L I P I E C 1 9 5 0 r. Nr 7 (61)
P A Ń S T W O W A Ż E G L U G A Ś R Ó D L Ą D O W Ą
utrzymuje codzienne lin ie pasażersko - towarowe R a t r a s i e r z e k i W i s ł y :
Warszawa— Płock— Włocławek— Toruń— Gdańsk
kursują statki dujupokładcme, posiadające miejsca sppialne klasy Il-giej, sale restauracyjne, bufety, radioodbiorniki i leżaki;
na trasach pojezierza waraiijskiego i zalewu;
Gdańsk— Elbląg; Elbląg— Krynica M orska— Tolkmicko; Elbląg— Ostróda
n a t r a s a c h j e z i o r m a z u r s k i c h ;
Giżycko - Mikołajki - Ruciany; Ruciany - Mikołajki - Pisz; Giżycko - Węgorzewa
Przy korzystnych rrarunkach nawigacyjnych czynne są prócz tego linie;
WARSZAWA - JÓZEFÓW LUBELSKI; KRAKÓW - MOWY KORCZYN.
W niedziele i święta kursują statki na podmiejskich szlakach wycieczkowych w Warszawie, Krakowie i Bydgoszczy
Wynajem statków specjalnych w celach turystyczno - wycieczkowych
Dokładnych inform acji udzielają: m W arszaw ie Oddz. P Ż.S. teł, 8-86-91 i Ekspozyturo teł. 8-80-90 (przystanie na W iś le przy moście Śląsko Dąbromskim) ja k rómnież inne placómki linioiue.
„TURYSTYKA"
MIESIĘCZNIK PROBLEMOWO-INSTRUKCYJNY
Na zlecenie Ministerstwa Komunikacji „ W y d a w n i c ł w a K o m u n i k a c y j n e " z początkiem bieżącego roku przystąpiły d o w y d a w a n i a c z a s o p i s m a
„ T U R Y S T Y K A "
Pismo to bogato ilustrowane i starannie opracowywane ma za zadanie przy
stosować turystykę do obecnych form życia społecznego przez przestawienie jej z indywidualnej na masowę. Czasopismo „TURYSTYKA" zapoznaje organi
zatorów i propagatorów turystyki z nowymi problemami w tej dziedzinie oraz służy wskazówkami co do form i sposobów organizowania ruchu turystycznego.
Cena jednego egzemplarza wynosi H 5 0 zł. Nakład ograniczony.
Prenumeratę należy zgłaszać do Administracji „WYDAWNICTW KOMUNIKACYJNYCH" na adres Warszawa, ul. Kazmierzowska 52 pokój Nr 1 lub numer telefonu: 40060*64 wewnętrzny 58.
P R Z E G L Ą D K O M U N I K A C Y J N Y
M IE S IĘ C Z N IK P O Ś W IĘ C O N Y Z A G A D N IE N IO M O G Ó L N Y M K O M U N IK A C J I
CZASOPISMO RESORTU KOMUNIKACJIT R E Ś Ć
H e n r y k B E Z E G . Oszczędność w p la n ie m a te ria ło w y m n a r . 1951 w resorcie k o m u n ik a c ji.
D r J u lia n B U R IA K . N ow e P ra w o Ż e g lu gowe.
D r in ż. M ie c z y s ła w B E S S A G A . 0 zależ
ności m ię d z y w y d a tk a m i a c z y n n ik a m i e k s p lo a ta c y jn y m i (dokończenie).
In ż . W ła d y s ła w S A G A N O W S K I i in ż . S ta
n is ła w J A N I C K I . N a m a rg in e s ie P N /B -1 7 0 2 (s tro p K le in a ) .
J a ro s ła w P A T O C Z K A . O w ła ściw e m etody szkolenia.
B ro n is ła w P IE C . Szkolenie k a d r n a P K P . In ż . M a rc in S Z O P A . N o w y u k ła d k o m u n ik a c y jn y M ie js k ic h Z a k ła d ó w K o m u n ik a c y jn y c h w W a rs z a w ie .
In ż . H a r r y S C H R E IB E R . P ociąg a lu m in io w y na oponach gu m ow ych.
J. W . Ś. p. In ż . M ie c z y s ła w Ł O P U S Z Y Ń S K I.
P R Z E G L Ą D P R Z E P IS Ó W P R A W N Y C H . P R Z E G L Ą D P R Z E P IS Ó W O R G A N IZ A
C Y J N Y C H .
S O M M A I R E
E k o n o m ie dans le p la n d 'a p p ro v is io n n e m e n t des m a té ria u x p o u r 1951 dans le re s s o rt du tr a n s p o r t, p a r H . B E Z E G .
Les nouvelles lo is con ce rn a n ts la n a v ig a tio n , p a r J. B U R IA K , dr.
L a dépendence m u tu e lle des dépenses et des fa c te u rs d 'e x p lo ita tio n , p a r M . B E S S A G A d r, in g .
Rem arques au s u je t des norm es polonaises P N /B -1 7 0 2 (les voûtes de K le in ) , p a r W . S A G A N O W S K I ,in g . e t S. J A N I C K I , in g .
Les m éthodes a p p ro p rié e s d'enseignem ent p ra tiq u e , p a r J . P A T O C Z K A .
L 'en seign em en t p ra tiq u e des cadres des chem ins de f e r de l 'E t a t P olonais, p a r B. P IE C .
Le no uve au schéma du t r a f ic des E t a blissem ents M u n ic ip a u x de T ra n s p o rts à V a rs o v ie , p a r M . S Z O P A , in g . U n t r a in en a lu m in iu m s u r pneus en
caoutschoue, p a r S. S C H R E IB E R , in g . F eu M ie c z y s ła w Ł O P U S Z Y Ń S K I, p a r J. W . R E V U E D E S R È G L E M E N T S L É G A U X . R E V U E D E S R È G L E M E N T S R E L A T I F S
À L 'O R G A N IS A T IO N .
C O Ä E P 5 K A H M E
T. B E 3 E T . Dkohom m h no njfaHy 1951 r.
CHaôzkeHMH MaTepnajiaMM b BenoMCTBe MMHncTepcTBa H y T e ii CooSmeHna.
H p H . E y P H K . Hobbim 3aKOH o C y a o -
X O flC T B e .
Mh îk. M . B E C C A T A . 3aBncnM0CTb M em ^y paCXOflaMH TA 3KCnjI0aTarpi0HHbIMH K03<i>MmieHTaMM ( O K O H U a H U e ) .
Mh îk. B. C A T A H O B C K M n m h îk. C.
H H M H K M . n o B onpocy P H / 3 — 1702
(CBOfl KjIHHHa).
M a ü o p M. n A T O H K A . O H a fljie jK a m n x M e ro fla x oSyneHMH.
B. H E IL noflroTO BKa KanpoB n a n o jib - c k h x n îe jie 3H b ix flo p o ra x .
Mh îk. M . IH O n A . H oB aa CHCTeMa o p ra - HM3atpin naccaîKMpooôopoTa T opo n- CKMX TpaHCnopTHblX npeflnpMHTHH b
Bapm aBe.
Mh îk. C. H IP A M E E P . AjnoMMHMeBbiii n o - e3/5 C IIHeBMaTMHeCKMMM UIMHaMM.
M. B . Mh îk. M e n u c jia B J IO n Y IH M H C K M 0 B 3 0 P lO P M flM H E C K M X P A C H O P fl-
2 K E H M ÏÏ.
0 B 3 0 P O P rA H M 3 A U ,M O H H B IX P A C - n O P H lK E H M lï.
7
(81
)C O N T E N S
E con om ia in th e p la n o f m a te ria ls s u p p ly f o r 1951 in tr a n s p o r t re s o rt, by H . B E Z E G .
T he new n a v ig a tio n la w s , b y J . B U R IA K , d r.
T he m u tu a l dependency o f expenses and fa c to rs o f t r a f f i c , b y M . B E S S A G A , d r, eng.
R e m a rks on th e P o lis h n o rm s P N /B -17 02 ( K le in c e ilin g s ), b y W . S A G A N O W S K I, eng, and S. J A N I C K I , eng.
R ig h t m ethods o f p ra c tic a l te a c h in g , b y J.
P A T O C Z K A .
T he p ra c tic a l te a c h in g o f team s on the P o lis h S tates R a ilw a y s , b y B. P IE C . The ne w t r a f f i c scheme o f th e W a rs a w
M u n ic ip a l T r a n s p o r t B o a rd , b y M . S Z O P A , eng.
A n a lu m u n iu m t r a in on ru b b e r ty re s , b y S. S C H R E IB E R , eng.
T he la te M ie c z y s ła w Ł O P U S Z Y Ń S K I, by J. W .
R E V I E W O F L E G A L R U L E S A N D R E G U L A T IO N S .
R E V IE W O F R U L E S A N D R E G U L A T IO N S P E R T A IN IN G TO O R G A N I
Z A T IO N .
1950 F.
LIPIEC
H E N R Y K BEZEG
OSZCZĘDNOŚĆ W PLANIE MATERIAŁOW YM NA r. 1951 W RESORCIE KOMUNIKACJI
Cechą fu n d a m e n ta ln ą gosp o d a rki s o c ja li
styczn e j je st gospoda,rka planow a . Bez gospo
d a r k i p la n o w e j n ie je st m o ż liw e s p e łn ie n ie za
dan ia o d b u d o w y i ro z b u d o w y k r a ju , podniesie
n ia życia gospodarczego, a ty m sa m ym pod
w yższenia stopy ż y c io w e j ś w ia ta p ra cy.
