• Nie Znaleziono Wyników

Beseelende Personification in griechischen Dichtungen mit Berücksichtigung lateinischer Dichter unbd Shakspere's. Abt. 2

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Beseelende Personification in griechischen Dichtungen mit Berücksichtigung lateinischer Dichter unbd Shakspere's. Abt. 2"

Copied!
44
0
0

Pełen tekst

(1)

po dezynfekcji

Beseelende Personification in griechischen Dichtungen mit Berück­

sichtigung lateinischer Dichter und Shakspere’s.

Zweite Abtheilung.

V on

Dr. C. C. Hense.

B ib lio te k a J a g ie llo n s k a

1 0 0 1 9 4 3 2 6 8

Die poetische Personification k an n nach drei G esichtspunkten eingetheilt w erden: sie ist plastisch, beseelend u n d plastisch-beseelend. Diese F orm en sind n ich t absolut von einander verschieden, h a b en vielm ehr eine innige V erw andtschaft u n d ru fen ein an d er hervor. Die plastische Personifi­

kation, im m er geschäftig G estalten zu bilden oder die E rin n eru n g a n die G estalt zu erwecken, k a n n das Aeussere dex-selhen kaum zeichnen, ohne Züge des Seelenlebens zu vergegenw ärtigen. Die hom erischen D ichtungen, die U rquellen plastischer D arstellung, bieten d e r A nschauung B ild er d a r von d e r B ethörung u n d d e r R eue; diese innerlichen V orgänge d e r Menschenseele erscheinen als äusserlich w ahrn eh m b are G estalten, fü r die religiöse P h an tasie als G öttinnen: die B ethörung o d er Schuld, die Ate, ist von k räftig en G liedern (ad-evaQrj) u n d rasch en Fusses (<

xqt

L

tzos

II. 9 505), sie eilt d e r Reue voraus u n d schädigt die M enschen a u f d e r ganzen E rd e, sie ü b errasch en d ;

’n A gam em nons V orstellung (II. 19, 92) h a t sie z a rte Füsse, b e rü h rt den Boden nicht, sondern g eh t ü b e r d e r M enschen H ä u p te r h in (94). D er B ethörung oder Schuld folgt die Reue n a c h ; die reum üthigen B itten (A n a l , II. 9, 502 flg.), m it ch arak terv o ller P lastik gezeichnet, sind lahm , runzeligen Angesichts, seitw ärts gew andten Blickes (

jjj

Ü

m

'

lts

(ivaal ze naQaßlwTCEg v oq'&aif.uu).

I n d er Zeichnung dieser G estalten in ih re r ä u s s e r e n E rscheinung diente d e r D ichter dem äch t hellenischen Bedürfniss, die N a tu r u n d die Geisteswelt in B ildern u n d G estalten anschaulich zu m achen, auch das U n sichtbare dem schauenden Auge sich tb ar vorzustellen. A ber die P lastik d er persönlichen G estaltung schliesst von selbst die Seele ein: „die Schuld,“ wie Schiller m it griechisch gebildeter P h an tasie sagt, „blickt d ir m uthvoll u n d kü h n entgegen, wenn d e r R ache Gefühle den B usen bewegen; ab er ist sie geschehn u n d begangen, blickt sie dich an m it erbleichenden W angen.“

W enn die hom erische D ichtung m i t l e i s e m T r i t t e die B ethörung üb er die H ä u p te r d e r M enschen hingehen lässt, so h a t sie m it dieser H eim lichkeit ein Seelenverhältniss b e rü h rt u n d plastisch den G edanken illu strirt: „W er k an n m erken, wie oft e r fehlet?“ Die L ahm heit, das gefurchte An gesicht, d e r seitw ärts gew andte Blick d e r L itae b rin g t die R eue in ih re r schm erzdurchw ühlf Stim m ung, in ihrem unsicheren Bewusstsein u n d in d e r E igenschaft zu r A nschauung, dass sie ( jegrusstsein unci m c

S t i r n l a e h i

1001943268

(2)

Schuld, wenn auch m it hin k en d er Langsam keit, unabw eisbar folgt. S o zeichnete die grosse in p lastischer wie in ethischer B eziehung gleich ausgezeichnete D ichtung Hom ers auch < d e n . inneren V organg d er aus kleinen U rsachen entspringenden, rastlos strebenden Zw ietracht, welche zuerst n u r in k leiner G estalt sich behelm t, a b e r d ann bis zum Him m el das H au p t erh eb t au f d er E rd e w andelnd. (11.4, 442— 43). Dieser plastische T rieb Hom ers, ein eingeborner Zug d e r griechischen P hantasie, zugleich das Seelenleben andeutend, w ar un v erlierb ar fü r die nachfolgenden D ichter.

W enn sie die G erechtigkeit, diese hochgefeierte G öttin d er Hellenen, darstellen, so w ird am häufigsten das Auge u n d d er F uss derselben hervorgehoben (rd /gvoeov ds zag J ix a g dedoQxev s /ofifia Sopli. fr. 11, Jiy.rj evßleqxxQog Problem . 16, 1 bei Jac. A nth. 3, p. 185, n o ivd ztr/.rg H eroic.

fin e . 21, 26 bei Jac. A nth. 4, n ä va xo n o v bfifia Jix rjg Julian. Aeg. 48, 2 bei Jac. Antli. 3, 205;

• rj z lix n — a r/a y.ui ß t/a d ti n o d l u zer/n va a fiäfttpst, zovg xaxovg E u r. fr. inc. 2, bei W agner fr. 22(1,

|J U rj ö n ia d c n o v g ), ab er in diesen plastischen Z eichnungen ist bereits die Seele w ah rn eh m b ar, ovelche in än d ern E pithetis d er Dike wie noo/.tavztg (Soph. El. 475),

t

elegcpoQog (Soph. Aj. 1390), i'ixijcpoQog (Aesch. Choeph. 142), n oivifiog (Soph. T rach. 808) deutlich ausgesprochen ist. Diese Neigung, in den plastischen Um rissen eni~Geistesverhältniss auszudrücken, tr itt nicht bloss a u f dem G ebiete d e r Personification hervor, sondern b eh errsch t vielfach die F orm en d er Spruchw eisheit.

U n te r den Symbola, welche dem P ythagoras zugeschrieben w erden, befinden sich V orschriften, welche gebieten „nicht ü b er die W age zu schreiten (firj £vycv vneQ ßaivsiv), sich n ich t a u f den Scheffel zu setzen (/.irj s n i %oivixa xa& iaai), das F e u e r nicht m it dem Schw erte zu schüren ( n i n aidrooj firj axctlevsiv), a u f dem L an d e nicht zu Schiffe zu gehen ( i n l yfjg firj n ls lv ) , nicht m it d er L euchte sich im Spiegel beschauen (nciftd l l / v o v firj io o m n ig o v ), n ich t ü b er K eh rich t zu schreiten (/.er) aaoev vn K /ßaivsiv), keine Schw alben u n te r das D ach zu nehm en (oitatontpiovg /£/U- dovag firj eyeiv), wenn d er W ind weht, sich vor seinem B rausen zu neigen (ctvefiiov nvacvziov

ttjv

nQoay.vvei), am K ranze n ich t zu zerren (azicfavov fit] x i l l e i v ) , das H erz n ich t zu essen (fit io d ie iv y.aoöLav), nicht jedem die R echte bieten (fit] n a v z i i u ß u ü . u v degictv).“ Die Seelen, welche in diesen plastisch ausgedrückten, fü r die S innenanschauung zeichnenden Sprüchen wohnen, gebietein die G erechtigkeit zu achten, sich dem Geize n ich t hinzugeben, die L eidenschaft nicht m it Leidenschaft zu behandeln, zum Zwecke die rech ten M ittel zu w ählen, die Selbsterkenntniss in sc h a rf beleuchtender Tageshelle zu üben, ü b er U nreines (im ethischen Sinne) sich nicht hinw eg­

zusetzen, sondern es aus dem Wege zu räum en, m it unverständlich geschwätzigen B a rb a re n

