"Il diritto dei religiosi. Commento al Codice", Domingo Javier Andres, Roma 1984 : [recenzja]

Julian Kałowski

"Il diritto dei religiosi. Commento al

Codice", Domingo Javier Andres,

Roma 1984 : [recenzja]

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 28/3-4, 292-296

292

R e c e n z je _[8] z b a w io n e c h a r a k t e r u n a u k o w e g o , o c z y m m .in . św ia d c z ą lic z n e o d ­ n ie s ie n ia d o ró ż n y c h d o k u m e n tó w k o ś c ie ln y c h i śc iśle n a u k o w y c h p r a c w ie lu w y b itn y c h te o lo g ó w i p r a w n ik ó w , z a ró w n o d a w n y c h j a k i w s p ó łc z e s n y c h . T y m s a m y m z n a c z n ie różnii się o no od w ie lu p o p u la r ­ n y c h k o m e n ta rz y , k tó r e u k a z a ły s ię po p ro m u lg a c ji K o d e k s u z m y ­ ślą o w ie r n y c h ś w ie c k ic h . N a le ż y p rz y ty m p o d k re ś lić p o w a ż n ą lu k ę w te j m a te rii, je ś li ch o d zi o p u b lik a c je w ję z y k u p o ls k im . S tą d w y ­ d a je się p iln ą k o n ie c z n o ś c ią p o d ję c ie p rz e z p o ls k ie o ś r o d k i k a n o -

n iiS ity c z n e d z ie ła o p ra c o w a n ia n o w y c h , a k tu a l n y c h k o m e n ta r z y do p o ­ sz c z e g ó ln y c h części n ie d a w n o p ro m u lg o w a n e g o K o d e k s u P r a w a K a ­ n o n ic z n e g o .

K s. Ir e n e u s z P ę k a ls k i

D om in go J a v ier A n d r e s , II d iritto d ei relig io si. C om m ento al C o- d ice. V ersio n e d ella secon d a ed izion e spagnola, R om a 1984, ss. 609.

P o o g ło s z e n iu p rz e z p a p ie ż a J a n a P a w ła I I k o n s t y tu c j ą S a c ra e d i-

s c ip lin a e leg es, w y d a n ą d n ia 25 I 1983 r., n o w eg o K o d e k s u P r a w a

K a n o n ic z n e g o u k a z a ła się s to su n k o w o p o k a ź n a ilość k o m e n ta r z y o d ­ n o s z ą c y c h się do ró ż n y c h in s ty t u c ji k o ś c ie ln y c h , o k tó r y c h t r a k t u j e K o d e k s, a w ś ró d n ic h i o in s ty t u ta c h ż y c ia z a k o n n e g o .

S p o ś ró d w ie lu o p ra c o w a ń i k o m e n ta r z y n a sz c z e g ó ln ą u w a g ę z a ­ s łu g u je — z a ró w n o n a z a s y g n a liz o w a n ie , ja k i n a o m ó w ie n ie — p o z y c ja D. J. A n d re s a . O z a p o tr z e b o w a n iu n a teg o ro d z a ju d zieło m oże ś w ia d ­ czy ć f a k t, iż p ie rw s z e w y d a n ie w ję z y k u h is z p a ń s k im u k a z a ło się w lip c u 11083 r., a d r u g ie ju ż w p o ło w ie r o k u n a s tę p n e g o — >1984.