D w a c z y n n ik i w a r u n k u ją i r e a liz u ją zadania o d b u d o w y: c z ło w ie k i p o w ie rz o n y m u m a te ria ł.
Od stopnia, w ja k im p o tr a fim y z h a rm o n izo w ać u d z ia ł ty c h d w u czynników :, ta k w p la n ie ja k i w samej p ra cy, u za le żn io n y je s t je j w y n ik .
Celem tego a r ty k u łu je s t przedistaw ienie za
sad, na ja k ic h o p rze m y i z b u d u je m y p la n m a te ria ło w y k o m u n ik a c ji na r o k 1951.
N a w s tę p ie rozw a ża ń na te n tem a t, n a le ży zdać sobie spraw ę, że n a k ła d y m a te ria łó w w naszym p la n ie , zależnie od c h a ra k te ru p rz e d s ię b io rs tw k o m u n ika cyjn ych -, sięgają od 30°/o do 45°/o k o s z tó w całego p la n u . J u ż te n fa lk t po
w in ie n b y ć syg n a łe m ostrzegaw czym dla p ra c o w n ik ó w p la n u ją c y c h p o trz e b y m a te ria ło w e . F a k t ten- zmusza do p a m ię ta n ia , że ka żd y, n a w e t d ro b n y b łą d w m ie r n ik u c z y li w n o rm ie p rz y ję te j do obliczeń p o trze b m a te ria ło w y c h , p rz y m asie to w a ro w e j, ja k ą z u ż y tk o w u je m y w naszych je d n o stka ch i w w a rs z ta ta c h p ra cy, może spow odow ać albo d u ż y b ra k , albo zbędną n a d w y ż k ę m agazynow ą m a te ria łu . A b y n ie do
puścić do o s try c h k o n s e k w e n c ji, ja k ie b łą d te n spow odow ać m oże w gospodarce i d la gospodar
k i p rze d się b io rstw a , św iadom ość o s k u tk a c h te go b łę d u p rz e w ija ć się m u s i poprzez w s z y s tk ie k o m ó rk i w s z y s tk ic h p io n ó w i szczebli o rg a n iza c y jn y c h , k tó re sporządzać będą p la n m a te ria ło w y . Pam ięć o ty m błędzie, to rów nocześnie pam ięć o oszczędności, k tó ra p o w in n a b yć m y ślą p rz e w o d n ią i hasłem n a cze ln ym w^ p la n ie m a te ria ło w y m . Oszczędność m a te ria łó w , to obow iązek n a jw a ż n ie js z y w gospodarce w u - s tro ju so c ja lis ty c z n y m . Oszczędność m a te ria ło w a , to o b licza n ie zu życia w g is to tn y c h uza
sa d n io n ych potrzeb, to o b licza n ie p o trze b w g n o rm te ch n iczn ych , a tvDko w n ie k tó ry c h p rz y p a dkach w g n o rm s ta tystyczn ych , to re w iz ja i obniżan ie p rz e s ta rz a ły c h n o rm , zm niejszenie ic h d ro g ą ra c jo n a liz a to rs tw a i w s p ó łz a w o d n i
c tw a w oszczędzamiu, to w y k o rz y s ta n ie m a te r ia łó w zastępczych i odpadów , to niedopuszcza
n ie do n a d w y ż e k m a gazynow ych , to n ie zam a
w ia n ie m a te ria łó w przed s k o n tro lo w a n ie m , czy n ie z n a jd u ją się one w p rz e d s ię b io rs tw ie , to tro s k liw a ochrona i ko n s e rw a c ja m ateriałów ^ w m agazynie, to u p ły n n ia n ie zbędnych n a d w y ż e k w m agazynie.
W ja k i sposób w y ra ż a się ob o w ią ze k oszczęd
ności w p la n ie m a te ria ło w y m na r. 1951?
O tóż z n a jd u je on s w ó j w y ra z w zadaniach p rz y ję ty c h do p la n o w a n ia , w g k tó ry c h :
1. p o trz e b y m a te ria ło w e do p ro d u k c ji, eks
p lo a ta c ji, in w e s ty c ji i na k a p ita ln e re m o n ty
o b lic z a ją n ie o rg a n y d ysp o n u ją ce m a te ria łe m z m agazynu, lecz m iejsca p-racy t j . u ż y tk o w n i
cy m a te ria łó w .
2. p la n y m a te ria ło w e o p ra c o w u ją o rg a n y d y sponujące m a te ria łe m , p rze strze g a ją c zasady usta le n ia n o rm a ty w ó w m a g a zyn o w ych w spo
sób n a jb a rd z ie j oszczędny.
O m ó w im y b liż e j, w ja k i sposób p o s tu la t osz
czędności z re a liz o w a n y zostanie w ty c h zada
niach.
Z godnie z zadanie m p ie rw s z y m , o b lic z a n ie p o trze b m a te ria ło w y c h p rz e n o s im y n a u ż y t
k o w n ik a m a te ria łó w , te n b o w ie m zna s w ó j p la n p ro d u k c y jn y , i te n n a jle p ie j o b lic z y p o trz e b y m a te ria ło w e z tego p la n u w y n ik a ją c e . O b lic z y je co do ilo ś c i i co do ja k o ś c i m a te ria łu o ra z co do czasu potrzeb. Już samo p rze n ie sie n ie o b li
czania p o trz e b m a te ria ło w y c h na m iejsce p ra cy, t j. na u ż y tk o w n ik a , m o b iliz o w a ć p o w in n a oszczędność m a te ria łó w , te n b o w ie m m a w sw ej d y s p o z y c ji c a ły a rse n a ł m o żliw o ści, k tó re po
w in ie n d la te j ta k w a żn e j a k c ji w y k o rz y s ta ć . O b lic z y on s w o je p o trz e b y — ja k ju ż p o w ie d z ie liś m y — na p o d sta w ie p la n u p ro d u k c y jn e go p rz y p rz y ję c iu n o rm zu życia na jednostkę , po c z y m na całość p ro d u k c ji. B ędzie to je d n a k obliczenie w stępne, gdyż n ie został tu jeszcze w p ro w a d z o n y ra c h u n e k oszczędnościowy, do k tó re g o z o b o w ią zu je s o c ja lis ty c z n y obow iązek gospodarczy. O bo w ią ze k te n n a ka zu je :
a) s k o n tro lo w a ć i zbadać, czy zastosowane n o rm y je d n o stko w e n ie są przestarzałe, czy n ie są z b y t w yso kie , czy ra c jo n a liz a to rs tw o , p o m y słow ość ro b o tn ik ó w , te c h n ik ó w i inżynierów :, now e zdobycze technolo giczno - p ro d u k c y jn e — n ie w p ły n ę ły na o b n iże n ie n o rm ; dające się za
stosować tą d ro g ą niższe n o rm y w p ły w a ją na pierw sze zm n ie jsze n ie w stępnego ra c h u n k u ,
b) p rz e d ysku to w a ć p rz y pom ocy a k ty w u p ra cowniczego, w ja k ie j ilo ś c i da się zm n ie jszyć sum a p o trze b m a te ria ło w y c h d ro g ą zastosowa
n ia m etod ra c jo n a liz a to rs k ic h i n o w a to rs k ic h p rz y z u ż y w a n iu m ateriałów :, d ro g ą w sp ó łza w o d n ic tw a w oszczędzaniu; w w y n ik u te j d ys
k u s ji k ie ro w n ic tw o m iejsca p ra c y p o w in n o w y w o ła ć zobow iązania, k tó re d o p ro w a d zą do za
planow a nego zm n ie jsze n ia potrzeb. O ilo ś c i za
oszczędzone na te j drodze z m n ie js z y u ż y tk o w n ik sum ę p o trz e b i będzie to d ru g ie zm niejsze
n ie w stępnego ra c h u n k u .
P ie rw sze i d ru g ie zm n ie jsze n ie w p rz e lic z e n iu na w a rto ś ć p ie n ię żn ą poszczególnych m a te ria łó w , d a je re a ln ą oszczędność w środkach o b ro to w y c h , k tó r ą m ie jsce p ra c y p o w in n o za
re je s tro w a ć .
Sum ę p o trz e b m a te ria ło w y c h , w v n ik a ją c ą z zastosowania ra c h u n k u oszczędnościowego, zgłasza m iejsce p ra c y organom o p ra c o w u ją c y m p la n zaopatrzenia. F o rm u la rz e zgłoszeń p o w in n y b y ć ta k opracow ane, aby z a w ie ra ły ra c h u -
n e k p ie rw s z y w s tę p n y o ra z iio ś c i zm niejszenia w y n ik a ją c e z ra c h u n k u oszczędnościowego, w reszcie — sum ę końcow ą.
W id z im y w ię c, że przekazanie p ra c oblicze
n io w y c h na u ż y tk o w n ik a d a je duże m o żliw o ści w zaoszczędzeniu m a te ria łó w . T en sposób o b li
czenia p o trz e b je st ź ró d łe m p o w a żn ych oszczęd
ności.
P rze ch o d zim y do zadania d rugiego .
J a k s p e łn i p o s tu la t oszczędności p la n is ta i za o p a trze n io w ie c o p ra c o w u ją c y p la n m a te ria ło w y?
P la n m a te ria ło w y , to p la n d o s ta w y m a te ria łó w na p o trz e b y u ż y tk o w n ik a , p la n zabezpie
czenia ciągłości p ra c y d la m iejsca p ra cy.