" n ich t zu befassen, x) sich vor d er M acht d er G ötter zu neigen, auch wenn m an ih r W irken begreift, frem des V erdienst nicht herabzusetzen, sich m it Sorgen nicht zu quälen, das „T rau, wem“ zu beachten, wie S hakspere sagt, die H an d nicht m it jed em neugeheckten B ru d er zu Noch in späten Zeiten, als die H erzen d u rch T rü b sal u n d Leidenschaft tiefer d u rch fu rch t w aren die H arm onie des hellenischen K unstideals fast erloschen war, hab en D ichter von dem G astm ahl d e r klassischen K ü n stler im Gebiete d e r beseelenden P lastik gezehrt. D er L y rik er M esomedes, im Z eitalter des H a d ria n geboren, h a t einen H ym nus auf die Nemesis gedichtet, w elcher die Be­

w u nderung H erd ers w ar u n d in d e r A nthologia graeca von F r. Jacobs 3, p. 6, zu lesen ist. H ier ist die äussere G estalt d er Nemesis in anschaulichen M erkm alen gezeichnet: sie ist g eflü g elt

*) A nders G öttling, Die Sym bola des P y th a g o ra s (G esam m elte A bhandlungen a u s dem klassischen A ltertb u m e I, Ä 3 1 0 .) Z ur E rk lä ru n g d er bildlichen B e d eu tu n g von ^sX t8uv h ä tte G öttling au ch A risto p h . ra n . 93 (^eXtöovtov p.o\Kmct a S i r i . F iitzsch e) an fü h re n können. Die E rk lä ru n g G öttlings b estreitet F r. L a te n d o rf in d e r Schrift S ebastiani F ra n ci d e jS S y th a g o ra eji jU6 sym bolis Jisp u ta tio com m entario illu stra ta , p . 13.

(3)

dunklen Auges, blickt ern st in den eigenen Busen; m it ehernem Zügel len k t sie den „sto lz schnaubenden L au f d er S terb lich en ;“ ein R ad w ird ih r geliehen, welches im m er beweglich keine S pur hin terlässt und das freudig blickende Glück d er M enschen v e rä n d e rt; m it einem M aassstabe h e rrsc h t sie ü b er das L eben und ein Joch (für den N acken der M enschen) h ä lt sie in d er H and.

Diese äusseren M erkm ale u n d A ttrib u te sind ganz geeignet, das innere Leben d e r Nemesis zu veranschaulichen und stim m en zu d er E igenschaft derselben, dass sie nach des D ichters W orten den verderblichen U eberm uth hasset u n d den schw arzen N eid hinw egbannt. Wie seh r die plastische Personification, an d er V ertiefung d e r Zeiten betheiligt, d er beseelenden zustrebt, k an n ein Blick a u f die G estalten d e r E rinyen und d er Lyssa zeigen. Die E rinyen zeichnete in grossen F orm en d er F u rc h tb a rk e it d e r plastisch grosse Aeschylus u n d fü h rte sie au f die B ü h n e; sie sind Gorgonen gleich, schw arzverhüllt, ih r H a a r m it Schlangen durchflochten (Aesch. Ch. 1045— 47), aus ih ren Augen trie ft grausenhaftes B lut (1055), schlafend schnarchen sie u n n a h b a re n Odems lau ten H auch (Eum . 55), sie heissen d er K lytäm nestra w uthem pörte H unde (1051), ih r „ P u tz “ ist so scheusslich, dass sie G öttern, dass sie d er M enschen W ohnungen trau lich sich n ich t nahen dürfen (Eum . 57). Die in Aesch. Sept. 680 erw ähnte Erinys tr ä g t eine schw arze Aegis. Diese fu rch tb aren G estalten konnte E uripides in seine D ram en nicht einführen; wo er sie e r w ä h n t , an die D arstellung des Aeschylus zum Theil fortbildend angelehnt, in d er Iphigenie in T auri, im Orest, verm uthlich im Alcm äon in Psophis, sind sie Visionen eines k ran k en d en u n d gequälten Gewissens u n d haben einige beseeltere Züge, w enn ihre schnell ereilende M acht d u rch Beflügelung (Orest. 31.6), ih r Am t als ein priesterliches (Or. 260) bezeichnet wird. Sie h ab en bei den T rag ik ern noch keine N am en;

die Späteren, die D reizahl d er E rinyen dem E uripides (Or. 1260) entlehnend, bezeichneten sie m it fo rtg esch ritten er Beseelung als Tisiphone, Alecto, M egaira. B em erkensw erth ist die plastische G estalt des W ahnsinns in d er P erson d er Lyssa. Sie t r a t in den X an trien des Aeschylus au f und trieb die B acchantinnen gegen den P entheus in w ahnsinnige W uth. D as verlorne D ram a g estattet keinen E inblick in die A rt, wie Aeschylus die G estalt d er Lyssa fü r die A nschauung bildete. A ber E uripides, d er w ahrscheinlich in d er Zeichnung d er Lyssa dem Aeschylus folgte, wie er es in d er Zeichnung d er E rinyen th a t, n en n t die Lyssa eine Gorgo d e r N acht m it F euerau g en und einem H aupte, von welchem h u n d e rt Schlangen zischen, eine Schreckensgestalt, welche nach des Chores W orten a u f einem W agen kam , eine Schm erzensbringerin, u n d das G espann in W uth stachelt, dem H ercules zu r V ernichtung (H ere. für. 880 — 884). Aeschylus h a tte in den X an trien den W ahnsinn gezeigt, wie er in seiner E n tsteh u n g an dem M enschen äusserlich erscheint: „von den Füssen aufw ärts bis zum W irbel steigt d e r K ram pf; das ist d e r S tachel der Lyssa, Skorpionenstich“

(Aeschyl. fr. 177, Herrn. 1, p. 356). Auch diese A nschauung findet sich bei E uripides: H ercules, von d e r Lyssa angegriffen, schüttelt das H a u p t dem R en n er a n den Schranken gleich u n d ro llt in sinnbetäubtem Schweigen fu rch tb ar die gespenstisch blickenden Augen (Here. für. 867— 68).

A ber ein D ichter psychischen Bedürfnisses h a t E uripides nicht bloss die äusserlich erscheinenden Züge des W ahnsinns d arg estellt; e r h a t auch d er Lyssa selbst ein tieferes Seelenleben geliehen:

er h a t ih re n Sinn m it M itleid fü r H ercules erfüllt, n u r gezwungen u n terw irft sie sich dem Gebote

d er H e ra (Here. für. 846 — 858). W enn die plastischen G estalten ih r inneres Leben n ich t selbst

k u n d geben, tre te n In te rp re te n fü r dieselben auf. E irene, T heoria, O pora im F ried en des A risto-

p hanes erscheinen statuenm ässig, ohne zu sprechen: n u r d u rch K örperbew egung, indem sie bei d er

E rw äh n u n g des Plyperbolus den R ücken k eh rt, u n d d u rch F lü stern giebt E iren e ih re G esinnung

kund, a b e r diese Gesinnung, ih r Heimweh nach dem L ande der H ellenen (621), ih r Z ürnen (642),

ih ren H ass gegen den Krieg, sie ist die „Lanzenschaitverw ünschungsüchtigste“ (/.iiaonoQTiaxiaTclTt]

(4)

645), sp rich t H erm es aus. Die schweigende O pora h a tte T rygäus begrüsst als h eh re T ra u b e n ­ spenderin (510).

