• Nie Znaleziono Wyników

Familienbuch der von Rheinbaben. Theil 1-3. 1. Theil

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Familienbuch der von Rheinbaben. Theil 1-3. 1. Theil"

Copied!
421
0
0

Pełen tekst

(1)....... •. ' ?i. •. •. - ". ■:. " fi- ••'; k w - . ••■■. ;•!. ,. .. ■■. .. :. .'.•. :. .. - ’ : ’■:■ :■. ■'■■. *■■ /' Ł»} ■ '••- ’ •'■ ’ . •■ ,. ;. '. ^ o ; '■ - - - • - * ',. - .;j 'i:'. / . .V-V. r' i. ,,;y - ./.. ... '' '. -. .. ,/. '■. o.,'. '- / # %. -. .: ,Ł*.“iŁ' ,. » ■'. mm:«. *. K v j& . V : ' - ó « • • . * ■.• \-. •. ., :.. asaBBap a s i ■ ■. ". -v ". ;. ■:. V. -. ;. - k “' I .... .. - • ■ '. ■... -. -if--i. .. v L. .. .. •:. a. V.. .. itsrj. i - -. ;, ^ f K. • • - ''X r A v V ^ 1- - * -V*-. & Ä A. , ' - ' ■?.•■: '•!■ ■•'•fcs.Vw-.. '. mv:'%..................... . ..v ■tórci; > ' z11 ^ ‘Sr-tó^r/ -.'-vvS'. - i ? '.. I. ^. S S ». . . ■: '. 1. ey. A. .'. ;/Hr. ‘m. •-4r-5: m*m. '- ^ X V v v ;. ■. ■’ ■•• .. . - ^. ^. ^. ‘. v. 1 •. i- ' ' -. '■. y. ■'. U. ». t. ^. v- r ; r. ; • > - ^ v , v. a , , ■ - ,. •■'.5.'■.':-si-Vv. :>'r‘ ' ••': V -.'.•. ' ‘'.v. '.OKiikASRiV. •:•.. - :;' v y. : A \. ! \ y . ^. :. '. ;'. • .. '. ' ^. .’>"•''. , '*.'i.. > -« 5 K R. ■•-,-. ’ ''i.:’..'.", - ' - . :i •. > . ’.-"Jv. 11»»% ■ i W ’-'sy:: ■. ■.. ■’ ':• '". ". ■•■. r. ' Ä v.'* i •• -. ■>V::. . . . . . . . .. •'. mm. ''•■■. M. '. / '. V. .. a-I-»■ -i1::. - ' . Y ;..' .. ■. ' ..,.aä-a r 'v. -. •. -0. . ’• '. '. • '- - V-V’1-. •. i.;'' -5 ■ .ife'.4s! -w$ m m F. s. '. Y , v .. V » /i ;-• fc• •: V•'%~':r %X ; ;•..' .. •. ‘1. ... ... .. j. - •. a.V;. ■' ’\v ' Ą Ą h \ J ' -. •. .. ^ ^ ;: i r*. J •-'T r.-. ' /. >■. ' •. .. V ■■■,■<. s. 1.

(2) ? ' Ź. 1. m ssm m m S lllP Ä ^ ■’. :,. ■. c:. '■r,v~ 'iS Vs-'’ -; \ ± Tw iX < ? 1 •l- V - 'v .: ,. :' >.■ ’. •V;..:"'':-'!-'--:-'v:' :. I. /,r'::: f /. ■. V ". Ä f ^ ll I ,. -. : >v v :',>.■-v' -•:'S';/;-'. >"fy. 1. ^. i ^irrÄ '.. jB B jf .'. :^';v' .: ■■■V. ’' - 1'-'' *■■,.

(3) ■. 4. ' ■.

(4)

(5)

(6) 7l l i. Kflmtltpnburl). n. o. n. Z u H utj unb Framrapn B llp r,. btf hrn Famen fütjren. i n n. ^ a r l n m il^ in liö ta n -tB ftrm iiru tm .. 1241/1353. m. ^acftmtlebruc? oon C. 21. S ta rfe , Köntgl.. (Sötl%.. L ugner. s. t>on J l^ e in b a b e n fecit 1 8 9 7 ..

(7) a. 6 er. m. t>on. t l u. n. b. n. ä. ). M t^ etn b ab en ,. ---------------OTÖE---------------. JufÄimiiengefteUt 31t. u»t> ^com m en etiler,. t»ie &en VTatnen fuhren, »on. TXavl t>on &l)etnbaben, <Se)iei*al*t1Tajor 3. 2).. %Iq W a m tfF n p t geövucEt.. I. Cfeeil.. rn d ttc b e n 1898. 5Driuf »on Änota- &. <5. m. b. <?>..

(8) W i 'T 'b ^ S Ö T b ljO Ź ilj.

(9) Jnfyalt öes I. Cecils. G >C .................................................................................................................................... S . I —V III.. I . 2lbf^nitt. $>ie tJot-jeit...................................................................................... ©. J — 70. I. k a p ite l. 3}etca® tungen ü b te bie V erleitu n g fees U a m e n s uttb ben U rfp c u n g bet- f a m i l i e ..................................................................................................... S .. I — JS.. II. 'K apitel. tE ini»anbcung in Scbleften; bie urh in b licb n a f roetsbace altefle Vettn= <t«tte ber f a m ilie . . I I I . K ap itel. £iie HTcmgoIenfiijlacfjt; 0. K p ril I24J. .. S,. .. S.. IV . K ap itel. >; . Kbel unb W a p p e n ................................................................. I. K ap itel. U rF u n b li§ e C T a^ ci^ ten übet- Jatm lie n m itg iicb ec »om 3 a l) r e J272 an b is in b a s J$. 3 a l ) r l ) u n b e r t ..................................................................... ®- 8 J—2J5. II . K ap itel. $>ie 23efigungen ber f a m i l i e .................................................................................. © . 2J7—278. TIT. K ap ite l. © e n e a l o g i e ............................................................................................................. IV . K a p ite l.. ©.. 23J—3JJ.. iDte S tiftu n g e n ber f a m i l i e ............................................................... S . 3J3—345.. A . £>as 25ibcd’fcbe (Cellament u n b b e t jegige ^ a m ilie n o e tb a n b . . © . 313-342. B. £>as t o n 2vofentl)arfdje ( E e f t a m e n t............................................................... © . 34 2 -3 4 5 . VSacbttäge ju m I. ( C l ) c i l .........................................................................................©• 847. 3 D ru c ffe l)[e c .................................................................................................................. ® 850.. J £ n b e b e s I. iE l ) e il s .. ^ 5. 25 — 31.. S.. I I . Kbfcbnitt. J>ie ut-Funbli^ b eg lau b ig te S e i t .................................................©• 8 1 —34(5. J<3 — 2-ł.. 35 — 70..

(10) '. ■^. •. :. ill. i.

(11) X)ora>ort.. ^. t 0 '3 e t* C if*. fie u n t>. J lu f. b ic. ber. !. S tiftu n g. U n fre. W e s b a lb. ^ A tn ilie. g e fra g t. bA ben,. g e le g c it. bA ben. -ö e ftre b u n g e n. e in. fa lls. ift. A ucb. fo. ab er. m itg lie b e r. bes. —. b te. 0. ^ n tilte n ta g .. u n t>. u n b e F a n n t?. e ffe n tlic l)fe tt. W o llte. tre te n ,. 2( n f e b e n. b e rfte lle n ? a n g e fe b e n e. ftn b ,. d jA in ilie. b ie. u n fre. bem. M T ttg lie b e r,. @ e b a c l)tn i^. tu e n ig fte n s. b ie. i^ r. e rl> rlte n ;. ä u ß e rlic h. im c in e. b e je ic b n e n b e. Ió 7 9 .. 'J l l t n o r b e r n b a ju. tu o b l. a n b e rs. a u f. b ie b er,. e in a n b e r. e rfo rb e re , b u rc b. in. b u rcb. A n re g u n g. o u fA tn m e n fc b lic ^ e n. .‘f a m t l t e n t a g e s. e rfte n. U rfp ru n g s. 3 ab re. bA ben. P e rm a n b tfc b a fts g ra b e ^ a m ilie n g lie b c r. u n fe rn. ^ a tn ilie n ta g ?. 7 lb ftc b te n. A n tw o rt. ber. bem. b ic. fo llte ;. a lt;. e n tfp ro ffe n. fc it. tri o b i. u n b. neuen. g le tc b fa m. S tre ig c. feb o n. a lfo. m ir. o u fa tm n e n g e b ó rig fe tt. a lle r. m ögen. ^ ie. C ag e. 3 (A l> rl> u n b e rte. b e fte b t. S o. ^ A m ilie. A it b t e f e m. © e m e in fe b a ft. n ä h e re s. ^ ie. b e g rü n d e n ,. VTe i n Ä a u fe. fe ie rte n. U T ancbe. Ł e n fe n b e r. tu e n n. a u c I). m ir,. a.. ŚD .. ber. tb e ilro e ife. b ie n u r. ö rtlic h. naebbem. b ie. D r.. ber. a b le lw e n b o e itric b tu n g ben. e n tg e g c n g c f c t5 t.. g era b e. ber. ober. 3 e ^ tle b e n b e n. aucb. S e in itb u n g e n. Ä re is g e ric b ts ra tb s. itt. S m e ifc i. w e s b A lb. fte b e n b e n ,. e rb ie lte n. b a u e rn b e n. u b e rb a u p t. A ittb. 5 rA g e ,. jtu e tf e ln b. in. e n tfe rn te m je rftre u te n. d lte fte n. v o n. e in. tu e it. J lb b a ltu n g. b re i. ^ K a r l. 3 e ę tje it. e in e s. ^ A tn ilie n ». T l c i n b a b e n.

(12) II (t 2ó. t l l a i IB85); fees © enem ie Ł>er 3^anallcińe j. 22. 25aron G ilb e r t n o n 21 b e i n b<t b e n (t I. H o n e m b e r 1880) ttnb bee ^ a n b m tb e «. 22. tm& H e m mdeftfcben X ittei’fd)afte=22irefcov6, ^t'ciberrn W i I b e I tn n o n X b e in b c v b e n a u f ,5 v ttfc b e n b o e f u n b S2eutfcl) =© a g a r (t 13. F eb ru a r 1891) — ermbg= liebt w orben tn ar, au e bem Itlu n b e bee otneitgenannten, ber ale P o v ft^en b er bie "Derbanblungen jenee C agee bureb eine 2lnfpvacbe evoffnete. 3 n berebten U )orten entrollte er n o r 2lug’ unb © b r ber "Derfammelten ein © ptegelbilb. ber fo tneite ©ebiebten ber uicnfcblicben © efellfcbaft utn-. faffenben, aüee ^eftebeitbe nerneiuenbeu unb jerfe^enben 25eftrebttngen ber ^ e ijtje it, bie b a a r jebee © e fu b le fü r bie ^eiligbeit ber ^ a n b e , m it benen Fam ilie, ^ e im a tb , "Daterlanb une umfcbltefjen follen, ilpre jerftorenbe VDirfung jundebft in bie f a m i l i e , bie n o n ber n a t u r felbft gefegte engfte P ereinigung, in bae *5 a u e , bie © ru n b lag en jebee © taaternefene, bittem trngen. »irrft familiett= loe, bann lyeunatly- unb naterlan b elo e — fei bae ÜTotto btefer ^»eftrebungen; frei n o n allem Jtn an g e, frei n o n allen P flichten — ber © lau b eitefag nieler C aufcnbe!. P o n ber f a m i l i e. muffe. U m ftu rjO b een jundebft auegeben.. alfo aueb ber Ä a m p f gegen biefe. C reuer S in n tutb m a b rb a fte p ie td t fü r. bie F am ilie muf f en fü r biefen Ä a m p f ficb feftigen: benn bie .Siebe ju r F am ilie bilbe bie Q uelle ber ebelften © efitble unb C baten.. 2lucb m i r. tnollen utte enger unb enger tufam m enfcbliefen; aber niebt bloe ben d u fe rn oufan tm en b an g m abren, fonbern aueb ben innern mebv*, ale bieber gefebeben fei, pflegen; tnollen iüiner fü r Jllle, ?tlle fxtr fEinen fteben; tnollen ein Cjcber P erpflicbtungen übernehm en fü r bae © an je, ber b e m itte lte re unb b ^ b cr ® es ftellte, tnic ber i n n e r e unb ber ftd; feinen JSebenetneg erft bahnen foil. TDurbe jebe fa m ilie , ob abltg ober bürgerlich, fo benfen unb banbeln, bann tnurbe ber ÜEigennug unb ber niebrige © in tt, bie b eut bie ^ a n b lu n g e n fo nieler UTenfcben leiten, ju febönem © p fe rm u tb unb ^ocbftnn tn erb e n ; bann tnurbe ber ftarre C fnbinibualietnue m it feinem ÜErtnerbe= unb © enufjtriebe, ber jegt fo breite TDege tnanbelt,. ibealern R eg u n g en , ber p ie td t gegen. Itberfom m ette«, ber U n tero rb n u n g u n ter einen b d b et’n W illen tneicben. — 22'ie W o rte unfere boebnerebrten P o rftg e n b e n fanben ben freubigften W ieberball in. ben >5eigen aller. flntnefenben: ber © intt fü r 5ufammen=. geborigfeit tnarb n o n P leuem rege in u n s ; ein ettger SSunb tnurbe befiegelt, ber. jundebft in ber Ju ftim m u n g ju einer jeitgetndfjen U m geftaltung ber. bereits beftebenben ^ am ilien ftiftu n g unb. in ber tnilligen Ü bernahm e ber. b am it nerbunbenen P erp flicb tu n g en einen berebten f tu s b r u d fanb. 22ie ÜEinbrüde unb A nregungen biefes fü r unfre F am ilie fo bebeutungs=.