W ie m y , ja k w y g lą d a ło dotychczas to zabez
pieczenie. W y g lą d a ło ono ta k , że organ zaopa
trz e n ia , n ie znając p o trze b u ż y tk o w n ik a , (gdyż te n n ie je d n o k ro tn ie od pra c o b lic z e n io w y c h b y ł z w a ln ia n y ) z d ru g ie j zaś s tro n y o b a w ia ją c się, często niesłusznie, n ie te rm in o w o ś c i d o sta w y, drżąc przed o d pow ie dzialnością za zaopatrzenie, sztucznie, „n a w s z e lk i w y p a d e k “ , podw yższał w p la n ie w ysokość potrzeb. B y ł to te n stan, o k tó r y m w sp o m in a ob. m in is te r Eugeniusz S z y r w a r ty k u le p t. „N ie k tó re zagadnienia w a l
k i o re a liz a c ję p la n u gospodarczego na r. 1950“ *), gdy:
„C e n tra ln y Z arząd d om agał się na podsta
w ie rzekom o sp ra w d zo n ych n o rm zużycia ja k ie jś ilo ś c i d e fic y to w y c h su ro w c ó w i o trz y m a w szy n ie w ię c e j n iż 50°/o żądanej ilo ści, je d n a k s p o k o jn ie w y k o n y w a ł p la n p ro d u k c y jn y “ .
P la n is ta m u s i pam iętać, że nieuzasadnione podw yższan ie p la n u za potrzebo w ania p rz e k re śla zasadę oszczędności co w ś w ie tle gospodar
k i w u s tro ju s o c ja lis ty c z n y m — je s t nadużycie m . A b y n ie n a ra zić p rze d się b io rstw a na tego ro d z a ju za rz u t i na ko n se kw e n cje stąd w y n ik a ją ce, p la n is ta p o w in ie n sporządzić p la n w ta k i sposób, b y : a) zabezpieczyć w a rs z ta ty p ra cy w potrzebne ta k pod w zg lę d e m ilo ś c i i ja k o ś c i m a te ria ły i co do te rm in u ic h potrzeb, b) p rz e w id z ie ć do- m a gazynow a nia ta k ie t y lk o ilo ści m a te ria łó w , k tó r y c h u trz y m a n ie w zapa
sach je st konieczne, a b y zabezpieczyć w a rs z ta t na czas bie g u c y k lu d ostaw y, t j . na czas m ię d z y je d n ą dostaw ą a następną.
R ozw iązanie w ła ś c iw e ty c h o b u zadań, to ro z w ią za n ie najw a żn ie jsze g o o b o w ią zku w p ra cach p la n o w y c h , k tó r y m je st ustalenie oszczęd
nego norm atyw u zapasu magazynowego, u m ie j
scowionego w e w zorze:
N o rm a ty w = zapas m in im a ln y '+ ' zapas p r o d u k c y jn y ^ N = z m + Z P
W k a ż d y m z ty c h s y m b o li t k w i ź ró d ło osz
czędności, do k tó re g o dojść n a le ży p rz y o b licza n iu n o rm a ty w u . W y ja ś n ia m y s p ra w y b liż e j, m ia n o w ic ie :
„ Z m “ je s t to ilo ść m a te ria łó w , k tó rą zabez
pieczyć n a le ży w m agazynie d la ty c h a s o rty m e n tó w to w a ro w y c h , k tó r e w p ro d u k c ji m a ją
bardzo w ażne znaczenie i k tó r y c h c y k l d o sta w y przebiega n ie ry tm ic z n ie , w z g lę d n ie zużycie je s t n ie stałe w s k u te k niesta ło ści p ro d u k c ji, a k tó ry c h n ie m ożna zastąpić in n y m i w ra zie zagrożenia ciągłości dostaw y.
O rg a n y z a o p a try w a n ia bardzo c h ę tn ie p rze w id u ją zapas m in im a ln y w n o rm a ty w ie , nie ra z bez głębszego zastanow ie nia się, czy je s t to po
trzebne. N ie m ogę w k r ó tk im a rty k u le podać p rz y k ła d ó w n iepotrzeb nego tw o rz e n ia zapasu m in im a ln e g o . Z n a ją te p rz y k ła d y zaopatrze
n io w c y . N a le ży w ię c pam iętać, że p rz y jm o w a n ie ry c z a łto w o do każdego a s o rty m e n tu zapasu m in im a ln e g o w n o rm a ty w ie , przeczy zasadzie oszczędności. Z a te m p la n iś c i — o stro żn ie z
” Z m “ ‘ J , ■
N a stę p n y s y m b o l — to zapas p ro d u k c y jn y . Co on w y ra ż a i gdzie t k w i w n im oszczędność?
„ Z p “ je st to ilość m a te ria łu , k tó rą zabezpie
czyć n a le ży d la p o k ry c ia p ro d u k c ji p om iędzy je d n ą a d ru g ą dostawą. Szczegółow iej:
Z p = T . B, w k tó r y m
„ T “ = ilo ść czasu liczo n a w d n ia c h k a le n d a rz o w y c h p o m ię d zy je d n ą dostaw ą a następną,
„ B “ = je s t to suma m a te ria łu zużyw anego na p ro d u k c ję w y tw o ró w w y fa b ry k o w a n y c h w czasie T, w y lic z o n a w g n o rm zużycia na je d n o s tk ę w y tw o ru . S y m b o l „ T “ zn a n y je s t p la n iście na podsta
w ie dotychczasow ej w s p ó łp ra c y z C e n tra la m i b ra n ż o w y m i P rze m ysłu , k tó re u s ta la ją c y k l do
s ta w y p rz y zam ów ieniach. W m ia rę ro z w o ju P rze m ysłu , c y k l d ostaw będzie m a la ł, będzie się u s ta la ł, będzie doch o d ził do stałości, pozw alają c ty m sam ym na u n ik a n ie konieczności tw o rz e n ia zapasów m in im a ln y c h . W obecnej c h w ili m oż
na pow iedzieć, że oszczędność w c y k lu dostaw jeszcze nie d o jrz a ła , ja k k o lw ie k t k w i ona w sa
m y m założeniu c y k lu .
N a to m ia s t d ru g i w s p ó łc z y n n ik w z o ru , t j. „ B “ je s t ź ró d łe m oszczędności.
Sposoby i d ro g i do osiągnięcia te j oszczędnoś
c i szczegółowo p rz e d s ta w iliś m y p rz y o m ó w ie n iu zadań, ja k ie w y k o n a ć m a m iejsce pra cy, t j.
p rz y o m ó w ie n iu zadania pierw szego.
Im s u m ie n n ie j dokona u ż y tk o w n ik obliczenia p o trze b m a te ria ło w y c h , im w ię k s z y będzie jego m a te ria ło w y „ra c h u n e k oszczędnościow y“ , w y n ik a ją c y z obniżenia n o rm zużycia m a te ria łó w , z zastosowania w s p ó łz a w o d n ic tw a w oszczę
dzaniu, ra c jo n a liz a to rs tw a i n o w a to rs tw a , ty m m n ie jsza będzie sum a „ B “ , ty m oszczędniejszy będzie n o rm a ty w zapasu m agazynow ego w p la
nie.
K r ó t k i te n w y w ó d dostatecznie p rze ko n u je , że w n o rm a ty w ie zapasu t k w i is to tn ie duża m ożliw ość oszczędzenia; oszczędność będzie ty m wyższa, im w n ik liw ie j p la n is ta - m a te ria ło w ie c z a n a liz u je poszczególne sym b o le w z o ru , służą
cego do obliczenia n o rm a ty w u .
P ie rw szą jed n a kże d ro g ą do jego oszczędne
go zaplano w ania, je s t odrzucenie zapasu m in i
m alnego w p rzyp a d ka ch , g d y je st on zbędny,
’) P a tr z „N o w e D r o g i“ n r 2 z r . 1950.
a ta k ic h p rz y p a d k ó w je s t w ie le . N a le ż y je s k rz ę tn ie w y ło w ić . Z a te m n ie s to s u jm y w z o ru :
Zp N = Z m + 2
W zorem , k tó r y m p o w in n iś m y się p o słu g iw a ć do obliczeń n o rm a ty w u w p la n ie m a te ria ło w y m
na r. 1951, p o w in ie n b yć w z ó r:
N = Z p 2
B T
2 m a ru n k o iu o Z m D la podsum ow ania, ra z jeszcze w ska że m y na źródła, z k tó r y c h czerpać n a le ży oszczędności do p la n u m a te ria ło w e g o na r. 1951. Z n a jd u ją się one i u u ż y tk o w n ik a m a te ria łu i u p la n is ty — m a te ria ło w ca .
P ie rw s z y u ja w n i je d ro g ą o bniżen ia n o rm zu
życia i zaplanow anego obniżen ia całości po trze b w sposób w y ż e j opisany.
D ru g i uzyska oszczędności d ro g ą za n a lizo w a n ia poszczególnych sy m b o ló w w z o ru d la o b li
czenia n o rm a ty w u i przez p rz y ję c ie w n im ta la c h ty lk o ilo ś c i d la k tó r y c h z n a jd z ie uzasad
n ienie.
O siągnięcie oszczędności le ż y zatem w n a szym w ła d a n iu . N a le ży ty lk o obudzić i w y d o być na z e w n ą trz is tn ie ją c y w nas sam ych ele
m e n t oszczędnego, ekonom icznego m yślenia.