Die angeführten Beispiele zeigen, wie vielfach die plastische Personification die beseelende einschliesst u n d zu d e r letzteren fortschreitet. Diese tr itt selbständig hervor, wenn ein D enken, Em pfinden u n d verw andte Geistesverhältnisse dem unbelebten G egenstände oder ab stracten B e­

griffen zugeschrieben w erden. Aus diesem Gebiete hab e ich in dem P ro g ram m ü b er beseelende Personification (P arch im 1874) Beispiele m itgetheilt. P lastisch -b eseelen d ist die Personification, w enn die A nschauung d e r G estalt zugleich die V orstellung eines Seelenverhältnisses hervorruft.

W enn Sophokles (Oed. T. 865) die Gesetze hochw andelnde nennt, im A ether des Himmels geborne, d eren V ater d e r Olympus ist, welche d e r sterblichen N a tu r d er M enschen n ich t entstam m ; ■ . im m er w achend nie d e r V ergessenheit verfallen, d a ein m ächtiger, nie a lte rn d e r G ott in ihnen le b t — so erblicken wir h ier die Gesetze in ih re r hohen G estalt u n d nehm en den gottverw andt;''’

S i n n u n d ih r unerm üdliches W alten w ahr. W enn P in d a r fr. inc. 48 (Dissen, p. 245) sag t: „Das Gesetz ist König aller M enschen u n d G ötter, es fü h rt zum R echt auch die gew altigste T h a t m it h oher H an d ,“ so tr i t t auch h ier zunächst plastisch die G estalt des Hex-rschers vor unsere Augen u n d besonders beseelt w ird diese G estalt d urch den Sinn d e r unterw eisenden G erechtigkeit. Aber die V orstellung, dass das Gesetz ein K önig ist, schliesst als plastische selbst sclion den Begriff des B eseelten ein, die Beseelung ihrerseits ru ft die A nschauung d e r G estalt hervor. Aus dem Gebiete d e r beseelenden Pei’sonification, welche stä rk e r oder schw ächer die V orstellung z u r E rin n e ru n g a die G estalt nöthigt, gebe ich im folgenden Beispiele d u rch A ufzählung^von W orten u n d W en­

dungen, welche von dem Um fang des sprachlichen B ildungstriebes Zeugniss geben, wenn sie oft.

au ch M ünzen gleichen, deren scharfes G epräge verw ischt ist. B em erkensw erth erscheint zuerst das Sprechen selbst.

1. ~Ei nz. lv, a v dc c v, c p w v e l v , n ^ o a e p w v s l v , cpiovr^v i s v a t , o i p ( i v o n r ) , "koyov T i d - i r a . . . z i g l o y o v ^ v v e l d - e l v , /. i tj vvei v, h c x l o s u n d C o m p o s i t a , X a l e l v , I c i l ä i ^ e i v , x i o r i l o g ( p d - e y y e o d - a i , x l r j ^ e i v , ß o ü v , o i ' t e l v , d - Q oe l v, C o m p o s i t a v o n d - q c o s , epeerrs, c p d - ö yy o s , yijQi’ S, d i c e r e , i n d e x , n e g a r e , l o q u i , l o q u a x , g a r r u l u s , v o c a r e u n d C o m ­ p o s i t a , c l a m a r e ( b o e r e ) , c l a m o s u s , t o s p e a k , s a y , b a s s , f o r e t e l l , p r o n o u n c e , p r o -

c l a i m , d i s c o u r s e , w h i s p e r , b a b b l e , c ry .

D er B egriff des Sprechens, Redens u n d v erw andter A usdrücke k an n n ich t ged ach t w ertf ..

ohne die E rin n eru n g an die Seele u n d P ersönlichkeit des M enschen hervorzurufen. Die beseelend d u rch das A ttrib u t des Sprechens gebildete Personification ist in je n e n G edichten Vorhand n, in welchen N aturgegenstände redend, ih re Schicksale erzählend voi'gestellt w erden, ein Spielen dei P h antasie, das von den D ichtern d er A nthologie insbesondere geliebt wird. In den beiden E pi­

gram m en des Zelotus (Jac. A nth. 3, p. 108. 9) sp rich t eine F ichte u n d erzäh lt, wie sie vom W inde gebrochen u n d u n te r ungünstiger V orbedeutung zum Schiffsbau verw andt w ird (ähnlichen In h a lt h a b en die E pigram m e u n b e k a n n te r V erfasser 384, 385 bei Jac. A nth. 4, p. 199). E in Nussbaum, am W ege stehend, k la g t ü b e r die U nbill, die e r e rfä h rt bei P lato 20 (Jac. A. 1, p. 106). E in Olivenbaum sp rich t seinen K um m er aus, dass ih n R eben um schlingen (epigr. inc. 381, Jac. A nth. i.

p. 198), ein Apfel e rzäh lt von sich selbst bei P lato 4 (Jac. A nth. 1, p. 103). — S ehr häufig e r­

zählen Städte, die ohnehin öfter als H eroinen g ed ach t w erden, ih re Schicksale: Mycenae, ehemals das U nheil fü r Troja, klagt, dass es zerstö rt sei, bei A ntonius Arg. (Jac. A nth. 2, p. 223, vgl.

Alph. Mityl. 8 u. 9), Berytus, vom F euer, d a n n von einem E rd b eb en zerstöi’t, fo rd ert die See­

(5)

fa h re r a u f sich einen an d eren H afen zu suchen, bei Jo an n es B arbucallus 8, 9, 10 (Jac. A nth. 3, p. 234), T heben klagt, dass es, d u rch A m phions L y ra e rb au t, beim K lange d e r F lö te ze rstö rt sei (Onestes 6, Jac. A nth. 3, p. 4). A uch S tatuen, T ribünen, T hüren, L eu ch tth ü rm e erzäh len ih re G eschichte: das Bild d e r G alene th e ilt m it, dass es von T ry p h o n in einem B eryllus d arg estellt sei u n d schildert L ippen u n d Busen bei A ddaeus 6 (Jac. A nth. 2, p. 225), eine S tatu e des P a n e rz ä h lt von sich, dass sie in einer H öhle stehe, die Augen n ach einem B erge g erich tet (epigr.

inc. 263 Jac. Anth. 4, p. 172), die T ribüne, au f w elcher d e r Sophist K rateru s zu sprechen pflegte, p re ist sich glücklich (Julian. Aegypt. 37, Jac. A nth. 3, p. 203), eine T h ü r sp rich t von sich ep. in- cert. 376 (Jac. A. 4, p. 197), d e r L eu ch tth u rm von S m yrna m ah n t die S eefahrer m uthig zu ihm heranzusegeln u n d den dunkeln N ebel d e r N ach t n ich t zu fü rc h te n (epigr. inc. 362. Jac. 4, p. 196).

