View of ANALYSIS OF PROMOTIONAL ACTIONS TAKEN BY AGROTOURISTIC FARMS ON MIDDLE POMERANIA

Pełen tekst

(1)Oeconomia 9 (4) 2010, 295–303. ANALIZA DZIAA PROMOCYJNYCH PODEJMOWANYCH PRZEZ GOSPODARSTWA AGROTURYSTYCZNE NA POMORZU RODKOWYM Mirosaw Marczak, Jacek Borzyszkowski Politechnika Koszaliska Streszczenie. Pomorze rodkowe to teren odznaczajcy si wysokiej klasy walorami pochodzenia przyrodniczego, sprzyjajcymi rozwojowi turystyki wiejskiej, zwaszcza agroturystyki. Na analizowanym obszarze funkcjonuje obecnie kilkadziesit gospodarstw oferujcych szeroko rozumiane usugi agroturystyczne. Ich oferta jest bardzo zrónicowana, dostosowana do wymaga rónorodnych segmentów docelowych odbiorców. W artykule zaprezentowano m.in. perspektywy dalszego rozwoju tej formy turystyki, uwzgldniajc wynikajce z predyspozycji badanego terenu moliwoci oraz rónego rodzaju bariery ograniczajce ten rozwój. Ofert badanych gospodarstw ukazano w kontekcie marketingowym, uwzgldniajc w analizie poszczególne elementy produktu turystycznego (m.in. rdze produktu, produkt rzeczywisty, produkt poszerzony). W opracowaniu scharakteryzowano ponadto dziaania promocyjne podejmowane w ostatnich latach przez wacicieli (m.in. instrumenty promocji, nakady nansowe na promocj). Sowa kluczowe: agroturystyka, rozwój, produkt turystyczny, Pomorze rodkowe, powiat koszaliski, promocja turystyczna. WSTP Celem opracowania jest analiza dziaa promocyjnych podejmowanych przez wacicieli gospodarstw wiejskich funkcjonujcych na terenie Pomorza rodkowego. Przeprowadzona analiza dotyczy m.in. okrelenia budetu promocyjnego badanych gospodarstw, sezonowoci podejmowanych dziaa, wykorzystywanych instrumentów promocji, okrelenia docelowych rynków promocji, nakadów nansowych poniesionych na tego typu dziaalno oraz skutecznoci prowadzonej promocji.. Adres do korespondencji – Corresponding author: Mirosaw Marczak, Politechnika Koszaliska, Instytut Ekonomii i Zarzdzania, ul. Kwiatkowskiego 6E, 75-343 Koszalin, e-mail: miromilan@ wp.pl; Jacek Borzyszkowski Politechnika Koszaliska, Instytut Ekonomii i Zarzdzania, ul. Kwiatkowskiego 6E, 75-343 Koszalin, e-mail: jacbo@wp.pl.

