Maria Cybulska
Dopuszczalność rewizji
nadzwyczajnej od postanowień i
zarządzeń
Palestra 8/11(83), 68-69
1964
P r z e g l ą d p r a s y p r a w n i c z e j N r 11 (83) D o p u s z c z a ln o ś ć rewizji n a d zw y c za jn e j od postanowień i z a r z ą d z e ń to te m a t a r t y k u ł u J a n a K r a j e w s k i e g o , z a m ie sz c z o n e g o w zesz y c ie 8—9 (1964) m ie s ię c z n ik a „ P a ń s tw o i P r a w o ” A r ty k u ł 396 k.p.c. s ta n o w i, że r e w iz ja n a d z w y c z a jn a p r z y s łu g u je o d k a ż d e g o p ra w o m o c n e g o o rz e c z e n ia k o ń c z ą c e g o p o s tę p o w a n ie w s p r a w ie , co o z n a c z a b e z w s z e lk ic h w ą tp liw o ś c i, że p r z y s łu g u je o n a od k a ż d e g o w y ro k u , o d n a k a z u w y d a n e g o w p o s tę p o w a n iu n a k a z o w y m i u p o m in a w c z y m ', j a k ró w n ie ż o d p o s ta n o w ie ń k o ń c z ą c y c h p o s tę p o w a n ie lu b s a m o d z ie ln ą je g o część w p o s tę p o w a n iu n ie s p o rn y m . O rz e c z n ic tw o S ą d u N a jw y ż sz e g o p rz y ję ło in te r p r e t a c j ę r o z s z e rz a ją c ą a r t . 336 k.p.c. i d o p u sz c z a re w iz ję n a d z w y c z a jn ą ta k ż e od p o s ta n o w ie ń in c y d e n ta ln y c h , a n a w e t od z a r z ą d z e ń p rz e w o d n ic z ą c e g o , u to ż s a m ia ją c „ p o s ta n o w ie n ia k o ń c z ą c e p o s tę p o w a n ie w s p r a w ie ” z „ p o s ta n o w ie n ia m i s ta n o w c z y m i” . S ą d N a jw y ż s z y u z n a ł n p . r e w iz ję n a d z w y c z a jn ą za d o p u s z c z a ln ą o d o rz e c z e n ia o k o s z ta c h p ro c e s u (o rzecz. I C R 770/57), od p o s ta n o w ie n ia p rz y z n a ją c e g o w y n a g ro d z e n ie b ie g łe m u (o rzecz. I I I C R 29/63) i od z a rz ą d z e ń d o ty c z ą c y c h z w r o tu p o zw u (I C 403/53). A u to r z a jm u je s ię o d p o w ie d z ią n a d w a n a s tę p u ją c e p y ta n ia : „C zy p r z y j ę ta w y k ła d n ia a r t . 396 § 1 k.p.c. m ie śc i s ię w tr e ś c i p rz e p is u , a w ra z ie n e g a ty w n e g o s tw ie r d z e n ia — czy u n o rm o w a n ie u s ta w o w e o d p o w ia d a p o tr z e b o m p r a k t y k i ? ” O rz e c z n ic tw o S ą d u N a jw y ż sz e g o o d ró ż n ia d w a r o d z a je p o s ta n o w ie ń : s ta n o w c z e i p r z e d s ta n o w c z e . P ie r w s z e k o ń c z ą p o s tę p o w a n ie , p rz y czy m p rz e z p o s tę p o w a n ie n a le ż y ro z u m ie ć n ie ty lk o cało ść s p r a w y , a le ta k ż e p o s tę p o w a n ie d o ty c z ą c e o k r e ś lo n eg o z a g a d n ie n ia . D ru g ie n ie m a ją te g o c h a r a k t e r u . Z d a n ie m a u to r a p o d z ia ł n a p o s ta n o w ie n ia s ta n o w c z e i p rz e d s ta n o w c z e je s t n ie p e łn y , p o n ie w a ż p o m ię d z y p o s t a n o w ie n ia m i s ta n o w c z y m i is tn ie ją ró ż n ic e . S ta n o w c z y m p o s ta n o w ie n ie m b ę d z ie n p . z a ró w n o p o s ta n o w ie n ie d o ty c z ą c e w a r to ś c i p rz e d m io tu s p o r u (a rt. 18 § 1 k.p.c.), j a k i p o s ta n o w ie n ie o o d rz u c e n iu p o z w u (a rt. 207 k.p.c.), je d n a k ż e p ie r w s z y k o ń c z y ty lk o f r a g m e n t p o s tę p o w a n ia w s p r a w ie , d ru g ie z aś k o ń c z y c a łe p o s tę p o w a n ie . A rt. 396 § 1 k.p.c., m ó w ią c o re w iz ji, p r z e w id u je j ą o d p o s ta n o w ie ń k o ń c z ą c y c h p o s tę p o w a n ie , n a to m ia s t p rz e p is a r t . 