Ic h übergehe an d ere Beispiele dieser A rt u n d kom m e zu den W örtern, d urch welche

1) N aturgegenständen personificirend Stimme, Sprache, R u f zugeschrieben wird, z. B. den S ternen, d er M orgenröthe, den W olken, W in d en : d e r M orgenstern ru ft den T ag hervor, Tib. 1, 9, 62 dum

r o ta Luciferi provocat o rta diem, vgl. Ovid. Met. 4, 629 dum L ucifer ignes evocet A urorae, cursus dum A u ro ra diurnos, vgl. Ovid. M et. 11, 295 qui vocat A uroram coeloque novissimus exit. Ovid. T r. 4, 3, 15 quodque polo fixae n eq u eu n t tibi dicere flammae, Accius 493 forte a n te au ro ram , rad io ru m a rd e n tu m indicem. Strepsiades a n die W olken: Arist. nuh. 354 ycdqszE xoivvv, w deonoivcti' xcd vvv, s'lnsQ z iv l xäXXq), o v q a v o ^ x t] (irßazs xa /io l cpwvrjv, w naLißaaiXeiai. Vom D onner Shaksp.

Temp. 3, 3 (Del. p. 63) m ethought th e th u n d er, th e deed an d d read fu l o rgan pipe, p r o n o u n c ’d th e nam e of P ro sp e r: it did b a s s my trespass. D er W ind u n d die L u ft erh a lte n Sprache: Hör.

epod. 16, 21 quocunque p e r undas N otus vocabit a u t protervus Africus. Virg. Aen. 3, 70 p laca- ta q u e venti d a n t m ü ria e t lenis crepitans vocat a u ste r in altum . A nyte 7, 2 (Jac. A nth. 1, p. 131) d d v

tl

iv yj.w qolg n vevfia d-Qoel nszäX oig. Shaksp. H en ry IV. I, 5, 1 (Del. p. 95) th e Southern w ind do th play th e tru m p e t to his purposes; an d by bis hollow whistling in th e leaves f o r e t e l l s a tem pest an d a bliÄ tering day, vgl. P ro p e rt. 1, 17, 6 quam saevas in c re p a t a u ra m inas. Shaksp.

Troil. an d Cr. 1, 3 (Del. p. 34) speak frankly as th e wind. Othello 5, 2 (Del. p. 134) I will speak as lib eral as th e n o rth . Vom E cho Shaksp. W h at you will 1, 5 (Del. p. 28) hallow your nam e to th e re v e rb e ra te hills a n d m ake th e b abbling gossip of th e a ir cry out, Olivia. Tit.

A ndr. 2, 3 (Del. p. 33) w hilst th e babbling echo mocks th e hounds, replying shrilly to th e well- tu n ’d horns. 'I n Bezug a u f die E rd e ist bem erkensw erth E u r. Here. für. 1295, wo H erkules in schm erzlich e rre g te r Stim m ung au sru ft: qxavrv yaq fjaei y ß w v d n svvkn o vo ä fis /ur fh.yydveiv yrjg, xcä d d X aoaa -fjfj

hequv

, n rjya i zs noza/xw v. Aesch. Suppl. 567 n ä a a ßoa y&iuv. Vom R aum e Shaksp. Tem p. 2, 1 (Del. p. 43) a space whose every cubit seems to cry o u t etc. Vom V ater­

la n d e Soph. 0 . T. 47 wg

ge vvv

/

j

.

ev

rjÖE yfj ow zijqu xXryCjEi zrtg nuqog nqod-vfilag. Von der Insel Delos, die als G ottheit g ed ach t w ird, Theocr. 17, 71 tu ü n a Näaog

eeltvev

. Pacuvius 223 clam ore e t sonitu colles resonantes bount. Virg. Ecl. 5, 62 ipsi la etitia voces a d sidera ja c ta n t intonsi montes. Vom delphischen Felsen Soph. 0 . T. 463 zig,

ovzlv

d d s o n ie n e ia JeXcplg e in s nszQct

ccqqtiz

’ aqqr'zwv zeXsoctvza cpoiviaig yzQ o i; vgl. Sil. It. 15, 311 Phoebo loquentia saxa, L ucan. 6, 618 R hodopaeaque sax a lo q u u n tu r. Vom Golde Incert. tra g , fragm . 46 (W agner p.

191)

xqvgov

XaXovvzog n ä g

uhquxzelzw

Xoyog,

jie

L&

elv

yaq olde x a i nkqsvxE p ß XiyEiv. B äum en

u n d Pflanzen, B lum en u n d F rü c h te n w ird S prache zugeschrieben. Die dodonäischen E ichen

g elten fü r w ahrsagend u n d w erden von Aeschyl. P rom . 833 zeqag d n io zo v , a i nQoai\yoQOL d qisg

g e n a n n t, vgl. Soph. T rach. 1168 noXvyXw oaov dqvog, Senec. H ere. Oet. 1473 quercus fatidica u n d

S oph. T rach 171 wg zrjv rcaXaidv (pryytv a vdijaai n o ze J w d w v i öiaaw v iy. neXeic/dwv E<pq. Im

(6)

gew öhnlichen Sinne sprechend sind die B äum e g ed ach t bei Theocr. *27, 57 äXXtjXaig XaXeovzt zedv yäfiov u l x v n ä q io o o i, Virg. Ecl. 8, 22 M aenalus argutum que nem us pinosque loquentis sem per h abet, Yirg. Ecl. 5, 28 D aphni, tuum Poenos etiam ingem uisse leones in teritu m m ontesque feri silvaeque lo q u u n tu r, Yirg. Ecl. 1, 39 ipsae te, T ityre, pinus, ipsi te fontes, ipsa haec a rb u sta yocabant. Virg. Ecl. 10, 8 non canim us surdis; respondent om nia silvae. Die B äum e flüstern m it ein an d er bei Arist. nub. 1008 >jqog iv olqq y a iq a v , o n c zu v nXäzavog nzeXetjt Pliilo- stra tu s epist. 35, p. 929 n en n t einen K naben cpd-eyydftevov qödov. Oliven speisen bezeichnet A ristophanes d urch die W endung „m it den Oliven in U n terred u n g tre te n “ : equit. 806 el de not"

elg dyqov ovzog dneX d-uv elqrjvalog diazqixprj x a l — azefttpvXoj elg Xcyov eX&rj, vgl. pac. 557 nqooei- Titiv ßovX oftai zag dfineXovg zag ze avxctg dando u a d -a i d-vfiog q u iv io z i. Von dem m ara- thonischen H aine sag t Aeschylus in einem E pigram m e von sich selbst (fr. 468 H errn.) dX xrv d'evdoxiftov M a q u & w n o v aXoog äv e'lnoi. Dem Meere, Flüssen, B ächen, Q uellen ü b e rh a u p t w ird S prache zugeschrieben. Asclepiad. 38, 1 (Jac. A nth. 1, p. 152) oxzcu fiev m jyeig clneye zq^yelct d-ctXaooa, xccl xvuctive ßda 9-\ rX ix u aot dvvauig, vgl. IIom . II. 14, 394 ovze d-aXaooqg xvuct zoaov ßodq n o z l yeqoov. Aesch. P rom . 431 (Herrn.) ßoct de n cvzio g xXüdcov, ozevei ßvd-dg.

Shaksp. Tem p. 3, 3 (Del. p. 63) M ethought, th e billows spoke a n d told to me of it. A nacr. fr. 90 (B ergk p. 685 ed. I) ftqd' cdoze xv/uct n o vzio v iä la g e . Im bildlichen Sinne als die W oge des H eeres kom m t x i/tu m it ßoäv verbunden vor bei Aesch. Sept. 64 ßoct yaq xi/na yeqoalov o zq a zo i.