(2) 296. M. Marczak, J. Borzyszkowski. Jako obszar bada przyjto teren gmin wchodzcych w skad powiatu koszaliskiego, tj.: Bobolice, Polanów i Sianów – gminy o statusie miejsko-wiejskim oraz Bdzino, Biesiekierz, Manowo, Mielno i wieszyno – gminy o statusie wiejskim. W opracowaniu przyjto nastpujc tez badawcz: badany obszar dysponuje wybitnymi walorami turystycznymi, zwaszcza przyrodniczymi, dla dalszego rozwoju agroturystyki. W tym celu niezbdne jest jednak podejmowanie waciwych dziaa w zakresie promocji turystycznej przez wacicieli funkcjonujcych gospodarstw agroturystycznych, majcych na celu przycignicie wikszej liczby turystów.. ZNACZENIE WALORÓW PRZYRODNICZYCH DLA ROZWOJU AGROTURYSTYKI NA BADANYM OBSZARZE Pomorze rodkowe to teren odznaczajcy si wysokiej klasy walorami pochodzenia przyrodniczego. Sprzyjaj one rozwojowi wielu form turystyki. Uwzgldniajc kryterium rónorodnoci walorów przyrodniczych, powiat koszaliski mona podzieli na trzy czci, tj.: – pas nadmorski, w którym le gminy Bdzino i Mielno z blisko trzydziestokilometrowym wybrzeem morskim, – pas nizin nadmorskich, w tym cz gminy Bdzino oraz gmin: Sianów, Manowo, wieszyno, Biesiekierz, – pas pojezierny, obejmujcy gminy Polanów i Bobolice oraz poudniowe czci gmin: Sianów, Manowo i wieszyno [Strategia rozwoju… 2005]. Uwzgldniajc kryterium funkcjonalne podziau walorów turystycznych, niewtpliwie do walorów wypoczynkowych powiatu koszaliskiego naley cz nadmorska, która przyciga ogromne rzesze turystów. Do tej czci nale gminy Mielno oraz Bdzino. Mielno ma bezporedni kontakt z morzem na dugoci okoo 5 km. Brzeg morski jest na ogó dostpny dla kpicych si a do drugiej rewy, tzn. na odlego 300–400 m od brzegu, gdzie gboko dochodzi do 3 m. Zasadniczo jednak korzystaj oni z pasa wodnego sigajcego do pierwszej rewy (okoo 100 m od brzegu). Woda morska w ssiedztwie Mielna jest nieznacznie zasolona, gdy przecitne jej zasolenie wynosi tylko 3,75%. Bardzo wanym elementem rodowiska przyrodniczego wpywajcym na atrakcyjno. turystyczn Mielna jest nadmorski bór sosnowy. Ze wzgldu na funkcje i charakter ogó lasów zaliczono do I grupy, czyli lasów ochronnych. Ich zadaniem jest m.in. spenienie funkcji glebochronnych, wiatrochronnych i falochronnych, jak równie krajobrazowych i rewalidacyjnych [Szwichtenberg 1982]. Na badanym obszarze wystpuj ponadto liczne jeziora. Na terenie powiatu koszaliskiego znajduj si 23 jeziora o powierzchni powyej 10 ha, 44 jeziora poniej 10 ha oraz dwa due zbiorniki sztuczne, tj. Hajka i Rosnowo, które stanowi jeziora zaporowe na rzece Radwi. Rozmieszczenie jezior nie jest równomierne, najwiksz liczb jezior spotyka si w gminach: Bobolice, Polanów i Sianów. Due akweny stwarzaj dogodne warunki do uprawiania rónych form turystyki, m.in. wypoczynkowej, wiejskiej (np. agroturystyki), kwali kowanej, np. eglarstwa, kajakarstwa, nurkowania czy te wdkarstwa.. Acta Sci. Pol..

(3) Analiza dziaa promocyjnych podejmowanych przez gospodarstwa.... 297. Znaczn cz analizowanego obszaru stanowi ponadto tereny nizinne. Równiny przeplataj si z morenowymi wzniesieniami i wysoczyznami, które rozdzielaj szerokie doliny rzeczne. Agroturystyka ma zatem dobre perspektywy rozwoju w powiecie koszaliskim. Powierzchnie terenów wiejskich zajmuj znaczcy obszar, co pozwala na rozwijanie wielu form turystyki wiejskiej, w tym wanie agroturystyki (tab. 1). Tabela 1. Powierzchnia gmin wiejskich w powiecie koszaliskim Table 1. Area of rural communes in the Koszalin district Lp.. Gminy wiejskie powiatu koszaliskiego. Powierzchnie terenów gmin wiejskich (w km2). 1. Bdzino. 180,92. 2. Biesiekierz. 116,87. 3. Manowo. 188,57. 4. Mielno. 5. wieszyno. 132,59. 62,54. 6. Suma powierzchni gmin. 681,49.

