Sympozjum dla Wychowawców Zakonnych Seminariów Duchownych

Wiesław Kiwior

Sympozjum dla Wychowawców

Zakonnych Seminariów Duchownych

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 34/3-4, 266-277

1991

266

Sprawozdania

w ie K ościoła ad extra, K ościoła znaku dla św iata. W ym agałob y to

m o cn iejszeg o u w zg lęd n ien ia w sp ó łczesn eg o k on tek stu historyczn ego.

J est on in n y niż te n p ierw szy ch w ie k ó w czy zam k n iętego św ia ta s y ­ nod ów i soborów śred n iow ieczn ych . K on tek st d zisiejszy to k o n fro n ­ tacja ch rześcija ń stw a z k ulturam i, p rob lem am i i m en ta ln o ścią ludzi na w szy stk ich k o n tyn en tach , to n ow a e w a n g eliza c ja eu rop ejsk iej ,,po-

n o w o ży tn o ści” z jej totalną k ry ty k ą (nauki, tech n ik i, dem okracji)

szerzącą się szczególn ie w k rajach eu rop ejsk ich , łączn ie z w ulgarną k ry ty k ą relig ii, szczególn ie ostro sk iero w a n ą p rzeciw K o ścio ło w i k a ­ tolick iem u . Ta sytu acja sta n o w i n o w e w y z w a n ie pod adresem ś w ia ­ d ectw a ch rześcijań sk iego, św ia d ectw a całego K ościoła, w szy stk ich w ie r ­ n ych . S yn od aln ość to w ła śn ie o ry g in a ln ie ch rześcija ń sk ie forum , na k tórym k szta łtu je i a rtyk u łu je się św ia d ectw o w form ie, w której w sz y sc y w ie r n i się odnajdują. Tak b yło „zaw sze” i tak też w in n o być dzisiaj. Trzeba, by k an on iści p o d jęli zw ią za n e z tym d zisiejsze palące problem y.

K s. R e m ig iu sz S o b a ń sk i

SY M PO ZJUM D LA W YCHOWAWCÓW Z A K O N N Y C H SEM IN A R IÓ W DUCHOW NYCH

\

W dniach 9—11 styczn ia br. w In sty tu cie T eologiczn ym K sięży M i­ sjon arzy św . W in cen tego à P aulo w K rak ow ie od b yło się sym pozjum p o św ięco n e d ok u m en tow i W sk a za n ia d o ty c z ą c e fa r m a c ji w in s ty tu ta c h

za k o n n y c h w y d a n em u dnia 2 lu tego 1990 r. przez K ongregację In s ty ­

tu tó w Ż ycia K on sek row an ego i S to w a rzy szeń Ż ycia A p ostolsk iego.

O rganizatoram i sym pozjum b yli: Ks. prof. dr hab. J. K atow ski, MIC ■—

D ziek a n W ydziału P raw a K an on iczn ego A k a d em ii T eologii K a to lic­ k iej w W arszaw ie oraz Z akonna K om isja W ych ow an ia i S tudiów . O brady o tw o rzy ł ks. dr S. W ypych k ieru jąc słow a p o w ita n ia pod a d resem w szy stk ich u czestn ik ów . N a stęp n ie zapoznał zeb ranych z pro­ gram em spotkania.

P ie r w sz y referat, za ty tu ło w a n y H isto ria d o k u m e n tu , p r z y c z y n y jego

p o w sta n ia i c h a ra k te r, w y g ło sił ks. prof. dr hab. J. K a ł o w s k i MIC.

1. H istoria dokum entu. In strukcja P o tis s im u m in s titu tio n i (PI) p o ­

w sta w a ła p ow oli. S w y m i początk am i się g a ona Soboru W a ty k a ń sk ie­ go II, k tó ry w D ek recie P e rfe c ta e c a r ita tis (η. 18) w sk a za ł na n ie ­ które asp ek ty fo rm a cji zakonnej. D alsze jej èlem em ty u k azał papież P a w eł V I w M otu Proprio E cclesiae S a n c ta e (η. 33—·3'8), które z kolei z o sta ły u zu p ełn ion e przez in stru k cję R e n o v a tio n is causam .

N a jsta rszy te k st in stru k cji PI pochodzi z 28 p aździernika 1969 r o ­ ku. Od tego czasu zaczęła działać w K on gregacji Z ak on ów i In s ty ­ tu tów Ś w ieck ich specjalna k om isja, k tó r e j zad an iem było o p ra co w a ­

[7]

Sprawozdania

n ie n o w eg o tek stu dokum entu o form acji zakonnej Po p rzedłożeniu

P refek to w i K on gregacji m em oriału dotyczącego n a jw a żn iejszy ch z a ­ gad n ień fo rm a cji oraz po sk iero w a n iu przez K ongregację p ism a do

O. A rrupe, P rzew od n iczącego R zym sk iej U n ii W yższych P rzełożon ych ,

z prośbą o w łą c z e n ie się w p rzy g o to w a n ie R a tio fu n d a m e n ta lis in s ti­

tu tio n is relig io sa e (6. 12. 1969), rozp oczęły się szeroko zakrojone k o n ­

su ltacje. R ozesłan o 800 form u larzy, które o b ejm o w a ły k w estio n a riu sz g łó w n y i dw a k w estio n a riu sze drugorzędne. W płynęło 595 odpow iedzi. 1 p aźd ziern ik a 1974 r. K ongregacja p ow ołała k om isję do spraw fo r ­ m acji i p o w ierzy ła jej p rzy g o to w a n ie dokum entu. Z red agow an ie jego sch em atu pow ierzon o sied m ioosob ow ej grupie w y ło n io n ej z k om isji (18. 03. 1975). N a początku 1976 r. o fic ja ln ie m ian ow an o czteroosob o­ w y zesp ół red a k cy jn y , n a k tórym sp oczęła cała dalsza praca red a k ­ cyjna. W gru d n iu 1980 r. dokum ent o fo rm a cji zak on n ej został u k o ń ­

czon y i p rzedłożony Ojcu Ś w iętem u do zatw ierd zen ia. S ek retariat

S tanu o d p o w ied zia ł jednak, że O jciec Ś w ię ty życzy sobie, ab y o p u ­ b lik o w a n ie tek stu in stru k cji nastąp iło dopiero po p rom ulgacji n o w e ­ go K PK . 23 sty czn ia 1984 r. K on gregacja pod jęła decyzję o u zgod ­ n ien iu p rojek tu dok u m en tu z p ro m u lg o w a n y m K od ek sem i z w r ó c e ­ niu w fo rm a cji w ięk szej u w a g i n a rolę w sp ó ln o ty i p rzełożonego oraz na w łą c z e n ie za k o n n ik ó w w K ościół.