(13) III vollen C ages traben n u n in tveireev 5olge &en © eöanfen in m ir entfielen unb aur "Jlusfubnm g bringen Kaffen, burd) S a m m lu n g von VZad)rid)ten über unfre fa m ilie unb beren Sufam m enftellung ju einem „ « ^ ^ m i l i e n b u c b e ' ' b as S ettntfcfein ber 5ufam m engel)órigfeit aller il>rer ITIitglieber nocb iveitcr ju fdrbern unb ivad) ju erhalten fü r alle o u fu n ft. 23ebeutung unb t r u g e n einer 5m niliengefcbid)tfd)reibung befonbers in fojialer ^öejiebung to n n en. nid)C treffenber unb in anfpred)enberer TDeife. bejeidm et werben, als es von Ai e l > l in feiner ^lbl>anblung „ S i e F a m i l i e , 1882", gefd)u>br.. S ie betreffenben S tellen lau ten :. „D'ebc fa m ilie , gleichviel ob abelig ober bürgerlich, m u^ ben ariftofratifchen S to l? haben, eine e i g e n a r t i g e S am tlie ju fein. S ie follte b aru m 2Ules forgfaltig fam m eln unb bew ahren, w a s ihren befonbern C h ara fter b o fum entirt.. TDo feine p ie ta t fü r bie U rfunbe. bes Kaufes ift, ba ift auch feine fü r öffentliche U rfunben. loftgfcit in ber fa m ilie © efellfd)aft.. @efd)ichts=. erzeugt ©efcfaichtslofigfett in S t a a t unb. d£s feilte baher in jebem »Saufe, in bem m an lefen. unb fchveiben fann, eine ,‘fam ilienchronif angelegt, ober wenigftens bie gute alte S itte wteber eingefuhrt werben, bergl. E in tra g u n g e n in ber »Sausbibel 31t mad>enS e r 2lbel h^r von. S ta a tsw e g e n feine ^am ilienarchive unb. C hronifen.. Siefe ftnb aber in ben legten Inm bert f a h r e n fta rf in. U norbnung. gerathen unb. fehr lüefenhaft geworben.. E i n burch. ^(ahrhunberte ftetig gut geführtes »Sausarchiv ift im m er ein YDahr= ^eichen v o n ber allgemeinen F lö t h e bes »Saufes.. 2 tu f ein leiber fo. feltenes ?lrchiv m tif ber achte 2 lrifto fra t ftoljcr fein, als a u f Citel unb VDiirben.. S e n n es ift ein © efam m tb o fu m en t v o n ber ju r S itte. bes Kaufes geworbenen ^ am ilien h aftig feit unb lafjt ftch nid)t nad;= fraglich machen, w o es nicht hiftorifd) gew orben ift. llm g e feh rt tft bie N ichtachtung ber ^am ilien u rfu n b en in ber Xegel bas erfte Seichen von bem beginnenben "Derfall eines @e= fchlechtes.. S ie h i fl v r i f che Scnftveife bilbet ü b erh au p t eine ber. wefentlichften (Brunblagen bes ganjen (Befd)lechts.. 31t einer gebeihlichen VDeitercntwicflung. S e n n burd) K larleg u n g bes gegenfeitigen. verw anbtfcbaftlichen. t>erhdltniffes. F am ilie w irb. 23ewufjtfcin. fam ilie,. bas. ber. einjelnen. ber. fltttg licb er. Sugehötigfeit. ber jur. uub burch S arftellu n g bes swifchen ben jungem unb.

(14) IV altern ©eneraricmett bte ju t»en alteften Setten h in a u f beftel>eit&ett Sufammenl^angee b a s l > i f t o r t f c b e ^ a m t l i e n b e t n u ^ t f e t n fort= bauernt» lebettbig erhalten.. ? tu f btefe VDetfc fa n n tro ^ aller fonftigen. triberftrettenbett äu ß ern V'erl>altniffc sttńfcbeu fam m tltcben ,5amiUen= m ttgliebern ju allen Setten berjenige innere S ttfam m enbang bergeftellt trerben, luelcber erforberltcb tft, u m ein embettltcbes unb p lan tn aftg e e Sttfatm nem tnrFen jam nttltcber ^am tltenm ttglteber 311 ermoglicben, fo balb ee ftcl) b a n tin banbelt, ntebt n u r fü r btc TDoblfabvt etnjelner tTTttglicber tu forgett, foubertt bas Ä lttben unb ©ebetben bes ganten © efdilecbts in feiner © efam m tbett t» erhalten unb tu forbern." — ^feb ubergebe b term it unb ttubmc b as ^am ilicnbucb '?Ulcn, V Iam en fuhren.. bie ben. UTóge bie 'Jirbeit m it VTacbficbt aufgettom m en unb be=. u rth e tlt tn erb en ! J^tne ^am iltengcfcbtclne tu febreiben, tft febon an unb fitr ftcb eine febtnere A ufgabe; bie © dnuterigFeit ftetgert ftcb, w enn — w ie im norltcgenben ^alle — ' J l u f t e t c b n u n g e n a u s älterer Seit n o n A n g e h ö r i g e n t i n f e r s © e f c b l e c b t s faft gar nicht, a u s neuerer n u r in befebranftem U m ­ fange unb non. o ft trueifelhafter © lau b w u rb tg feit n orhanben ftnb.. ©0. m ußten benn in tettraubenber A rb e it bie in A rcb tn cn , 53tbliothefen unb ^trcb en b ü cb ern , in ,5 am ilienat’ten unb fonftigen gebrttcEten ober h^ubfcbrtft» lieben W e rfen ttvftreuten © tte lle n , fitr Öeren V Sam haftm acbung w ir tu m großen C heil bem f »herrn »Saus n o n p r i t t i n t t t u n b © a f f r o n tu be= fonberm 2?anfe nerpflicbtet ftnb, thetls gcfam m elt unb nernollftanbigt, thetls erft erforfebt, alle aber a u f ihre P e rla^ licb fett mxthfam geprüft w erben.. SDtc. Q uellen f t e f en burebatts nicht in her w ünfebensw erthen ‘DoUftanbigfeit unb © Ictcbm aftgfett: fü r manche Seitvdume unb © egenben n e rh a ltn i^ tn a ß ig recht ergiebig, nerftegen fte in anbern oft göniltcb.. U lancbe Q uelle m ag noch. uttentbeeft geblieben fein, m anches U Taterial noch ungehoben hier unb ba ruhen.. W dhrenb m einer affinen 2?ienftteit geftatteten m ir meine B e ru fs-. gefcbdfte, fpater mehrfache © efunöbeitftörungen iticbt, in alle A rchive, bie vielleicht eine A usbeute erhoffen laffen fonnten, perfönltcb Ä tnftcbt tu nehm en unb ber A rb eit. auch fonft bie ^ö rb e ru n g angebethen tu. m einen W unfcben lag.. laffen, bie in. © 0 teigen ftcb noch manche Äucfen.. UTöge nun. ber junge Vtacbroucbs ftcb aufgeforbert fühlen, auch feinerfeits w eitre 5orfcb= ungen antuftellett unb btc noch norh«nbenen Äudfen austufullen. lo h n t:. 2Dte A rb eit. fte Frdfttgt ben öfamtliettfinn unb förbert babureb ben Swecf bes. Fam ilienbuchs. —.

(15) V E in ig e U '/one über 7tu6bcl>nung imb T tnorbnung, bie ict) bem S to ffe gegeben I>abe. VDoI)l tft m ir b efan n t, melcben ^ibbrucb ber TDerti) n o n 5amilien= 'Jiufteicbnungen unter Frititlofen C rabttioncn, ererbten VDappenfagen u, f. tt>. erleiben bann uitb erlitten l>at: ftnb biefe l>auftg bocl) n u r *Äinber ber V lm jeit unb bicbterifcbe Ä rftnbungen.. S tre n g genom m en w ürbe alfo fü r bie. ©efcbicbte eines ju m XXrabel gebörenben ©efcblecbts bie ‘D ergangenbeit n u r infow eit in b e tra c h t gezogen werben fcmncn, als nocb beglaubigte Zfyat-facben norliegen, bie ju bem ©efcblccbt in ^8 e?iebung fteben, w onach ber % tfa n g sp u n ft einer folcbcn ©efcbicbte in ber Äegel burcb bas e r f t e u r f u n b » j£ s l>k$e in=. l i e b e ^ f u f t r e t e n bes ©efcblecbts w ürbe beftim m t werben.. beffen boeb bas <n>ema ju eng begrenzen, wollte m an jebe ^tusbebnung ber ^orfebung über biefen o eitp u n ft bütaus verw erfen, ?um al bei ber dürftig» feit unb Jtücfenbaftigfeit, bie gerabe bie alteftett f c b l e f i f c b c t t urfunblicben Q uellen aufweifen. TDerirren ftcb folcbe Unterfucbungen niebt in b as © ebiet ber 5 «bel, bieten fte nielm ebr fü r ^ypotbefen einen genügenben, feftftebcnben Cbatfacben unb A&ragntffen niebt wiberfpreebenben U ntergrunb, fo bürfte es w o b l ftattb aft erfebeinen, aueb ber U e b e r l i e f e r u n g ein befebranftes Äecbt einjuraum en. tlTogc ber €efer entfebeiben, ob icb befugt w a r, an geeigneten S tellen aueb ber C r a b i t i o n © ebór ju febmfen, unb inw iew eit es gelungen ift, ber B earb eitu n g ben (£b<trafter ber © b jeftin itat, bereit ftcb ber 'Derfaffer einer &tmiliengefcbicbte v o r ?fllem ju befleißigen lyax, aueb ba gew ährt ju baben, w o ber W eg a u f fteberm urfunblicbem B o b en nerfagte, unb bie nocb in gefcbicbtlicbem £)unfel verborgenen W u rje ln unfers S ta m m e s ftcb bem (Tageslichte entzogen. 3 in Uebrigen b^be ich n u r urfunblicbes ober fonft zweifellos beglau=. bigtes UTatertal ber B earb eitu n g zu © runbe gelegt. 3 e w eiter zurücfliegenb bie oeit, befto bürfttger natürlich unb befto farblofer treten u n s in biefen B ilb e rn bie © eftalten unfrer ^Ü tnorbern entgegen: fonnten biefe B ilb e r boeb überwtegenb n u r ben troefenften P o rg a n g e n — 1\ a u f , Scbenfungs= unb (Caufcbgefcb&ften, oeugenfdtaften u. f. w. — entnom m en werben.. 3 e weniger. ich alfo ein treues B ilb über p e rfo n unb W irfen biefer unfrer P o rfa b re n z» geben verm ochte,. befto m ehr erfebten es angezeigt,. bie. €ebeitsfcbtcffale. w enigftens berjentgen ^am tiiem nitgU eber au s naberliegenber Seit, über welche ftcb H acbricbten erlangen ließen, fowie ber jetzt XLebcnben moglicbft etn= gebenb z« bebanbeln. S en n eine ^amiliettgefcbicbte b a rf ftcb nicht befebranfen a u f bas dneinanberreibett non VTamen, oablen unb © rten , bie — w enn fte.