(4) ródo: Opracowanie wasne na podstawie: [Mazurek 2008]. Source: Based on: [Mazurek 2008].. Podsumowujc dotychczasowe rozwaania dotyczce ogólnej analizy walorów przyrodniczych badanego obszaru, naley zaznaczy , i s one podstawowymi walorami wypoczynkowymi, w znacznym stopniu decydujcymi o atrakcyjnoci turystycznej powiatu koszaliskiego. To wanie walory przyrodnicze s gównym motywem przyjazdu turystów na analizowany obszar i stanowi jeden z podstawowych elementów rdzenia produktu turystycznego w strukturze usugi agroturystycznej1. Tez t zdaj si potwierdza. wyniki bada J. Mazurek [2008], z których wynika, e wród najistotniejszych czynników decydujcych o atrakcyjnoci gospodarstw agroturystycznych na Pobrzeu Koszaliskim turyci wymienili m.in.: – sprzyjajcy klimat, czyste powietrze, pikne krajobrazy (90,1% odpowiedzi), – pooenie kwatery w pobliu atrakcyjnych walorów przyrodniczych (np. na uboczu, w pobliu lasu, jeziora, brzegu morskiego, w malowniczej, spokojnej okolicy – 80,1%). Do zasadniczych skadników tworzcych pewien ukad i stanowicych o stopniu atrakcyjnoci turystycznej badanego terenu nale m.in.: blisko morza, rze ba terenu, warunki klimatyczne, rolinno , wody powierzchniowe, odporno rodowiska na degradacj oraz walory krajobrazowe [Szwichtenberg 1980]. ANALIZA FUNKCJONOWANIA BADANYCH GOSPODARSTW AGROTURYSTYCZNYCH ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLDNIENIEM PODEJMOWANYCH DZIAA PROMOCYJNYCH Wedug I. Rutkowskiego [2006], po okreleniu rdzenia produktu zapewniajcego nabywcom podstawowe korzyci mona przystpi do budowania produktu rzeczywistego. Elementy i cechy produktu rzeczywistego, otaczajce rdze produktu, tworz zmienn 1. Obok m.in. wypoczynku, poznania lokalnej kultury, polepszenia stanu zdrowia, rozwoju zainteresowa, uczestnictwa w yciu lokalnej spoecznoci itp.. Oeconomia 9 (4) 2010.

(5) M. Marczak, J. Borzyszkowski. 298. kombinacj dostosowan do potrzeb i wymaga klientów oraz stanowi rzeczywisty zbiór narzdzi konkurowania. Przykadowo A. Lewandowska [2006] de niuje produkt rzeczywisty jako realn ofert, któr turysta kupuje w celu zaspokojenia danej potrzeby. Produkt rzeczywisty jest wic odpowiedzi na istot produktu i przedstawia konkretny przedmiot na rynku turystycznym. Takim przedmiotem moe by przykadowo pokój w gospodarstwie agroturystycznym, w którym turysta chce si zatrzyma . Obecnie na badanym obszarze funkcjonuj 84 gospodarstwa agroturystyczne. W porównaniu z badaniami J. Mazurek [2008] w latach 2008–2009 nastpi znaczny wzrost ich liczby (ok. 50%). Najwicej gospodarstw przybyo w gminie Sianów. W cigu dwóch lat na tym terenie powstao 9 nowych gospodarstw agroturystycznych (tab. 2). W wikszoci analizowanych gospodarstw dominujc form zarobkowania bya dziaalno rolnicza, agroturystyka stanowia za dodatkow form pozyskiwania dochodów. Tabela 2. Liczba gospodarstw agroturystycznych w powiecie koszaliskim w 2009 r. Table 2. Number of tourism farms in the Koszalin district in 2009 Lp.. Nazwa gminy. Liczba gospodarstw agroturystycznych. 1. Biesiekierz. 0. 2. Bdzino. 16. 3. Bobolice. 11. 4. Manowo. 12. 5. Mielno. 12. 6. Polanów. 12. 7. Sianów. 21. 8. wieszyno. 0. Suma. 84.