D n ia 26 m aja 1986 r. K on gres K on gregacji odrzucił te k st in s tiu k - cji. N ow a k om isja red ak cyjn a, po p o n o w n y m sk o n su lto w a n iu się z n iek tó ry m i p rzełożonym i in s ty tu tó w zak on n ych , zeb rała się 25 m aja 1987 r. na sw o im o sta tn im p osiedzeniu. W listop ad zie 1987 r. pracę red ak cyjn ą pow ierzono n ow em u red a k to ro w i, a przełożeni K o n g re­

g a cji o k reślili w m ięd zyczasie c e l i n atu rę dokum entu. K ongres

K on gregacji na k o lejn y ch sw o ich p osied zen iach (U . 12. 1987; 15. 01. 1988 i 26. 04. 1988) p o lecił red a k to ro w i dokonać d alszych pop raw ek tek stu z u w zg lęd n ien iem u w a g zg ło szo n y ch przez k o n su lto ró w i przez K ongres. N o w y tek st, pochodzący z 2 czerw ca 1988 г., p rzekazano z k o le i członkom S esji P len a rn ej (29. U .— 2. 12. 1988), którzy p rzed ­ sta w ili sw o je u w agi, zd ecy d o w a li o treści, ty tu le, charak terze i p u ­ b lik a cji instru k cji. D ok u m en t sta ł się n a stęp n ie przed m iotem prac K ongresu K ongregacji. K o lejn e te k sty dokum entu, op racow an e przez k om isję red ak cyjn ą, pochodzą z 15 lu teg o i 13 m arca 1989 roku. O statn i z n ich został p rzesłan y k a żd em u z człon k ów S esji P len a rn ej do o sta teczn ej aprobaty. N a początku lip ca 1989 r. b yło już m o żliw e sp orządzenie o sta teczn ej w ersji tek stu , k tóry 11 w rześn ia 1989 r. p rze­ słan o Ojcu Ś w iętem u . D nia U listop ad a 1989 r. O jciec Ś w ię ty z a ­ ap rob ow ał dokum ent i p o lecił go op u b lik ow ać. In stru k cja została p od ­ p isan a 2 lu tego 1990 r., a o p u b lik ow an a 13 m arca 1990 roku.

2. P r z y c z y n y p o w sta n ia . A utor refera tu zw rócił n a jp ierw u w a g ę na

fa k t, że od form acji za leży poziom życia zak on n ik ów , sk u teczn ość ic h o d d zia ły w a n ia , od n ow a życia zak on n ego i w ła śc iw a od p ow ied ź na

268

Sprawozdania

P ie r w sz y m dok u m en tem w y d a n y m po Soborze W atyk ań sk im II i z a j­ m u ją cy m się w całości form acją, b yła in stru k cja R e n o v a tio n is cau sam (6. 01. 1969). In n ym i d ok u m en tam i p oru szającym i n iek tóre a sp ek ty fo r ­ m acji zak on n ej są: M utuae re la tio n e s (14. 05. 1978), Z a k o n y i p r o ­

m o c ja lu d z k a (12. 08. 1980), K o n te m p la c y jn y w y m ia r ży c ia za k o n n eg o

(12. 08. 1980), Is to tn e e le m e n ty n a u cza n ia K o śc io ła n a te m a t ży c ia

k o n se k ro w a n e g o w za sto so w a n iu do in s ty tu tó w o d d a ją c y c h się p ra c y a p o s to ls k ie j (31. 05. 1983).

P o n o w n e za jęcie się S to licy A p o sto lsk iej zagad n ien iem fo rm a cji z a ­ kon n ej b yło sp ow od ow an e w ielom a p rzyczyn am i. P releg en t w y m ie n ił n a stęp u jące: sm u tn e d ośw iad czen ia ok resu posob orow ego, szybko z m ie ­ n ia ją ce się w aru n k i życia; prośby o sto so w n y dokum ent że strony o sób za k o n n y ch o d p o w ied zia ln y ch za form ację; o d p ow ied zialn ość K o n ­ g reg a cji za rozw ój za tw ierd zo n y ch form życia k o n sek row an ego i za k iero w a n ie p rak tyk ą rad ew a n g elicz n y c h ; u d zielen ie in sty tu to m życia k o n sek ro w a n eg o w sk a za ń p om ocn ych w op racow an iu w ła sn y ch zasad form a cy jn y ch ; za zn ajom ien ie osób zak on n ych z p ogląd am i S to lic y A p o­ sto lsk iej na ak tu aln e p rob lem y fo rm a cji oraz z p rop on ow an ym i przez n ią rozw iązan iam i; p od zielen ie się z in sty tu ta m i życia zakonnego do­ św ia d czen ia m i oraz p rob lem am i p oru szan ym i p rzez p rzełożonych w y ż ­ szy ch d oty czą cy m i form acji; p rzyp om n ien ie w szy stk im za in te r e so w a ­ n y m w y m a g a ń p raw a k o ścieln eg o w k o n tek ście o b ecn y ch o k o liczn o ­ ści i potrzeb w sp ó łczesn y ch ludzi; p rzeciw d zia ła n ie „łapaniu” p o w o ­ łań; zw ró cen ie u w a g i na sp raw y isto tn e, p rzeciw d ziałan ie n ieb ezp ie­ czeń stw om , jak ie n ie sie ze sobą teo lo g ia w y zw o len ia ; p rzeciw d zia ła ­ n ie n iep rzy m śla n y m ek sp erym en tom ; za jęcie kon k retn ego sta n o w isk a w ob ec n o w y c h ru ch ó w w K ościele; b łęd y p o p ełn ia n e w zak resie e ty ­ k i sek su a ln ej; częsta chęć u p od ab n ian ia się osób zak on n ych do śro­ dow iska; zb y tn ie p ok ład an ie n a d ziei w środ k ach p sy ch o lo g iczn o -p e­ dagogiczn ych .

