Akcurin G. et al.: Leptin profile in neonatal gonadotropin surge and relationship between leptin and body mass index in early infancy. J. Pediatr. Endocrinol. Metab., 2005:18(2), 189-195.

[42] Yoshimitsu N., Douchi T., Kamio M. et al.: Differences in umbilical venous and arterial leptin levels by mode of delivery. Obstet.

Gynecol., 2000:97, 158-159.

[43] Gitau R., Menson E., Pickles V. et al.: Umbilical cortisol levels as an indicator of the fetal stress response to assisted vaginal delivery. Eur. J. Obstet. Gynecol. Reprod. Biol., 2001:98, 14-17.

[44] Persson B., Westgreen M., Celsi G. et al.: Leptin concentrations in cord blood in normal newborn infants and off-springs of diabetic mothers. Horm. Metab. Res., 1999:31, 467-471.

[45] Bouret S.G., Simerly R.B.: Developmental programming of hypothalamic feeding circuits. Clin.Genet., 2006:70(4), 295-301.

[46] Horvath T.L., Bruning J.C.: Developmental programming of the hypothalamus: a matter of fat. Nat. Med., 2006:12, 52-53.

[47] Stocker C.J., Cawthorne M.A.: The influence of leptin on early life programming of obesity. Trends Biotechnol., 2008:26(10), 545- 551.