A u to r t r a k t u j e w s p o s ó b w y c z e r p u ją c y i te o r e ty c z n o - p r a k ty c z n y o w s z y s tk ic h p ro b le m a c h o d n o sz ą c y c h s ię do in s ty t u tó w z a k o n n y c h , a s t r u k t u r ę i ro z k ła d m a te r ia łu d o s to s o w u je do u k ła d iu k o d e k so w e g o o in s ty tu ta c h z a k o n n y c h . W ty t u le p ie r w s z y m s c h a r a k te ry z o w a n o w s z y s tk ie k a n o n y (tj. k a n . 573— 606) sta n o w ią c e p o d s ta w o w e n o rm y d o ty c z ą c e w sz e lk ie g o r o d z a ­ j u in s ty t u tó w ż y c ia k o n s e k r o w a n e g o . A u to r z a ją ł się ta k im i p r o b le ­ m a m i ja k : p o ję c ie te o lo g ic z n o - p ra w n e in s ty t u tó w ż y c ia k o n s e k r o w a ­ n eg o ; r e l a c je in s ty tu tó w ż y c ia k o n s e k r o w a n e g o do h ie r a r c h i i tj . p a ­ p ie ż a i b is k u p ó w dlilecezjalnyeh; a u to n o m ia in s ty t u tó w ż y c ia k o n s e ­ k ro w a n e g o ; k o n s ty tu c je i in n e z b io ry p r a w n e ; p r z y jm o w a n ie do i n ­ s ty tu tó w ; r a d y e w a n g e lic z n e ; życie b r a t e r s k i e w e w s p ó ln o c ie ; w ła d z a p rz e ło ż o n y c h i k a p it u ł; p o d z ia ł cz y li ty p y in s ty tu tó w o r a z n o w e f o r ­ m y ż y c ia k o n s e k ro w a n e g o . W części d r u g i e j, k tó r ą a u to r , p o d o b n ie ja k to cz y n i K o d e k s, n a ­ z y w a ty tu łe m d ru g im , o b e jm u ją c e j 103 k a n o n y (607— 709), o m ó w io n o p o d s ta w o w e p o ję c ia o d n o sz ą c e się do in s ty t u tó w z a k o n n y c h . P o d a n o o r a z p rz e a n a liz o w a n o d e fin ic je z a ró w n o ż y c ia z a k o n n e g o , ja k i in

-[9]

R e c e n z je

293

s t y t u t u ż y c ia k o n s e k r o w a n e g o . A z a te m w y sz c z e g ó ln io n e z o sta ły is to ­ tn e e le m e n ty s k ła d a ją c e się n a ż y c ie z a k o n n e iw je g o a s p e k c ie te o lo ­ g ic z n y m a p r a w n y m . P o z a p o z n a n iu c z y te ln ik a z p o d s ta w o w y m i p o ję c ia m i ż y c ia z a k o n ­ n eg o a u to r p r z y s tę p u je do o m a w ia n ia szczeg ó ło w y ch z a s a d z a m ie ­ sz c z o n y c h w K o d e k sie , o d n o sz ą c y c h się w y łą c z n ie do s a m y c h ty lk o in s ty t u tó w z a k o n n y c h . I ta k w ro z d z ia le p ie r w s z y m <str. 57— 7/8) a u to r o m a w ia z a g a d n ie n ie e r e k c ji i z n ie s ie n ia d o m ó w z a k o n n y c h . W y m ie ­ n ia o raz, ja k o z n a w c a p ro b le m ó w ż y c ia z a k o n n e g o , szczegółow o a n a li z u je w s z y s tk ie e le m e n ty w y m a g a n e p rz e z K o d e k s z a ró w n o do -erekcji, j a k i do z n ie s ie n ia d o m ó w z a k o n n y c h o ra z do z m ia n y ic h c h a r a k t e r u i p rz e z n a c z e n ia . W ży ciu z a k o n n y m je d n y m z z a sa d n ic z y c h c z y n n ik ó w , p o d o b n ie ja k i w k a ż d e j sp o łeczn o ści, je s t i n s ty t u c ja w ła d z y , czyli z a rz ą d u o r a z d o b r a d o c z e sn e i ic h w łaściw ie w y k o rz y s ta n ie . D o b re w y k o n y ­ w a n ie w ła d z y , zg o d n e z m y ś lą i w y ty c z n y m i K o śc io ła k a to lic k ie g o , p rz y c z y n ia s ię d o u n ik n ię c ia lic z n y c h n ie p o ro z u m ie ń , u tr z y m a n ia k a r ­ n o śc i, p rę ż n o ś c i, sk u te c z n e g o