(6) ródo: Opracowanie wasne na podstawie: [Mazurek 2008; Informator Turystyczny…]. Source: Based on: [Mazurek 2008; Informator Turystyczny…].. Na produkt rzeczywisty w ofercie wikszoci analizowanych gospodarstw agroturystycznych (90%), skaday si m.in.: – noclegi, – wyywienie, – moliwo dostosowania posesji do przyjmowania goci z dzie mi, – przejazdy do okrelonych atrakcji turystycznych, – moliwo nauki jazdy konnej, – moliwo uczestnictwa w codziennych pracach w gospodarstwie rolnym (m.in. dojenie krów, wyrób masa, wypiekanie chleba itp.), – moliwo uczestnictwa w lokalnych imprezach i festynach folklorystycznych. Produkt poszerzony w ofercie badanych podmiotów stanowiy natomiast rónego rodzaju dodatkowe atrakcje oferowane przez poszczególnych gospodarzy, tj. pogadanki, spotkania z ciekawymi lud mi, udzia w wiejskich weselach, okoliczne uroczystoci, fakultatywne wycieczki itp.. Acta Sci. Pol..

(7) Analiza dziaa promocyjnych podejmowanych przez gospodarstwa.... 299. Jak wykazano ju w pierwszej czci niniejszego opracowania, analizowane gospodarstwa agroturystyczne maj dogodne warunki rozwoju. Aby tak si stao, konieczne jest jednak podejmowanie przez wacicieli gospodarstw dziaa w zakresie szeroko rozumianej promocji. W celu zbadania poziomu wiadomoci zarzdzajcych kwaterami agroturystycznymi odnonie znaczenia promocji w 2009 r., wykorzystujc metod sondau diagnostycznego, przeprowadzono badanie na próbie 63 gospodarstw. Wykorzystano przy tym technik ankietow. Kwestionariusz ankietowy skada si z 20 pyta, dotyczcych m.in. sezonowoci dziaa promocyjnych, sposobów ustalania budetu promocyjnego, nakadów nansowych poniesionych na promocj, docelowych rynków promocji, wykorzystywanych instrumentów promocji oraz badania skutecznoci podejmowanych dziaa promocyjnych. Sezonowo promocji. Przeprowadzona analiza wykazaa, i zdecydowana wikszo. wacicieli badanych gospodarstw (67%) dziaania promocyjne podejmuje przed sezonem turystycznym lub w jego trakcie. Pozostali promuj sw dziaalno przez cay rok. Promocja ta ogranicza si jedynie do aktualizowania wasnych witryn internetowych. Budet promocyjny. Najbardziej popularn metod ustalenia budetu na promocj wród badanych gospodarstw bya tzw. metoda moliwoci (43%). Oznacza ona wyznaczanie budetu w zalenoci od sumy pienidzy, jakimi dysponuje waciciel. Wykorzystywana przez 25% wacicieli gospodarstw agroturystycznych bya take metoda procentu od wartoci sprzeday. Trzecim, najczciej stosowanym, sposobem ustalania budetu bya metoda naladowania poczyna konkurencji, wykorzystywana przez 21% analizowanych podmiotów. Najrzadziej stosowan metod bya metoda celowa, wykorzystywana tylko przez 11% wacicieli gospodarstw. Nakady nansowe na promocj. Przeprowadzona analiza pozwolia m.in. na okrelenie wielkoci rodków nansowych wydanych przez wacicieli 63 gospodarstw na promocj w latach 2006–2009. Jest to niezwykle istotna kwestia, gdy wysoko funduszy przeznaczonych na promocj gospodarstwa w znacznym stopniu determinuje dobór instrumentów promocyjnych. W wyniku badania ustalono, i w latach 2006–2009 wielko funduszy przeznaczonych przez analizowane podmioty systematycznie wzrastaa do 2008 r., osigajc warto 69 tys. z (rys. 1). W 2009 r. zanotowano niewielki spadek (ok. 13%) kwoty wydatkowanej na promocj badanych gospodarstw. Rynki promocji. Wan rol w funkcjonowaniu gospodarstw agroturystycznych odgrywa umiejtno dotarcia ich wacicieli z przekazem promocyjnym do miejsc, w których wystpuje popyt na tego rodzaju usugi. Ankietowani coraz czciej stawiaj na szerok promocj w rónych regionach kraju, jak równie za granic (55%). Jako docelowe rynki promocji krajowej wskazywano przede wszystkim lsk, Wielkopolsk oraz Mazowsze, zwaszcza due aglomeracje miejskie, tj. Katowice, Pozna, Warszaw. Bardzo czsto broszury promocyjne tra aj take do Niemiec, skd na analizowany obszar przyjeda znaczny odsetek turystów z zagranicy. Z kolei 45% wacicieli badanych gospodarstw stawia wycznie na promocj lokaln, w najbliszej okolicy, czyli w miastach ssiadujcych z gminami powiatu koszaliskiego. Zdaniem respondentów, mieszkacy tych miast czsto potrzebuj odpoczynku od codziennoci, od miejskiego gwaru. Nie posiadaj jednak wystarczajcych rodków nansowych i nie dysponuj czasem wolnym w szerokim zakresie, aby móc wyjecha na. Oeconomia 9 (4) 2010.

