Julian Kałowski
"Il capitolo generale. Saggio
storico-giuridico", Filippo Iannone,
Roma 1988 : [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 32/3-4, 286-289
1989
286 R ecenzje 118]
F ilip p o 1 a 1111 o 11 e, jłl cap itolo gen erale. S aggio sto rico -g iu rid ico , R om a 1988, ss. 211.
K a p itu ła g e n e r a ln a — ze w z g lę d u n a z a d a n ia w y ty c z a n e je j z a ró w n o p rz e z p ra w o p o w sz e c h n e , j a k i w ła s n e — je s t w ie lk im w y d a r z e n ie m d la k a ż d e g o in s ty t u tu . Z n a c z e n ie t e j in s ty t u c ji d la ro z w o ju ż y c ia z a k o n n e g o o r a z u tr z y m a n ia go n a w ła ś c iw y m p o z io m ie zaw sz e b y ło p o d k r e ś la n e n ie ty lk o p rz e z p ra k ty k ę ,, a le i p rz e z p ra w o d a w s tw o K o śc io ła p o w sz e c h n e g o . P a p ie ż P a w e ł V I w p rz e m ó w ie n iu w y g ło sz o n y m 23 m a ja 1(964' r . do u c z e s tn ik ó w k ilk u k a p it u ł g e n e r a ln y c h 1 w s k a z a ł n a rodę k a p it u ły d la ż y c ia całe g o K o śc io ła . O to sło w a p a p ie ż a : „ Z e b ra liś c ie się w R z y m ie , a ż e b y o d b y ć K a p itu łę g e n e r a ln ą w sw o ic h Z g ro m a d z e n ia c h . S p r a w a ta , ch o c ia ż w p ie r w s z y m rz ę d z ie d o ty c z y po szczeg ó ln eg o z a k o n u czy z g ro m a d z e n ia , to je d n a k w p ły w a ta k ż e n a ży cie całe g o K o śc io ła ; z r o z k w itu b o w ie m ż y c ia z a k o n n e g o c z e rp ie on w w ie lk im s to p n iu sw e siły , g o rliw o ść a p o s to ls k ą i z a p a l w d ą ż e n iu d o ś w ię to ś c i”.
Z e w z g lę d u n a z n a c z e n ie in s ty tu c ji k a p itu ły g e n e r a ln e j z z a d o w o le n ie m tr z e b a p r z y ją ć p o ś w ię c o n ą je j p o z y c ję F. la n n o n e II ca p ito lo
g en era le. S aggio sto ric o -g iu rid ic o .
R o z p ra w a s k ła d a się z sześciu ro z d z ia łó w , w k tó r y c h a u to r o m a w ia z a g a d n ie n ia z w ią z a n e z k a p it u łą g e n e r a ln ą . R o z d z ia ł p ie rw s z y — a to w c e lu lep sz e g o z ro z u m ie n ia je j is to ty o ra z w s z y s tk ic h k w e s tii z n ią z w ią z a n y c h ■— p o św ię c ił a u to r h is to rii k a p it u ły g e n e r a ln e j. N a p o d s ta w ie d o k u m e n tó w w y k a z a ł, że w ła ś c iw a h is to r ia k a p itu ły g e n e r a l n e j ro z p o c z y n a się w 11.1 & r o k u , k ie d y to S te f a n H a rd in g , tr z e c i o p a t k la s z to r u w S ite a u x , p r z y g o to w a ł d o k u m e n t, n o sz ą c y n a z w ę C h a rta
C a r ita tis , o g ło szo n y n a k a p itu le g e n e r a ln e j i z a a p ro b o w a n y p rz e z p a
p ie ż a KaSikista I I d n ia 2S g ru d n ia . W d o k u m e n c ie ty m zarządizono, że r a z w r o k u m a ją się z b ie ra ć w lszyscy o p a c i n a k a p itu le ., a od o b o w ią z k u ow ego z w o ln io n o je d y n ie o p a tó w c h o ry c h , z o b o w ią z u ją c ic h je d n o c z e ś n ie d p w y s ła n ia z a s tę p c y (d e le g a ta ). Do g łó w n y c h z a d a ń t e go o rg a n u n a le ż a ło p o d n o s z e n ie k a r n o ś c i z a k o n n e j, o m a w ia n ie w a ż n ie js z y c h s p r a w , ro z s trz y g a n ie s p o ró w o ra z — o ile z a c h o d z iła p o tr z e b a — k a r a n i e w in n y c h .