(16) VI Alid) t»te © ntnblrtge fu r alle ^’orfcfmttge» bilbrn tmt> u on größtem YDertbc ftnb — bocb bee bauernöcn unt> lebendigen ^nterefTc«, dee l)ćl>evn ftrtlicben W ertl;ee entbehren; fondern der t T I e u f c b , rote er gelebt und getturft gerungen und gelitten, und ale H intergrund feiitee G ebens. und ©ebaffene. die S e i t in il>rer 33efonderbeit, m it allen ibren © trö m u n g en und \Pand= lungen, follen nid)t m inder in die sürfebeinung treten. tlla n cb e 'Eingaben in diefen .Cebensbefcbrcibungen m ögen ntellescbt un-tuefentlicb, Heinlicb und uberfluf;ig, dee Äefere © eduld und '^ntereffe beeist» trdebtigend erfcbeiiten.. ;TIatt wolle jedoeb bedenfen, d a f diefer drtm uand,. folltc er aueb fu r die jejji hebenden ju m CI;eil begründet fein, je langer je m ebr doeb an ^ereeb tig u n g. verlieren durfte.. H acb. 100 ^fabreit faitn. manche jegt Heinlicb erfebeinende Jlttgabc niebt bloe an ^ntereffe, fondern aueb a u B ed eu tu n g gewönnest buben, Pann tuelleicbt aueb febon jetjt 20iefesst oder fe ste m n o n uste einen ^ingerjeig und JlnPnüpfuitgepustPt fu r tneitre ^orfebungen bieten. tl ta it wolle ferner beöenPen, d a ^ die A rbeit in ib rer C o ta litd t, wie in ibren eim einen C beilen niebt fü r die (DeffentlicbPeit, fondertt fü r den engen 'bvveie der ^um ilie beftim m t ift.. S>ie A rb eit m aebt ttiebt den Ilnfprucb,. w eitre G reife ju intereffiren; fte Plcidet ficb niebt ist dae © ew and ftrenger VDiffenfcbaftlicbPeit, aueb w enn icb niebt babe unterlaffen Pömtett, ju r lebene» nollertt © eftaltu n g dee © efam m tbildee und ju r engem P erb in d u n g der ein­ zelnen perfönlicbPeiten uttfrer F am ilie m it jeitgefcbicbtlicben Suftattden und F re ig u t (Ten ein © treifliebt a u f diefe ju w erfen. die f a m i l i e .. 3 c b wende nticb stur ast. 20er f a m i l i e w ollte icb ein 33ucb ubergeben, in dae deder,. H Ia n n und ,5rau, 5llt uttd Clung gerst m al einen 53li(f l)ineintl)iu in ftiller © tu n d e; dae m it ibm »erw aebfen foil gleich ciitem © tittf ältest trau te n H auegerdt b e ; a u f dae trot$ m ancher dftbettfeben H ldttgcl dae fü r p ie td t an E rin n e ru n g e n ttiebt r>evfcblo|Teste ?Cugc m it b e h a g e n. bevstiederftebt.. H ie b t. beftim m t fü r den „© alott" oder fü r die m it © la e umfcbloffene „W ucherei", möchte ee m elm ebr feine dauernde © td tte. ftitden itt dee YDobntitmnere. tra u te m T a u m e l H löchte diefer \t>unfcb ist E rfü llu n g geben tron; aller HTdngel, die der A rbeit astbaften! HTöcbte befostdere dem jungen H acbw ucbe der XücPbltcP a u f ein ebvenfeftee,. dem. öffentlichen TDoble gewidm etee. €eben w aefrer. D orfabven einen ftttlicben H alt geben uttd eine Hbabituttg fein, im ©itttte feiner Hfynen w eiter ju ftrebett! bebaltttett B la tte r. 20atttt werden die ttoeb der SuPuttft t>or=. n u r E beettbaftee. non. ibnt. 5». berichten h a b e n !. Er.

(17) V II tutrcbamnöre tw © ctfte an ber ^ a n b btcfer s^iinnetutitgen bte Jłan b er itnb © tdtteit, m it benen unfev Vtame ttevFnupft łft: ev flnbct beven in grofjev’ 3 al;l in iDeutfdtianb, jum eift im fd;ónen Scblefterlanbe, unfrei* beglaubigten. © tam m c 0 =^eim at^; bann in ,5 ranrveid), in I t a l i e n u. f. w .. '?luf ©cblacbt=. fclberu bleicben bte © ebcine fo mancbee treuen © olbaten bee V lam ens, baben ’?inbre a u s eI>renuollen VOunben geblutet, tniebcr ^Inbre il>ren Vtam en in ben 3lnnalen ber ©cfdticbte nerjeicbnet.. ^Tm SDtenfte bes 5 rieb en s, als. Wiener bes S ta a te s uttb ber ‘Ä ircbe, ober a ls treue ‘D ertualter ndterlicb er= crbtett ober erw orbnen lEigentlm m s l>aben nid)t m inber C rdger bes T tam ens geglanzt, il>n m it d:I>ren uub ?lnfeben umgeben unb ein bauernbes, gefegnetes 'Jtnbent’en binterlaffen. ?lber nicbt noll 2Ditnt’el unb ^o cb m u tb foil bie 3 ugenb biefe Ä rinner» ungen pflege»; fonbern banFbaren unb befcfieibnen »serjens fü r. bas ©e=. fcbcnF, bas bem Serben eines alten unb. ju Cltet!. angefeltcnen n a m e n s. gew orben ift, ftets cingebenF bleiben, b a f fokbes ©efd)enF niem als 1 \ e dg t e »erleiden Faun, nielmel>r n u r p f l i c h t e n. auferlegt, ndmlicb bie, ben JU tf. bes n a m e n s nad; G ra fte n aufred)t ju erhalten uub ftets fo ju l>anbeln, als folic ber n a m e erft erw orben unb ju % tfel;en gebracht werben, fagt: „TDas iDu ererbt non ©einen P a te r n l>aft, e r w i r b. © oetlte. es, u m cs w be=. fttjen!" — n i c b t ^eb er fretlicb Faun ein „S tsu tarcF " ober ein „ITIoltFe" ober ein berühm ter U ta n n ü b erh au p t w erben: es w ürbe attdt fcbltmm fein, w enn bem fo w äre. ©te n a t u r geijt bes^alb m it folcben i^rfebeinungen.. 2 lber. bas ^ o b e e r f t r e b e n , — uicbt in u n lau tre r ©elbftfud>t, fonbern in bem eblcn P e rla n g e n , nielfeitig ju wirFen unb ?u nütjen — ; ein reebtfebaffner FITenfcb werben, treu feinem ® o t t ,. feinem K ö n ig e unb ftcb felbft;. tuebtig. innerbalb ber © renjen bes ib»t gew orbneu däerufs; uorn eb m im ©enFen unb *5anbeln, — bas Faun ein Cieber, in ben bes K aufes © itte unb ber drltern P o rb ilb ben © ru n b b aju gelegt b a t unb ber es ernftlicb will. geworben ift, ber ift ein w a h rer iSbclm ann.. U nb w er fo. Sablt er aueb 31t ben „ 'C lidjt-. d3 ernbm ten'', — nicbt feiten ftnb gerabe biejenigen, welcbe in ätmfacfyfyeit uitb © cblkbtbett ftcb a u f bte E rfü llu n g ndcbftliegenber pfliebten befcbrdnFten, bte h e fte n unb ©egensretebften fu r © ebeiben unb ?lnfeben einer fa m ilie gewefen.. ©er. verew igte ^elbm arfcball. jdbrtger in einem B rie fe :. © r a f UToltFc. fagt. als. „TDelcber gani anbere UTa^ftab als. ?lcbtjtg= w irb. in einer Fünfttgcn W elt an unfer trbtfcbes W irFen gelegt w erben! H ie b t ber © la u j bes E rfo lg e s, fonbern bte JüauterFett bes © trebens unb b as treue P e rb a rre n tu ber p fltd jt, aueb ba, w o bas ö eg e b n tp Faum in bte dunere.

(18) VIII s£rfct)rimmg tra t, nnrt> t>en 'UJertl) eines UTenjc^enlebens etttfcbeiben. Tüekbe m ert'nm rtuge U m eangteeung. n o n t;od) unb nicbvtg tnivb bei bei- großen. UTufteeung n o r ftd) gelten! VDiffen m ir bocb felbft nicbt, n?as roir u n s , w a s w ir a it b e r n ober einem Ij>öl;>ern W i l l e n jujufc^reiben l>abcn. w h'b gu t fein, in anderer ^e}iel>ung nicbt ju m el iit Ä ecbnung ju fteüen." Unb fom it @ ott b e fo h le n ! broben! —. „ F id e li c o n t i n g i t “ ! W enn nid^t hier, fo. iD er V c x f a f f c r ..

(19) I. 2lbfd)mtt: ^>w Uoc^ett, I.. B etrach tu n gen über 5te V erleitung 6ee iTlam ene und den llr fp r u n g der fa m ilie. „S^as s£ige»fte, roas ber ITfenfcb beft^t, ift fein n a m e . bem i l a u t besfelben erm acbt fein © elbftbem u^tfetit; tmb m enu fcbou Idiigft © r a s fiber feinem <3 ugel mdcbft, fo lebt bas 2 lnbenfen fo rt nocb in feinem H a m en. 3 e tneitcr m ir in bas 'd ltertln tm l)inauf= fteigen, urn fo jal>lreid)er unb u m fo ftnnnoller m erben bie H a m e n . 3 bren © to l? , il>ren © lau b en unb il>ren A berglauben, ib rc ganje £ ebenganfd)auung legen urfprunglicbe ‘D olfer in if>re H a m e n ." ( 0 t t o 2(bci in fein em -Siicfjletn « bee öcutfcbe p e e f o n e m t a m t i t. ). iirrtlarlid) alfo bas P e r langen bes 17Tenfd)en nad) näherer Ä enntm fi über dhuftelnm g unb S eb en tu n g biefes feines eigenften S eftQ tlfu m s; er= fldrlid) bas 'fintereffe, bas bie bam it in naber P e rb in b u n g ftel>ełtbe f£vforfcbung bes U rfp ru n g s unb ber >5 eimatl> ber fa m ilie felbft bann erregt, m enu biefer P erfud? ein unanfechtbares dh-gebmf] nicht liefern follte. S e n n g ro ^ fi«b bie © d w ie rig fe ite n , bie ber V erleitung ber meiften beutfchen F am iliennam en entgegentreten: am g r ö ß t e n , tnenn bicfe austTTannes» natnen gebilbet m ürben, bie a u s ben U rtagen ber beutfd)eit S p rac h e ftam m enb burch zahlreiche U m m anblungen im € au fe ber Seit ganz '•'»ber z»w CheU utmerftditblich gem orben finb; m eniger g r o f , m enn fte au s fćigenfchafts= ober ben Sezeichnungen non TDürbe, S ta n b , © em erbc :c. h ei'gdcitet finb. Sbie Schm ierigt'eit bes S to ffes m ag es alfo entfdm lbigen, m enn nach» ftehenber P evfud) einer fprachlichen D eutung unfers H a m e n s n u r P e r f u c h I.