P a m ię ta jm y , że każda zaoszczędzona tona w p la n ie , to oddaw a nie do re z e rw w ię ksze j ilo ści ś ro d k ó w obiego w ych, p o trz e b n y c h do1 ro z b u d o w y i o d b u d o w y k ra ju , to droga d o p o dnie
sienia s to p y ż y c io w e j św ia ta pracy.
D r J U L I A N B U R IA K
NOW E PRAWO ŻEGLUGOWE
R a d y k a ln a zm iana m odelu gospodarczego od
rodzonego P a ń stw a P olskiego i dokonane w P a ń stw ie daleko idące przeobrażenia p o lity c z ne o ra z społeczne w y m a g a ją d ostosow a nia u s ta w o d a w s tw a do p o trz e b c h w ili obecnej. N ow e u sta w o d a w stw o p o lskie m a za te m za zadanie fo rm a ln e u trw a le n ie w s p o m n ia n ych p rze o b ra żeń i dalsze ich ro z w ija n ie .
P o s tu la t te n je s t a k tu a ln y w o dniesie niu do w s z y s tk ic h dziedzin ż ycia gospodarczego, a m ięr dzy in n y m i do d zie d zin y k o m u n ik a c y jn e j, k tó r a w ca ło kszta łcie d zia ła ln o ści gospodarczej, o b e j
m u ją c e j p ro d u k c ję , tra n s p o rt, ro z d z ia ł i ko n - sum cję d ó b r z a jm u je poczesne m iejsce i sta n o w i ważne je j ogniw o, służąc za sp o ko je n iu w szel
kiego ro d z a ju p o trze b k o m u n ik a c y jn y c h , ja k przew óz osób, to w a ró w i w iadom ości.
Je d n ym z d z ia łó w tra n s p o rtu je s t żegluga śródlądow a .
Ten d zia ł tra n s p o rtu re g u lo w a ła dotychczas w o g ra n iczo n ym zakresie u s ta w a w o d n a (a rt.
27 u s t. 1 z d n ia 1 9 .IX 1922 r. Dz, U . R. P.
N r 62 z 1928 r., poz, 5 7 4 ), a p o nad to specjalnie te m u zagadnieniu poświęcone rozporządzenie P re zyd e n ta R ze czpospo litej z d n ia 6 .III1 9 2 8 r.
o żegludze i sp ła w ie na ś ró d lą d o w ych drogach w o d n ych (Dz. U . R. P. N r 29, poz. 266) i sze
re g rozporządzeń w yko n a w czych , -wydanych na je g o podstaw ie.
P oniew aż za ró w n o p rze p is u s ta w y w o d n e j (a rt. 27 u st. 1) ja k i p rz e p is y pow ołanego ro z porządzenia P re zyd e n ta R. P- nie o d p o w ia d a ły ju ż obecnym p o trze b o m P aństw a, ja k o nieod- z w ie rcie d la ją ce przeobrażeń, doko n a n ych po d ru g ie j w o jn ie św ia to w e j, p rz e to okazała się konieczność r e w iz ji is tn ie ją ce g o sta n u rzeczy.
In ic ja ty w ę ustaw oda w czą p o d ję ło M in is te r
stw o K o m u n ik a c ji, ja k o re s o rt zain te re so w a n y we w ła ś c iw y m u re g u lo w a n iu poruszonego zagad
nie n ia , a S ejm U sta w o d a w czy, pod zie la ją c słusz
ność s ta n o w is k a M in is te rs tw a , u c h w a lił ustaw ę.
N o w e p ra w o żeglugow e znalazło sw o je s fo r m u ło w a n ie w u s ta w ie z d n ia 7 .III.1 9 5 0 r. o że
gludze i sulaw ie na ś ró d lą d o w ych drogach w o d n y c h (D z, U . R. P. N r 10, poz, 108).
D oniosłe znaczenie u s ta w y le ż y w ty m , iż re g u lu je ona jeden z w ażn ych o d c in k ó w ż y cia go
spodarczego, u w z g lę d n ia ją c p rz y ty m w sp o m niane w y ż e j założenia, a je j cechą c h a ra k te ry styczn ą je s t to , że n ie je s t obciążona balastem szczegółów. P rze cię tn ie u s ta w a m a c h a ra k te r w y b itn ie ra m o w y ; przesuw a ona u re g u lo w a n ie szczegółów w spraw ach n ią u n o rm o w a n y c h do p rze p isó w w yko n a w czych .
Z d ru g ie j s tro n y u s ta w a p re cyzu je w sposób ja s n y szereg p o d sta w o w ych pojęć z dzie d zin y p ra w a żeglugow ego ja k np- p o ję cie ś ró d lą d o w y c h d ró g w odnych, pojęcie s ta tk u w ogólności, p ojęcie s ta tk u polskiego i t r a t w y p o ls k ie j itp .;
pon a d to u sta w a p o w o łu je do życia w ładze żeglu
gowe, co s ta n o w i nowość naszego u sta w o d a w s tw a żeglugowego, podobnie ja k now ością jest"
w p row adzen ie system u ko n cesjon ow ania z a ro b kow ego i zawodowego przew ozu osób i to w a ró w na śró d lą d o w y c h drogach w o d n y c h ; p rz e w id u je k a ra n ie przekroczeń żeglugo w ych przez w ładze a d m in is tra c ji ogólne j, a d ro b n ie js z y c h p rz e k ro czeń przez org a n a w ła d z żeglugo w ych w try b ie doraźnych n akazów k a rn y c h , w reszcie re g u lu je sizereg in n y c h p o d sta w o w ych k w e s tii te g o w aż
nego -działu tra n s p o rtu , ja k im je s t żegluga ś ró d lądow a.
Przechodząc do o m ó w ie n ia w a żn ie jszych po
sta n o w ie ń u s ta w y , w yp a d a przede w s z y s tk im z w ró c ić uw agę na d e fin ic ję ś ró d lą d o w ych d ró g w odnych, to je s t ty c h dróg, na k tó r y c h od b yw a się żegluga i spław .
W ty m w zględzie u s ta w a p o sta n a w ia d o sło w n ie : „ś ró d lą d o w y m i d ro g a m i w o d n y m i są w o d y uznane za żeglugow e lu b spław ne z m ocy obo
w ią z u ją c y c h p rze p isó w “ .
Ń a ta k o kre ś lo n y c h drogach w odnych, żeglu
gę w y k o n u ją s ta tk i, za k tó re u s ta w a uważa
2 5 4
o b ie k ty p ły w a ją c e , z w ła s n y m napędem m echa
n ic z n y m lu b bez ta k ie g o napędu, używ ane:
1 ) do przew ozu osób, z w ie rz ą t, to w a ró w i poczty,
2 ) do ro b ó t technicznych,
3 ) do u p ra w ia n ia ry b o łó w s tw a i sp o rtu , 4 ) ja k o z a k ła d y kąpielow e , p rz y s ta n ie lu b po
m ieszczenia m ieszkalne i b iu ro w e (k o s z a r
k i, d o m k i p o m ia ro w e ).
W p rz e c iw ie ń s tw ie do dotychczaso w ych p rze p is ó w now a u s ta w a nie o dróżnia s ta tk ó w i ło dzi, lecz w s z y s tk ie o b ie k ty p ły w a ją c e określone p o w yże j k w a lifik u je ja k o s ta tk i.
Żeglugę n a ś ró d lą d o w y c h dro g a ch w o d n ych m ogą w y k o n y w a ć s ta tk i p o lskie i s ta tk i obce w w a ru n k a c h o k re ś la n y c h ustaw ą, a m ia n o w i
cie:
a ) s ta tk o m p o ls k im żegluga je s t dozw olona pod w a ru n k a m i, w y n ik a ją c y m i z p ra w a w odne
go, z p rze p isó w o m a w ia n e j u s ta w y (o żegludze i sp ła w ie ) ora z z rozporządzeń i zarządzeń w y da n ych na je j podstaw ie, a co do w ó d g ra n ic z n y c h ró w n ie ż pod w a ru n k a m i, w y n ik a ją c y m i z p ra w a celnego i u m ó w m ię d zyn a ro d o w ych .
b ) s ta tk i obce m ogą b y ć dopuszczone do że
g lu g i na w a ru n k a c h i w zakresie, u s ta lo n y m w um ow ach m ię d zyn a ro d o w ych lu b n a m ocy po
zw oleń w ła d z y żeglugow ej.
S ta te k p o ls k i, k t ó r y m a w y k o n y w a ć żeglugę w d o s ło w n y m znaczeniu, w zględnie k t ó r y m a s łu żyć do w y k o rz y s ta n ia in n y c h czynności, p rz e w id z ia n y c h u s ta w ą lu b słu żyć in n y m , w u s ta w ie o k re ś lo n y m celom (np. ja k o s ta te k przeznaczony do ro b ó t te ch n iczn ych
lu b służący ja k o z a k ła d k ą p ie lo w y itp .) m u s i pod w zględem te ch n iczn ym , s a n ita rn y m , w y p o sażenia, bezpieczeństwa itp . odpow ia dać p ew n y m w a ru n k o m . W u s ta w ie z n a jd u je m y delega
c ję do u s ta le n ia o m a w ia n ych w a ru n k ó w w d ro dze p rze p isó w w ykonaw czych-
S praw dzenie czy s ta te k odpow iada t y m w a ru n k o m je s t nieodzow ne za rów no przed spu
szczeniem now ego s ta tk u na wodę, ja k ró w n ie ż p óźniej, to je s t ju ż w czasie w y k o n y w a n ia przez s ta te k czynności, do k tó ry c h je s t przeznaczony.