O d d w u n a s te g o w ie k u — ja k pisze a u to r — w o p a c tw ie w C lu n y k a ż d e g o r ę k u o d b y w a n o k a p itu ły g e n e ra ln e . I t a k ju ż w 1>13EŁ r o k u w k a p itu le g e n e r a ln e j, k tó r e j p rz e w o d n ic z y ł P ię t r o di V e n e ra b ile , b r a ło u d z ia ł 200 p rz e o r ó w i o k o ło 112.00- m n ic h ó w . J e d e n z k o le jn y c h o p a tó w C lu n y , U go V, w s t a t u t a c h z re d a g o w a n y c h w 1000' r o k u z a rz ą d z ił c o ro c z n e z w o ły w a n ie k a p itu ły zło żo n e j ze w s z y s tk ic h o p a tó w i p r z e
1 P a w e ł V I, C h a r y z m a t ż y c ia za k o n n eg o . P rz e m ó w ie n ia i d o k u
m e n ty , w y b ó r i o p ra c o w a n ie A . Z ucbow iski, T . S u ło w s k a , P o z n a ń —
[19]
Recenzje
287
o ró w b e z p o ś re d n io p o d le g ły c h o p a to w i w C lu n y . S o b ó r L a te ra in e ń s k i IV (r. 12115) n a to m ia s t p o lecił, b y w k a ż d e j p r o w in c ji co tr z y la t a o d b y w a n o k a p itu ły , ro z c ią g a ją c je d n o c z e ś n ie tę in s ty tu c ję n a w s z y s tk ic h k a n o n ik ó w r e g u la r n y c h . Z c h w ilą p o w s ta n ia i z a tw ie rd z e n ia z a k o n ó w ż e b rz ą c y c h , a sz czeg ó ln ie Z a k o n u K a z n o d z ie js k ie g o (D o m in ik a n ó w ), k a p itu ła g e n e r a ln a , n a jp i e r w u D o m in ik a n ó w , a p ó ź n ie j w in n y c h in s ty t u t a c h z a k o n n y c h p rz e k s z ta łc iła się w n a jw y ż s z ą w ładizę k o le g ia ln ą i o k re s o w ą .
R ó w n ie ż w rozdiziale p ie r w s z y m a u to r w sp o só b ja s n y i p r z e jr z y sty , w o,parciu o d o k u m e n ty w y d a n e p rz e z S to lic ę A p o s to ls k ą o ra z ró ż n e in s ty t u ty z a k o n n e , s c h a r a k te r y z o w a ł in s ty tu c ję k a p it u ły g e n e r a l n e j od w ie k u c z te rn a s te g o do r . 19'17, tj . do w y d a n ia K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o . A u to r u d o w o d n ił, że w ty m o k re s ie z a d a n ie k a p i tu ły g e n e r a ln e j s p r o w a d z a ło się d o w y b o ru p rz e ło ż o n e g o g e n e ra ln e g o , zarządłu g e n e ra ln e g o , u r z ę d n ik ó w g e n e r a ln y c h i z a ła tw ia n ia w a ż n ie j szy ch s p r a w d o ty c z ą c y c h c a łe g o in s ty t u tu . Z d a n ie m a u to r a p r a k t y k a u p rz e d n io ju ż s to s o w a n a z o s ta ła u s a n k c jo n o w a n a p rz e z N o r m y w y d a n e 2® c z e rw c a 190(1 r., w e d łu g k itó ry c h K o n g re g a c ja B is k u p ó w i Z a k o n n ik ó w z w y k ła p o s tę p o w a ć p rz y z a tw ie r d z a n iu n o w y c h in s ty t u tó w o ś lu b a c h p ro s ty c h . B y ły to , j a k z a z n a c z a a u to r , z a rz ą d z e n ia b a rd z o szczeg ó ło w e, o b o w ią z u ją c e w n ie z m ie n io n e j p o s ta c i do c z a su p ro m u lg o w a n ia K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o z 1017 r o k u , k tó r e p r a w ie co do li te r y z a m ie sz c z a n o w k o n s t y tu c j a c h z a tw ie r d z a n y c h p rz e z S to lic ę A p o sto lsk ą .