działania

o ra z d o ro z w o ju ż y c ia z a k o n ­ n eg o . R ó w n ie ż i in s ty t u c ja d ó b r m a te r ia ln y c h , k tó r e są b e z w z g lę d n ie k o ­ n ie c z n e do e g z y s te n c ji in s ty tu tó w z a k o n n y c h , p o w in n a b y ć n a le ż y c ie w y k o rz y s ta n a , g d y ż n a d m ie r n e b o g a c e n ie się z a k o n ó w z a w sz e p o c ią ­ g ało za s o b ą o b n iż e n ie k a r n o ś c i z a k o n n e j, co w k o n s e k w e n c ji d o p ro ­ w a d z a ło do re f o rm y . D la te g o w y m ie n io n y m in s ty tu c jo m p o św ię c ił a u to r ro z d z ia ł d ru g i (str. 79—il.93), w k tó r y m w sp o só b w y c z e r p u ją c y o m ó w ił w s z y s tk ie e le m e n ty o d n o szące się do o w y c h z a g a d n ie ń . A u to r p r z e a n a liz o w a ł p ro b le m y n ie ty lk o zam ie sz c z o n e w K o d e k sie P r a w a K a n o n ic z n e g o , a le ja k o e k s p e r t w s p r a w a c h z a k o n n y c h z w ró c ił uw aigę n a p r a k t y k ę K o n g re g a c ji o ra z p o d a ł p e w n e s u g e s tie , k tó r e m o g ą b y ć p o ż y te c z n e p r z y d o s to s o w y w a n iu p ra w o d a w s tw p o sz c z e g ó ln y c h in s ty t u tó w do w y ­ ty c z n y c h K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o . Z h is to r ii ró ż n y c h in s ty tu tó w z a k o n n y c h , zało ż y cieli, r e f o rm a to ró w , a p rz e d e w s z y s tk im w y p o w ie d z i S to lic y A p o s to ls k ie j w ia d o m o , że je d ­ n y m z n a jw a ż n ie js z y c h c z y n n ik ó w o d n o śn ie d o d z ia ła ln o ś c i z a k o n ó w je s t o d p o w ie d n i d o b ó r k a n d y d a tó w , ic h se le k c ja , p rz y g o to w a n ie do ro z p o c z ę c ia ż y c ia z a k o n n e g o o ra z p ó ź n ie js z a -ich fo r m a c ja . W K o śc ie ­ le p ro b le m t e n zawsize b y ł a k tu a ln y , a le z w ła sz c z a w o b e c n y c h i u s t a ­ w ic z n ie z m ie n ia ją c y c h się w a r u n k a c h o ra z w e w c ią ż p o w s ta ją c y c h d z ie d z in a c h p r a c y d u s z p a s te rs k ie j, s ta n o w is k o w te j s p r a w ie m u s i b y ć u s ta w ic z n ie k o ry g o w a n e . P r o b le m e m ty m z a jm u je się a u t o r w tr z e c im ro z d z ia le o m a w ia n e j p o z y c ji z a ty tu ło w a n y m P r z y ję c ie k a n d y ­ d a tó w i fo r m a c ja c z ło n k ó w . W ro z d z ia le ty m , p o d z ie lo n y m n a c z te ry a r ty k u ły , o m a w ia n e są is to ­ tn e z a g a d n ie n ia o d n o szące s ię n ie ty lk o do p rz y ję c ia do z a k o n ó w ,

294

R e c e n z je _[10] lecz ta k ż e i o d n o śn ie do f o r m a c ji .członków . Do z a g a d n ie ń ty c h n a ­ le ż ą : p rz y ję c ie do n o w ic ja tu (kam. 641—645); n o w ic ja t i f o r m a c ja n o ­ w ic ju s z y (ikan. 646— 0.53); p r o f e s ja z a k o n n a (k an . 654— 658) i f a r m a c ja zafco o n ik ó w (kam. 659— 661). K a ż d a sp o łeczn o ść, c h o ć b y n a w e t n a jm n ie js z a , p o s ia d a n ie ty lk o p r a w a , a le i p e w n e z o b o w ią z a n ia , k tó r e c ią ż ą z a ró w n o n a c a łe j sp o ­ łecz n o ści, j a k i n a je j p o sz c z e g ó ln y c h c z ło n k a c h . W sp ó ln o ta , b y d o b rz e r e a liz o w a ła cele w y z n a c z o n e je j p rz e z zało ż y cieli, m u s i k o rz y s ta ć z o d ­ p o w ie d n ic h ś r o d k ó w b ę d ą c y c h d o je j d y sp o z y c ji.

Z e w z g lę d u zaś n a sp e c y fic z n e z a d a n ia oraiz p o w o ła n ie in s ty tu tó w z a k o n n y c h n ie m o ż n a w y o b ra z ić sobie, b y ic h c z ło n k o w ie n ie b y li z o b o w ią z a n i do S p e łn ia n ia z a d a ń n a k r e ś lo n y c h p rz e z k o ś c ie ln e p ra w o p o w sz e c h n e , p a r t y k u l a r n e o ra z p rz e z u s ta w y p o sz c z e g ó ln y c h i n s ty ­ tu tó w .