D o d a tn ie w y n ik i spraw dzenia s ta tk u w czasie oględzin te c h n ic z n o -s a n ita rn y c h s ta tk u , prze p ro w a d zo n ych przez p rze w id zia n e u s ta w ą k o m is je do ba d a n ia s ta tk ó w , sta n o w ią podstaw ę do w y d a n ia przez w ładze żeglugowe p a te n tu sta tko w e g o lu b też p o tw ie rd z e n ia w ażności ju ż w ydanego p a te n tu statkow ego .
N a to m ia s t w y n ik i u jem ne są p o d sta w ą a l
bo do o d m o w y w y d a n ia p a te n tu albo do u n ie w a żn ie n ia ju ż w ydanego pa te n tu .
P a te n t s ta tk o w y je s t w ię c fo rm a ln y m d o k u m entem , od k tó re g o posiada nia uzależnione je s t dopuszczenie s ta tk u do że g lu g i n a śró d lą d o w ych drogach.
U s ta w a p rze ka zu je przepisom w yk o n a w c z y m u sta le n ie w ła d z żeglugo w ych w ła ś c iw y c h do w y dania, p o tw ie rd z a n ia w ażności i u n ie w a żn ia n ia p a te n tó w s ta tk o w y c h s k ła d u k o m is ji do bada
n ia s ta tk ó w p o ls k ic h , ora z sposobu p rz e p ro w a dzania oględzin te c h n ic z n o -s a n ita rn y c h i try b u
...
postępow ania w ła d z żeglugow ych w ty c h s p ra w ach. P onadto u s ta w a stw ie rd za , iż w ym a g a n ia posiada nia p a te n tó w s ta tk o w y c h nie d o ty c z y pew nych k a te g o rii s ta tk ó w .
N ależą t u s ta tk i bez w łasnego napędu m echa
nicznego lub. poruszające się za pom ocą s iln ik a niew budow anego na stałe, je ż e li ic h p o w ie rz ch n ia n ie prze kra cza 20 m 2, a ponadto s ta tk i z n a jd u ją c e się w u życiu W o js k a P olskiego i o r
ganów bezpieczeństwa publicznego oraz polskie s ta tk i że g lu g i m o rs k ie j p rze b yw a ją ce n a śró d lą d o w y c h drogach w odnych.
W y m a g a n ia p osiada nia p a te n tu sta tko w e g o należy ocenić ja k o p rz e ja w tr o s k i o bezpieczeń
s tw o w żegludze śró d lą d o w e j w odniesieniu za
ró w n o s ta tk ó w , pasażerów i przewożonego to w a ru , ja k ró w n ie ż w odniesie niu do in n y c h o b ie k tó w p ły w a ją c y c h , k o rz y s ta ją c y c h na r ó w n y c h w a ru n k a c h ze ś ró d lą d o w ych d ró g w o d n y c h , w końcu w odniesie niu do urządzeń w o d n y c h na ty c h drogach.
W z g lę d y bezpieczeństwa, ja k ró w n ie ż koniecz
ność u trz y m a n ia p o rz ą d k u ru c h u na śró d lą d o w y c h drogach w o d n ych , b y ły n ie w ą tp liw ie p rz y czyną tego, że u s ta w a dozw ala na kie ro w a n ie s ta tk ie m ty lk o osobom p o s ia d a ją cym p a te n t że
g la r s k i, u p o w a żn ia ją cy je do k ie ro w a n ia s ta t
k ie m danego ro d z a ju , z w y ją tk ie m p rz yp a d kó w , w k tó ry c h posiadanie p a te n tu n ie je s t w y m a g a ne.
Te p rz y p a d k i d o tyczą k ie ro w n ik ó w s ta tk ó w s p o rto w y c h i ry b a c k ic h ora z in n y c h s ta tk ó w bez w łasnego napędu m echanicznego lu b p o ru sza ją cych się za pom ocą s iln ik a niew bud ow ane
go na stałe, o p o w ie rz c h n i n ie p rze kra cza ją ce j 20 m~, a p o nad to k ie ro w n ik ó w s ta tk ó w w o js k o w ych , s ta tk ó w o rg a n ó w bezpieczeństwa p u b lic z nego i s ta tk ó w m o rs k ic h , p rz e b y w a ją c y c h na ś ró d lą d o w ych drogach w odnych.
W y k o n a n ie żeglugi, je ż e li nie polega n a za
ro b k o w y m i zaw odow ym przew ozie osób lu b to w a ró w może odbyw ać się sw obodnie, g d y t y lk o s ta te k odpow iada p rz e w id z ia n y m przepisom , w a ru n k o m i je s t z a o p a trz o n y w p a te n t s ta tk o w y .
N a to m ia s t do w y k o n y w a n ia zarobkow ego i za
w odow ego przew ozu osób lu b to w a ró w s ta tk a m i je s t w ym agane ponad to uzyskanie ko n ce sji, k tó ra o k re ś la w a r u n k i w y k o n y w a n ia ta k ic h p rze wozów .
Od o b o w ią z k u posiada nia k o n c e s ji u sta w a z w a ln ia państw ow e p rz e d s ię b io rs tw a że g lu g i na ś ró d lą d o w ych drogach w odnych.
S pra w a ko n cesjon ow ania w iąże się ściśle z w y ty c z n y m i g o s p o d a rk i pla n o w e j, w k tó r e j założeniu leży u ję cie w je d n o litą całość d z ia ła l
ności gospodarczej i k ie ro w a n ie n ią w m y ś l p rz y ję ty c h w y ty c z n y c h je d n o lite g o system u k o m u n ika cyjn e g o .
D otychczas obow iązujące prze p isy, czy to u s ta w y w odnej, czy pow ołanego na w stę p ie ro z porządzenia P re zyd e n ta R. P. z ro k u 1928, p o zw alające n a n ie sko o rd yn o w a n e po d e jm o w a nie żeglugi, nie d a w a ły p o d sta w fo rm a ln y c h do u p o rzą d ko w a n ia te g o d z ia łu tra n s p o rtu -
255
K o ncesjon ow anie p rz e d s ię b io rs tw przew ozo
w y c h w Polsce nie sta n o w i now ości; koncesje b y ły stosowane w dziedzinie przew ozów k o le jo w y c h , d ro g o w ych i lo tn ic z y c h 1) u s ta w a z d n ia 14.X 1921 r. o udzie le n iu k o n c e s ji na k o le je że
lazne p ry w a tn e (Dz. U . R. P. N r 88, poz. 646), 2) u s ta w a z d n ia 1 7 .III 1932 r. o koncesjach na k o le je znaczenia m iejscow ego i k o le je m ie js k ie (D z. U . R. P. N r 38, poz. 391), 3) u s ta w a z d n ia 14.111.1932 ro k u , o zaw odow ym przew ozie osób i to w a ró w p o ja z d a m i m echanicznym i (Dz.
U . R. P. N r 32, poz. 336 z p ó ź n ie js z y m i z m ia n a m i), 4) u s ta w a z d n ia 2 2 . f f l 1933 r. o zarob
k o w y m przew ozie osób p o ja z d a m i m echanicz
n y m i w obrębie g m in y m ie js k ie j (D z. U- R. P.
N r 32, poz. 273) i 5) rozporządzenie P re zyd e n ta R zeczpospo litej z d n ia 1 4 .n i 1928 r . o p ra w ie lo tn ic z y m (Dz. U . R. P. N r 69, poz. 437 z 1935
r o k u ) . _
N o w o ścią naszego u sta w o d a w s tw a je s t n a to m ia s t koncesjonow anie n ie k tó ry c h z a ro b ko w ych i zaw odow ych przew ozów w żegludze ś ró d lą d o w e j. Z asady ko ncesjon ow ania w p ro w a d za dopie
ro o m aw iana przez nas u s ta w a o żegludze i spła
w ie.
Z godnie z p o sta n o w ie n ia m i u s ta w y k w e s tia kon ce sjo n o w a n ia przew ozów na śró d lą d o w ych dro g a ch w o d n ych będzie szczegółowo u re g u lo w a n a w rozporządze niu m in is te ria ln y m , k tó re u s ta li w ładze w odne do w y d a w a n ia kon ce sji, t r y b postępow ania, w a ru n k i, pod k tó r y m i bę
dą udzielane koncesje, p ra w a i o b o w ią z k i k o n cesjonowane o ra z p rz y c z y n y w yg a śn ię cia i ode
b ra n ia ko n ce sji.
O m a w ia ją c k w e s tię s ta tk ó w u ży w a n y c h w że
gludze ś ró d lą d o w e j, nie m ożna pom inąć bardzo ważnego p o sta n o w ie n ia u s ta w y o żegludze i spław ie, re g u lu ją ce g o spraw ę a d m in is tra c y j
nego re je s tru s ta tk ó w polskich-
R e je s tro w i p o d le g a ją s ta tk i p o ls k ie sta n o w iące w łasność:
1) S k a rb u P a ń s tw a z w y ją tk ie m s ta tk ó w z n a jd u ją c y c h się w u ż y c iu W o js k a P o l
skiego i o rg a n ó w s łu ż b y bezpieczeństwa publicznego oraz p o ls k ic h s ta tk ó w m o r
s k ic h , p rz e b y w a ją c y c h na śró d lą d o w ych drogach w odnych.
2) p o ls k ic h osób fiz y c z n y c h i p ra w n y c h , c h y ba, że s ta tk i te są w pisane do re je s tru zagranicznego.