396 § 1 k.p.c., d o ty c z ą c y re w iz ji n a d z w y c z a j n e j, d o d a je do o k r e ś le n ia „ k o ń c z ą c e p o s tę p o w a n ie ” s ło w a „w s p r a w i e ” . Z d a n ie m a u to r a n a d p o w y ż sz ą ró ż n ic ą s f o rm u ło w a n ia n ie m o ż n a p rz e jś ć do p o r z ą d k u d z ie n n eg o . S k ła n ia to do w n io s k u , że r e w iz ja n a d z w y c z a jn a d o p u s z c z a ln a j e s t je d y n ie o d p o s ta n o w ie ń k o ń c z ą c y c h p o s tę p o w a n ie w c a łe j s p r a w ie , co z k o le i p ro w a d z i do d a ls z e g o w n io s k u , że p r a k ty k a S ą d u N a jw y ż sz e g o w y s z ła p o z a r a m y o m a w ia n e j n o rm y . J e ś lib y n a to m ia s t s t a n ą ć n a g ru n c ie celo w o ści d o p u s z c z e n ia r e w iz ji n a d z w y c z a jn e j o d w s z e lk ic h p o s ta n o w ie ń s ta n o w c z y c h — a ta k ie w ła ś n ie r o z w ią z a n ie p r z y j ę te zo sta ło p rz e z w ię k sz o ś ć p a ń s tw s o c ja lis ty c z n y c h — to o b o w ią z u ją c e u n a s a k tu a l n ie w ty m z a k re s ie p rz e p is y p o w in n y u le c z m ia n ie . K o d e k s p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o z n a tr z y r o d z a je o rz e c z e ń : w y ro k i, z ró w n a n e z n im i n a k a z y , p o s ta n o w ie n ia . N a to m ia s t z a rz ą d z e ń p rz e w o d n ic z ą c e g o n ie z a lic z a s ię do o rz e c z e ń . G ra m a ty c z n a tr e ś ć a r t . 396 § 1 k.p.c. p r z e m a w ia z a n ie d o p u s z c z a ln o śc ią r e w iz ji n a d z w y c z a jn e j o d z a rz ą d z e ń p rz e w o d n ic z ą c e g o . N ie m n ie j j e d n a k S ą d N a jw y ż s z y w o rz e c z e n iu 1 C 403/53 u z n a ł z a d o p u s z c z a ln ą r e w iz ję n a d z w y c z a jn ą o d z a rz ą d z e n ia p rz e w o d n ic z ą c e g o z w ra c a ją c e g o p o zew . De le g e la ta s t a n o w is k a S ą d u N a jw y ż sz e g o n ie m o ż n a — z d a n ie m a u to r a — u z n a ć za tr a f n e . G d y b y je d n a k s t a n ą ć n a g ru n c ie te z y (k tó ra je s t d y s k u s y jn a ), że z w r o t p o z w u n iw e c z y s k u t k i je g o w n ie s ie n ia , to w w y p a d k u p r e k lu z ji p o n o w n e je g o w n ie s ie n ie b y ło b y ju ż b e z s k u te c z n e . M o żn a b y z a te m p rz y c h y lić s ię do p o g lą d u ro z s z e r z a ją c e g o d o p u sz c z a ln o ść r e w iz ji n a d z w y c z a jn e j od teg o r o d z a ju w y p a d k ó w , j e d
I t r 11 (83) P r z e g l ą d p r a s y p r a w n i c z e j «9 n a k ż e z a s a d a t a k a p o w in n a b y ć w p ro w a d z o n a w d ro d z e i n t e r w e n c ji le g is la c y jn e j. O s ta tn i z o m a w ia n y c h p ro b le m ó w to d o p u sz c z a ln o ść re w iz ji n a d z w y c z a jn e j od p r a w o m o c n y c h o rz e c z e ń s ą d u w y d a n y c h w to k u e g z e k u c ji. P r o b le m t e n z o s ta ł p o z y ty w n ie r o z s tr z y g n ię ty w n a u c e p r a w a . P o w s ta je je d n a k w ą tp liw o ś ć co d o d o p u sz c z a ln o śc i r e w iz ji n a d z w y c z a jn e j o d k o ń c z ą c y c h p o s tę p o w a n ie e g z e k u c y jn e p o s ta n o w ie ń k o m o r n ik a . T e m u z a g a d n ie n iu n ie w ie le m ie js c a p o św ię c o n o w l i t e r a tu r z e . Z a d o p u s z c z a ln o ś c ią ta k i e j r e w iz ji w y p o w ie d z ia ł się je d y n ie E. W e n g e re k . A u to r p r z y j m u je c elo w o ść d o p u s z c z e n ia r e w iz ji n a d z w y c z a jn e j o d c z y n n o śc i k o m o r n ik a , b o g d y b y z o s ta ły o n e z a s k a rż o n e , s ta ły b y s ię p r z e d m io te m p o s ta n o w ie n ia są d o w e g o , o d k tó r e g o p r z y s łu g iw a ła b y r e w iz ja n a d z w y c z a jn a . Z a ty m s t a n o w is k ie m p r z e m a w ia ró w n ie ż n iż s z y p o z io m k w a lif ik a c ji k o m o r n k a , z a c h o d z i z a te m w ię k s z a p o tr z e b a k o r e k t u r y je g o ro z s trz y g n ię ć . W zg lę d y c e lo w o śc i je d n a k n ie m o g ą b y ć — z d a n ie m a u to r a — d e c y d u ją c e p rz y r o z w a ż a n ia c h d e le g e la ta , n a to m ia s t p o w in n y z n a le ź ć p e łn y w a lo r d e leg e f e r e n d a .