3. C h a ra k te r d o k u m en tu . A utor refera tu p od k reślił, że S to lica A p o­ sto lsk a tra k tu je n o w y doku m en t o fo rm a cji zakonnej jako in stru k ­

[9]

Sprawozdania

W zak oń czen iu ks. prof. dr hab. J. K a ło w sk i stw ierd ził, że d o k u ­ m en t P I posiada chrakter p o zy ty w n y , gdyż n ie w d aje się ani w ro z­ w a ża n ia teo rety czn e, ani w k w e stie d y sk u sy jn e, ale su geru je k o n ­ k retn e za lec en ia i w sk a za n ia w y ja śn ia ją c e n orm y p raw a i p o m a g a ją ­

ce w jego sto so w a n iu .

F o rm a cja do ż y c ia w e d łu g ra d e w a n g e lic zn y c h — to drugi refera t

w y g ło szo n y przez O. m gra P iotra S t a s i ń s k i e g o , OFMCap. A utor, w ych od ząc od ok reślen ia celu fo rm a cji, sk u p ił n a jp ierw u w a g ę na pojęciu „tożsam ości z a k o n n ej” i stw ierd ził, że in stru k cja n ie ok reśla w p ra w d zie jasn o tego pojęcia, ale an aliza jej tek stu prow ad zi do w n io sk u , iż jed n y m z n a jisto tn iejszy ch jego e le m e n tó w jest id e n ty ­ fik a cja z ży ciem w ed łu g rad ew a n g eliczn y ch . R ad y e w a n g elicz n e sta ­ n o w ią jakby g łó w n ą oś życia zakonnego. Stąd form acja zakonna, k tó ­ ra zm ierza do o â k ry cia , p rzy sw o jen ia i p o g łęb ien ia tożsam ości za k o n ­ n ej, p o leg a przede w sz y stk im na w d ro żen iu w p ra k ty k o w a n ie rad ew a n g e lic z n y c h sta n o w ią cy ch przedm iot p ro fesji zakonnej i k o n sty ­ tu u ją cy ch życie w in sty tu cie zak on n ym . K on ieczn ość fo rm a cji do życia w e d łu g rad e w a n g elicz n y c h w y p ły w a przede w szy stk im z fak tu , że rady pod jęte dob row oln ie i św ia d o m ie p rzestają b yć propozycją i r o ­ dzą k on k retn e zob ow iązan ia do ich p ra k ty k o w a n ia i głoszen ia. D o k o ­

n an y przez osob ę zakonną w yb ór zm ien ia rad y w p raw o ży cio w e i

stw a rza n o w ą o d p ow ied zialn ość. P o d jęcie tej d ecy zji w y m aga zatem o d p o w ied n ieg o ok resu p rzygotow an ia, p ou czen ia i w yp rób ow an ia. F o r ­ m acja do ży cia w ed łu g rad e w a n g elicz n y c h zak ład a w ięc k on ieczność u św ia d a m ia n ia i w y c h o w y w a n ia do zd oln ości p od ejm ow an ia w y b o ­ r ó w n azn aczon ych ew a n g elicz n y m rad yk alizm em . T ylk o zdolność do k o n sek w en tn eg o , cod ziennego p o tw ierd za n ia p o w ziętej raz d ecy zji i coraz bardziej rad yk aln e sta w ia n ie sobie w y m a g a ń m ogą u m ożliw ić ca łk o w ite i b ezw zględ n e oddanie się Bogu, w yrażon e przez dar całej osob y. P ra k ty k a rad ew a n g elicz n y c h — p o d k reślił P releg en t — p rzy ­ czy n ia się ogrom n ie do rozw oju i d ojrzew an ia oso b o w o ści ludzkiej, a to z k o lei u m o żliw ia coraz w ię k sz y ra d y k a lizm w p od ejm ow an iu zob ow iązań w y p ły w a ją c y c h ze ślubów .

1. F o r m a c j a d o c z y s t o ś c i . R eferen t zau w ażył, że in stru k ­

cja p o św ięca tej sp raw ie w ięcej m iejsca i d ogłębniej ją an alizu je, niż p oprzednie d ok u m en ty K ościoła. P rzed e w szy stk im zw raca się u w agę n a m o ty w a cje podjęcia rad y czystości i przedm iot zob ow iązan ia. U za­ sa d n ien iem życia w czy sto ści jest w zg lą d na K ró lestw o B oże, a w ię c m o ty w czysto nadprzyrodzony, k tó ry n a leży p rzyjąć w ś w ie tle ży w ej w ia ry . Z ew n ętrzn ym w y ra zem ślu b o w a n ej czy sto ści jest d osk on ała w strzem ięźliw o ść w celib acie, a jej zin terio ry zo w a n ie oznacza i za k ła ­ da głęboką w ięź z całą T rójcą Ś w iętą .

270

Sprawozdania

W p ed a g o g ii k o n sek ro w a n ej czystości n ależy u w zg lęd n ić środki z a ­ rów n o n a tu ra ln e jak i nadprzyrodzone. In stru k cja w y m ien ia je w n u m erze 13.

2. F o r m a c j a d o u b ó s t w a . P releg en t, w ych od ząc od cy to ­

w a n eg o p rzez in stru k cję kan. 600 K PK , zw ró cił u w agę, że zadania fo rm a cy jn e w zg lęd em ew a n g elicz n e j rad y u b óstw a m uszą u w z g lę d ­ nić: fo rm o w a n ie m o ty w a cji nadprzyrodzonej i troskę o u b óstw o m a ­ teria ln e i duchow e; w y ch o w a n ie do zależności, ogran iczenia i r e z y ­ gn acji z różn ych dóbr; rozw ijan ie u m iło w a n ia pracy, b udzenie ś w ia ­ dom ości o ap ostolsk im znaczeniu św ia d ectw a życia ubogiego. R e fe ­ ren t z a u w a ży ł ponadto, że — jego zd an iem — kon cep cja form acji do u b óstw a jest w in stru k cji zn aczn ie zsocjologizow an a. R ów n ocześn ie p rzytoczył sło w a Jana P a w ła II p rzyp om in ające osobom zak on n ym żyjącym w środ ow isk ach ubogich, że ich u b óstw o ma być p r a w ­ d ziw ie ew a n g elicz n e . W w ych ow an iu do u b óstw a n a leży uw zględ n ić: d otych czasow ą sy tu a cję m aterialn ą k ażd ego k an d yd ata, in d y w id u a ln e d ośw iad czen ia w tej dzied zin ie i w y ch o w a n ie do cnoty u b óstw a. O m a­

w iając sp raw ę u m ieszczen ia w sp ó ln o ty fo rm a cy jn ej w środ ow isk u

ubogich, in stru k cja przypom ina, że z zasad y w ym agan ia form acji w in n y p rzew ażyć nad p ew n y m i w zg lęd a m i ap ostolsk im i.