K o d e k s z 1S17 r. o k a p it u ła c h m ó w i w sp o só b o g ó ln y w k a n . 5,0il § 1 p rz y o k a z ji k w e s tii w ładizy i k a p itu ł, sizczegółow e o k re ś le n ie z a g a d n ie ń o d n o sz ą c y c h się do k a p it u ły g e n e r a l n e j p o z o s ta w ia ją c p r a w u w ła s n e m u . W ro z d z ia le p ie r w s z y m a u to r z re la c jo n o w a ł ta k ż e z a rz ą d z e n ia K o n g r e g a c ji Z a k o n n ik ó w w y d a n e po l<9fll7 ro;ku w s p r a w ie d o s to s o w y w a n ia k o n s ty tu c ji do z a rz ą d z e ń k o d e k so w y c h , w ty m szczeg ó ln ie o d n o szące się do k a p it u ł g e n e ra ln y c h .
D użo u w a g i p o św ię c ił a u to r z a g a d n ie n iu in s ty t u c ji k a p itu ły g e n e r a l n e j po S o b o rz e W a ty k a ń s k im II. S zczeg ó ln ie d o k a łd n ie p r z e d s ta w ił g łó w n e z a d a n ia p o w ie rz o n e k a p itu le g e n e r a ln e j w s p r a w a c h z w ią z a n y c h z p rz e p r o w a d z e n ie m p rz e z k a ż d y in s ty t u t o d n o w y ż y c ia z a k o n n e g o p rz y s to s o w a n e j do w sp ó łc z e s n y c h w a r u n k ó w społecznych., e k o n o m ic z n y c h i p o lity c z n y c h . A u to r s tw ie rd z ił, że po r a z p ie r w s z y w h i s to rii in s ty tu tó w z a k o n n y c h w p r o w a d z o n o tz w . k a p itu łę s p e c ja ln ą , k tó r e j u d z ie lo n o te ż n a d z w y c z a jn y c h u p r a w n ie ń . K o ń c o w a część ro z d z ia łu p ie rw s z e g o p r z e d s ta w ia k a p it u łę g e n e r a ln ą w ś w ie tle K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o z 10®3- ro k u , k tó r y — s to s u ją c się do w y ty c z n y c h S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II — n a k r e ś lił je j g łó w n e z a d a n ia o b e jm u ją c e n ie tyliko w y b ó r n a jw y ż s z e g o p rz e ło ż o n e go. a le i in n e b a r d z ie j d u c h o w e o b o w ią z k i.
288
Recenzje
[20] W ro z d z ia le d ru g im , z a ty tu ło w a n y m N a tu r a p r a w n a k a p it u ły g e n e r a ln e j, a u to r s k o n c e n tr o w a ł się n a p o ję c iu ' p r a w n y m k a p itu ły g e n e
r a l n e j . Z g o d n ie z w y ty c z n y m i K o d e k s u o ra z p r a k t y k ą s tw ie rd z a , że i n s t y t u c j a k a p itu ły g e n e r a ln e j je s t n a jw y ż s z y m k o le g ia ln y m o rg a n e m s p r a w u ją c y m w ła d z ę w in s ty tu c ie i d z ia ła n a z a sa d z ie ró w n o śc i. W ro z d z ia le ty m o m ó w io n o ta k ż e p o ję c ie oso b y p r a w n e j i ró ż n e te o r ie w y s u w a n e p rz e z u c z o n y c h , a o d n o szące się do te j w ła ś n ie in s ty tu c j i . W k o ń c o w e j części ro z d z ia łu d ru g ie g o a u to r s c h a r a k te r y z o w a ł r o d z a je k a p itu ł o ra z o m ó w ił ic h g łó w n e z a d a n ia . W ro z d z ia le tr z e c im z a s ta ły o m ó w io n e z a d a n ia k a p it u ły g e n e r a ln e j. T a część p r a c y s k ła d a się z tr z e c h p u n k tó w , w k tó r y c h a u to r p r z e a n a liz o w a ł n a s t ę p u ją c e z a g a d n ie n ia : 1 ° z a d a n ia w y z n a c z o n e k a p itu le g e n e r a ln e j p rz e z p o w sz e c h n e p ra w o k o ś c ie ln e ; 2° z a d a n ia , k tó r y c h p r a w o p o w sz e c h n e w p ra w d z ie je j n ie p o w ie rz a , a le te ż n ie z a b r a n ia , b y w c h o d z iły w z a k re s k o m p e te n c ji k a p itu ły g e n e r a ln e j ■— rz e c z d o ty c z y s p r a w o w ie lk im z n a c z e n iu d la całe g o in s ty t u tu , n p . p o d z ia łu in s ty t u tu n a części etc.;
3° z a d a n ia , k tó r e m o g ą by ć p o w ie rz a n e k a p itu le g e n e r a ln e j p rz e z p r a w o w ła s n e in s ty tu tu .