O problem ie dolegliw ości kary p o z b a w ie n ia w olności
p is z e M ie c z y sła w R u d n i k n a ła m a c h n r u 7— 8 (1964) „ P a ń s tw a i P r a w a ” . N a w s tę p ie a u t o r p o d k r e ś la , że s o c ja lis ty c z n e p ra w o k a r n e z a jm u je s ta n o w is k o , iż k a r a n ie m a n a c e lu p r z y s p a r z a n ia c ie r p ie ń fiz y c z n y c h lu b p o n iż a n ia g o d n o śc i c z ło w ie k a , le c z p o p r a w ie n ie i r e e d u k a c ję s k a z a n y c h o r a z p o w s tr z y m a n ie ic h o d p o p e łn ie n ia n o w y c h p r z e s tę p s tw . P o w s ta je w ię c z a s a d n ic z e p y ta n ie , ja k o d c z u w a p r z e s tę p c a d o le g liw o ść k a r y p o z b a w ie n ia w o ln o ści. Z a g a d n ie n ie m ty m z a jm u je się n a u k a , je d n a k ż e d la n a le ż y te g o w y ja ś n ie n ia p ro b le m u p o tr z e b n e je s t p o w ią z a n ie n a u k i z p r a k t y k ą . C e le m u z y s k a n ia p o tr z e b n y c h d a n y c h p rz e p ro w a d z o n o w la t a c h 1928— 1962 s z e r e g b a d a ń n a te r e n ie ró ż n e g o ty p u z a k ła d ó w k a r n y c h . B a d a n ia p r z e p r o w a d z o n e z o s ta ły n a p o d s ta w ie a n k ie t w ś ró d z w o ln io n y c h w ię ź n ió w , w y w ia d ó w z w ię ź n ia m i p o o d b y c iu k a r y , a ta k ż e w c zasie je j o d b y w a n ia , o b s e r w a c ji w ię ź n ió w , a n a liz y a k t w ię z ie n n y c h o ra z k w e s tio n a r iu s z y i m a te r ia łó w o d d z ia łó w o b s e r w a c y jn o -ro z d z ie lc z y c h .
J u ż w s tę p n e b a d a n ia w y k a z a ły , że k w e s tia o d c z u w a n ia d o le g liw o śc i k a r y j e s t b a rd z o zło ż o n a i z a le ż n a od ró ż n o r a k ic h c z y n n ik ó w , j a k n p . sp o s o b u o d b y w a n ia k a r y , je j w y m ia r u , w a r u n k ó w ro d z in n y c h s k a z a n e g o , a ta k ż e o d je g o c e c h o s o b i s ty c h . A n k ie tą o b ję c i z o s ta li m ę ż c z y ź n i, m ło d o c ia n i i d o ro ś li o ra z m ło d o c ia n e i d o ro s łe k o b ie ty . O g ó łem o tr z y m a n o 1 200 o d p o w ie d z i, w ty m 480 od m ło d o c ia n y c h m ę ż c z y z n , 520 o d m ę ż c z y z n d o ro s ły c h , 60 od k o b ie t m ło d o c ia n y c h i 140 o d k o b ie t d o ro s ły c h .
A n a liz a z e b ra n e g o m a t e r i a łu w y k a z u je , że o d c z u w a n ie d o le g liw o śc i k a r y n ie j e s t je d n a k o w e p rz e z c a ły czas je j o d b y w a n ia i że m o ż n a z a o b s e r w o w a ć p e w n e p ra w id ło w o ś c i w ty m z a k re s ie .
T a k w ię c o d p o rn o ś ć w o d c z u w a n iu d o le g liw o śc i w y s tę p u je u re c y d y w is tó w , n a to m ia s t u o s ó b p ie r w s z y r a z k a r a n y c h d o le g liw o ść n a s ila s ię w m ia r ę u p ły w u c z a s u a ż do o s ią g n ię c ia s z c z y tu , p o k tó r y m n a s tę p u je o d p rę ż e n ie i p r z y s to s o w a n ie s ię do w a r u n k ó w . N a u w a g ę z a s łu g u je c ie k a w y f a k t , że g r u p a m ło d o c ia n y c h m ęż c z y z n n a jw ię k s z ą d o le g liw o ść o d c z u w a w c ią g u p ie r w s z y c h d w ó c h m ie się c y o d b y w a n ia k a r y . K o b ie ty m ło d o c ia n e z a ś z a c z y n a ją o d c z u w a ć d o le g liw o ś ć o d c h w ili ro z p o c z ę c ia k a r y , a s z c z y t t e j d o le g liw o śc i p r z y p a d a tu ż p rz e d z w o ln ie n ie m z z a k ła d u k a rn e g o . S z c z y t d o le g liw o ś c i u m ę ż c z y z n d o ro s ły c h p r z y p a d a p o m ię d z y