(20) 2 bleibt uttb ju einer U cbereinftim m ung in ben ?(nficbten fclbft non (Belehrten, bie a ls 2 l« to rita te n a u f etymologifcbem © ebiete anerkannt fttfb, nicbt ge= fn b rt l>at. — poetifcbe © age ttm raitrt ben U rfp ru n g bcr meiften alten ©e)'d)lecbter. Ihicb ben im fr er F am ilie: „il>r U t'berr foil S a b o geheimen, über ben Xl>ein gefcbrrom m cn fein unb eine p rin je fftn (non einem Ungebener) errettet b^ben, w ob er ber © efcblecbtsnam e cntfprungen." g ru b e r »nb and) o ft nod? jeijt m it Finblidbcr nnb pietatnoller ©lanbig= Feit aufgenom m en unb feftgebaltcn, verfallen biefc © ebilbe m cbr unb m ebr bem fcbarf-Fritifcben 2luge unb © inne bcr ^ e ^ tje it. U nb tnobl m it Jled it, beim bte meiften biefer fog. Familien» unb aud) TPappenfagen Fennjeicbnen ftcb als nage p b a n ta fte b ilb e r unb a ls p ro b u F te naber "Dergangenbeit. S?ie © age non unferm S a b o unb beffen tnacFever Cl>at n o tirt aber fdion © in ap iu s — erfdńenen 1709 — als eine norbanbene, unb tbatfdcblid? gebt bie 9ln= nabm e, unfre fa m ilie ftam m e no m J lb rb ie b rr, tno ftd) ber 77am e gcbilbet babe, unb fei bann in © dileften eingetnanbert, in ferne oeiten jurucF. J^in irgenbtnie beglaubigtes S r e ig iu f in biefer U cberlieferung erblicFcn n t mollen, fd)Iie^t ber S e g riff bes lU ortes „© age" n aturlicb a u s ; tnobl aber Fonnten m ir ib r eine ibeale XOafyvlydt juerFcnnen, mie folcbe bergl. © agen b^uftg bergen. ^Könnte jener fagettbafte S a b o niebt eine m it bem ^ lu ^ e X bein in ivgenbmeld>er S e jie b u n g ftebenbe Fubne unb beberjte C b a t ü b erh au p t vollbracht fyaben, bic in ber d rrin n eru n g fortgelebt, allm dblid) jene poetifcb ausgefebm udte © eftalt angenom m en unb fcblteflid-) and) ben 7 tn lab ju r S ilb u n g bes F am iliennam ens gegeben b ^ t? © teilt ftcb biefe 2ittnabm e lcbig= lieb als ein erft a u s ber j e t j i g e n © ebreibart u nfers n a m e n s bergcleitctes p bantaftegem dlbe b a r ? Äiegen i n n e r e © ru n b e n o r , bie bic © age obne m eiteres ju r F ab el ftem peln? S e fra g e n m ir b aru b er bie © prad)forfcbung. U nfer H a rn e b<*t im Jlaitfe ber Seit manche lU anblung erfahren. S o u feinem erften urFunblicben "Jluftreten an (1272) bis ju m '?lusgange bes I£- Cfbbts., alfo etm a 100 3 abre bm bureb, lautete er „X y(i)m (n )bab(e,a,cn)". ( H u r g anj nereinjelt erfebeint „ R e y n b a b e “). 2)iefe © ebreibart mecbfelre im 15., ló . unb auch noch im 17. CJabrb- m it „&ey(i)m(n)babe(n)", mobei in einigen Fallen bie 2lbelsprdpofttion „ n o n " angemenbet m irb. sDann ftnben m ir ben H a m e n bauernb unb nicht m ehr mecbfelmeife „Ä ein b ab en “ ge= febrieben, melcbe ©ebreibmeife nott Fleinen Unterfcbieben abgefebett bis in bie 2 0 er 3 abre bes jetjigen 3 a b rb u n b erts bie einjig ublicbe gemefen ift. © eit biefer J e tt Farn bie jetjt allgemein angenom m ene © ebreibart „Hl>em= baben" in © ebraueb. © e n a u biefelbe tU anblung fyat im Ä aufe ber 3 ab rb n n b erte auch ber H a rn e bes Flnffes X b e in erfahren, £>urcb S e rF n ü p fu n g ndmlicb bes Feltifcben R e n u s tnit betn germ anifeben h r i n a n unb h r i n a entftanb H r in , b an n R in , neubeutfeb K ein. S ie S c h re ib a rt „ K b ein " ift nerb d ltn ijn n d jn g neuern Ur= fp ru n g s unb b a tirt a u s ber Seit ber »óumaniften, bie „ R e n u s “ burd? Sin=.

(21) 3 fcbtebe» öes griecbifcb=fómifd)cn „ h “ in „ R h e n u s “ tuanbeite». 33 a c rn c t ft c v aufjct-r fiel) I>tcruber in feinev &cl)vift „'Itletnannifcfye YOant>e= rungen, I. 0 i- :s ic. nam en ber Feltifcb=fömtfd)en Seit" folgeitbcnna^en: „© lcid)tuie bie 3ttbcv bett © anges, ben ^eiligen S tr o m i^res Jłan b cs, eittfad) bie G a n g ä , btc © elm tbc, itam tten, fo I^iefj ben g e lte n ber getualtigfte il>ver S trö m e Furjmeg R e n u s , ber flte^enbe. 23er © erm atte Fnüpfte ben frem ben t a r n e n an fein bełm ifdtes h r i n a n , altttorb. h r i n a = tönen; batter H r in , bann R i n , bem neubeutfd; K ehl entjprid)t. 23ie S d ;re ib n n g K l;ein m it bem griecb= ifeben h tft © elet;rtenjopf. SSine gleidte W anbelung erfuhr 3. 33. ber gaUtfd»e R ö d ä n u s in „ R h ö n e “ . U ebrigens m irb ber K ttein in feinem ©uellbc.urF aud> jet5t noeb l;attftg „ R i n “ genannt ttnb gefebrieben. n « n ui ben drnbftiben unfers nam en® . 'Jl}ve fpradtikbe 23c«t«ng füt>rt juitacbft a u f ben altt;odtbeutfd)en UTannesnam en 33 a b u b e r t , ber ftd) t[;atfdd)Ud) in ö a b o , 33aab, 33ab, 33abel gctranbclt t;at. 23ic C rab itio n über bie ^erF unft ttnfer® Stam m e® vom K tte in , alfo au® beutfdtem © ebiete, unb über ben VTamett unfer® U rt;errn fd tein t, aud) tvenn ftc ftd; an Feinen gefdtidttlidten K e rn Fnupfen l a f t , boeb att ber etym ologifdten drrFldrung eine U nterftutjuttg ju ftnben unb ein K n red tt a u f ein gctvilTe® 311aj; v o n © laubtvurbigFeit beanfpruebett 51t Fönnen, vorau®= gefetjt, b a f a u f epaFtern tvi|Tenfd)aftlidten ,5orfd)uttgen fufjenbe d r tg e b m fT c nid tt bagegert fpredtett follten. 33 evor tvir u n s jeboeb biefen jutvenben, feien noeb eittige anbertvette D eutungen an g e fü h rt, bie tbeils an ben einzelnen S ilb e tt, tbeils an betn H a m e n fclbft v erfu d tt w orben ftnb. 23ie V erleitung bcs „baben" au® ber altbeutfdten p ra p o fttio tt „bavett“ = oben, über, jenfeit, l;at ju ber »ÜrFlaruttg gefü h rt: w ir ftnb „über bett K I;ein her, v o n jenfeit bes K h e in s" geFomtnen. j£ine ähnliche D eutung erfuhr ber H a rn e bei K blettung be® „baben" vott „boven" — 0 rt, p l a ę . »Irin fpejtell tttit ber alem anifeben H lu n b a rt v e rtra u te r V err an k ert ftcb ju r Sache, tvie folgt: „5)er H a rn e K heinbaben Flingt beutfeb; w ie er aber ju beuten fei, ift fdtw er ju fagen, tvenn m an bie V eim atlt be® Ham en® n idtt Fern«: ob nieberbeutfeb ober oberbeutfeb- S o llte e® ftcb n m einen nteberbeutfeben H a m e n hanbeln, fo bleibt bie 5rag e offen, ob „K betn (r h e n u s )" ober „ K a in (c liv u s)" gem eint fei. tlTeine® TDiffen® Fomm t „K aitt" in bett nteberbeutfeben ITTtmbarten w o h l n id tt vor. Vüdreu bie K heittbaben oberbeutfdter VerFuttft, bann w ürbe idt bie im B e r o m ü n s t e r U r b a r 5. 33. vorFom m ettben D e l e m b a b e n (glctcb d e L e h m b a b e n ) unb S t e g b a b e n ju m Uergletcb herattjtehen. 23a® ftnb eUtpttfcbe fo rm e n , w obei m an ergänzen m u f.

(22) „ S o l;« " oöer attd) nue basfelbe U rb a r beriet n a m e n tncl^r enthalt, tro »on einer S t a m m m u t t e r , bte m it ben 'Ä tnbcrn fort= l>auft, ein (‘tam iliettnam e angenom m en uurb. S o ift j. ^3. 3ol>annc6 ?tn m n n entftanben an s 3ol>annee, Sol>n ber ? ln n a ; fo nefenfol>n = F iliu s A g n e tis u. ).xv , tuelebe n a m e n fo rm e n fpedftfcb alem anifeb ftnb. 5Det H a m e S te g b ab en bebeutet „ B a b a " (glcicb B a rb a ra ) „am S teg e", „bae *5aus ber 33aba am S teg e." W a re Ä licittbaben ale» manifcb, fo bebeutete es „ber S o p n ober bas »naus ber 3 3 arb ara am Ä liein, Ä a in ." „ B a b e n “ H ingt jtu a r an „bouen" ( 0 r t , plan;) an, ift aber t»ol>I Paum baratts abjttleiten." — 25er moglicben V erleitung bes „baben" a u s „ B a b o , .B abubevt", alfo ber 33ilbung bes F am iliennam ens a u s einem U T a n n c s n a m e n tuirb in biefer U itterfucbung niebt gebaebt. UTan follte aber m einen, b a f ber Fall, ein ©cfcbleebtsnam e fei a u s einem F rau en n am en entftanben, gegenöber ben F dllett, tuo er ftcb a u s eittem U Tanncsuam en gebilbet b a t, bte 2tusnabm e fei, unb bie V erleitung bes „baben" » o n bem U Tannesnam en B a b o bie größere WabvfcbetnlicbPett fü r ftcb baben möchte. — 7luä) bem Perfttcb, bie J^ntftebung unfers H a m e n s in bie »orgcfcbtcbt= liebe Seit besjentgett © ebietes 3« »erlegen, roelcbes fpdter Scbleften genannt m ürbe, w ollen w ir einige W o rte leiben. V err u o n 3 ^ e l t f c b =6 t e t n fuebt ndmltcb in feiner etym ologtfcben S tu b tc „ 2 £ e l t t f c b e K ö n i g s b ö f e i n S c b l e f t e n " b a rju tb ttn , ba$ ftcb »lebt n u r febr »tele F lufy, 53erg= unb © vtsttam en, bie weber a u s ber fla»tfcben, noeb a u s ber beutfeben S p rach e ber?ttleiten feien, a u f bas Peltifcbe 'Jb to m ju ru d fü b re u laffett, fottberu ba^ auch F am iliennam en, bte ber ^efcb d fttg u n g ober bem B e ru fe entttom m en ftnb, febon entftanben fern muffen, als in Scbleften noch felttfcb gerebet unb »erftanben w ürbe. Ä s febeint bas — fo folgert ber gen. D erf. w eiter — faft ben b e w e is u t tn » o l» tren , ba^ nicht blos ?lbeltge, wie bie Cjcblitj, d je tte ra s, B elcjo, UTrojPo, Ä teblaw , p ro » tn , Ä ytnbabe, S to ffo , UloP ftcb eines gem etnfam en F am iliennam ens bew ußt w aren. V err » ot t I R e l t f c b »erfuebt jeboeb nicht, btefe H a m e n a u s bem Ä elttfcbeu ju beuten; auch ift nach bem U rtb eil S pracbP unbtger bte in ber fraglichen S tttb te gegebene Ä rP laru n g ber meiften fonftigen H a m e n nicht geglucft; n u r ein febr Pletner C beil ber © rtsn a m e n finbet in plauftbler W eife feine Ä rP ldruttg im *Äelttfcben. W en n alfo auch eine ehem als Peltifcbe ^ e » ö lP c ru n g Scbleftens nicht unw ahr* fcbetttltcb ift, fo entbehren boeb bte b a ra n gePnupften V ypothefen bes wtffen» fcbaftlicben W erth es. Ü brigens h a t V err » o n e1 1 fcb als IReltom ane bereits einen P o rg d n g e r in D r. F r a n 5 S t a r ? , ber in einer a u f tiefen S tu b ie n bertthenben, aber über bas Stel Ińttattsfcbie^enben S c h rift unjw etfeb h a ft beutfebe H a m e n feinem Peltifcben S pracbretcb ein»erletbt. —.