Leonid. T ar. 50, 1 (Jac. A nth. 1, p. 167) e in e n o x E v q d za g nozzctv K v n q iv , P ro p ert. 2, 10, 13 iam n eg at E u p h ra te s equitem post te rg a tu e ri P a rth o ru m et Crassos se tenuisse dolet, vgl. E ur.

T road. 28 noXXoTg de xioxvzoioiv c tly ^ a lio z id o y ßoä Exöftavdqog deanozag xlrjoov/nevtov. Ovid.

F ast. 2, 316 g a rru lu s in prim o lim ine rivus e rat. H ör. carm . 3, 13, 15 u nde Ioquaces lym phae desiliunt tuae. A nacreontea 11, 7 (B ergk p. 703 ed. I) I d l o v m o v ze g i'dcoq. Antip. Thess. 1, 1 (Jac. A nth. 2, p. 95) a ‘EXixcuv B ouoze, ov /.dv n o ze n o l l ü x i g cdwq e v e n e g ix nrjyw v eßXvoag

‘Hoicdcq. E ine U n terred u n g einer Q uelle m it einem W a n d erer stellt Statyllius Fl. ep. 6 (Jac.

A nth. 2, p. 239) d a r ; die Quelle sp rich t zu dem selben: oiyyoctg d q vo a i und y o v y io ig f d v le lo y y a nozov. — Vom W eine P hiloxenus 13 (Bergk. p. 859 ed. I) evqeizag u c tu tfo i’og olvog. — Häufig erh alten Theile des m enschlichen K örpers Personification d u rch l a l e l v , x io zilo g , [tqvveiv, loquax, to speak, z. B. das B lut, nam entlich die A ugen: Shaksp. Mercli. of Ven. 3, 2 (Del. p. 62) only m y blood speaks to you in my veins. Meleag. 44, 3 (Jac. A nth. 1, p. 15) vai s/d q drj z a od.

xovqe, zct x a l xwcpotoi X a levvzu c/n(,nxza, vgl. Meleag. 23 (Jac. A nth. 23, 4) x a l oiytZv df.if.iaaL zeqnvct XaXel. Philod. 13, 1 (Jac. A nth. 2, p. 73) xcoziXov dfifia. Meleag. 60, 3 (Jac.

A nth. 2, p. 19) firjvvEL a yqvnvov fiev idov ßeßaqrjfihov dfifta. Tibull. 2, 6, 43 oculos Ioquaces, vgl. Ovid. Amor. 1, 4, 17 vultum que loquacem , Tibull, 1, 2, 21 nutus Ioquaces. Shaksp. Romeo 2, 2 (Del. p. 47) h e r eye discourses, I will answ er it, vgl. T em pest 2, 1 (Del. p. 41) th e setting on th in e eye and cheek proclaim a m a tte r from thee. Die T h rä n e : H ör. carm . 1, 13, 6 hu m o r et in genas furtim la b itu r a r g u e n s , quam lentis penitus m acerer ignibus. Die A ugenbraue: Shaksp.

H en ry IV. II, 1, 1 (Del. p. 17) yea, this m an ’s brow, like to a title-leaf, foretells th e n a tu re of a tra g ik volume, vgl. Cic. Rose. com. 7, 20. Von d e r Zunge Solon fr. 41, 4 (B ergk p. 387, ed. I) yXHaoa de oi diydfivd-og. P ittacu s 3 (B ergk p. 568, ed. I) m o z d v ydq ovdev yXwooct did ozo- fictzog XaXel diyöfivd-ov ty o v o a xqctdirj vorjfia. Pind. Isthm . 4, 51 noXXci fiev u q z ie n r g yX dooa fio i zoigevfia’i syei. P lato P h aed r., p. 254 E yX w zza xaxryoqog. — Die H än d e d e r P antom im en w erden nctftcpiovot, Ioquaces g e n a n n t: Antip. Thess. *27, 6 nctfopavoig y e q o i; vgl Cassiodor bei Jac.

A nth. 10, p. 417 his su n t ad d itae o rch estraru m loquacissim ae m anus, linguosi digiti, clamosum.

(7)

silentium , expositio ta c ita , vgl. A nth. lat. 1, p. 622 bei Jac. A nth. 8, p. 309 m irabilis ars est quae facit articulos ore silente loqui. — B em erkensw erth Tibull. 3, 4, 41 secl postquam fu eru n t cligiti cum voce locuti. Die Personification d e r Schienbeine t r i t t sta rk herv o r bei Arist. P lu t. 275 u l xvrjfiai de aov ßow oiv ioi) lov Tag y o in x a g x a i rag nedag rcoOovaai. R hianus 2, 4 (Jac.

A nth. 1, p. 230) ä n v y d ( f e in e . Von den W unden Shaksp. Macb. 1, 2 (Del. p. 21) my gashes cry for help. — Die F lügel d er Cicade n en n t M eleager (Orelli zu H ör. 3, 11, 5) l u l o v g m eq vya g .

— Von d e r Zeit: Chaerem on fr. 21 (Nauck, p. 611) yqovog d ixa io v dvdqa /ir/vvei n o re. Soph.

P hil. 467 xuiqog yaq xaXeZ. Virg. Aen. 2, 608 vocat lu x ultim a victos.

2) In Bezug au f A b stracta ist m ythische u n d reine Personification von d ix ri u n d /ivd-og verbunden in d er grossen Stelle des Aeschylus Choeph. 306 d v ri /iev eyd-qäg yXidoai/g eyiXqd

yXwo'oa zeXtioiH o' rovcpeiXo/ievov n q d o o o vo a /Hxr/ [zey d th e r ccvzi de nXqyzjg cpoviag rpoviuv nXryyrv zivezco. ö qoaavzi n a O elv, zqiyeqcov /ivd-og zclde cpioveZ. M it den letzten W o rten vgl. A rist. av.

908 /leXiyXu'ooiov eneiov do id ä v u n d Ovid. Met. 13, 137, m eaque h aec facundia, si q u a est, quae nunc p ro domino, pro vobis saepe locuta est. D ie E uripideische Sentenz P hoen. 472 änX ovg o /w&og Trjg dXt/O-eiag ecpv, welche bei Aeschylus fr. 185 (Herrn, p. 358) la u te t d n X ä yaq eo zi zrjg aXr/d-eiag e n q , ist zum S prichw ort u n d von vielen S chriftstellern erw äh n t w orden, vgl. K lotz zu E u r. Phoen. 472, w elcher auch Am m ian. M arc. 14, 10, cf. 17, 5 a n fü h rt: veritatis enim absolutus serm o ac sem per est simplex. — Von d e r Scham , d e r W eisheit, dem G erücht, dem Schicksal:

Aesch. Ch. 651 a id u g yaq iv X eo /a ia iv

o v x

enaqye/.iovg Xoyoug %id-qaiv. Bacchyl. fr. 33 (B ergk p. 829 ed. I) ov yaq v n o x lo n o v cpoqel ß q o ro ia i tpiovaevra Id yo v oocpia, vgl. C ratin. Chir. I, 3 (Men. fr. com. 2, p. 145) r ö v lc y q t aorpdy, epigr. inc. 497, 2 (Jac. A nth, 4, p. 223) x a l h e n e l aocpij], — Pind. Ol. 6, 61 avretpS-ey^aro d’ dqTienrtg u ja a . Shaksp. Troil. an d Cr. 4, 5 (Del.

p. 98) on whose b rig h t crest F am e w ith h e r loudest Oyez cries: This is he. Soph. O. T. 151 w J id g adveneg cpdri, zig n o re zag ito lv y q v a o v U vd w vo g ayXadg eßag O qßag; Aesch. Ag. 911

<pif.iq ys fiivTOL drjiiodqovg id y u a&evei. T ibull. 4, 14, 1 ru m o r a it crebro nostram peccare puellam . Shaksp. H enry IV, II, induct. (Del. p. 13) for which of you will stop th e vent of hearing, w hen loud R um our speaks. Vgl. auch Aesch. P ers. 915 td v xaxocpd.Tida ßoav u n d 608 ßoct d’ iv w al x ila ö o g ov naniiviog. W ichtig Aesch. Niobe fr. 166 (Herrn, p. 353) ov/.iog de n6t/zog ov- qavcq xvqw v dvio iqu'Qe n i n z e i x a i /ie nqoocpcovel Tctde- yiyvioaxe ta vd -q w n eia /ei/ oeßeiv ayav.