W ro z d z ia le ty m a u to r n ie ty lk o w sp o só b szczeg ó ło w y p r z e a n a l i z o w a ł k o n k r e tn e p ro b le m y , a le w y s u n ą ł ta k ż e w n io s k i i s u g e s tie , k tó r e p o w in n o się u w z g lę d n ić w cza sie o b ra d k a p it u ły g e n e r a ln e j.
W ła d z y k a p itu ły g e n e r a l n e j z o s ta ł p o ś w ię c a n y ro z d z ia ł c z w a rty . A u t o r n a jp i e r w s c h a r a k te r y z o w a ł p o ję c ie i p o d z ia ł w ła d c y , a n a s tę p n ie z a ją ł się a n a liz ą p rz e p is ó w d o ty c z ą c y c h w ła d z y k a p it u ły g e n e r a ln e j, .zam ieszczo n y ch w K o d e k sie z 19117 i 1-983 ro k u .
R o z d z ia ł p ią ty p o św ię c o n y sk ła d o w i k a p itu ły g e n e ra ln e j,, a w igc b a r d z o w a ż n e j k w e s tii, od k tó r e j n a jc z ę ś c ie j z a le ż y o w o cn o ść o b ra d . A u to r za z n a c z y ł, że in s ty t u ty w y s y ła ją c e k o n s ty tu c je do S to lic y Ą p o - .stollskiej, c e le m ic h z a tw ie rd z e n ia p o w in n y z w ró c ić u w a g ę n a to, a b y n o r m y d o ty c z ą c e s k ła d u k a p it u ły b y ły z a m ie sz c z a n e w k o d e k s ie f u n d a m e n t a ln y m (k o n s ty tu c ja c h ), a n ie w in n y c h z b io ra c h p ra w n y c h .
W d a ls z e j części te g o ro z d z ia łu z o sta ły o m ó w io n e k r y t e r ia , k tó r e tr z e b a u w z g lę d n ić , a b y s k ła d k a p it u ły g e n e r a ln e j b y ł r e p r e z e n ta ty w n y ■dla in s ty tu tu . K r y te r ia o w e z a le ż ą od teg o , czy i n s t y t u t je s t podizie- lo n y n a p row incje,, czy te ż n ie . A u to r p o d k re ś la z n a c is k ie m , że p rz y w y b o rz e k a n d y d a tó w n a c z ło n k ó w k a p itu ły n a le ż y k ie r o w a ć się t r o s k ą o d o b ro w sp ó ln e i g ło s o w a ć ty lk o n a oso b y o d z n a c z a ją c e się o d p o w ie d n im i k w a lif ik a c ja m i m o r a ln y m i i in te le k tu a ln y m i.
■W o s ta tn im ro z d z ia le p r a c y a u to r , n a p rz y k ła d z ie k o n s ty tu c ji i in n y c h z b io ró w p r a w n y c h k o n k r e tn y c h in s ty tu tó w ż y c ia z a k o n n e g o i s t o w a r z y s z e ń ży cia a p o sto lsk ie g o , z a ją ł się b a rd z o c ie k a w y m i
praik-[
21]
R ecenzje 289 ty c z n y m z a g a d n ie n ie m — p rz y s to s o w a n ie m w ła s n e g o p r a w o d a w s tw a do w y ty c z n y c h k o d e k so w y c h .P o d s u m o w u ją c p o w y ższe u w a g i n a le ż y s tw ie rd z ić , że r o z p r a w a F . la n n c m e s ta n o w i c e n n y w k ła d w h is to rię in s ty tu tó w z a k o n n y c h .