(23) ■4T. 5 IXMUg abtfeicbm b t'o n ben bieder gegebenen, allcrbings n u r ju m Cl^etl a u f tniffenfcbAftlłcber © vunblage berubenben ntoglicben V erleitungen bee n a m e n s ner n u r ft V err p ro feffo r D r. ^ k a r l ( t h r i f t ju V «belberg bie 2lblettung a u s bem Seutfcfeen ü b erh au p t unb nerlegt beffen Ätttftel>ung in ben flanifchen ©ftett. TOtr geben bie febr eingebenbe S eg ru n b u n g feines U r t e i l e im TD ortlaut: „2>ie C ra b itio n , ba^ ber VTame X beinbaben ettnae m it bem bluffe 2lbctn — alt R in — ju tb u n b^be, ift lebtglidb a u s bem abnlicben K lan g e bes erften C betls biefes jufam m engefetjten H a m e n s entftanben. 'Jlllgetnein tn a r fa aueb bas S tre b e n ber alten Fam ilien, fog. rebenbe W appen ein^uftibren, bie ficb n u r an ben ungefähren J ia u t bes H a m e n s h ^ b e n unb biefen bureb ein b a ra u f bejuglicbes W appen ?u erfldren fuebten. © o baebte m an eben aueb bei biefem unnerftanbenen H a m e n n aturgem äß sundebft att ben ,51«^ Ä b c w unb grunbete b a ra u f bie P e rm u tb u n g , bie fa m ilie ftam m e baber. H u n aber fyabm jtcb alte ?fbelsfam ilien buvcbmeg „(?)" nach 0 rten ober © u tertt g e n a n n t, unb ein folcber liegt aueb w o h l hier ju (Bruttbe, ber jundebft in ©cbleften gefuebt werben m uß. 2?a aber. Scbleften flanifcb w a r , fo gehört ber betreffenbe -H arne offenbar auch biefer S p rach e a n , bereu genauere 'Ä euntniß m ir aber abgebt. ©er P e rfu c b , ihn a u s bem Ä eltifcbcn ju erfldren, ift ganj unw ißenfcbaftlicb. ©enn b as, w a s bie ^Reltomanen fü r feltifcb er= fldren, ftnb lebiglicb m oberne W ö rter, a u s ben gdlifcben (febottifebeu) tmb wdlfcben S p rach en Ä n g lan b s utfasm nengefuebt, obne baß m an fruge, tüte benn biefe heutigen W örterbüchern entnom m enen fo rm e n v o r 2000 f a h r e n gelautet haben Fönnten. oubem ift bie ^>evölfer= ung Scblcftens ju r Seit bes © aettus entfebieben germanifcb gewefen, aber febon im britten 3 ab rb » n b ert bureb 2 lusw anbcrung unb ein= w anbernbe © laven g anj flav iftrt w orben. S o llte n auch germanifebe 0 rtsn atn en ü b rig gebliebett fein, fo ftnb fte eben boeb bureb bie © lauen gdttjlicb um gednbert w orben, ^ e i einer H a m e n sfo rm aber, bie m an erft au s bem J 3 . 3 a b rb u n b ert Fenttt, U nterfudntngen an= juftcllen, wie fte etw a 1000 Cfabre v o rh e r im ITTunbe eines anbern P o lf e s gelautet haben fönnte, ift g anj m üßig. i^benfo m uß icb aber aueb bett P erfucb jurudEweifen, ben beutfeben perfo n en n am en 23abo hterherju?tehen, ber ftcb fretltcb in battvifeber öform 23abtn, haben (eigentlich ju m S a b m ) ju m Familien» nam en erw eitert haben Fönnte; allein bie P o rfe tju n g von 2 lin (Ä-hetn) w äre boeb ohne gewöhnliche A nalogie. t£tn (D rtsnam e, m it ^ .in gebilbet, liegt aber auch nicht v o r; benn bann w ürbe b am it a ls jw etter ©hell ber Jufam m ettfetjung irgenb ein beFanutes © u b ftan ttv verbunben fein, 3. 23. h ^ fe n , wie.

(24) im alten H a m e n 2linl>üfen, fpater Ä t;cm l)aufen (altes 0 cl)lof5 bei tlTannl>eim) u. f. tu. £)ic Verleitung nom VPort J la in , 2leitt C?lbl;ang) ift attcb nicbt glaublitb, benn ban n tm trbe bie alte ,5orm nicbt ^Vimbaben lauten to n n e n , fonbern m üßte X attt>, 3leüt= ober aucb Xen= X ä n b a b e n lauten. dagegen m ürbe ftcb, m er beim 2Deutfcben bleiben m ollte, eine ■Jlnalogte bieten beim l?effifcben 0 r t Ä im bacb (im 0 bemt>alb), melcßer im achten 3al;rl>uttbert (bei P e r ę , r a o n u m . g e r m . h i s t . X X I , p a g . 347 ) X intbacb beißt, b. l>. eigentlicb ein 33acb, m o rin bas X ittb g e tra n ft tturb, ober aucb, roorin X inben fcbnummen (beibe W ö rter, bas X in b wie bie X inbe, finb übrigens a u f b a s angelfacbftfcbe brin= ban, ftoßen, jurü d rw fü b rcn j. H u n bürftc allcrbings üt b tcfc m ,‘falle X in b ab en ftcb nicbt eigentlicb itt X beinbaben um gcm anbelt b^ben, allein bcr falfcße ^öcjug a u f ben ^ lu ß n am en fa u n bies bocb bemerf= ftelligt b^ben. l n yorftebenbem l'alle X intbacb, jeijt X im bad), ift b as t aus» gefallen, wie in ben franfifcbeu S ia lc fte n in folcßen X u slau ten febr b a u ß g ; bas bleibenbe „n " m ußte ftcb bann n o t bem folgenben b in „m " um w anbeln. © erabe fo ift m obl bet X y m b ab (bas y ift n u r anbere Qcbretb» fo rm fü r i) bas „in" a u s einem „n" entftanben. X lletn n im m t m an aucb fo leb eit oberbeutfeben U rfpruttg bes H a m e n s an, fo bliebe bocb ber 3w eite <Ebeil ber (Eompofttton gauc u n e rfla rt unb obue X nalogte. ^eb en falls tnüßte eine © rtsb e je id jn u n g b arin liegett, bie cs aber nidit giebt. S e n n felbft bas bolianbtfcbmtcberbeutfcbe „booen" p a ß t mebt, ba es fein © u b fta n tiy ift. iEs gehört tü eh n eb r jtt bem engltfd)en a b o v e = a b o v e unb ju m b^ebbeutfebeu „oben". S a ß ber H a rn e aber einen ö efe b lsfa tj a u sb rü d e n foil, w ie etw a bas m oberne „© prittgittsfelb", b as ift bet einem » erb altn tß m aß tg fo alten H a m e n , beit febon b as 13. ^ a b rb u u b e rt aufw eift, burebnus u n fta ttb a ft. W enn aber ber beutfebe H a rn e 33abo ober and? ber abnltcbe löobo, B o p p o (aus lo o tb e rt entftanben), in uifam m engcfetjten 0 rts= n am en y e rw a n b t w irb , b a bilbet e r, w ie in abnlidten fü lle n ber C om pofttion im m er, b a s erfte © lieb ber oufam m enfenung unb ftebt bann im © e n itw , alfo 53abtn, fpater beben, p .23. S ebenbnufen = V ans bes 33abo. 3 n einigen anbereit ,5 aUeit ift b as febiteßenbe — i n — e n bes erften C beils ber (Compofttion abgefallett, fo 5. im © rtsn a m e n 33abftatt (bet © in sb rim in ber ©egettb n o n Vctbelberg) bas febon anno 976 33abeftat b eißt, melleicbt ungenaue © ebretbung fü r öab u t» ftat = © ta tte eines ^»abo..

(25) 7 n a d ? fctefev 'Analogie m u^tc aber in X m tb ab ber erfte CI;etl ber Sufam m enfeijung ber p erfo n en n am e fein, ber 5weite Clgeil ber eigentliche (O rtsnam e. H tm giebt es im 'Tlltbeutfchcn allerbings ben perfonennam enftam m 3Um ; allein 73ab, S a b e it als Ortsnamen* bilbenbes © ubftantio fehlt. TDave ein fold)cs t>orl)anben, bann w ürbe ich ben erften Cl)etl ber (Eompofition — Ä im — übrigens nicht als perfo n en n am en erflare n , ba b as © cnitw jetchen fehlt, fonbern als fog. eigentliche C om pofition e rflare n , w o beibe Cheile ovtsnam enbilbenbe E lem ente w aren. 3 cb w ürbe bann TTitn ju m angelfachftfch=englifchen r im = X an b ftcllen, wie ber O r t Ä ehm e an ber TDefer im achten D ah rh n n b ert Ä t m t t r a s ich = U fer crflare. H och ein anberes althocbbeutfcbes TDort, näm lich r i m = Äeihc, o ah l fönnte ja and) »orliegen; allein, w ie bereits gefagt, ber jw eite ber Sufam m ettfetjung w iberftreitet jeber Analogie älterer beutfeher O rtsn a m e n . © 0 b l e i b t n u r b a s © l a n t f d > e ü b r i g . Ä s w are unwiffen* fchaftlid), nationalen © effthlen ju Äieb eine beutfehe Ä tym ologie h erbeijujiehen, ju m a l ja ber Tlnftebler, ber ftcb a u f einem flarifch benannten © ru n b ftu d e nieberltefj, ein beutfeher Ä in w an b erer fein fo n n te, ber ftd), w ie ber 'Tlbel es überall" (?) „ th a t, nad) feinem © in e benannte. 2)a es nun aber in u rfp ru n g ltd ) flatufcheu Ä anberit eine W enge betn X tm b ab ähnlicher" (?) „ O rte giebt, fo Ä am b o w , jw ei D örfer unb R itte rg ü te r bei p o ts b a tn ; R em biechow o unb R em b o w o bei R rö b c n (p o fen ); R em b isfo bei k a n t i g , fo lag hiev offenbar ein ähnlicher O r t n o r , ben bie £>eutfd)en, ba ftc b as auslautcnbe ow o ober ow überall ihrer S p rach e nach ucranberten, (3. T3. in TSreslau, TDavfd)au, iDirfchau) fo auch hier uerw anbelten. 3 a , es ift fogar beutfefacs phonetifefaes © e fetj, bajj bas auslautcnbe w 31t b w irb ; fo im TDorte „gelb" (S ta m m gelw), in „ fa lb “ (S ta m m falw ) u. f. w. R u^erbem hangten bie 2?eutfd)en bann an ben flam fcben H a m e n R em b o w o (ober ähnlich) w ie gewöhnlich ihre ^lepton. © 0 w ürbe bies ju R im b ab e" (?), „bies 3» R im baben, R heinbaben. 2?er flauifche H a tn e felbft fa n n tum wieber eigentlicher O rts* nam e ober uneigentlicher feit), b. h* e.us einem p erfo n en n am en ent* ftan b e n , in weld)em 5 alle etw a an eine R bleitung a u s betn altflaoifcheu ratne = S c h u lte r 31t benfen w äre. 3nbeffen fa n n ich mich h e r ü b e r nid)t ftcher ausfpred)en; ein flanifd)er © prad)forfcher m üßte befragt w erben". —.