Vgl. A. Choeph. 395 ßoä yaq Xoiycg ^Ttqivvv. Ag. 56 ouovcüqoov ycov cgvßcav. — H äufig kom m t /leXiyrjqvg v erbunden m it doidi], v/ivog, xw/iog vor: Hymn. Ap. 519 /telLyrtqov doidrjv P ind. Ol.

10, 4, P yth. 3, 64 /ie liy rq v e g v/ivoi. Nem. 3, 5 /le liy a q v w v zexzoveg v/ivwv. B em erkensw erth sind die personificirenden Composita in P ind. Ol. 13, 16 v ß q iv d-qaav/ivO-ov, Aesch. P rom . 368 vtpqyoqw v xo/inaa/idziov, Pind. Ol. I, 53 dxeqdeia xaxaycqog, Aesch. Ag. 856 dquoO qovg dvaqyict, ibid. 1376 drj/zo&qcovg ciqäg, ibid. 1113 oqovg xaxoqqr/iovag, Accius ap. Cic. fin. 4, 25, 68, fallaci- loquae m alitiae, p o eta ap. Cic. de or. 3, 38, 154 versutiloquae m alitiae. Auch cpqrv, O-v/wg, sen- ten tia, conscience, w erden d u rch die V orstellung des Rufens, Sprechens personificirt: P ind. P yth.

6, 36 dovad-elou (pqrv ßdaoe n a ld a ov. Vgl. Horn. Jl. 11, 407 (17,90) u l l u x iq /io i ra v

t u

cpilog d ie le ^a ro d-v/iog; Shaksp. Merch. of Ven. 2, 2 (Del. p. 33) well, my conscience says:

„L auncelot, budge not.“ L ucret. 5, 521 Dem ocriti quod san cta viri sententia dixit. H ör. serm . 1, 2, 32 „m acte v irtu te esto“ inquit sen ten tia dia Catonis. Arist. vesp. 921 to n q ä y /ia cpuveqöv i o n v ■ avro yaq ßocc. Cic. fin. 2, 15, 48, u t enim consuetudo loquitur, id solum d icitu r honestum , quod est populari fam a gloi’iosum. — S ehr häufig ist diese Ausdrucksweise bei S hakspere in seh r indi­

viduellen W endungen: Romeo 5, 3 (Del. p. 121) w hat m isadventure is so early up, th a t calls our

(8)

person from our m orning’s re st? K. L e a r 4, 6 (Del. p. 112) henceforth 1’ 11 b e a r affliction, tili it do cry o u t itself „E nough, enough, an d die.“ Cymb. 1, 6 (Del. p. 29) his fortune lie speechless.

Troil. an d Cress. 5, 3 (Del. p. 118) bebold, distraction, franzy, a n d am azem ent, like witless antiks, one an o tb er m eet an d all cry — H ecto r! H ector ’s dead. Macb. 4, 3 (Del. p. 108) th e grief, th a t does n o t speak, wbispers th e o’e rfra u g b t lie a rt an d bits it b reak . K. L ear, 1, 4 (Del. p.

39) th e skam e itself dotk speak for in sta n t rem edy. Tw. n ig h t 2, 1 (Del. p. 31) she bo re a m ind th a t envy could n o t b u t call fair. W inter’s ta le 2. 1 (Del. p. 41) lest b arb arism , m aking m e th e preced en t, should a like language use to all degrees. K. L e a r 3, 2 (Del. p. 75) close p en t-u p guilts, rive your concealing continents, an d c r y these d read fu l sum m oners grace. A nt. a n d Cleop.

2, 1 (Del. p. 36) my powers a re crescent an d my angering hope says, it will come to th e full.

Macb. 4, 3 (Del. p. 106) an d su n d ry blessings h an g a b o u t his th ro n e, th a t speak him full of grace.

M uch ado ab. noth. 2, 1 (Del. p. 29 his grace h a th m ade th e m atch, a n d all grace say Amen to it. Love’s la b o u r’s lost 4, 3 (Del. p. 60) and, w hen love spealcs, th e voice of all th e gods m ake heaven drowsy w ith th e harm ony. Romeo 3, 3 (Del. p. 85) b u t th a t a joy p a st joy calis ou t on me. W inter’s ta le 3, 2 (Del. p. 59) whose love h a d spoke, even since it could speak from an infant, freely th a t it was yours. H en ry V III. 2, 4 (Del. p. 64) if th y r a r e qualities, sweet gentleness, th y m eeknes saint-like, wife-like governm ent, obeying in com m anding, an d th y p a rts sovereign an d pious eise would speak th ee out. Temp. 5, 1 (Del. p. 79) irre p a ra b le is th e loss, a n d patience says it is p a st h e r eure, vgl. As you like it 4, 3 (Del. p. 83) patience h erseif would sta rtle a t this le ttre an d p la y th e sw aggerer. Ant. a n d Cleop. 1, 4 (Del. p. 30) I f he fill’d his vacancy w ith his voluptuousness, full surfeits an d th e dryness of his bones call on him for’ t.

3) Sachlichen u n d m echanischen G egenständen w ird häufig R ede u n d S prache zugeschrieben, z. B. m usikalischen In stru m e n te n : T ullius Gem inus 9, 3 (Jac. A nth. 2, p. 256) vevQ olälov

O o iß o v yßQÖtjV, Cydias 1 (B ergk p. 837 ed. I)

ztj

X

ezcoqcv

z i ßoa/ta Xvqag. Tibull. 3, 4, 28 g a rru la ly ra. Von d e r testudo H ör. carm . 3, 11, 9 reso n are septem callida nervis, nec loquax olim neqne g rata. T ibull. 2, 5, 3 vocales chordas. Vgl. m it diesen Stellen P ind. 01. 3, 7, cpcQfiiyyü

ze

noixiX oyuQ W x a i ßoav avXwv, E u r. Jon. 881 o) zäg E nzatpdöyyov /te ln o tv xid-ccQug tvo n a v, Telestes fr. 6, 4 (B ergk p. 866 ed. I) zo l <f dJgvcpdvoLg n a xzid io v ipal/ioZg

xqexov

A v d io v v/ivov, Theogn. 241 avv

uv

I

loxolgi

hyvrp& öyyotg, Simonid. fr. 56, 3 (B ergk p. 765 ed. I) d x a lliß ö a g a v lö g . Theogn. 531 a le i /not, cpilov

z

/

zoq

iaivE zai, o n n m dxovio a iX w v cpd-syyo/tEvcov l/iEQCsaauv oncc. G anz im Geiste d e r kom ischen Diction ist es, w enn bei A ristophanes Thesm. 138 Mnesilochu- fr a g t: W as sag t die L eier zum Saffrankleid u. s. w.? z i ßdtoßtzog l a l e l xr/oxom ß; z i de X