Ks, Julian fCałowski MIC R. L. B u r k ę , Z. G r o c h o l e w s k i , M. iF. (P o m p e d d a,
G. V e r s a l d i,
In ca p a city fo r m arriage, J u risp ru d en ce and Interpretation: R om e 1987 s. 272 P u b li k a c ja ta je s t z b io re m r e f e r a tó w i p rz e m ó w ie ń w y g ło sz o n y c h n a tr z e c im K o lo k w iu m G r e g o r ia ń s k im z o rg a n iz o w a n y m ' w s e m in a r iu m p r o w in c ja ln y m św . J a n a w P ly m o u th (M ich ig an ) S ta n a c h Z je d n o c z o n y c h w diniach od L do 6 w r z e ś n ia 19®tx P r e le g e n ta m i są n ie ty lk o w ie lk ie j m ia rjr p r a k ty c y z w ią z a n i z a ró w n o z tr y b u n a ła m i p a p ie s k im i, j a k te ż z U n iw e r s y te te m G re g o ria ń s k im . D w a p ie rw s z e r e f e r a t y m a ją r a c z e j c h a r a k t e r te o lo g ic z n y i filo z o fic z n y . N a ś w ie tla ją d o g m a ty k ę p r a w a k a n o n ic z n e g o . D w a n a s tę p n e z w ią z a n e są z z a g a d n ie n ia m i w y p ły w a ją c y m i z k a n . 10G& i p o r u s z a ją tr u d n ie js z e d la p r a k t y k i p ro b le m y . D w a astatn iie d o ty c z ą s ta n u t r y b u n a łó w k o ś c ie ln y c h w S ta n a c h Z je d n o c z o n y c h o ra z z a g a d n ie n ia s k u t k ó w c y w iln y c h w a k tu a l n e j s y tu a c ji p r a w a p a ń s tw o w e g o w Ita lii.
W śró d p r e le g e n tó w z w ią z a n y c h g łó w n ie z tr y b u n a ła m i p a p ie s k im i n a le ż y p o d k re ś lić o b o k K s. B is k u p a G r o c h o l e w s k i e g o , s e k r e ta rz a S y g n a tu r y A p o s to ls k ie j, M. F. P o m p e d d a . T e n o s ta tn i o p ró c z s p r a w o w a n e j od k il k u n a s t u la t fu n k c ji a u d y to r a R o ty R z y m s k ie j je s t ró w n ie ż d y r k e to r e m s tu d iu m ra ta ln e g o . K o le jn y s p e c ja lis ta to G. V e r- s a ł d i i , p o s ia d a ją c y te o r e ty c z n e p rz y g o to w a n ie z a ró w n o p sy c h o lo g ic z n e j a k i k a n o n ic z n e . W re s z c ie R. L . B u r k e, m o d e r a to r k u r i i w ła s n e j d ie c e z ji w L a C ro ss (V isco n sin ). J e s t o n a d iu n k te m ; n a U n iw e rs y te c ie G re g o ria ń s k im , g d z ie p ro w a d z i k u r s y ju ry sp T u d e n c ji. W s w o im w s tę p n y m p rz e m ó w ie n iu B is k u p G ro c h o le w s k i z w ra c a u w a g ę n a z a d a n ie słu ż b y s p r a w ie d liw o ś c i p o w ie rz o n e sę d z io m w C ie le M is ty c z n y m C h r y s tu s a w k tó r y m w iruni s p e łn ia ć ro lę d o b re g o p a s te rz a .
W k o le jn y m , te o lo g ic z n o p r a w n y m r e f e r a c ie Z. G ro ch o lew sk i. m ó w i o d o m n ie m a n ia c h te o lo g ic z n y c h ja k ie p o w in n y by ć u w z g lę d ń io n e p rz y w y k o n y w a n iu f u n k c ji sęd zieg o w K o śc ie le . W y p e łn ia ją c to z a d a n ie n a le ż y zaw sze p a m ię ta ć , że d z ia ła się w im ie n iu K o śc io ła , a n ie w ła s n y m . A u to r w sw y c h r o z w a ż a n ia c h w y c h o d z i od p r a w a B ożego, gdzie s z u k a e k le z ja ln e j p o d s ta w y w isp o m n ian ej f u n k c ji, s p r a w o w a n e j w L u d zie B o ży m ja k o w sp ó ln o cie. W n ie j sę d z io w ie w y k o n u ją p o w ie rz o n e im z a d a n ie w im ie n iu K o ścio ła, z g o d n ie z p rz e p is a m i p r a w a k a n o n ic z