(8) M. Marczak, J. Borzyszkowski. 300. 70 000 60 000 50 000 rodk i finans ow e 40 000 (F inanc ial m eas ures ) 30 000 20 000. 69 000. 58 500. 60 000. 39 500. 10 000 0 2006. 2007. 2008. 2009. Lata (Y ears ). Rys. 1.. Fundusze przeznaczone na promocj badanych gospodarstw agroturystycznych w latach 2006–2009 Fig. 1. Funds spent on promotion of agrotouristic farms in 2006–2009

(9) ródo: Badanie wasne. Source: Authors’ research.. dusze wakacje. W zwizku z tym decyduj si na czstsze, ale krótsze i znacznie tasze pobyty w kwaterach agroturystycznych. Instrumenty promocji. Waciciele badanych gospodarstw agroturystycznych wykorzystuj rónego rodzaju instrumenty promocji. Przeprowadzona analiza wykazaa, i najczciej wykorzystywanym instrumentem promocji jest reklama. Stosowao j 30% respondentów. W ramach tego instrumentu wykorzystywano natomiast nastpujce rodki: – reklam prasow – gównie w lokalnych dziennikach (40%), – reklam zewntrzn – tablice ogoszeniowe, banery, billboardy usytuowane przy gównych drogach (20%), – reklam telewizyjn – zwaszcza w lokalnych telewizjach, np. kablowych (15%), – reklam radiow – w lokalnych rozgoniach radiowych (10%). Równie popularnym jak reklama instrumentem promocji w opinii respondentów by marketing bezporedni (25%), zwaszcza Internet. Zdaniem badanych, marketing bezporedni, dziki wykorzystaniu mediów elektronicznych, jest obecnie jedn z najefektywniejszych i najbardziej intuicyjnych form komunikacji. Komunikacji, która dziki nowym interaktywnym narzdziom przestaa by jednorazow sytuacj oferujcy-sprzedajcy i poszukujcy usug, pozwalajc na ewolucj w kierunku budowania penych, dugofalowych kontaktów z klientami. Jest to wic z jednej strony doskonay rodek na docieranie do zainteresowanych, a z drugiej – daje moliwo dalszego, wiadomego kreowania kontaktu dziki dziaajcemu natychmiast, w czasie rzeczywistym, sprzeniu zwrotnemu. Na kolejnym miejscu wskazano utrzymywanie dobrych kontaktów z otoczeniem, czyli dziaania w ramach public relations (20%). Mniejsze uznanie wród ankietowanych zyskay natomiast promocja sprzeday (13%) oraz sprzeda osobista (10%). By moe spowodowane byo to wysokim kosztem dotarcia do pojedynczego klienta.. Acta Sci. Pol..