(26) 8 S ic 2 (nftcfyt bee *Servn p r o f . <Ll>v i ft, t>a^ t r i r im flapifc^eit 0 prad)= bereit^), tre n n aucb niebt Me >5 eimatt> unfeve S t a m m e s , beffen 8tin= trattbeetm g a n s S cutfcblanb er im m erhin als móglicb gelten la ^ t, fo bocb bie i£ntftel;ung unfers V 7 a m e n s jn fuel)en l>aben, fcl)eint eine getriffe däeftdttgung ju erhalten burd) ben neuevbings mel>r unb m ebt ju r (Beltung fom m enben (B runbfajj, b a§ eine fa m ilie bo rt ju ^ a u fe unb bie il£ntftel>urtg tln'cs ta a m e n s 'oafyin ju rerlegen fet, tro fte u r t' u n b I i cl) am frul)eftett a ttftritt. vjiernad) trü rb e n t r t r S d tlcftcn als '5eimatl> unfers VTamcns ?u betracbten ^ ab en ; bentt bie dltefte bis jetjt beFannte UrFunbe, in ber ein C rdger unfers n a m e n s , P a u lu s R y m b a b m ile s , an g efü h rt trirb , ift b atirt: „ B re s la u , 31- tTTai IZIZ". — ?lud) altere © cnealogen tretfen u n s S d)leftcn a ls »oeimatl) ju. S in a p iu s fa g t: „ S ie eblen K itte r biefes uralten ror= nehm en @ efd)led)ts trerben n o n 23uceimo", (erfdtienen IÓ55/72) „S p en e ro ", (erfcl)ienen IÓ90) „unb im bSappenbucb p. I, pag. 6$ u n ter bie fdjleftfcbe K itterfcbaft gefegt u. f. tr ." — (3. 71. S t e n j e l , P e rfaffc r ber „(Befcbidtte Scl)lefteus bis 13)5" jdljit u n s ju ben e i n g e b o r n e n ^«tnilten Scbleftens unb trill b am it troI>l ebenfalls nufer flarifcl)es ^erFom m en bejeid)tten. Siefe A ngaben b u rften m bef tro 1)1 Faum ben ö e tr e ts fü r eine flartfcbe ^ erF u n ft in ro ln ire n : tbeils ftnb bie bJejeidm ungen „fcbleftfcl)" uttb „fla rifcb " bu rd )au s niebt nacb biefer, trie nacb anbern K icbtungen bin fiel) becEenbe b e g riffe , tbeils Faun eine — freilich n u r trabm onelle — ü£intranbrm tg b o rtb in in fo fru b er Seit ftattgefunben b^ben, bag bie E m i l i e in fpdterer, gcfcbicbtlicb beglaubigter p erio b e als eingeboren gegolten fyat. S ü v biefc K nnabm e btirfte aucb ber Urnftaitb fpreeben, bag m ebrere anbre Fam ilien, bie n o n S t cn j e l als in S d)lefien eingeboren be^eiebnet trerben, tbatfdcblicb beutfeber ‘5 er Fünf t ftnb: fo bie S d to f f (@d)aff, Scbaffgotfcb, ^ranFen); bie ^ a u g tr ii 5 (Sacbfen), bie S fcbatnm er (S ubbeutfdtlanb, S c b tre g ), bie Seblitj (<5ranFen), bie ScbFopp u. a. © elbft bie S resFy febeinen tr o ę ber polmfcb= Fiingenben sirnbftlbe notn K-bein ober a u s T raufen geFommen ju fein, treil groge 2lebnlid)Feit ber VDappen a u f © tam m esgem einfdtaft m it anbern b o rt beimifeben 5 amUieit bintreift. — V7un einige 2?emerFungen ju ber 'Jlttftcbt p r o f . <Ll)vi ft ’s. © egen m ebrere p u n F te berfelben laffen ftd) triftige Ä intrenbuttgen erbebett. S ie däebauptung, ber alte 2 lbel l)<xbt ftcb ftets unb burebtreg nacb einem (Drte ober © u te g en a n n t, tuiberfpricbt in biefer eiligem einbeit entfd)iebcn ben 0 )atfad)en. FTTag aucb ^iefe 2 tnfid)t fü r einen grogen C geil alter ©e= fcblecbter jtttreffen, — bie C gatfacbe bleibt bod) befteben, bag jablreidte alte F am ilien ibren H a m e n a u s Äigenfcbafts^ ober ben B ejctcbnm tgen no n fDurbe unb 7Unt, au s P o rn a m e n u. bergl. brrletteu. U m n u r eittige b leb er geborenbe H a m e n bes fd) l e f i fcb e tt U rabcls a n ju fü b re n , fo fei ertrd b n t, trie >5err 2 lrd )in ra tb D r. p f o t e n b a u e r =«öresiau in feiner U T onograpbtc: „ S ie 50 K itte r n o n 129^-" uberjeugenb naebtreift, bag bereit m ebrere ib ru t H a m e n entfebteben niebt non einem 5 3 efit3e berleiten. S o „ S a m b o r (ins),.

(27) 9 5«m boviu0, S cb am b o v ", ber als 9lbnl>evv ber it od) blüt>enben fa m ilie Cfcltaininer betrachtet trtrb : ber H a rn e ift ein altfd)leftfd)cr ‘D ornam e, ber in einigen fa lle n and) m it betn Sunam en b e © i l t p e r c , © cbyltberg :c. n o rfo m m t. fe rn e r , ,'Ä e l f o t m t ; " , ein altflanifcbes p atro n y m ico n . © leidtcs gilt non abac(f)(g)(b), fpatcr K abed, n o n bem 2 D örfer im H e u m a rfte r © ebiet, Ä ab ap b o rf unb X adfcbui? (alt Ä abacotni^) ben H a m e n tragen. — © obann a d e " (^acbo, ^ a c o , >3od, ^ o d e , ^ a d e ); bcr einfache H a rn e bes A h n h errn (^acho) l>at ftch ju m F am iliennam en geftaltet. — 2 lnbre in ber tlT onographie genannte, non © rtsn a m e n entnom m ene 23 e i n a m e n mögen hier unberudfichtigt bleiben. —. m a n tnirb bern im U ebrigen fo ftreng tniffenfchaftlich gehaltenen, a u f tiefer © elehrfam fett beruhenben intereffanten © ntachten ( T h r i f t ’ s nicht E in tra g th u n , w enn m an fa g t, baj) burch jene B e h a u p tu n g unb bas ftch b aran Enüpfettbe B eftreben, nach entfprechenben (D rtsnam en im beutfehen VDcften ober flanifchen ©ftert ju fueben, bie £ b fu n g ber u n s befchaftigenben F rage ein getniffcs m a f n o n Ä infeitigbeit erhalt unb bie © chtnierigfeit ber X öfuttg rnefentlich erhöht. ■Jluch bie non ( T h r i f t nerfuefate unb burch einige B eifptele erhärtete A bleitung unfers H a m e n s n o n einem flanifch benannten 0 r t e begegnet berechtigtem \t>iberfprucfa. S a h ein beutfeber 2 lnftebler non feinem flanifchen © u te ben H a rn e n angenom m en b « t, ift ja fehr häufig norgefom m en, unb baher finben w ir fo nielfache flanifche iSlerrtente in ben F am iliennam en bes öftlichen Seutfchlattbs. © o w ürben 5. B . non flanifchen (D rtsnam en a u f „ow ", „itj" unb „in" — biefc Ä nbungen ftnb meift ^Sennseichen flanifcher © vunbungen — abgeleitet bie „F lato w ", bie „ B o b litj" , bie „© chw erin" u. f. w. 2lber w enn auch bie (D rtsnam en, bie hier tu © ru n b e liegen, flanifch finb, fo ift boeb b i e % r t , wie fic m it B rg a tt;u n g eines P e rh a ltn ih w o rte s ober auch burch einfache U ebertragung ju F am iliennam en gemacht werben, nicht f l a n i f c h , fonbern b c u t f d ) . S ie treten alfo ju ben beutfehen Familien» nam en. 2Us w irtlich flanifche B ejeichnungen ftnb bagegen — wie flanifche © prachforfcher behaupten — n u r fold»e anjufehen, bie betn (D rtsnam en bie iünbung „sfi(y)" angehangt h«ben, w enn alfo j. B . au s Äernbow (o) ftch ein „Ä ernbow sfi", wie au s © ra b o w ettt © ra b o w sft (ber m a n n a u s © r.) gcbtlbet hut. tBbcnfo w tberfpricht £ h r i f t ’ s Einnahm e, bas „w " bes beftrjanjeigen» ben rBigenfchaftswortes „ow " (owy, ow a, owo) habe ftd) in „b" nerw anbelt, ben B rgebntjfen flanifcher B tym ologte. VDohl fornrnt es nor, bah in langer gerrnantftrten B anbfcbaftett bcr B n b n o ta l (y, a, 0 ) abgefallen unb bas „w " ber B nbuttg „ow " ftum m ift ober auch häufig fortgelaffcn w irb ; wie auch nicht feiten „ow " bet (D rtsnam en unb ben banon abgeleiteten F am iliennam en in „ a u " ubergegangen ift, — aber niem als h a t ftch bas „w " ber flanifchen B ttbung ow in „b" nerw anbelt. 'duel) ift jene U m w attblung erft nerhaltm h».