vqu xexqv

- cfxylo); z i Irjxv&og x a l azqocpiov; cJg ov igv/tcpoqov. E s b e d a rf n ich t des von Valclc. a d E u r. H ipp. 224 s ta tt XalsZ vorgeschlagenen /

ie

I

el

. S eh r bezeichnend u n d individuell ist Shaksp. Othello 2, l (Del. p. 64) why, m asters, have y o u r instrum ents been in N aples, th a t they speak i’ th e nose th u s? vgl. Delius. — Bei Aristoph. eq. 1300 ist von den T rieren die Rede, die z u r U n terred u n g Zusam m enkom m en: (paaiv a lX rX a tg igvvsld-eZv zag zQirjQEig elg lo y o v x a i /tia v Xsgai z iv avzw v, r z ig ? ysQaizeQU. R edend u n d erzäh len d ist von C atull 4 eingeführt w orden die G aleotte: p h a - selus ille, quem videtis hospites, a it fuisse navium celerrim us, vgl. v. 16. Vgl. A n tip ater Sidon.

96, 4 (Jac. A nth. 2, p. 34) vrjvg de

tc

Qog aiyiaXovg ed/ta/tev avzo/tazrj ayyehiryv Oeioj x a i l i y v v i /.iTjvvaaoa x a i epgaaev. Virg. Aen. 4, 417 vocat iam carbasus au ras. — Von d e r P apyrusrolle, von B ü ch ern u n d B lä tte rn d erselben: C atu ll 35, 1 poetae tenero, meo sodali, velim Caecilio, pap y re, dicas, V eronam veniat. Id. 68, 46 haec c h a rta lo q u a tu r anus. Posidipp. 20, 5 (Jac.

A nth. 2, p. 52) ZSancpcZat oe /tkvovai rpilr>g e z i x a i /teviovai, tpdrg a i le v x a i (pd-Eyyö/.tEvai. o elid eg

(9)

o vvo fia adv /tuy.afiiazdv. Von d e r Flasche u n d dem B echer: M arc. Argent. 18, 1 (Jac. A nth. 2, p. 247) d<r/jxirt o vvd sin vB , x u n ß X ix d /.d ro a cpiXsvau, e v l a d t , nQißvyElwg, tvGTOi.it, /.laxnoqcQ vy^, u l h i(.irjs TtEvirjg ß n a y v o v /u ß o lt /w o z i, X d yvvs, vgl. M arc. Argent. 21, 3 X dyvvE vyQtcp& oyys.

M eleager 94 (Jac. A nth. 1, p. 28) rd axvcpog rjdv yeyy 9-s X sysi <f a n ta g (pi/dQ unog Z qvo cp ila g xpaiisi to v X a lio v avopiuTog. Vom W eberschiffchen: Philipp. Thess. 18, 1 (Jac. A nth. 2, p. 200) xsqxLdag d<hrh w l d l o i a i . ysX id o o iv slxslocpw vovg. H ieraus zu erk lären Soph. Ter. fr. 535 (N auck p. 208) ?; Trjs xsQ xidog cpwvr;. Von d er Tasche Shaksp. Temp. 2, 1 (Del. p. 35) if b u t one of bis pockets could speak, would it n o t say, lie lies? Vom Hause, d er T h ü r u n d dem L ager: E u r. Phoen.

1322 ß o a ds (kuua n ä v , Soph. Tracli. 205 a v o lo lv ^ d z c o dbpog h p c o r lo ig d l a l a l u i g o pt£llövv/.i<pog.

Vgl. Aesch. Ag. 36 olxng d’ uvvög, el cpdoyyrjv Xctßoi, octcpsoTctT d v Xe^eiev. M it der T h ü r einer E h eb rech erin fü h rt Catullus 67 ein G espräch und die T h ü r muss erzählen, vgl. v. 7 agedum die nobis, v. 16 non satis est uno te dicere verbo, v. 29 n a rra s. Vgl. Arist. P lu t. 1098 dijTcc t c d-VQiov cpdeyyo/.i£vov dXXiog x X a v a ia . Catull. 6, 5 nam te non viduas jacere noctes nequid- quam tacitum cubile clam at. Von B ildsäulen und d er U rn e: E rin n a 4 (B ergk p. 633, ed. I) ar.rßXai y.al -c in ijv e g i f /a i y.al 7civ!h/.i£ xo io a a i, ooTig iy s ig ’A t ö a to v oX iyuv a n o d iu v , TOig e/liov i o / o - i.d vo io i n a b rjQiov t ' i n a i t yuiQEiv, a l t d a to i teX e& w vt, d lv sTEQomoXiEg. X

w t i

ue vvfKpav sv a a v s y s i vetepog, eitcccts y.ccl to .

Zuletzt bem erken wir, dass S tädten und D örfern Rede geliehen w ird. H öchst individuell und geistvoll ist die Personification der Städte bei A ristophanes pac. 531, wo Herm es hinweisend sag t: i\9v vvv, d S o e i, oiov zcodg aXi.pXag XaXovaiv u i noXsig diaXXayEioat y.al ysXwoiv aopisvcti, vgl. Aesch. Ag. 1065 n a a u yc/Q noXig ßoä. Theocr. 15, 126 ä M iX arog syst. In den A charnern 34 sehnt sich Dikaiopolis aus d er S tad t nach seinem Dorfe, das niem als rie f „k au ft Kohlen, Essig, Oel“ :

tov

ipiov öij/nov

tio

&

mv

, og ovdEndmoT s in s v ävdoaxug

tcquo

, o v x cigog, ovx iXaiov.

2. ’ ’A y y s X o g , E v b y y s X o g , d y y s X X e i v , n a Q d y y s l / . i u , n r j w c r j Q , d y y a q o g , n U Q a y y a Q E v i o , n u n c i u s , n u n c i a r e , m e s s e n g e r .

1. N aturgegenstände w erden als B oten bezeichnet, z. B. die S terne u n d die M orgenröthe:

M eleager 74, 1 (Jac. A nth. 1, p. 22) 'Tlovg dyyeXs, %uZqe, cpusocpÖQE. P aul. Silent. 13, 3 (Jac.

A nth. 4, p. 45) iigOTS yao n yog "bXvpnov dvidoauev sonsQog daxrp), /.is/ncpsTO pisXXovarjg ayysXoik

•rjQL7icl?]g. Vgl. Ovid. Trist, 3, 6, 55 hoc utinam nitidi solis pracnuncius ortus afferat admisso \ L ucifer albus equo. Cic. de n at. deor. 2, 5 stellae m agnarum calam itatum praenunciae. Aesch. 1 Ag. 249 EvbyysXog p er, äanEQ -q n a o o iu ia , eag ysvoixo itr/i:ndg EvcpQOvrjg n a n a . H äufig w ird ) das F e u e r bei Aeschylus als dyysXog bezeichnet: vom Feuersignale K lytäm nestra bei Aesch. Ag.