3. F o r m a c j a d o p o s ł u s z e ń s t w a . E w an geliczn a rada p o­

słu sz e ń stw a jest n ieod łączn ie zw iązan a z m isją zbaw czą C hrystusa i d latego p ierw szy m zad an iem form acji p ow in n o być k sz ta łto w a n ie św ia d o m eg o udziału w C h rystu sow ym O dkupieniu i zn a lezien ie w ła ­ snej drogi u św ięcen ia . In stru k cja p od k reśla, że p raw d ziw e p o słu szeń ­ stw o p o d ejm o w a n e w duchu w ia ry i m iło ści przyczyn ia się do o sią ­ gn ięcia d ojrzałości i dlatego w form acji do p o słu szeń stw a n a leży j a ­ sno u k azyw ać p ersp ek ty w ę n a b y w a n ia w o ln o ści ch rześcijań sk iej. P r e ­

leg en t zw rócił u w agę na różne o b ja w y ła tw iz n y życiow ej, która

u m n iejsza w o ln o ść i sta n o w i zdradę tego, co isto tn e w zak on n ym p o ­ słu szeń stw ie. In stru k cja p ostu lu je w y ch o w a n ie do p o słu szeń stw a tru d ­ nego, od p o w ied zia ln eg o i czynnego.

R eferen t zw ró cił u w a g ę na problem n iezgod n ości p om iędzy w olą p rzełożonych a su m ien iem pod w ład n ego. W tej sp raw ie jasno w y ­ p o w ied zia ł się P a w e ł VI w E va n g elica te s tific a tio , gd zie przypom niał, że su m ien ie n ie jest jed y n y m sęd zią w a rto ści m oraln ej czynu, p o ­ n iew a ż o c en ę kon k retn ego fa k tu n a leży o d n ieść do norm o b ie k ty w ­ n ych i czasem trzeba sk orygow ać tę ocenę.

W p ed agogii p osłu szeń stw a n a leży p am iętać o uznaniu w ła sn ej to ż­ sam ości, w y jściu z an on im ow ości, k lim a cie szacunku i m iło ści, o d ­

n a lezien iu p ra w d ziw ej w oln ości, zn ajom ości w ła sn y ch k on stytu cji,

[ 1 1 ]

Sprawozdania

asp ek ty form acji.

T rzeci referat, za ty tu ło w a n y A u to r z y i śr o d o w isk o fo r m a c ji ze

sz c ze g ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m K o ścio ła i w s p ó ln o ty , w y g ło sił O. dr Jan

Ś l i w a , (£P. We w stęp ie, zw ra ca ją c u w a g ę na zn aczen ie sło w a

„ fo rm a cja ” p od an e przez je d n e g o ze w sp ó łczesn y ch autorów , P relegen t zau w ażył, że w oparciu o in stru k cję n ależy rozszerzyć p ersp ek ty w ę sp ojrzen ia na fo rm a cję zakonną i dostrzec w ie lu jej au torów , którzy o d d zia ły w u ją w y ch o w a w czo i k ształtu jąco na osobę form ow aną. D o ­ k u m en t K on gregacji w y m ien ia ich w n astęp u jącej k olejn ości: D uch Ś w ięty , D ziew ica M aryja, K ościół, w sp óln ota zakonna, zakonnik, w y ­ ch ow aw cy.

O m aw iając ogóln ie au torów form acji, R eferen t p od k reślił troskę S to lic y A p o sto lsk iej o to, ab y form acja zakonna d ążyła do h arm o­ n ijn eg o p ow iązan ia w szy stk ich jej e le m e n tó w w celu u rz e c z y w istn ie ­

nia jed n ości życia w C h rystu sie przez D ucha Ś w ięteg o . F orm acja —

zazn aczył ^Autor referatu — posiada w ym iar n adprzyrodzony i ludzki. K olejn ość o m a w ia n y ch przez in stru k cję au torów form acji potw ierdza to stw ierd zen ie i jed n ocześn ie u w id aczn ia h ierarchię tych że autorów . W idać w ty m w yraźn ie p rym at czyn n ik a n adprzyrodzonego oraz słu ­ żebną rolę czyn n ik a ludzkiego.

A utor o m ó w ił n a stęp n ie p oszczególn ych u czestn ik ó w form acji z a ­ kon n ej.

1. D u c h Ś w i ę t y . W życiu zak on n ym Bóg nie ty lk o p o w o łu je,

a le te ż i prow adzi, poucza oraz u św ięca p rzez sw ego D ucha. Z roli D ucha Ś w ięteg o w K ościele i w życiu k on sek ro w a n y m w y n ik a jasno, że Jego ob ecn ość w procesie fo rm a cy jn y m sta n o w i elem en t fu n d a ­ m en ta ln y . A utor zau w ażył, że ta k jak bez działania D ucha Ś w ię ­ tego n ie m oże być m ow y o p o ja w ien iu się p raw d ziw ego życia k o n ­ sek row an ego, tak też bez Jego ob ecn o ści n ie m ożna m ó w ić o p r a w ­ d ziw ej i p ełn ej form acji. O becność D ucha Ś w ięteg o dom aga się p o ­ kory oraz u m iejętn o ści i p ra k ty k i ro zezn a w a n ia duchow ego.

2. D z i e w i c a M a r y j a . In stru k cja stw ierd za, że M aryja to ­

w a rzy szy osobom zak on n ym w całym o k resie ich form acji. Jej o b ec­ ność, w ch arak terze m odelu i M atki, nie od ry w a od C hrystusa, ale w y ch o w u je do p ełn ego zrealizow an ia isto ty życia k on sek row an ego.