(10) Analiza dziaa promocyjnych podejmowanych przez gospodarstwa.... 301. Skuteczno promocji. W wyniku przeprowadzonych bada ustalono, i wikszo. ankietowanych (70%) nie analizowaa skutecznoci podejmowanych dziaa promocyjnych. Jedynym miernikiem w tym zakresie bya tylko liczba odwiedzajcych dane gospodarstwo. Pozostali przeprowadzali natomiast wród swych goci wywiady, z których dowiedzieli si m.in. o motywach wyboru ich oferty. Z bada wynika, i tylko 28% goci przy wyborze gospodarstwa agroturystycznego kieruje si informacj z przekazu promocyjnego. Pozostae 72% klientów przyjeda z innych powodów, m.in. takich, jak: – atrakcyjne pod wzgldem przyrodniczym otoczenie (blisko morza, lasy, jeziora, czyste powietrze, sprzyjajcy bioklimat) – 60% goci, – niska cena, za któr mona wypocz w wiejskim rodowisku – 20%, – usugi oferowane przez dane gospodarstwo agroturystyczne – 15%. Uzyskane wyniki zdaj si potwierdza cytowane w pierwszej czci opracowania wyniki bada J. Mazurek [2008], dotyczce oceny atrakcyjnoci gospodarstw agroturystycznych przez turystów.. WNIOSKI Niniejsze opracowanie stanowi cz kompleksowych bada, przeprowadzonych przez autora w 2009 r. Dotyczyy one m.in. perspektyw rozwoju agroturystyki na Pomorzu rodkowym, w tym funkcjonowania gospodarstw agroturystycznych na tym obszarze ze szczególnym uwzgldnieniem podejmowanych dziaa promocyjnych. Nawizujc do przyjtej w opracowaniu tezy badawczej wykazano, i specy ka badanego obszaru sprzyja rozwojowi wielu form turystyki, w tym take agroturystyki. Decyduje o tym ogromny potencja walorów przyrodniczych, jakie wystpuj na analizowanym terenie. W tzw. nadmorskiej stre e rekreacyjnej (NSR)2, o atrakcyjnoci decyduje przede wszystkim zespó piciu elementów, umownie zwanych „5 × S”3, tj.: morze (sea), piasek (sand), soce (sun), krajobraz (scenery) oraz surowce lecznicze, szczególnie solanki (salt-spring) [Szwichtenberg 2006]. Wymienione czynniki tworz ogó cech, wzgldem których okrelana jest atrakcyjno turystyczna terenu nadmorskiego. W powiecie koszaliskim jest to przede wszystkim obszar gmin Mielno oraz Bdzino. W odniesieniu do pozostaej czci badanego obszaru elementy determinujce jego atrakcyjno to przede wszystkim wystpowanie licznych jezior, rzek, terenów lenych oraz obszarów chronionych (np. parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody). Taka sceneria sprzyja powstawaniu nowych gospodarstw agroturystycznych oraz poszerzaniu oferty podmiotów ju funkcjonujcych. Aby tak si stao, niezbdne jest jednak podejmowanie dziaa zmierzajcych do szerokiego wypromowania oferty agroturystycznej na rónych rynkach. Zdaniem autora, dotychczasowe dziaania podejmowane przez wacicieli analizowanych podmiotów wiadcz m.in. o tym, i ich wiadomo dotyczca rangi promocji wzrasta. Potwierdzeniem wydaj si by wyniki bada, wskazujce m.in. na wykorzystywanie coraz szerszej gamy instrumentów promocyjnych. Pozytywnym zjawiskiem 2. Wedug A. Szwichtenberga [2006], stanowi j obszar wodno-ldowy, którego strefa nadmorska zajmuje okoo 1,0 tys. km2, a strefa morska siga do okoo 0,5–0,6 km od linii brzegowej. 3 Wszystkie nazwy tych elementów w jzyku angielskim rozpoczynaj si od litery „S”. Oeconomia 9 (4) 2010.