(28) 10 m afjig fpat » o r |tcl) gegangen: fd)i-ieb m an bod) nod) ju 3 ia tfe r ©igtem un& ’e Seiten 3 . 33. 33i’e6latt>. — S o b u rfte bie 3tnfld^t C l ) r i f t ’ s , &ie j£ntftel>ung u n fers H a m e n s fei im flaosfdien ö>ften erfo lg t, unb ber H a rn e fei n o n einem fianifdiett O rte I)er3«leiten, n?ol)l fa u m eine U nterftntjnng ftnben; nielm el)r möchte a u s ben bisherigen U nterfud)ungen b ern o rg eb en : „ W e b e r © t a m m n o d ) H a r n e n o n u n s f i n b f l a n i f d j l " W ir fottnen bem noch hin ju fe^en : „3tuch unfer W a p p e n nid)t — es jeigt einen entfdueben beutfchen Charvrfter." —. W enben m ir u n s tnieber bem iDeutfcben 311 unb nerfud)en m ir bie (frage ;u beantm orten, ob ber H a rn e nicht a ls ein A t t r i b u t tu erflaren fei, bas burd) P e re rb u n g ju m feften F am iliennam en tnarb. „ Ä in helbenhaftes, Friegerifcbes (Seprdge7' ( ^ e i n ę e , bie beutfchen Fam iliennam en) „ift n o r allem ben p erfo n etm am en unfers germ anifd)en ^ llte rth n tn s eigen. U nb w enn u n s Peine © efchidne unb Peine © age *Äunbe g äbe, fo w ürben biefe zahlreichen m ännlichen unb auch weiblichen H a m e n nernehm lid) genug fprechen, bie ba wieberPlingen nort Wa<fen unb Cfrieg, p o n 3 fa m p f unb ©ieg. lie fe rn Ä a m p f unb ©ieg aber fehlte auch nicht ber Pluge Ä a t l ) unb bas ruhm polle W a lte n .'' H t m erinnert ber erfte C hcil ber C om position, „ X y (i) m " lebhaft an b as gothifche W o rt „ ra g in " = X a t h , bas nach perfduebnen W anblungen 31? „regln, regen, rem unb rim " (e unb i n u r bialePtifd) perfchieben) w ürbe. © 0 w anbelte fich 3. -’ö . X a g in b ra n b in Ä em branb. SOaS u n s in bem 3w eiten C heil ber C om pofttion ber alte H a rn e ^ a b o entgegentritt, ift w o h l 3weifeIlos. ^ e r r p ro fe ffo r C h t i ft w iberfpricht biefcr E innahm e auch n u r bei V erleitung bes X in (m) po m Fluffe Ä h e in ober pon einem O rte , unb P o rfe tju n g ber © ilbe p o r „baben". ^ a b o entftanb a u s bem althochbeutfchen p attt (altnorbifd) „ b ó b " , angelfdchftfch „beabo") = *Äampf. % m p a tu bilbete fleh burch ein= unb 3w eiftdm m ige 'Ä tuuung „bab=babo, babb=babo." 2 U (y) n b ab " w ürbe alfo bebeuten, „ber im K a m p fe X athenbe", ober auch, „ber u n ter bem ©dünge ber rathenben (B ottin *Ädmpfenbe". — SOen gleichen © tan b p u n P t, ber bas porftehenbe U rth e il bezeichnet, ben H a m e n a u s einem A t t r i b u t zu beuten, p e rtritt auch Vet't © eheim rath, D r. p h il. e t j u r . 3 ^arl W e i n h o l b , p ro fe ffo r an ber U n tp erfttd t in B e rlin , frü h er in 33reslau. (Cfn ben obw altenben F rag en gegenw ärtig a ls einzig por= hanbene A u to ritä t anerP annt: © e rm an ift erften l a n g e s , bebeutenber ©e» fchichtsPenner unb =Forfd)er ber flaPifchen S p rac h en unb ih rer L ite ra tu r burchaus mächtig, i t v peróffentlid)te au $ e r anbern ? lrb e ite n : „ b e itr a g e 31t einem fchlefifchen VDörterbuche", „3Hemanifche © ram m atiP ", „35ayerifche.

(29) II (Bvcim m atiF, „tTTittcU;ocl)beütfcbe (B vam m atif", ,V e rb re itu n g uttb \jevBunft ber iDeiitfct)en in ©c^leften''.) ©ein © u tad )ten lautet : „Vlad? bent alteften P o rfo m tn e n be« Fam iliennam en« Ä y m (n) = babe in ben fd?leftfd»en U rfunben be« 13. unb I ł . 3al>rl>unberts ale 5 unam e ju ben C aufitam en p a u l u s , p a q P o , VOoyced), 3 oI>annes u. f. re. ebne ba^iiufcben gefegte« d e ober a febeint m ir au«= gefcblofien, bafj in Ä ym babe etc. ein © r t s n a m e ju fucben fei. 3 d) baltc es fu r ein A t t r i b u t , bas burd? P e re rb u n g ju m feften Fam iliennam en rearb. 2Daber neige icb mieb ber ^Inftcbt ju , ba^ in bem jteeiten Cl>eil ber Sufam m enfegung ber alte ITTannesname S a b o entbaltcn ift, beffen S e b e u tu n g „ P a t e r " tu fein febeint. 3 n bem erften 'Cbeil febe icb ba« altgerm am fcbe, in einer K ntabl non perfonen= nam en nacbmeislicbe rim — i, fo in Ä im b alb , JVimbert, Ä im ig er, X im ig ö t, Ä im geim , t i m b e r , X im iftein, X im o lt (latiniftrt R e m o a ld tis ) ; fo aueb in ben reeiblicben H a m e n X im b u rg , X im brüb, X im ig u n b a, X em linbt« (X im unb X em n u r bialet’tifcb nerfebiebett). X im — bÄ{tcf nÄCb bem gotbifd)e!t © ubftantin rim i«, X ube, tu urtbeilen, bie S e b e u tu n g bes X ubigen, Fticblicben. 7tn ben Flw ^ttam en X b « n , altbeutfcb X in (i a u s frembem e entftanben) ift febon besbalb niebt tu benfen, te e i l F l u r n a m e n i n b e n a l t e n p e r f o n e n n a m e n m e i n e « VDi f f ens ni e t u r P e r » menbung fommen." — *J£« m ag biertu bem erft merben, bafi biefen X u sfu b ru n g en n o n b*er in Frage fom m enben FacbBunbigcn u . a . V>err © eb eim ratb P r o f . D r. © r u n = b a g e n , iDireftor bes © taa tsard )in « tu S r e s la u unb V?err X rcbinratb D r. p f o t e n b a u e r (ebenbafelbft) tugeftim m t b^ben. t i e f e r u nter Fällen» laffen ber bisher non ib»n vertretenen, n o n u n s bereit« erm ähnten *Sypo= tbefe ber V erleitung be« X im au« X a g in = X a t b : „benn bie Form en X agim X eginbabe feien felbft in ben f d y k f i f c b m U rfunben au« altefter Seit nicht nacbm eisbar." — TDte a b e r, m eun folcbe F o rm , bofum entarifcb beglaubigt — freilid? nicht mabrfd>einlicb — noefo aufgefunben merben follte? 5u einem abfd)lie0enben U rtb e il ftnb m ir alfo nicht gelangt, © o be= beutenb nun aber aud) bie ©cbmierigBeiten in ber Verleitung beutfeber F am iliennam en fein mogett — , fo viel burfte au« ben bisherigen Tim fubrungen boeb m obl bernorgeben, baf) e« bei unferm H a m e n menigftens m ö g l i c h ift, ib» burd) S eg riffe unb iw av burd) b e u t f e b e S e g r i f f e t» beuten. 23te b a ra u f ftd) ftutjenbe S e b a u p tu n g , bie ftcb ja auch in F o rm ber C rab itto n bauerub erhalten bftt/ unfre Fam ilie fei b e u t f e b e r VerBunft, erhalt babureb einen hoben © ra b non © laubm urbigfeit. W a re bie F o rm „rag in " nacbm eisbar, fo m ürbe unfre U rbeim atb ftd) nod) naher begrenten laffen:.

(30) 12 fcte S tlö u tig &es n a m e n s w are bann im fu M id ) e n 2Deutfd)lant> erfolgt, uni> m ürbe hierm it aud) bie C ra b itio n *5 anb in »oanb gelten, bie b as © ebiet bes obern 2U;>etns als unfre U rl;eim ftatte bejeidm et. 2 lber meber © d?rift nod; © tein fpredjen banoit.. W ir »erlaffen bie fagenl>afte P o r j e i t , um im 2 ln fd d u f a n bie bereits erm ahnten fo rm e n unfers n a m e n s nod) biejenigen 2 Cnbcrungen in feiner 6 pred)= unb ©ebretbmeife ju betrachten, w d d )e ber J ła u f ber Seiten entftel>en lief. 2Dab ei haben bie n a t n e n m it ber © n tm id lu n g ber ©praepe im W efentlichen © cbrttt g eh a lte n : a u s H y (i) u (m) entmicfelte ftch Ä ctu, m obei ber sDiphthong ei als erfte S te ig eru n g ber Ch&eihe fteht, mie auch in »ielen anbern W ö rte rn (s e in , alth- = s c h in = ©chcin). itin e ähnliche U m m anblung meifen nach R e i n h a r t a u s R e g i n h a r t (alth-), X etnhaufen a u s X eginhufen (bei © öttm gen) :c. 2Da ein Wechfel »erm anbter Ä o n fo n a n te n , mie ber Ä iquiba u n ter ftch fta ttfa n b , fo ift bie W a n b lu n g bes Ä im in Ä ein ert’larlich. (^eim rich H einrich; fam ft = fa n ft; jin n t [mhb] = Sun ft :c.) 5)ie © chreibarten „ Ä y m jb a b h , Ä eybabe, Ä einbogen" u. f. m. ftreifen m ir n u r füchtig. J n U rfuuben thatfdd)lich, m enu auch n u r gang »ereinjelt, en th alten , fennjeichnen fte ftch fchon a u f erlich lebiglid) als P eru n fta ltu n g e n in ,‘folge W illtu r ober S chreibfehler, auch 2lnm enbung ber lateinifdjen unb polnifchcn neben ber beutfehen © praefe. © o b an n fagt © i n a p i u s : „ 2Dte Ä itte r biefes tc. © efchled)t 6 merben „ Ä i m b a b e r " g en a n n t, insgem ein aber, w iew ohl unrecht „ Ä e g e n b o g c n " ausgefprochen/' 2Daf btefe © pred)w eife »orgefom m en fein m ag, felbft noch in fpdterer S eit, ift im m erhin m öglich; erzählte hoch im fer weilaitt) s e n i o r f a m i l i a e , D r. Ä a r l n o n Ä e i n b a b e n (1799— 1885), b a f er in feinen Cfttgenbjahren thatfdd)lich n o n feinen Tlltersgenoffen im m er fo genannt w orben fei. iDunfle VTamen burch bem P o lfs n e rftd n b n tf jugdnglicherc ju berbeutlichen, m ag ber ® ru n b b a ju gewefen fein. 3 h« etw a in ber Einnahm e tu fuchen, es h^tte ftch im € a u fe ber Seit bas 23ew uftfcin einer möglichen V erleitung bes H a m e n s n o n ra g tn , reg in , ausgebtlbet, bas ftch ln r e g e n (hat natürlich m it p lu v iu s nichts ju febaffen) w aitbcltc, ift ausgefcblofen, unb bas um fo m ehf, ba ban n bie gleiche S c h r e i b a r t ftch ln jahlteichern SDohtmenten, a ls w irflid ) ber ^ a ll ift, erhalten fa b elt w ürbe, © ie betrifft aber n u r einen einzigen P e rtre te t unfers H a m e n s : in einer ben Cfafeen I59Ó unb 1597 angehörenben „S u h n e h a n b lu n g jw ifchen p e te r Ä e g e n b o g e n unb dln-iftoph S c h w e i n t d i e n " finbet ftch ber H a rn e b erart gefcheieben. 3 m ü b rig e n „fe fw a n ft p e te r s C harafterbtlb in ber © efd)td)te" jwifchen Ä ethnbogen, Ä im babe, Ä tnbogen, Ä einboben. 3 n einer nach feinem (tobe ausgeftellten U rfu n b c (JÓ07) ift ber H a rn e bei P e te r unb feinen © öhnen W o lf SDietricf unb © eorge W ilhelm „Ä egenboben" gefchrieben. —.