3. K o ś c i ó ł . Z ycie zakonne n a leży do życia i św ięto ści K ościoła

i d latego łączą je z K ościołem , szczególn e w ięzy . W yrazem teg o jest p o ja w ia ją ce się w r e fle k sji teologiczn ej o k reślen ie „k ościeln ość życia z a k o n n eg o ” lub „w ym iar k o ścieln y życia zak on n ego”. Z ycie zakonne d ok o n u je się w K ościele i dla K ościoła, jest ono sp ecy ficzn y m sp o ­ sob em u czestn ictw a w m isji, jaką K ościół otrzy m a ł od C hrystusa. I n ­ stru k cja pod k reśla rolę K ościoła w życiu zak on n ym . W K ościele z a ­

272

Sprawozdania

k on n icy zn ajd u ją pokarm dla sw ojego ży cia w y p ły w a ją ceg o z s a ­ k ram en tu chrztu i dla sw ej k o n sek ra cji zakonnej, otrzym ują C hleb Życia, budują sw ój dialog z B ogiem i otrzy m u ją o d p u szczen ie grze­ chów . K ościół łączy o fia rę za k o n n ik ó w z O fiarą E u ch arystyczn ą C hry­ stusa. Z ty ch też w zg lęd ó w form acja p ow in n a k o n ieczn ie d ok on yw ać się w w ię z i z K ościołem i w sy n o w sk im p o słu szeń stw ie jego P a ­ sterzom . Jej zad an iem b ędzie m . in. ro zw ija n ie u za k o n n ik ó w u m ie­ jętn o ści od czu w a n ia n ie tylko „z” K ościołem , ale także „w ” K ościele. To zaś — jak w y ja śn ia in stru k cja — p o leg a na św ia d o m o ści p r z y ­ n a leżen ia do ludu, który jest w drodze; którego k orzen ie tk w ią w k o ­ m u n ii tryn itarn ej; k tóry jest zak orzen ion y w h istorii; który op iera się n a fu n d a m en cie ap ostołów i posłudze d u szp astersk iej ich n astęp ców ;

który w n a stęp cy P iotra w id zi zastęp cę C hrystusa i w id zialn ego

zw ierzch n ika całego K ościoła; dla którego jed yn ą drogą przynoszącą słow o Boże jest P ism o św ięte, T radycja i M agisterium ; k tóry p ra g ­ nie w id zia ln ej jed n ości ze w szy stk im i chrześcijan am i; który jest ś w ia ­ dom , że K ościół to m isteriu m B oga sam ego w Jezu sie C h rystu sie p rzez D ucha; który n ie od d ziela m iło ści do C hrystusa od m iło ści do K ościoła; k tóry jest m isy jn y . P oczucie K ościoła zakłada ró w n ież p o ­ czu cie k om u n ii k o ścieln ej. In stru k cja p odkreśla, że zak on n icy m ają być w K o ściele i w św iecie ek sp ertam i, św ia d k a m i i tw ó rca m i tej kom unii.

4. W s p ó l n o t a . A utor referatu p o d k reślił za in stru k cją, że w sp ó l­

n ota życia od gryw a pierw szorzęd n ą rolę w form acji. Od jakości

w sp ó ln o ty zależy sk u teczn ość form acji. P o d sta w o w y m n a tch n ien iem dla życia w sp ó ln o ty jest p ierw sza w sp ó ln o ta ch rześcijań sk a. W ysiłk i w fo rm a cji do życia bratersk iego p o w in n y być o ży w ia n e przez p o ­ k orny realizm i w iarę. P releg en t zw ró cił szczególn ą u w agę na rolę w ia ry w b u d ow aniu w sp óln oty i jed n ocześn ie zau w ażył, że w sp ó ln o ­ ta jest fo rm a cy jn a w tak iej m ierze, w jakiej od zw iercied la w sobie obraz K ościoła, jego św ięto ść, życie m o d litw y , ap o sto lstw o i m isję.

5. O s o b i s t a o d p o w i e d z i a l n o ś ć z a f o r m a c j ę . R e ­

fe r e n t p od k reślił k on ieczn ość zin d y w id u a lizo w a n ia form acji. K ażdą o s o ­ bę n a le ż y w sp om agać w sposób dla niej n ajod p ow ied n iejszy.

6. W y c h o w a w c y . B iorąc pod u w a g ę rolę w y c h o w a w c ó w w

d zied zin ie fo rm a cji, in stru k cja p rzyp om in a, że m ają to być osoby staran n ie i roztropnie dobrane, w ła śc iw ie p rzygotow an e, p osiad ające od p ow ied n ie p rzym ioty n atu raln e i nabyte.

W zak oń czen iu A utor refera tu stw ierd ził, że in strukcja, m ó w ią c o autorach form acji, zach ow u je harm onię p om iędzy elem en ta m i n ad p rzy­ rodzonym i a lu d zk im i oraz zw raca u w a g ę na ich hierarchię i w ła ś ­ ciw e im o d d zia ły w a n ie w p rocesie fo rm acyjn ym .

C zw arty refera t, za ty tu ło w a n y E ta p y fo r m a c ji ze szc ze g ó ln y m

[13]

Sprawozdania

1. P r e n o w i c j a t . J e st o n p ie r w sz y m eta p em fo rm a cji zak on n ej

m a ją cy m na celu od p o w ied n ie p rzy g o to w a n ie k an d yd ata do podjęcia życia w n o w icja cie. Tego rodzaju p rzy g o to w a n ie ok azu je się k o n iecz­ n e ze w zględ u na sytu ację d zisiejszej m łod zieży, n a natu rę p o w o ła ­ nia zak on n ego oraz na w y m a g a n ia i cele n o w icja tu .

Po k rótk im o m ó w ien iu sy tu a cji m łod zieży w e w sp ó łczesn y m ś w ię ­ cie, A utor zw ró cił u w agę na zak res p rzygotow an ia w p ren ow icjacie. P o w in n o ono — jego zd an iem — o b ejm o w a ć u zu p ełn ien ie fo rm a cji lu d zk iej i fo rm a cję relig ijn ą w celu u m o żliw ien ia k a n d y d a to w i o sią ­ g n ięcia w y m a g a n eg o stop n ia d ojrzałości. F orm acja lu d zk a w in n a z a ­ p ew n ić n a tu ra ln y rozw ój k an d yd ata, aby u k ieru n k o w a n ie zakonne n ie za stęp o w a ło człow ieka, ale go p ow oli p rzen ik ało i oczyszczało. F orm acja r e lig ijn a — zd an iem A utora — p ow in n a objąć: o ż y w ie n ie i u m o cn ien ie w iary; w p ro w a d zen ie w ży cie m o d litw y , w litu rgię, w życie w sp óln e; p o g łęb ien ie w a rto ści sa k ra m en tó w i ta jem n icy p o w o ­ łan ia; p ozn an ie życia d uchow ego; za p ozn an ie się z w artościam i i w y ­ m ogam i życia zakonnego, z in sty tu te m zak on n ym i jego życiem .