R e je s tr s ta tk ó w p ro w a d zą w ładze żeglu
gowe, k tó re po d o ko n a n iu spisu s ta tk u do r e je s tru w y d a ją k a rtę re je s tra c y jn ą . R e je s tro w i p o d le g a ją s ta tk i bez w zględu na ic h w ie lk o ś ć oraz na okoliczność, czy p o sia d a ją w ła s n y napęd m echaniczny, czy nie.
P rócz s ta tk ó w ze ś ró d lą d o w y c h d ró g w o d n y c h m ogą k o rz y s ta ć t r a t w y p o ls k ie ja k i t r a tw y obce-
Za t r a t w y u s ta w a uw aża, kloce d re w n a odpo
w ie d n io pow iązane i połączone w z d łu ż i w szerz w celu spław u.
S p ła w d ozw olon y je s t tra tw o m p o ls k im i ob
c y m na w a ru n k a c h , zb liżo n ych do w a ru n k ó w ,
256
--- ---od k tó ry c h sp ełnien ia u s ta w a uzależnia ru c h s ta tk ó w na śró d lą d o w y c h drogach w odnych.
O czyw iście zachodzą t u pewne zm ia n y, w y n ik a ją c e z c h a ra k te ru t r a t w y i t a k : tr a tw a po
w in n a b yć zaopatrzona w d o k u m e n t p o d ró ży (z a m ia s t p a te n tu s ta tk o w e g o ), a do k ie ro w a n ia tr a tw ą są upow ażnione osoby, posiadające pa
te n t re tm a ń s k i (za m ia st p a te n tu sta tk o w e g o ).
O m aw iana przez nas u s ta w a p o s łu g u je się po
ję c ia m i: s ta tk i p o ls k ie i s ta tk i obce, ora z tr a tw y p o lskie i tr a tw y obce i ja k to ju ż w y ż e j zazna
c z y liś m y odm iennie re g u lu je k w e s tię k o rz y s ta n ia ze ś ró d lą d o w ych d ró g w o d n ych przez s ta tk i i t r a t w y polskie, a odm iennie przez s ta tk i i t r a tw y obce.
U s ta w a n ie o k re ś la co należy rozum ieć przez s ta tk i i t r a t w y obce; poniew aż je d n a k za w ie ra ona szczegółowe d e fin ic je s ta tk ó w i t r a t w p o l
s kich , nie tru d n o w drodze in te r p r e ta c ji w y p e ł
n ić tę lu kę .
D e fin ic ję s ta tk ó w p o ls k ic h i t r a t w p o ls k ic h p o d a je m y p o n iże j w g dosłow nego b rz m ie n ia u s ta w y :
„ S ta tk a m i p o ls k im i, w ro z u m ie n iu n in ie js z e j u s ta w y są:
1) s ta tk i w pisane do re je s tru a d m in is tra c y j
nego p o ls k ic h s ta tk ó w że g lu g i śródlądo
w e j;
2) s ta tk i zn a jd u ją c e się w u ż y c iu W o js k a P o lskie g o i o rg a n ó w bezpieczeństwa p u blicznego;
3) s ta tk i że g lu g i m o rs k ie j, p rze b yw a ją ce na śró d lą d o w y c h drogach w odnych, uznane za p o lskie n a m ocy o b o w ią z u ją c y c h prze
p is ó w .“
T ra tw a m i p o ls k im i są t r a t w y rozpoczyna
jące s p ła w na obszarze P a ń stw a P o ls k ie go.
P rócz w y ż e j o m ó w io n ych ju ż postanow ień, z n a jd u je m y w o m a w ia n e j u sta w ie dalsze jeszcze ważne postano w ienia, m ianow icie.
1) O u s ta le n iu w ła d z żeglugo w ych, do k t ó r y c h u s ta w a zalicza M in is tr a K o m u n ik a c ji, o ra z podlegle m u u rzę d y, pow ołane przez niego na po d sta w ie o b o w ią zu ją cych p rze p is ó w do s p ra w o w a n ia n a d zo ru na d żeglu
g ą i spław em o ra z in s p e k c ją s ta tk ó w i in n y c h o b ie k tó w p ły w a ją c y c h ( tr a te w ) . A k tu a ln ie n a d zó r i in sp e kcje w zakresie w y ż e j w ska za n ym należą do D y r e k c ji O k rę g ó w D ró g W o d n ych i do P a ń stw o w y c h Z a rzą d ó w W odnych, p o d le g łych D y re k c jo m .
2) O k a ra n iu g rz y w n a m i do 500 z ło ty c h , na
k ła d a n y m i i ś c ią g a n y m i w drodze doraź
n y c h n akazów k a rn y c h , p rzekroczeń że
g lu g o w y c h m n ie js z e j w a g i. K a ra n ie w d ro dze nakazów k a rn y c h należy zgodnie r u s ta w ą do o rg a n ó w w ła d z y żeglugow ej.
W ska za n y prze p is u s ta w y w p ły n ie n ie w ą tp liw ie na podniesienie d y s c y p lin y i po
rz ą d k u n a ś ró d lą d o w ych drogach w o d nych.
Szczególną uw agę należy w ko ń cu zw ró c ić na obszerną delegację u sta w o w ą , z a w a rtą
w a r ty k u le 12 u s ta w y , u p o w a żn ia ją cą M i
n is tr a K o m u n ik a c ji do w y d a ń 'a w p o ro zu m ie n iu z za in te re s o w a n y m i M m is tra m i p rze p isó w w yko n a w czych , k tó r y c h zada
n ie m będzie uno rm o w a n ie , p ró cz w a ru n k ó w te ch n iczn ych b u d o w y i u trz y m a n ia s ta tk ó w o ra z w a ru n k ó w s a n ita rn y c h na s ta tk a c h , jeszcze n a s tę p u ją c y c h spraw , m a ją c y c h doniosłe znaczenie d la że g lu g i i sp ła w u na ś ró d lą d o w y c h dro g a ch w o d
nych, a m ia n o w ic ie :
a) w a ru n k ó w s a n ita rn y c h na tra tw a c h ; b ) w ią za n ia i ro z w ią z a n ia tra te w , w y p o
sażenia s ta tk ó w i tr a te w ;
3) p o rz ą d k u i w a ru n k ó w bezpieczeństw a na s ta tk a c h , syste m u s y g n a liz a c ji i znaków o rie n ta c y jn y c h ora z ich u s ta w ia n ia na d ro gach w odnych, sposobu s y g n a liz a c ji w że
gludze i sp ła w ie , k o rz y s ta n ia z b u d o w li i urządzeń pom ocniczych n a drogach w o d nych, ru c h u i p o s to ju s ta tk ó w i tra te w
n a szla ku w o d n ym , sposobu postępow ania ze s ta tk a m i i tr a tw a m i w ra zie m e k o rz y - snych w a ru n k ó w a tm o s fe ry c z n y c h lu b nieszczęśliwego w y p a d k u ora z o c h ro n y zn a kó w i s y g n a łó w o rie n ta c y jn y c h ;
4 ) skła d u , k w a lifik a c ji o ra z doku m e n tó w cz ło n k ó w załóg na s ta tk a c h i tra tw a c h ; 5) sposobu k o rz y s ta n ia z p u b liczn ych ś ró d lą
d o w ych p o rtó w h a n d lo w y c h i ic h urządzeń itp .
N a le ż y się spodziewać, że o s ta tn io w y m ie nione sp ra w y, ja k ró w n ie ż in n e sp ra w y , n a k tó re zw rócono uw agę w tre ś c i a r ty k u
łu będą w n ie d łu g im czasie opracow ane i u ka żą się w D z ie n n ik u U s ta w R. P. ja k o rozporządze nia lu b zarządzenia M in is tra K o m u n ik a c ji.
U s ta w a łącznie z p rze p isa m i w y k o n a w c z y m i s k o d y fik u je p ra w o żeglugowe je d n o li
cie i w sposób o d p o w ia d a ją cy a k tu a ln y m p o trze b o m P aństw a.
D r inż, M IE C Z Y S Ł A W B E S S A G A
O ZALEŻNOŚCI MIĘDZY W YDATKAMI, A CZYNNIKAMI EKSPLOATACYJNYMI
(D O K O Ń C Z E N IE ) O lzreślenie o d p o w ie d n ie j zależności m ię d zy
w y d a tk a m i a c z y n n ik a m i e k s p lo a ta c y jn y m i sta n o w i je d n o z w a żn ie jszych zagadnień o b ra c h u n k u kosztów w ła sn ych . A u to r bada tę zale
żność d la w a ż n ie jszych g ru p w y d a tk ó w eksplo
a ta c y jn y c h na P K P p rz y pom ocy o d p o w ie d n io sk o n s tru o w a n y c h ta b e l (z k tó ry c h ty lk o część w tekście um ieszczono) i ucykresów oraz m e to d y Gaussa, stosow anej w ra c h u n k u v ;y - rć w n a w c z y m . Tabele i w y k re s y p o z w a la ją do pewnego sto p n ia ocenić gospodarkę poszczegól
n y c h d y re k c y j k o le jo w y c h .
V I. S łużba s ta c y jn a
do p k t. b) i bi).