(11) 302. M. Marczak, J. Borzyszkowski. jest równie kierowanie przekazu promocyjnego na rónego rodzaju rynki w kraju, jak równie za granic. Do negatywnych aspektów analizowanej dziaalnoci niewtpliwie naley zaliczy. sezonowe podejmowanie dziaa promocyjnych, których kumulacja nastpowaa krótko przed sezonem turystycznym lub w jego trakcie. Takie dziaanie jest sprzeczne z jedn z piciu podstawowych zasad warunkujcych skuteczno promocji – zasad kontynuacji. Zgodnie z t zasad, promocja nie moe by jednorazowym aktem. Dynamika rynku turystycznego wymusza konieczno cigego powtarzania dziaa promocyjnych uwzgldniajcych przeobraenia w gospodarce turystycznej. Promocja musi by procesem powtarzalnym i systematycznym. Przemianom w czasie podlegaj jedynie jej cele, rodki, zakres oraz nadawcy i odbiorcy. Nawizujc do skutecznoci promocji, naley równie podkreli. fakt, i wikszo ankietowanych wacicieli gospodarstw (70%) nie bada skutecznoci podejmowanych dziaa promocyjnych. Moe to oznacza , i takie podejcie jest sprzeczne z kolejn zasad skutecznej promocji – zasad zbienoci, która podkrela potrzeb oparcia promocji na wynikach bada marketingowych, pozwalajcych zidenty kowa i scharakteryzowa segmenty rynku, dla których tworzy si produkt turystyczny. Segmenty te stanowi jednoczenie grupy odbiorców przekazów promocyjnych. Negatywnym zjawiskiem wydaje si równie fakt obnienia przez wacicieli gospodarstw wydatków na promocj w 2009 r., kiedy to rednio jedno gospodarstwo przeznaczao na ten cel 952 z. W 2008 r. rednia ta wynosia 1095 z. Zanotowano wic spadek o 13%. Podsumowujc dotychczasowe rozwaania naley stwierdzi , i specy ka badanego obszaru umoliwia dalszy rozwój agroturystyki. Z jednej strony jest to przyjazna dla rodowiska forma turystyki, z drugiej – alternatywna forma zarobkowania dla wacicieli gospodarstw wiejskich. Rozwój ten uzaleniony jest jednak od podejmowania konsekwentnych dziaa w zakresie szerokiej promocji na rónych rynkach oraz ponoszenia na ten cel znacznych nakadów nansowych. PIMIENNICTWO Informator turystyczny. Katalog bazy noclegowej Pomorza rodkowego. Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Pomorza rodkowego, Wyd. Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Turystyki ZART, 28–64. Lewandowska A., 2006. Marketing usug turystycznych, praca pod red. A. Panasiuka. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 76. Mazurek J., 2008. Uwarunkowania rozwoju agroturystyki na obszarach wiejskich gmin Pobrzea Koszaliskiego. Uniwersytet Gdaski – Katedra Geogra i Rozwoju Regionalnego, Regiony Nadmorskie 16, Gdynia-Pelplin, 41. Rutkowski I., 2006. Kompendium wiedzy o marketingu, praca pod red. B. Pilarczyk i H. Mruka. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 45. Strategia Rozwoju Powiatu Koszaliskiego na lata 2005–2015, 19. Szwichtenberg A., 1980. Walory turystyczne województwa koszaliskiego. Koszaliski Orodek Naukowo-Badawczy, Koszalin, 10. Szwichtenberg A., 1982. Ochrona walorów turystycznych na przykadzie województwa koszaliskiego. Koszaliski Orodek Naukowo-Badawczy, Koszalin, 75–78. Szwichtenberg A., 2006. Gospodarka turystyczna polskiego wybrzea. Wyd. Uczelniane Politechniki Koszaliskiej, Koszalin, 23. Acta Sci. Pol..

(12) Analiza dziaa promocyjnych podejmowanych przez gospodarstwa.... 303. ANALYSIS OF PROMOTIONAL ACTIONS TAKEN BY AGROTOURISTIC FARMS ON MIDDLE POMERANIA Abstract. Middle Pomerania is the area marked by high-end values of the natural origin, development-friendly rural tourism, especially agrotourism. For the analysis area currently operates dozens of farms that offer the wider agrotourism services. Their offer is very diverse, tailored to the requirements of various segments of the target audience. The paper presents such prospects for further development of this form of tourism, taking into account the suitability test under the area of options and different types of barriers to this development. Offer surveyed households are shown in the context of marketing, taking into account in the analysis of individual elements of the tourist product (including the core product, the actual product expanded). The paper also characterizes promotional actions undertaken in recent years by the owners (including promotion instruments, nancial outlays for promotion). Key words: farm tourism, development, tourist product, Middle Pomerania, Koszalin district, tourist promotion. Zaakceptowano do druku – Accepted for print 12.09.2010. Oeconomia 9 (4) 2010.

(13)