Z a g a d n ie n ie p r a w i o b o w ią z k ó w s c h a r a k te ry z o w a n o w ro z d z ia le c z w a r ty m (str. 323—404). A u to r tr z y m a ją c się u k ła d u k o d e k so w e g o o m a ­ w ia p o sz c z e g ó ln e o b o w ią z k i c ią ż ą c e n a o so b a c h z a k o n n y c h , a są one n a s tę p u ją c e : n a ś la d o w a n ie C h r y s tu s a u k a z a n e w E w a n g e lii i w y r a ­ żone w k o n s ty tu c ja c h p o sz c z e g ó ln y c h in s ty tu tó w (k an . 662); k o n ­ te m p la c ja rz e c z y B ożych, do k tó r e j p ro w a d z ą ć w ic z e n ia d u c h o w n e , z w a n e często p r a k ty k a m i p o b o ż n y m i (k an . 063—664); ży cie b r a t e r s k i e w e w sp ó ln o c ie , k tó r e s ta n o w i je d e n z is to tn y c h e le m e n tó w ży cia z a k o n n e g o (kain. 665);. k o r z y s ta n ie ze śro d k ó w sp o łeczn eg o p rz e k a z u (k an . 666); o b o w ią z e k z a c h o w a n ia k la u z u r y p rz y s to s o w a n e j do z a d a ń i p o s ła n n ic tw a p o sz c z e g ó ln y c h in s ty tu tó w (k an . 6.67). P o n a d to a u t o r o m a w ia ró ż n e ro d z a je k la u z u r y o ra z z a s a d y p ra w n e , k tó r e n ią k i e r u ­ ją ; s to s u n e k o só b z a k o n n y c h do d ó b r d o c z e sn y c h , -d y sp o n o w an ie n i­ m i, z rz e c z e n ia się, w z a le ż n o śc i o d n a t u r y ślu b ó w u b ó s tw a s k ła d a n e ­ go w in s ty tu c ie , a lb o p r a w a w ła sn o ś c i, a lb o z d o ln o ś c i d o w o ln eg o n i ­ m i ro z p o r z ą d z a n ia ; o b o w ią z e k n o s z e n ia s t r o ju w y k o n a n e g o zg o d n ie z w ła s n y m p r a w e m ; z a p e w n ie n ie p rz e z i n s ty t u t c z ło n k o m teg o w s z y ­ stk ie g o , co je s t k o n ie c z n e do r e a liz a c ji c e lu w ła śo iw e g o d la ic h p o w o ­ ł a n i a o ra z z a k a z p r z y jm o w a n ia b ez p o z w o le n ia w ła ś c iw y c h p rz e ło ż o ­ n y c h ja k ic h k o lw ie k o b o w ią z k ó w p o z a w ła s n y m in s ty tu te m .

K o ń c o w ą część ro z d z ia łu tr a k tu j ą c e g o o p r a w a c h i o b o w ią z k a c h a u to r p o ś w ię c ił p o w in n o ś c io m c ią ż ą c y m n a w s z y s tk ic h z a k o n n ik a c h , w s p ó ln y m z d u c h o w n y m i d ie c e z ja ln y m i. Do o b o w ią z k ó w ty c h n a le ż ą : z a c h o w a n ie c e lib a tu i u n ik a n ie w s z e lk ic h n ie b e z p ie c z e ń s tw z a g ra ż a ­ ją c y c h cn o cie cz y sto śc i; p o w s tr z y m y w a n ie się o d ja k ic h k o lw ie k zajęć, k tó r e 'nie d a d z ą s ię p o g o d zić z ic h s ta n e m , w e d łu g w y ty c z n y c h p r a ­ w a p a r ty k u la r n e g o , a w ię c p rz y jm o w a n ie p u b lic z n y c h u rz ę d ó w , a d ­ m in is tro w a n ie d o b ra m i e tc .; u p r a w ia n ie h a n d lu , z a w ie ra n ie tr a n s a k c j i o so b iście lu b p rz e z in n y c h ; p o p ie r a n ie p o k o ju i zgody, o p a r te j n a s p r a ­ w ie d liw o ś c i; z a k a z u d z ia łu w p a r tia c h p o lity c z n y c h , z w ią z k a c h z a w o d o ­ w y c h , c h y b a ż e — z d a n ie m k o m p e te n tn e j w ła d z y k o ś c ie ln e j — b ę d z ie teg o