Ki = 4 + 0 , 6 Cz (V I) K t ' = 0,4 L + 0,6 Cz (m ) (V I) Zastępczą ilość p o c ią g o -k m Cz o b lic z a m y zgodnie z „ O b r .“ dodają c do rzeczyw istego p rze b ie g u C c z te ro k ro tn y p rze b ie g pociągów to w a ro w y c h . W te n sposób u w z g lę d n ia się o k o liczność, iż służba sta cyjn a , a zwłaszcza je j
„p o d g ru p a “ m a n e w ro w a m a znacznie w ię c e j p ra c y z pociąga m i to w a ro w y m i, n iż osobow ym i.
Jednakże w ie lk o ś ć p ra c y m a n e w ro w e j je s t w ró ż n y c h d y re k c ja c h różna, z tego w ła ś n ie po
w o d u w p ro w a d zo n o w e w zo rze (V I') z m o d y fi
k o w a n y p rze b ie g zastępczy pociągów Cz (m).
W yznaczenie c z y n n ik a Cz (m) o d b y w a się ja k następu je. N ie ch w ro z w a ż a n y m o k re sie rocz
n y m na ca łe j sieci P K P p rze b ie g pociągó w to w a ro w y c h w y n o s i C i, p rze b ie g p a ro w o zó w na m a n e w ra c h s ta c y jn y c h i p o cią g o w ych w ru c h u
to w a ro w y m M4, p rze b ie g w s z y s tk ic h pociągów C, to w ie lko ść Cz (m) d o s ta n ie m y z w zo ru
Cz (m) = C + m . M i . . . (12) a zatem do c a łk o w ite g o p rze b ie g u pociągów d o d a je m y p e w n ą w ie lo k ro tn o ś ć prze b ie g ó w m a n e w ro w y c h M i. W s p ó łc z y n n ik „ m “ d o b ie ra m y w te n sposób, aby d la całej sieci zachodziła rów ność Cz (m ) = Cz c z y li C | m M t = C t
+ 4 C i . . . (13)
Stąd ła tw o w yzn a czyć „ m “ (w ro k u 1947 m = 10, w r. 1948 m = 11,4), a następne w ie l
kości C'z (m) d la poszczególnych okręgów . C z (m) = C i + m . M i (i) . . (12a) gdzie C i i M4 i oznaczają c a łk o w ity p rze b ie g pociągów oraz p rze b ie g m a n e w ro w y p a ro w o zó w w ru c h u to w a ro w y m w d a n y m o k rę g u d y - re k c y jn y m . O czyw iście lic z b y bezw zględne w y n ik a ją c e z w z o ru (12a) zastąpiono o dpow ie d
n im i w ie lk o ś c ia m i p ro c e n to w y m i.
N iezależnie od w z o ró w (V I) i ( V I') p ró b o w a no zależność K = f (N) d la g ru p y (V I) p rz e d sta w ić w postaci:
K , " = 0,4 S + 0,6 Cz (m) . . . ( V I" ) Różnice Kf — K t są je d n a k w ty m p rz y p a d k u
w iększe, n iż p rz y sto so w a n iu w z o ru (V T). Jest to p ro stą ko n se kw e n cją fa k tu , iż n ie m ożna w s z y s tk ic h s ta c ji „s p ro w a d z ić do w spólnego m ia n o w n ik a “ . N ależało b y zam iast w ie lk o ś c i S (ilość s ta c y j) w zią ć pod uw agę S:z (ilość s ta c y j zastępczych), jed n a kże d la b ra k u o d p o w ie d n ich d a n y c h w naszej s ta y ts ty c e n ie dało się to n a -
ra zie w yko n a ć.
g) o d ch yle n ia w y d a tk ó w fa k ty c z n y c h od teo
re ty c z n y c h przy u ż y c iu w z o ru (V I') są znacz
n ie m niejsze n iż p rz y u ż y c iu w z o ru (V I) „ m ie r n ik 0,4L + 0,6 Cz (m )“ d a je zatem stosunkow o dobre re z u lta ty . B adanie zależności ogóln e j
Kt = z .L + za'Cz (m) . . . (14) m etodą n a jm n ie js z y c h k w a d ra tó w doprow adza do ró w n a ń n o rm a ln y c h :
(1947) 1040,18 z i + 1340,08 za = 1218,67
zt = 0,412 Z2 = 0,589
1096,20 zi + 1109,93 za = 1111,62 (1948) 1109,93 zi + 1261,60 za =r 1215,85
zi = 0,350 Z2 = 0,655
W s p ó łc z y n n ik i z i Z2 w y n o s iły w okresie r. 1947 — 1948 średnio 0,4 i 0,6 zgodnie z p ie r
w o tn y m założeniem .
M ie r n ik „0 .4 L + 0,6 Cz (m )“ zastosow any do p ra c y P K P w I I k w a r ta le 1949 ro k u d a je następujące w y n ik i:
D y re k c ja
G d K r K t
Sz W a W r
L b Ł d ź O l Po
K f 13,74 9,64 20,54 6,79 8,85 12.50
5,81 8,34 3,19 10,60
K t 13.72 8,68 17,38 6,53 8,94 4,81 11,46 8,22 7,89 12,37
R i + 0 02 + 0,96 + 3,16 — 0,72 — 0,60 — 1,62
— 0,86
K f — K t — 1,43 + 0 96 + 0,13
R p 1,05
Rs 1,35
M a łe stosunkow o o d ch yle n ia św iadczą o p rz y d a tn o ś c i m ie rn ik a określonego w zo re m (V I') do oceny w y d a tk ó w słu ż b y s ta c y jn e j, roz
p a try w a n e j ja k o całość. N ie od rzeczy bedzie zauw ażyć, iż w 1950 r. n o w y schem at b udżeto
w y w y o d rę b n ia służbę m a n e w ro w ą , co pociąg
n ie za sobą konieczność w p ro w a d z e n ia n o w y c h zależności — o d d zie ln ie d la w y d a tk ó w zw ią za n y c h z m a n e w ra m i i o d d zie ln ie d la pozostałych w y d a tk ó w słu ż b y s ta c y jn e j.
V I I . S łużba h a n d lo w a : w y d a tk i osobowe i ogólne
do p k t. b) i bi).
K t = 2,5 + 0,75 A z . . . ( V II) K „ = 2,5L + 0,75 A z (m) . . . ( V II') Sposób w yzn a cza n ia p rz e s y łe k zastępczych A oraz A 2 (m) om ów iono w y c z e rp u ją c o pod
l i
g i M ; e m ik i w y n ik a ją c e ze w z o ró w ( V II) i ( V II') d o p ro w a d za ją do n ie z b y t w ie lk ic h od
c h y le ń w y d a tk ó w fa k ty c z n y c h od w zorcow ych.
Je ślj chodzi o w ie lk o ś ć w s p ó łc z y n n ik ó w 0,25 i 0,75 w e w zorze (V II') , to ró w n a n ie odnoszące się do zależności
A K , = z L + za . A z (m) . . . (15) d o p ro w a d za ją do w y n ik ó w
zi = 0 130 z = 0.896 (947)
zi = 0.097 z = 0.935 (948)
z czego m ożna b y w n io sko w a ć, iż c z y n n ik A z (m) w y w ie ra nieco w ię k s z y w p ły w na w ie lk o ś ć
2 5 8
---w y d a tk ó w g r u p y V I I n iż to p rz y ję to w e wzorze ( V II') .
N a le ż y zaznaczyć, iż służba h a n d lo w a p ro w a d zi bardzo d o k ła d n ą e w id e n cję sw ych czyn n o ści, m ię d zy in n y m i ilość sprzedanych b ile tó w je s t dzie lo n a na różne ka te g o rie , (k a rto n o w e , b la n k ie to w e , stre fo w e , okresow e) ilo ść p rze sy
łe k to w a ro w y c h podzielona na d ro b n e i w ago
now e, a nieza le żn ie od tego p o d z ia łu na pospie
szne, zw yczajne, gospodarcze itd .). N a podsta
w ie te j s ta ty s ty k i is tn ie je m o żliw o ść b a rd z ie j p re c y z y jn e g o o kre śle n ia ilości, „p rz e s y łe k za
stępczych“ , a ty m sam ym lepszej oceny p ra c y o k rę g ó w d y re k c y jn y c h .
V I I I . S łużba h a n d lo w a n a ła d u n e k
do p k t. b).
K = Bz . . . (VTTI)
K = B (m) . . ( V I I I 1) W agę zastępczą p rz e s y łe k Bz o b lic z o m zgod
n ie z „ O b r “ , dodając do ilo ś c i to n to w a ró w d zie s ię c io k ro tn ą ilość to n p rz e s y łe k bagażo
w y c h i ekspresow ych. Je ś li chodzi o to w a ry , p rz y ję to tu śre d n ią ilość to n z n adan ia i w y d a nia.
P oniew aż szczegółowa s ta ty s ty k a słu żb y h a n d lo w e j pozw ala na w y o d rę b n ie n ie spośród ogółu to w a ró w d ro b n ic y , k tó ra p rz y o m a w ia n e j g ru p ie w y d a tk ó w g łó w n ie w chodzi w ra chubo, w p ro w a d zo n o d o d a tk o w y m ie r n ik B im )
— w aga p rz e s y łe k bagażow ych łącznie z eks
p resow ym " oraz d ro b n ic y — zastosow any w e w zorze ( V III') .
g) O d c h y le n ia w y d a tk ó w fa k ty c z n y c h od teo
re ty c z n y c h p rz y u ż y c iu w z o ru ( V I I I ') znacz
n ie są m niejsze, n iż p rz y u ż y c iu w z o ru ( V III) , ale i ta k dość w ie lk ie . M o ż liw e , iż lepsze w y n i
k i im ż m b y o s ia m ą ć u w z g lę d n ia ją c d o d a tk o w o ilość to n p rze ła d o w y w a n y c h .