B ezp ośred n ią op iek ę nad k a n d yd atam i sp raw u ją zak on n ik lub z a ­ k o n n icy w y zn a czen i przez przełożonego, p osia d a ją cy p otrzebne k w a ­ lifik a cje.

R eferen t zau w ażył, że o sią g n ięcie celu p ren o w icja tu w y m aga p erso ­ n a liza cji form acji, struktur za p ew n ia ją cy ch w o ln y w ybór, za sto so w a ­ n ia o d p o w ied n ich środ k ów p ed a g o g iczn y ch i d uchow ych, d okonanie w e r y fik a c ji w y m o g ó w sta w ia n y ch k an d yd atom w przyjęciu do n o w i­ cjatu.

2. N o w i c j a t . J est on n ieza stą p io n y m i u p rzy w ilejo w a n y m o k r e ­

sem form acji, czasem p ełn eg o w p row ad zen ia do życia zakonnego. P r e le g e n t p rzed sta w ił n a jp ierw zagad n ien ie p rzyjęcia do n o w ic ja ­ tu i p o d k reślił przyp om n ien ie in stru k cji o o b o w ią zk u sk ru p u latn ego p rzestrzegan ia k a n o n iczn y ch w a ru n k ó w g o d ziw o ści i w a żn o ści w o d ­ n iesien iu do k a n d y d a tó w i do k o m p eten tn ej w ła d zy decydującej o p r z y ­ jęciu . N a stęp n ie zajął się sp raw ą czasu i m iejsca n ow icjatu . W te j sp ra w ie n a leży d ostosow ać się do p rzep isów p raw a k anonicznego u ści- lo n y ch przez praw o w ła sn e. P o n a d to in stru k cja przypom ina, aby z a ­ p ew n ić n o w icju szo m d ostateczn e w aru n k i ró w n o w a g i u m o żliw ia ją ce

g łęb o k i i sp ok ojn y w zrost d u ch ow y; stw orzyć k lim a t sp rzyjający

głęb ok iem u zak orzen ieniu się w ży cie z C hrystusem ; u m o żliw ić o d b y ­ cie n o w icja tu w środ ow isk u , k u ltu rze i język u o jczystym .

O d n ośn ie do program u fo rm a cji w n o w icja cie, in stru k cja, idąc

za K PK , w sk a zu je k ilk a d ziedzin, k tóre m u szą być u w zg lęd n io n e w form acji n o w icju szy . Ponadto d ok u m en t przypom ina, że p ełn e w p ro-18 — P r a w o K a n o n i c z n e

274

Sprawozdania

Z k o lei A utor refera tu zajął się sp raw ą m istrza n o w icja tu , k tó re­ m u — pod zw ierzch n ictw em w y ższy ch p rzełożon ych — jest za rezer­ w o w a n e k iero w a n ie n ow icju szam i. In stru k cja p odkreśla, że m istrz n o ­ w icjatu p o w in ien być w o ln y od w szelk ich in n y ch ob ow iązk ów , które m o g ły b y m u przeszkodzić w o w o cn y m i sta ły m w y p ełn ia n iu jeg o za­ dań. N o w icja t jest m iejscem jego posługi. Do sp ełn ien ia sw o ich z a ­

dań p o w in ien być dobrze p rzygotow an y i p o w in ien odznaczać się

o k reślo n y m i przez K ościół przym iotam i. Ponadto m istrz n ow icjatu

p o w in ien p am iętać, że sam e środki p sy ch ologiczn o-p ed agogiczn e nie są w sta n ie zastąp ić au ten tyczn ego k iero w n ictw a d uchow ego i że fo r­ m acja p ow in n a d ostosow ać treść i m eto d y do sy tu a cji i m o żliw o ści każdego now icju sza.

W k o ń co w ej części o m a w ia n ia form acji n o w icja ck iej R eferen t przed ­ sta w ił sta n o w isk o K ościoła w sp raw ie p racy zaw od ow ej p o d ejm o w a ­ nej w o k resie n ow icjatu . S tolica A p o sto lsk a daje w tej sp raw ie n a ­ stęp u jącą zasadę: je śli in sty tu t zakonny p osiada d w u letn i n ow icjat,

w ów czas n o w icju sze m ogą podjąć pracę zaw o d o w ą w p ełn y m w y ­

m iarze pod n astęp u jącym i w arunkam i: 1. praca ta rzeczy w iście od ­

pow iad a celom ap ostolsk im in stytu tu ; 2. zostaje podjęta w drugim

roku n o w icja tu i przyczynia się do u zu p ełn ien ia form acji do życia w in sty tu cie i fa k ty czn ie sta n o w i działaln ość apostolską.

3. F o r m a c j a p r o f e s ó w c z a s o w y c h . F orm acja n o w i-

cjacka w y m a g a d alszej kon tyn u acji, p ogłęb ien ia, u zu p ełn ien ia i u je d ­ n olicen ia. Z tego też w zględu K ościół k ła d zie m ocn y n acisk na k o­ n ieczn o ść k szta łcen ia w sz y stk ic h za k o n n ik ó w po złożeniu przez n ich

p ierw szej p rofesji. P releg en t zau w ażył, że ta k ie p o sta n o w ien ie M agi­

steriu m K ościoła ■— biorąc pod u w agę a k tu aln ą prak tyk ę — w y m a ­

ga jeszcze zm ian y m en ta ln o ści i re w iz ji in sty tu cji oraz program ów fo rm a cy jn y ch . In strukcja przypom ina, że ok res form acji p on ow icjac-

k iej p o w in ien trw ać co n ajm n iej trzy lata, a jej program p o w in ien ob ejm ow ać m. in.: p o d staw ow ą fo rm ację filozoficzn ą; fo rm ację te o lo ­ giczną, ap ostolsk ą i sp ecjalistyczn ą. Szczególną u w agę n a leży zw ró ­ cić n a form ację do życia w spólnego.