[ ii] R e c e n z je

295

w y m a g a ła o b r a n a p r a w K o śc io ła lu b ro z w ó j d o b ra w sp ó ln e g o ; z a k a z d o b ro w o ln e g o z a c ią g a n ia się do s łu ż b y w o js k o w e j, k tó r e m o ż e n a s t ą ­ p ić je d y n ie za p o z w o le n ie m k o m p e te n tn e g o p rz e ło ż o n e g o . P o n a d to d u ­ c h o w n i (z a k o n n ic y ) po p r z y ję c iu k a p ła ń s tw a m a ją o b o w ią z e k k o n ty ­ n u o w a n ia s tu d ió w te o lo g ic z n y c h , p o g łę b ia n ia s w o je j w ied zy , o p ie r a n ia je j n a P iś m ie ś w ię ty m , n a u c e K o śc io ła p rz e k a z a n e j p rz e z s o b o r y i p a p ie ż y o ra z u n ik a n ia ś w ie c k ic h n o w o ś c i i fa łs z y w e j w ie ­ dzy, u c z ę s z c z a n ia n a w y k ła d y 'd u s z p a s te rs k ie , b r a n i a u d z ia łu w s y m ­ p o z ja c h te o lo g ic z n y c h lu b in n y c h k o n fe r e n c ja c h . J e d n y m z b a rd z o w a ż n y c h o b o w ią z k ó w o ią ż ą c y d h n a w s z y s tk ic h z a k o n n ik a c h j'est a p o s to ls tw o . N a le ż y o no do is to tn y c h z a d a ń w s z y s t­ k ic h in s ty tu tó w . J e d n a k re a liz a c ja teg o ż z a d a n ia , w z a le ż n o śc i od c h a r a k t e r u p o sz c z e g ó ln y c h in s ty tu tó w , m oże b y ć s p r a w o w a n a w w ie lo ­ r a k i sp o s ó b n p .: w sp o só b c z y n n y , k o n te m p la c ję e tc . N a k w e s tię a p o s to ls tw a z w ró c iły u w a g ę ró w n ie ż n ie k t ó r e d o k u m e n ­ t y so b o ro w e . W o b e c n e j s y tu a c ji tr u d n o w y o b ra z ić so b ie ż y c ie z a k o n ­ n e b e z a p o s to ls tw a . P ro b le m o w i te m u p o św ię c ił a u to r ro z d z ia ł p ią ty (s. 405—462). I ta k , id ą c za w y ty c z n y m i K o d e k s u o ra z s to s u ją c się do k o le jn o ś c i p o r u s z a n y c h p rz e z n ieg o k w e s tii, a u to r n a p o c z ą tk u o w e ­ g o r o d z ia łu p rz y ta c z a k a n . 673 m ó w ią c y , że „ A p o sto lstw o w s z y s tk ic h z a k o n n ik ó w p o le g a n a ś w ia d e c tw ie ic h ż y c ia k o n s e k ro w a n e g o , k tó r e w iinni o ż y w ia ć m o d litw ą i p o k u tą ” . N a s tę p n ie r o z p a tr y w a n e są ta k ie z a g a d n ie n ia ja k : a p o s to ls tw o in s ty tu tó w ży cia z a k o n n e g o , k tó r e z n a ­ t u r y s w o je j s ą czy sto k o n te m p la c y jn y m i; 'a p o sto lstw o in s ty tu tó w , do is to ty k tó r y c h n a le ż y sipraw ow ainie a p o s to ls tw a ; a p o s to ls tw o in s t y t u ­ tó w la ic k ic h ; w ie rn o ś ć , p rz y u w z g lę d n ia n iu o k o liczn o ści, m ie js c a i cza­ su , m is ji i d z ie ł w ła sn e g o in s ty t u tu ; z a le ż n o śc i w s p r a w a c h d o ty c z ą ­ c y c h d u s z p a s te rs tw a , p u b lic z n e g o w y k o n y w a n ia k u l t u B ożego o d w ła ­ d z y b is k u p ó w , k tó r y m p o w in n i o k a z y w a ć p o s łu s z e ń s tw o i sz a c u n e k , a l e w z e w n ę trz n y m w y k o n y w a n iu a p o s to la tu z a k o n n ic y u z a le ż n ie n i s ą od p rz e ło ż o n y c h ; w ła d z a k a r a n i a p rz e z b is k u p a d ie c e z ja ln e g o w b a rd z o w a ż n y c h i n a g lą c y c h p o w o d a c h z a k o n n ik ó w , p o le g a ją c a n a z a ­ k a z ie p rz e b y w a n ia n a te r e n ie d ie c e z ji, a le p o z a w ia d o m ie n iu p rz e ło ż o n e ­ go w y ższeg o i S to lic y A p o s to ls k ie j; w s p ó łp r a c a w w y k o n y w a n iu p r a ­ cy a p o s to ls k ie j z in n y m i in s ty t u ta m i z a k o n n y m i o ra z k le r e m d ie c e ­ z ja ln y m , le c z zaw sze w p o ro z u m ie n iu z b is k u p e m d ie c e z ja ln y m o ra z z z a c h o w a n ie m ce lu i c h a r a k t e r u p o sz c z e g ó ln y c h in s ty tu tó w , a ta k ż e p r a w f u n d a c y jn y c h ; d z ie ła p o w ie rz o n e z a k o n n ik o m p rz e z b is k u p a d ie ­ c e z ja ln e g o ; k a n o n ic z n a w iz y ta c ja i k a p e la n la ic k ic h d o m ó w z a k o n ­ n y c h . O d p o c z ą tk u p o ja w ie n ia się w K o śc ie le z o rg a n iz o w a n e j f o r m y ż y ­ c ia z a k o n n e g o zaw sz e z a c h o d z iła p o tr z e b a p o z b y w a n ia się, cz y li u s u ­ w a n ia n ie k tó r y c h c z ło n k ó w d o p u s z c z a ją c y c h się ró ż n e g o ro d z a ju n a d ­ u ży ć. P r o b le m u s u w a n ia z a k o n n ik ó w b y ł zaw sz e r e g u lo w a n y p rz e z p ra w o d a w s tw o k o ś c ie ln e . P o d o b n ie u c z y n ił to i K o d e k s z 1983 r. m o ­