D la o rie n ta c ji spraw dzono w y n ik i, o trz y m a ne p rz y zastosow aniu w z o ru ( V I I I ) w ITI k w a r ta le 1949 r., p rz e d s ta w ia ją się one ja k nastę
p u je .
G d K r K t
K f 12.88 9.54 18.54
K t 13,78 8,72 20.14
R p = 1,74 Rs = 2,02
I X . S łużba k o n d u k to rs k a w y d a tk i osobowe bez godzinow o -
k ilo m e tro w e g o (p a trz tabl- IX ) do p k t. b) b i) ba).
W zó r w y p ro w a d z o n y na podst. „ O b r “
K, = 0.3 C t + 0,7 D t . ■ • (IX ) odnosi się do okresu r. 1924— 30, k ie d y w pocią
gach to w a ro w y c h k o rzysta n o p rz e w a ż n e z h a m u lc ó w ręcznych, w y m a g a ją c y c h d u ż e j ilości- p e rso n e lu k o n d u k to rs k ie g o . N ic dziw nego , że w obecnych czasach, k ie d y m a m y do czyn ie n ia p rze w a żn ie z h a m u lc a m i zesp o lo n ym i, m ie r n ik w y n ik a ją c y ze w z o ru (IX ) doprow ad za do d u żych o d ch yle ń R i Rp Rs i R m a x z tego p o w o d u
obliczone na p o d sta w ie w z o ru (IX ) w ie lk o ś c i n ie zo sta ły w ta b l. I X um ieszczone. W ta b lic y te j w z ię to n a to m ia s t pod uw agę zależność
K t = C t . . . ' (IX )
D la o rie n ta c ji w y lic z o n o w z o re m (IX ) w y d a t
k i te o re tyczn e w r. 1928 — 1929 i p o ró w n a n o je z fa k ty c z n y m i, czerpiąc odnośne dane z
„ O b r “ (str. 465, 467, i 475). W y n ik i p rze d sta w ia ją się następująco:
G d ‘ K r K t K f 14,35 13,32 15,27
K t 13,05 10,89 8,48
R p = 2,46 Rs = 3,61
P rz y ję ty m ie r n ik „ C t “ d a je dość d o b re re z u lta ty , d o p ro w a d za ją c zwłaszcza w ro k u 1948 do m a ły c h o d ch yle ń w y d a tk ó w fa k ty c z n y c h od te o re ty c z n y c h .
R zu t oka na ta b l. I X pozw ala zaobserw ow ać znane w n ie k tó ry c h n a u ka ch ścisłych z ja w i
skach „h is te re z y “ (opóźnienia) je ś li w e ź m ie m y pod uw agę w y n ik i d y r e k c ji k ra k o w s k ie j. W r o k u 1948 m a m y te w y b itn e zm niejszenia ru c h u w p o ró w n a n iu z ro k ie m 1947, a w ię c i c z y n n i
k ó w CT, w z g lę d n ie Ctz, spow odow ane lik w id a c ją szerokiego to ru , n a to m ia s t n ie z b y t w :e lk ie zm n ie jsze n ie w y d a tk ó w ; re d u k c ja rozchodów postępu je ze zm n ie jsze n ie m p ra c y z p e w n y m opóźnieniem . N ie je s t zresztą w yłączone, że w o m a w ia n y m p rz y p a d k u n ie d zia ła histereza, lecz zm iana w a ru n k ó w pracy.
IX a ) G odzinow o - k ilo m e tro w e s łu ż b y ko n d u ik- to rs k ie j (p a trz ta b l. IX a ).
do p k t. b), b i)
K t = 0.3 C + 0,7 D . . . (IX a ) K t ' = 0,5 C + 0,5 C t . . . (IX a ') W zó r (IX a ) odnosi sie do w a ru n k ó w p rz e d w o je n n y c h r. 1924 — 1930, k ie d y d ru ż y n y k o n - d u k to rs k ie o trz y m y w a ły d o d a te k czysto k ilo m e tro w y , a n ie godzino w o - k ilo m e tro w y , ja k obecnie oraz k ie d y na ilość perso n e lu k o n d u k - to rs k ie g o w p ły w a ła ilość osi p ociągó w to w a ro w y c h w z w ią z k u z zastosow aniem h a m u lc ó w rę czn ych w w ię k s z y m zakresie. O becnie w z ó r te n je s t n ie a k tu a ln y i w odnośnej ta b e li n ie zo
s ta ł u w z g lę d n io n y .
g) M a łe o d c h y le n ia w y d a tk ó w fa k ty c z n y c h od w zo rc o w y c h św iadczą o p rz y d a tn o ś c i n r e r - n ik a „0,5 C + 0.5 C t“ d la ro z p a try w a n e j gruroy, m ożna b y je d n a k pom yśleć o p e w n e j r e w ’z ji w s p ó łc z y n n ik ó w p rz y C i Ct. J e ś li chodzi o d y re k c ję k ra k o w s k ą , to m a m y tu do czyn ie n ia z p o d o b n ym o b jaw em , ja k pod IX ).
X ) S łużba o ch ro n y k o le i do p k t b i).
W y d a te k o b ję ty g ru p ą X n ie b y ł w yodrębnio-r n y w p rz e d w o je n n y m schem acie b u d że to w ym , w obec czego n ie posiada on odpow iedniego m ie rn ik a „ O b r “ . Zastosowano tu zależność ana
logiczną, ja k d la g ru p y I I i X V I I
K t ' = 0,5 + 0,5 C . . . (X ') g) W z ó r (X ') n ie d a je z b y t z a d a w a la ją cych r e z u lta tó w , w obec czego w skazana je~t jego re w iz ja . C ie k a w y je s t fa k t, iż o d c h y le n ia R i w
poszczególnych d y re k c ja c h m a ją w la ta c h 1947 i 1948 zu p e łn ie a n a lo g ic z n y przebieg, co ś w ia d czy o podo b n ych w a ru n k a c h p ra c y w obu o k re sach.
X I. ‘'Zarząd i ogólna służba tr a k c ji (bez w odociągów )
do p k t. b), bi).
K t = 5 + 0,5 C . . . (X I) K = 0,5 P + 0,5 E . . . ( X I') g) O d c h y le n ia Rp, Rs, R m a x p rz y zastosow aniu w z o ru ( X I') a zwłaszcza (X I) są znaczne, w k a żd y m razie m ie r n ik „0,5 P + 0,5 E “ d a je na ogół nieco lepsze w y n ik i. R ó w n a n ia G A U S S A zastosowane do zależności ogóln e j
K t = z i P + Z2 . E . . . (111) d o p ro w a d z a ją w r. 1947 i 1948 do w y b itn ie ró ż n ią c y c h się od siebie w y n ik ó w
z i = 0,139 za = 0,821 (947) z i = 0,967 Z2 = 0,019 (948) S praw a ostatecznego u s ta le n ia m ie rn ik a — e w e n tu a ln ie przez o d p o w ie d n ią m o d y fik a c ję w z o ru ( X I') pozostaje o tw a rta .
X I I ) S tacje wodne do p k t. b), bi).
K t = F ...( X II) K t ' = 0,25 E t + 0,75 F ( X I I ') g) Znaczne o d c h y le n ia w y d a tk ó w te o re ty c z n y c h od fa k ty c z n y c h św iadczą o ty m , że koszt je d n o s tk o w y „ p r o d u k c ji w o d y “ je st bardzo ró ż n y w ró ż n y c h okręgach d y re k c y jn y c h . Zastosow a
n y t u m ie r n ik „ F “ lu b „0,25 E t + 0,75 F “ a n a lo g iczn ie ja k dla g ru p y X I V może b yć w k a ż d y m razie z k o rz y ś c ią stosow any, je ś li cho
dzi o ro zb icie w y d a tk ó w g ru p y X I I na k a te g o rie przew ozów , n a to m ia s t do oceny gosp o d a rki d y r e k c ji m n ie j się nadaje ; w chodzą tu w id o c z n ie
w grę in n e c z y n n ik i do d a tko w e , w p ły w a ją c e na zm niejszenie lu b zw iększenie odnośnych k o sztów je d n o s tk o w y c h .
X I I I ) S łużba parow ozow a : w y d a tk i osobowe bez godzinow o -
k ilo m e tro w e g o do p k t. b).
K t = E t . . . ( X I I I ) g) M ałe, o d ch yle n ia w y d a tk ó w rz e c z y w is ty c h od w z o rc o w y c h w ro k u 1948 dowodzą, iż m ie r n ik E,t n ie w ym a g a z m ia n y ; znaczniejsze stosun
k o w o różnice m ię d zy K t i K f w ro k u 1947 t łu maczą; się ty m . iż m ie r n ik E t b y ł w ty m ro k u ty lk o w p rz y b liż e n iu w yzn a czo n y. W celu le p szego u p e w n ie n ia sie co do p rz y d a tn o ś c i w z o ru ( X IV ) zbadano k s z ta łto w a n ie się w y d a tk ó w (te
o re ty c z n y c h i fa k t.) w I I k w a rta le 1949 r., k tó re to badanie dało nastę p u ją ce w y n ik i
R p = 1,28 Rs = 1,47
X I I I a) G odzino - k ilo m e tro w e słu żb y p a ro w o zo w e j
do p k t. b) b i).
K t = E . . . ( X IIIa )
K t ' = 0,5 E + 0,5 E t . . . ( X IIIa ')