P r e le g e n t poru szył n a stęp n ie sp raw ę k iero w n ik a duchow ego. Z jego p om ocy zak on n icy p ow in n i k orzystać przez całe życie, ale szczeg ó l­ ną rolę o d g ry w a on w o k resie form acji p on ow icjaek iej. In strukcja w sk azu je zasad n icze zadania k ierow n ik a d u ch ow ego i p rzypom ina o stw o rzen iu zak on n ik om m o żliw o ści k o rzy sta n ia z jego pom ocy.

4. F o r m a c j a c i ą g ł a . O b ow iązk iem w szy stk ich zak on n ik ów

jest g o r liw e k o n ty n u o w a n ie przez całe sw o je życie form acji d u ch o ­ w ej, n a u k o w ej i prak tyczn ej, a p rzełożen i p o w in n i im zap ew n ić w ty m celu środ k i i czas. G łów n ym celem form acji ciągłej jest u sta w i­

[15]

Sprawozdania

W k oń cow ej części refera tu P releg en t poru szył k w estię zakresu i w a żn iejszy ch momentórw fo rm a cji ciągłej.

W zak oń czen iu A utor stw ierd ził, że in stru k cja P I jest p ierw szy m dok um entem , k tó ry zajm u je się p oszczególn ym i etap am i form acji w sposób p ełn y i organiczny, daje d yn am iczn ą w iz ję fo rm a cji za k o n ­ n ej, pod k reśla w artość osob y i zn aczen ia p o w o ła n ia oraz fu n k cję k ie ­ row n ik a duchow ego, ak cen tu je różn e a sp ek ty fo rm a cji w za leżn o ści od sp ecy ficzn eg o charakteru każdego etapu, u sto su n k o w u je się do n o ­ w y ch o k o liczn o ści w K o ściele i św iecie.

O statn i refera t, za ty tu ło w a n y S zczeg ó ln ie w a żn e śr o d k i słu żą ce f o r ­

m a c ji za k o n n e j, w y g ło sił O. doc. dr hab. D o m in ik W i d e r , OCD. W

sw ej p relek cji R eferen t om ów ił a scezę, pracę, le c tio n e m d iv in a m i l i ­ turgię. We w stę p ie A utor zazn aczył, że chociaż in stru k cja w y liczo n e środki o m a w ia w rozdziale VI p o św ięco n y m form acji w in sty tu ta ch ca łk o w icie p o św ięco n y ch k on tem p lacji, to jed n ak są one p rzezn aczo­ ne dla w sz y stk ic h osób zakonnych. In sty tu ty k on tem p la cy jn e m ają z n ich k orzystać jed y n ie w szerszym zakresie.

1. A s с e z a. O m aw iając a scezę P releg en t p o d k reślił jej n aturę,

cel, potrzebę i w ła śc iw e rozu m ien ie. B ędąc jed n y m z isto tn y ch e le ­ m e n tó w życia ch rześcijań sk iego, a sceza zo sta ła u zn an a p rzez in s tr u k ­ cję za in teg ra ln y elem en t życia zakonnego. J est ona u k ieru n k o w a ­ n iem życia ch rześcijań sk iego, a jeszcze bardziej życia zakonnego, w stronę d osk on ałości zak reślon ej ram am i ch rzcieln ym i: śm ierć i życie. P ó jście za C h rystu sem prow adzi do u czestn ictw a w ta jem n icy p a s­ ch aln ej C hrystusa, która ·— jak zaznacza in stru k cja — poiwinna być jak b y sercem p rogram ów fo rm a cy jn y ch oraz środkiem życia i do­ skon ałości. A sceza ch rześcijań sk a opiera się n a dw óch dogm atach: p raw d zie o grzechu p ierw orod n ym i p ra w d zie o o d n o w ien iu przez ch rzest prow ad zącym do u p od ob n ien ia się do C hrystusa. Z jed n oczen ie

z B ogiem w y m a g a up rzed n iego w y rzeczen ia się, k tóre jest co n d itio

sin e qua non. C elem ascezy jest ży cie w ed łu g o b ietn ic ch rzcieln ych ,

p ójście za C hrystusem , k szta łto w a n ie n o w eg o człow ieka, zjed n oczen ie z B ogiem .

In stru k cja p od k reśla, że asceza jest n iezb ęd n a w fo rm a cji i w ż y ­ ciu zakonnym . N a jej p otrzebę w sk a zu je cel ascezy, p o sła n n ictw o osób zak on n ych w ob ec św ia ta , ćw ic z e n ie się w cn otach teo lo g a ln y ch i k ard yn aln ych , k on ieczn ość o p a n o w a n ia sp on tan iczn ych i elem en ta

r-276

Sprawozdania

n ym p odążaniu drogą w y m a g a ją cą p ew n eg o trudu.

In stru k cja ak cen tu je p rak tyk ę m ilczen ia i sam otn ości. D ob row oln ie p rzyjęta sam otn ość prow adzi do m ilczen ia w ew n ętrzn eg o , które do­ m aga się ciszy. Stąd reg u la m in każdej w sp ó ln o ty zakonnej p o w i­ n ien b ezw zg lęd n ie p rzew id zieć god zin y i m iejsca sam otn ości i m il­ czenia. W ytw orzon y w ten sposób k lim a t u ła tw i słu ch a n ie sło w a B o ­ żego, d ojrzew an ie d uchow e osób i tw o rzen ie b ratersk iej w sp óln oty w C hrystusie.

W yjaśn iając w ła śc iw e spojrzenie na a scezę, R eferen t w r ó c i ł u w a ­ g ę na p rzyp om n ien ie in stru k cji o k on ieczn ości u n ik a n ia z jednej stro ­ n y n a tu ra listy czn eg o optym izm u, a z drugiej — p esym izm u i stw ie r ­ dził, że d o tk n ięty je s t tutaj problem d w óch p rzeciw sta w n y ch sobie k ieru n k ó w w e w sp ó łczesn ej ascezie: in k arn acjon izm u (zasada o p ty ­ m istyczn a) i esch atologizm u (zasada p esy m isty czn a ). P rzed ich om ó­ w ien iem A utor refera tu w sk a za ł n a jp ierw b łęd n e k ieru n k i w teologii życia duchow ego: ten d en cje n a tu ra listy czn e, ten d en cje su b iek tyw n e, ten d en cje ob n iżające w artość krzyża i cier p ien ia oraz fa łsz y w y m i­ stycyzm .