296 R e c e n z je [12]

dyfikując i przystosowując to zagadnienie do obecnych czasów oraz wprowadzając jednakowe normy dla w szystkich instytutów.

Zagadnienia traktujące o w yłączaniu członków z instytutu om ówił autor w rozdziale szóstym (sfer. 46;1—.5218), w którym porusza nastę­ pujące kwestie: przejście z jednego instytutu zakonnego do innego instytutu zakonnego; przejście z jednego klasztoru niezależnego do innego klasztoru niezależnego; przejście z instytutu zakonnego do in ­ stytutu świeckiego, stow arzyszenia życia apostolskiego i odwrotnie; stan i skutki prawne przechodzących; eksklaustracja i jej skutki; sekularyzacja, czyli definityw ne, dobrowolne opuszczenie instytutu; niedopuszczenie do odnowienia ślubów zarówno czasowych, jak i w ie ­ czystych; skutki prawne iindultu Siekularyzacyjnego; ponowne przyję­ cie tych członków, którzy w sposób prawny opuścili instytut; w y ­ dalenie na m ocy samego prawa, w ydalenie obowiązkowe przez prze­ łożonego, czyli nałożone przez prawo oraz w ydalen ie nieobowiązkowe, tj. takie, które można zastosować; procedura zw iązana z w ydaleniem i skutki prawne wydalania.

W ostatnich dwóch rozdziałach, tj. siódmym i ósmym, autor scha­ rakteryzował zagadnienie zakonników w yniesionych do .godności b i­ skupiej oraz k w estię konferencji wyższych przełożonych.

Reasum ując należy stwierdzić, że pozycja Andresa zasługuje na szczególne uznanie, gdyż stanow i ona najobszerniejszy podręcznik do studium prawa kanonicznego o instytutach zakonnych. Autor w sposób wyczerpujący, praktyczny, a zarazem naukowy traktuje o w szystkich kw estiach odnoszących się do analizowanej dziedziny. Przed każdym rozdziałem oraz artykułam i podano źródła, literaturę przedkodeksową oraz najnowszą. Dokładny jest również indeks alfabetyczny rozpa­ tryw anych zagadnień.

K s. J u lia n K a to w s k i M IC

Elio G a m b a r i, II nuovo Codice e la vita religiosa, Milano 1984,

ss. 245.

Autor, b yły pracownik Kongregacji Zakonników i Instytutów Ś w ie­ ckich, należy do 'najlepszych znawców różnych zagadnień odnoszących się do instytutów życia konsekrowanego.

Zasługuje również na specjalne podkreślenie fakt, że Gambari jest autorem licznych pozycji dotyczących odnowy zakonów, zapoczątko­ w anej przez Sobór W atykański II, a uskutecznianej przez później,sze w ytyczne posoborowe.

Autor, z racji w ykonyw anych w Kongregacji zadań mając na co- dzień do czynienia z prawem zakonnym , w om awianej pozycji zam ie­ ścił cztery studia traktujące o istotnych zagadnieniach, które rozwa­