(31) 13 £ńe © d jra b a rt „Ä ^etnbaben" tft ju m crften tTtalc in bcm bem © eorge Vt>il^elm f , X cinbaben im 3 ^ ' e 1736 t>on Ä a ife r C arl V I. t>erUef>me» 3 letd) 0 fretI;erren=Słplom angewenbet. CJnbeffen laffen nocb ert;alm e 35vłefe, U nterfc^rłften :c. bcs © enannten felbft, fotrte fonfttge tl>etls feine <5 ra u unb l^in b er betreffenben ŚDofumente erfennen, bafi 3 ener trie £>iefe and» n a c b bem bejetc^netcn 3 al>re bie reran b crte © cbreibtreife meift nid)t angetrenbct, fottbern bie bis balnn gebraucbte treiter geführt faben. ?tucb ber © rabftein © eorge Vt>iU;eims (t 1739) 5cigt nocb bie frühere © cbreibart. ‘D ereinjelt finbet ftcb ber V7atne feines © ebnes ^rieb rid ; Gilbert, C ieutenaitt im p r e u f . 3 n f a n t.R e g im e n t V ir. do, in bett Tdangliften bes ^ a b r e s I7 d l m it „b " gefebrieben. dagegen jeigt er in ben © terberegiftern (5r. 9Ub. t 1772) trieber bie alte ©cbreibtreife. — 3 it ben Jltftett bes R egim ents T D artenberg^ufaren r o n I753/5d ftnbet ftcb ber H a rn e bes C arl <tvnft r . 'K. m ebrfad) m it „ly“ rerjeicbnet; jebocb trecbfelt biefe © cbreibart innerbalb berfelben 5 cit m it ber frü h er gebrauch» Heben b^ufig a b , tetgt aueb P e ru n fta ltu n g e n bes n a m e n s , trie X benbabcn, X beenbabcn, fobab t r i r fü r jene n u r jeit» unb trecbfelstreifc auftretenbe Śtnberung m ebr IfiU t’ü r , als betrübte © rünbe annebm en fönnett. 2Der ba= m aligen ?eit t r a r ja bie © enauigfeit in ber tDtebergabe ber H a m e n fremb, a u f bie bie O rtjtjett m it 3lecbt VDertb legt. 23efrembenb bleibt es aber im m erbin, bab gerabe in m ilitarifeben X a itg ltften , betten m a n , tren n aueb niebt itt allen tJSinjelbeitett, fo bod) im Allgem einen bett C b ara fter r o n SDofumenten trirb juerfettttett m üffen, bgl. VDillfürlicbfeiten p la t? greifen fottttten. — B is itt bas jetjige ^ a b rb u n b e rt büteitt ftnb treitre 5 alle trecbfelnber © cbreibart uns nicbt befattttt getrorben. >J£rft itt einer m ilitarifeben Cifte bes CM tres I 8J5 erfebeint trieber bas „ly“, unb ? tra r bei ^einrid» v . X . (t 18d3 als © enevabC ieuten an t a. 2D.); aber n u n nicbt m ebr trecbfelnbantlb fü rlic b , fottbern r o n einer fur?ett U nterbrecbung abgefeben, b a u e r n b . tDenigftens ift nom 3 a b re 1819 ab a u f © ru n b ro rb a n b tte r bgl. Siftett unb fonftiger H acbtreife, fotrie audy eigettbattbiger U n terfd m ftett ^einriebs ein TDecbfel in ber © cbreibart bes H a m e n s bei ibm nicbt m ebr ?u fonftatiren. “D on attbern ,‘yamtUettmitgliebern jener 5eit liegen u n s gleid) glaubtrürbige B etreife fü r bie jetreilige © cbreibart bes H a m e n s nicbt n o r; ittbejfen lyat bie u n s überfom m ene H a cb ricb t, bajj ^einrtcb bie jetjt allgemein attge» nom m ene © cbreibart juerft bauernb a b o p tirt unb ibre A ttttabm e aueb feitetts bes größten C betls ber fa m ilie b e trirft lyabe, r ie l VDabrfdteinlicbes fü r ftcb- © o ftnb alfo r o n betn erftett A u ftreten bes „ly“ bis ?u bem let?t= ertrab n ten S eitpunft m ebr als 80 3 abre rergattgen. ©olltett t r i r n u n a u s ber fo fp at unb nicbt etnbettltcb erfolgten A m nabm e bes „ly“ fcbliefett, b a f biefe © cbreibart eine ganj trillfürlicbe unb uttbegrünbete, bie anbere aber, tre il burd; ‘J alyvlyunbevu giltig getrefen, bie riebtige fei unb fü r alle SolQt b atte beibebalten trerbett m üffen?.

(32) Ii. W tv tviffcM ntcbtö »on ben © runben, bte ^ ein fid) ju r ?inna[)?ne bet* {ewigen ©d)reibt»eife beftimmt l)abett mögen; fcnnen nid)t ben © tanbpim ft, ben er etwa in etymologifd)er Se;iel)uitg eingenommen bat. XIuv XYlmlymaßungen ftnb erlaubt. Hub ba liegt bie Tlnmlyme too I)I nicbt fern, ba^ *5einrid) ju einer Seit, in ber bie ©pracbforfcbung ben t'ritifcben © inn fpdtrer 3 « b re nod) nid>t jeigte, bie nie erlofcben gemefene, trentt and» meber au f © d)rift nod) ©tein fid) fht^enbe C rabition über einen Sufammetn bang unfers ©tammee m it bem 'K.b6«^ fid) 3« eigen gemacht unb fie erneut 3itm 23cM?tTf)tfein ber Fam ilie fy&be bringen wollen. Hub wer mag fagen, baf> Heinrich in biefer 2lnnabm e nicbt nod) beftdrFt worben fei burd) bie in bem ?aiferltd)en ,5reiberren=2)iplom angewanbte gleid)e ©cbreib» tueife, ber er nid)t IDillFur »orwerfen ju burfen, fonbern ?3ewei6rraft unb © iltigfeit juerPennen ju muffen glaubte? i£beufow euig ftnb u n s bie © ru n b e ber © e g n e t - bes „ h “ befanttt. ^Injunebnten, baff fie bas 3 5 a v u $ tfd n einer móglicben ober wabrfcbeinlicben V erleitung bee „ J le in " a u s ober „Ä a(e)gin" gehabt batten, erfcbeint ausgefcbloffen, benn biefe Vypotbefe ift ja erft bae Ä rgebnif; neurer 5 orfd)= ungen SacbPunbiger. lleberbiee leugnen bie P e rtre te r biefer ©cbreibweife bie (Erabition einer 5lbftam m ung a u s bem © ebiete bee ? lb l>nl!5 nicbt; beim w ir b«be» » o n ihnen bie B e h a u p tu n g auefprecben h^ren, ba^ unfer H a rn e ftd) ebenbort gebilbet h<tbe unb au e bem „ Jle in " erft nach s^inw aubrun g unfere © tam m ee in ©cbleften burcb polnifcbe (Eorruption bae ,,^ y m " ent= ftanben fei: eine Tlnjtcbt, ber w ir nach unfern frü h e m 'Jiuelaffungen nicht beipflid)ten Fónnen. © o bleibt w o h l »tu* bie Einnahm e übrig, bie P erfed )ter biefer S c h re ib a rt ly&btn bem © ebanfen T tu e b ru d geben w ollen, ba$ w ir nicht berechtigt feien, bae im Jlau fe breier Cfahrhunberte gebräuchlich ©e= wefene unb » o n unfern P o rfa h re n u n s U eberlieferte ohne bie triftigften unb bew eisFrdftigften © ru n b e aufjngeben. i£in fd) 6 ner confevwatwer ©vunbfatj unb © tanbpim F t, ber aber ohne iSinfchrdnEung w ol)l Faum allgemeine Suftim m uttg ftnben burfte. U nfere j£rad)tene laffen fich in biefer fyrage n u r jw ei © tanbpunFte »ertreten. tEntw eber rd u m t m au ber C v a b i t i o n eine B erechtigung ein unb m acht ftch alle b arau e 31t jiehenben Folgerungen in B e ju g a u f bie @ d)reibweife bee H a m e n s — alfo auch bae „ h “ — ju eigen, © ber aber m an v e rw irft jegliche C rab itio n unb »erlegt bie B ilb u n g bee H a m e n s in beffen b e g l a u b i g t e Veimatl). $?ann burfte m an aber nicht bei „Klein" ftehen bleiben, fonbern m ufjte 31t „Klym :c." 3urucFFehren, bae ja ebenfo w ie „Klein" ^ a h rh u n b e rte huiburd) bie beglaubigte Schreib» form gewefen ift. UKir meinen, baß weber bem F onfer»a»»en ©ebanFen, noch her »o n u n s Killen fichevUch gleichmäßig gepflegten fchulbigen p ie td t fü r unfre Por= fahren etw as »ergeben w orben, w enn jesjt eine »BinheitlichFeit in ber @d>reib= weife bes H a m e n s hergeftellt ift. U nb b afu r wollen w ir benen S)anF wiffett, bie ihren © ta n b p u n ft, ben U eber 3eugung unb ererbte © ew o h n h eit ihnen.

(33) 15 lieb imt> iwevtl) gem acht, bem (Befühle fuv ^am iltenein^eit untevgeorbttet fyaben, aucb w enn es n u r in einer '?ieufjerlid)Bett ju Cage tritt. Unt) uber&iee, — t>aben nicht auch anbre alte F am ilien, m an fa n n w o h l fagen, t>ie m eiften, in ^ e j u g a u f bie S ch re ib a rt ihrer VTamen nach biefer ober jener Ä ichtung lyin ber Seit ebenfalls ihren C rib u t gegeben? 2 tuch Ädttbernam en haben folche TOaitblungen erfahren. 2 fus TDirtinieberh, TDirbenberc, W irteneberc, TDirtenberc entftanb erft fpdt \Durtem= unb W ürttem= berg, (1802 als S chreibform amtlich feftgeftellt), „fo jiemlich bie fchlechiefte, fprachlich unb gefchichtlich m inbeft berechtigte" — fo u rth eilt ber bereits erw ähnte D r. ^ a c m e t ft e r b aru b er — „faft fo fchlecht wie bie non „„2 3ayern//y/. D o n bem langw eiligen t t a u s ber fprachlichen Jo p fjeit gan? abgefehen, ift es eine w a h re g ro n ie , b a f ber S chw abe fein Ä anb m it einem 23uchftaben fchreibt, ben er garnicht ausfpricht, nämlich bem „ ü “ !“ TPie t>on U rv a te r Seiten l)tv u n s 2 Ule ein gemeinfames UOahrjeichen, unfer u ra lte r fchbner tUappenfchilb — ber fchw arje ^irfcfa in (Bolb — ver> binbet; wie bann bie H e u je it burch S tif tu n g eines u n s eng umfchliefenben ^am ilienverbanbes m it feinem U T otto: „ 2 Ule fü r Ä itten unb Ä in er fü r 21116" u n frer Sufam m engehbrigfeit w eitern berebten 2 tu sb ru (f giebt, — fo eint u n s jetjt auch bas „ Ä h eln b a b e n " ! —. 71 n m e r f tt n g. Olufjec öen im C e ft bereits n am h aft gemachten S t e i f t e n ftnö. fclgen&e öergl.. b e n u g t troröen: 21. j 1. p o t t ,. „iDie p erfo n en n a m en , insb efon beee bie F am ilien nam en".. F . 2 3 l a g , „ P teu l)o^ öeu tf^ e © r a m m a tif m it » e r ü t ff t^ tig u n g ber l)ijłorifcben i£ntto iF e lu n g ber b eu tf^ en Sprache".. /.

Cytaty

Powiązane dokumenty

E bis nach Pfing ten zu bleiben ? Unmöglich kan aher Je us dies von ihnen geforderr habenz Unindg- lich fónnen ie den Befehl Je u Cut. 24, 49., weit ihn auh Je us hon am er ten

tudierte nachher auf der Univer ität zu Königsberg, worauf er 1780 na&lt; Kurland gieng, wo ev in dem vom Brinken Hau chen zu e OAV «vaut.. fe

Juris Praftifus zu Hamburg, geb. Nach erhaltenem Unterricht in der Jn- terburg Stadt chen chule tudierte er auf der Univer i- tât zu Königsberg, und nachher zu Halle, wo ex 1757

So energisch trotzdem Decius gegen die Christen verfuhr und sie auf alle Weise zur Umkehr zu bewegen versuchte, so w ar doch auch diese von ihm erlassene

17 obliczenie masy NaOH – 3,6 g dowolny sposób obliczenia, np.:. obliczenie masy molowej NaOH obliczenie liczby moli NaOH obliczenie

Każda gałąź opisuje pewien możliwy przebieg doświadczenia. Sięgasz po klucze kolejno, niewłaściwe przekładając do drugiej kieszeni, aby wyciągnąć właściwy

niezależnie od religii wszyscy ludzie powinni okazywać innym

• obliczanie pola narysowanych figur jako sumy lub różnice pól znanych wielokątów.. • rysować wielokąty o