2. P r a c a . J est ona p raw em o góln ym , k tórem u o sob y zakonne

m uszą u m ieć się poddać. W o k resie fo rm a cji n a le ż y ukazać sen s p ra ­ c y i p od k reślić, że jest ona p od staw ą u trzym an ia, służbą w sp ó ln o ­ cie, środkiem w y k o n y w a n ia p ew n ej o d p o w ied zia ln o ści, w sp ółp racą z in n y m i. P raca p o zw a la na ro zw ija n ie sw eg o rodzaju osobistej d y ­ sc y p lin y i sta n o w i elem en t so lid arn ości z w sz y stk im i lu d źm i pracy w św ie c ie . In stru k cja przestrzega przed n ieb ezp ieczeń stw em sta w ia n ia p racy na p ierw szy m m iejscu , id en ty fik o w a n ia się z kon k retn ą pra­ cą, naru szan ia przez pracę czasu przezn aczon ego na studia lub inne zajęcia form acyjn e.

3. L e c t i o d i v i n a . P releg en t zau w ażył, że nie m ożna jej utoż­

sam iać z czytan iem duchow nym . Z akres le c tio n is d iv in a e jest o w ie ­ le szerszy, gd yż ob ejm u je lek tu rę, m ed y ta cję, m o d litw ę i k o n tem p la ­ cję. K ażd y z ty c h e le m e n tó w jest k o n ieczn y i n ieza stą p io n y . P rzed ­ m io tem lectio n is d ivin ae jest słow o Boże.

4. L i t u r g i a . J est ona u p rzy w ilejo w a n y m m iejscem i sposobem

c ele b r o w a n ia w im ien iu K ościoła d okonanego przez C hrystusa dzieła zb aw ien ia. In stru k cja sk on cen trow ała sw o ją u w agę n a E u ch arystii i L itu rgii G odzin. P releg en t ze sw ej stron y p rzyp om n iał w sk a za n ia S o ­ boru W atyk ań sk iego II d otyczące M szy św . w sp ó ln o to w ej oraz w sp ó l­ no to w eg o o d m a w ia n ia L itu rgii Godzin. D ok u m en t S to lic y A p ostolsk iej zachęca do staran n ego sp ra w o w a n ia litu r g ii i do stu d iu m litu rgii.

[17]

Sprawozdania

W p rogram ie sym pozjum , oprócz refera tó w , b y ł p rzew id zian y ta k ­

że czas na pracę w grupach i rela c je ze sp otk ań grupow ych. U w aga

u czestn ik ó w sk u p iała się zd ecy d o w a n ie na sp ra w a ch prak tyczn ych . W y ch o w a w cy p rzed sta w ia li n a p o ty k a n e przez sieb ie trudności i p ro­ b lem y i d zielili się sw y m i d o św ia d czen ia m i i sp ostrzeżen iam i.

W p ierw szy m dniu sk on cen trow an o u w agę na w y ch o w a n iu do c z y ­ sto śc i i p od k reślan o w nim zn aczen ie w iary, pokory, ascezy i r o z ­ trop n ego k orzy sta n ia ze środ k ów sp ołeczn ego przekazu. P on ad to p o ­ ruszono sp raw ę p rzeżyw an ia życia k o n sek ro w a n eg o w k a p ła ń stw ie, stu d iu m te o lo g ii życia duchow ego, n ik otyn izm u , osob istego u sto su n ­ k o w a n ia się za k o n n ik ó w do form acji, dopuszczania do p ro fesji, lu d z­ k iej d ojrzałości, o so b isty ch ro zm ów m istrza z w ych ow an k am i.

W drugim dniu o d b y ły się dw a sp otk an ia w sp ó ln e. N a p ierw szy m z n ich d om in ow ała k w e stia w sp ó ln o ty w y ch o w a w czej. Z w rócono u w a ­

gę n a jej rolę, jakość, skład, braki, zaa n g a żo w a n ie ap ostolsk ie, o b e c ­

ność w środ ow isk u ubogich, o d d zia ły w a n ie n a w y ch o w a n k ó w . M ó­ w io n o ta k że o w y m a g a n ia ch sta w ia n y c h przez K ościół w y ch o w a w co m , o fo rm a cji cią g łej, au to ry tecie w e w sp ó ln o cie, r o li dobrego p rzy k ła ­ du, k o m p eten cja ch p rzełożonego dom u i m istrza, tru d n ościach p o g o ­ dzen ia w o ln o ści z p o słu szeń stw em , sto so w n o śo i w p row ad zan ia w y c h o ­ w a n k ó w w sp ra w y trudne. D rugie sp otk an ie skupiło u w a g ę przede w sz y stk im na ro li k iero w n ik a duchow ego. Z auw ażono, że w p ra k ­ ty c e fu n k cje m istrza i k iero w n ik a d u ch ow ego łączą się ze sobą a p o­ dział k o m p eten cji jest trudny. Sporo u w a g i p ośw ięcon o zagad n ien iu m o cy w iążącej dokum entu o fo rm a cji zakonnej. Oprócz teg o z a sy ­ g n a lizo w a n o p rob lem fo rm a cji braci n ie zm ierzających do k a p ła ń stw a oraz r e la c ji p om ięd zy form acją p ro fesó w cza so w y ch a form acją do k a p ła ń stw a .

O statn i d zień u w y d a tn ił p rob lem y n ap otyk an e w e form acji. W śród n ich w y m ien io n o : k w e stio n o w a n ie w artości, o k tórych m ó w i in str u k ­ cja o form acji; k ry zy s au torytetów ; brak dojrzałości i głęb szej r e ­ fle k sji. P o stu lo w a n o zw rócen ie w ię k sz e j u w a g i n a w y ch o w a w czą rolę w y k ła d o w có w , w y ro b ien ie m o ty w a cji n ad przyrodzonej, u m o cn ien ie i p o g łęb ien ie w iary, in d y w id u a ln e p od ejście do w y ch o w a n k ó w .

S y m p ozju m zak oń czyło się k rótk im w y stą p ien iem ks. dra S. W y ­ pycha, który p o d zięk o w a ł p releg en to m i w szy stk im u czestn ik om za u d zia ł w sp otk an iu , a K siężom M isjonarzom św . W in cen tego à P au lo za u d o stęp n ien ie sw o ich lo k a li i gościnę.