565 dvcoXcXviga /.iev nciXai yctQcg v n o , oV d nqcuTog viiyiog dyysXog nvQcg, rpnauov dXcoaiv ßXLov % dvdoTuaiv. Vgl. Ag. 453 nvQog im svayysXov u n d 459 fpXoydg zcaoayylX/jaoi. Bei den P ersern hiessen die reitenden E ilboten, „welche Stationenweise durch ganz P ersien b ereit ge­

h alten w urden“ (H erod. 8, 98), ayyaQoi. So n en n t Aesch. Ag. 267 die Feuersignale: cpQvx.Tog ds qiQVXTOV ösvq d n dyydqov nvQcg inE/trcEr, vgl. Ag. 272 iayvg noQEUTOv Xaunadng TiQog rjöovijv .resvxrj

t o

yQvaocpsyysg eug Tig ijXiog aü.ug TtaQijyydQsvaE M a x ia ro v axonag. Bei Sophokles fr.

483 (Dind.) heisst d er S trah l d er Bote des F eu ers: nspnpiyt, n/.poag oipiv dyysloy nvodg. Vom S tra h l der Sonne Aesch. Ag. 654 sl d’ ovv

T i g d x T / g

ijlio v vw iotooeZ. ylwQov t e x a i ßllacovra.

— Die grau en Streifen, die das Gewölk durchziehen, sind Tagesboten, Shaksp. Ju l. Caes. 2, 1

.(Del. p. 39) yon grey lines, th a t fret the clouds, are m essengers of day. D er Staub heisst a yyslo g

(10)

ayyelog atpdoyyog n6i.ej.iov ycoi.vdayQvv tyein et, K

v q v

, a n d zq la vyeo g cpatvcjtevog oxom ijg u n te r ayyelog d er S taub zu verstehen. Von d er F ussspur Aesch. Eum . 243, wo d e r Chor sagt: roch to x i xavÖQog excpaveg zexjiaQ- en o v de japvzrjQog ätpdeyxzov cpQadatg. Vom P robierstein des Goldes Bacchylid. fr. 21 (B ergk p. 826, ed. I) s lv d ia jiev yaQ Xi S og jiavvet yonoov. D er Zephyr ist V erkündiger des F rühlings bei L ucret. 5, 737 et veris praenuncius an te p ennatus g ra d itu r Zephyrus. Von Chaerem on fr. 6 (N auck p. 608) w erden die K ränze die B oten des Ruhm es ge­

n a n n t: ozecpävovg xejiövreg dyyelovg evcprjjiiag. B em erkensw erth dqooog E pigr. inc. 695 a. (Jac.

A nth. 4, p. 266) d llo . ov, r a t a , n e lo ig aya&fj xovcprj z .'A x v liv tp , xa l de naQ a nlevqd.g avd-ea la o d cpvotg, oooa x a z 'ÄQaßiovg de cpeootg, ooa z? eazi xa z ’lvdovg, d g av a n evodjtov yooizog lovoa ÖQ ooog a yyellrj zov n a ld a d-eolg cpiXov evd o S t xelo9-at. Theile des m enschlichen und thierisclien K örpers, das H a a r, d er Busen, die Eingew eide: Philodem us 14, 3 (Jac. A nth. 2, p. 73) le v x a l e'S-eioat — ovvezi/g d y y e lo t zjh x la g , ebenso Philodem . 19, 4. Aesch. Ag. 614 evtptjjiov rjjittQ oii n q e n e t xa xa yyeh p yld o o rj paaivetv. Leonid. T ar. 41, 7 (Jac. A nth. 1, p. 164) xal jia'Qog, axjiijg ayyelog, xvdcovtä. Tibull. 3, 4, 5 venturae nuncia sortis exta, vgl. Tibull. .2, 1, 25 viden’ u t felicibus extis significet placidos nuncia fibra deos. D er crepitus ventris wird hymn.

Merc. 296 zlr/ficov yaazQog tn tS o g , azaa& alog a yy e h d zrjg genannt. —

2. Die Zeit w ird /.a-v.VTi]g g en an n t von E ur. Hipp. 1051 o’ijto r z i ÖQaoeig; ovde jirjvvzrjv X

qovov

de^rj xaXf rjjidv, D er ägyptische M onat P h arm u d i als elaoLvwv Qodiov nQcozayyelog be­

zeichnet, vgl. Leon. 7, 3 (Jac. A nth. 4, p. 99), w elcher von den röm ischen M onaten sagt: zezQazog d y y k lle i (>ododdxzvlog e'laqog doqv.

3. Von ab stracten Begriffen w erden durch ayyelog personificirt m ythisch die Nemesis, ausserdem die Hoffnung, die Sprache, d e r Ruf, das G erücht: P lato de L eg.IV , 417, D. n ä o a yaQ en io xo n o g zolg n e q i za z o ta v z a kzö.yßr J ix p g Nkjieotg ayyelog. Aesch. Ag. 246 eva yyelo io tv l l n i a t v , E u r. Suppl. 204 eiza ä' d yyelo v y ld o o a v Icyoiv dovg. E ur. H eracl. 656 z i yaQ ßorjv eozrjxag d yyelo v cpoßov; — M eleager 117, ! rpüztv, d y yelo v m a g , E u r. Phoen. 1224 s f evayyelov cprjjiijg, von d er F am a Virg. Aen. 4, 188 tarn ficti pravique te n ax quam nuncia veri. Ovid. Met.

15, 3 destinat im perio d a ru m praen u n cia veri F am a Numam.

4. Von G egenständen m echanischer A rt w ird den Schiffen bei M eleager 80, 5 (Jac. Anth. I, p. 25) zugerufen: zo v z enog dyyeilao& e. D er Pfeil des Jä g ers w ird ayyelog und ntxQog ayyelo g gen an n t bei B abrius I, 1, 7 u n d 15 (H artu n g p. 24). Ovid. F ast. 6, 293 hasta, belli praenuncia.

Vom Gewände Christodor. 183 (Jac. A nth. 3, 167) in a y y k llo v o t de n e n l o t nevd-og. Vom xiß o g P aul. Silent. 68, 6 (Jac. A nth. 4, 6) x a l xvßog d y y k lle i ßevd-og e.yecpQoovvpg. Bem erkensw erth Shaksp. Mids. 1, 1 (Del. p. 14) knacks, trifles, nosegays, sweetmeats (messengers of strong p re - vailm ent in u nhardened youth.)

3. K ijQ vi;, n Q Ö x T jQ v o ö e tv , h e r a l d .

1. M ythisch ist Pind. Nem. 8, 1 " ß p a n ö zy tu , xdovi; sltpQodizpg djißQooiäv cpiloxaziov.

Von N aturgegenständen w ird d e r K ranz d urch xijQv^ personificirt bei C haerem on fr. 11 (N auck p. 609) axecpdvovg Izotuo'Qovoiv, ovg svcprjjiiag xqQvxag evya i n q o v ß d lo v zo daijioviov. Vom R auche E u rip . Or. 1541 id s

tcqo

diojicczwv ’lde nQoxijQvooet Sodgcov od’ al&eQog avto xanvog. Von den H änden C hristodor. 252 (Jac. A nth. 3, p. 170) elye de doiag yeiQog o jionlexeag, XQvtpLrjg xrjQvxag.

avirjg.

(11)

2. Von A bstracten w ird

xtjqv

^ g en an n t das Schweigen, d er Gedanke, der Hymnus, d e r Z orn: Shaksp. M uch ado ab. noth. 2, 1 (Del. p. 29) Silence is th e perfect herald of joy. Romeo 2, 5 (Del. p. 65) love’s h erald s should be thoughts, which ten tim es faster glide th a n th e sun’s beam s driving back shadows over löwering hills. Philisc. 5 (Jac. A nth. 1, p. 101) d el a dyszyg xrjQvxa

zexelv

ziv a A v a ia vuvov. C hristodor. 223 (Jac. A nth. 3, p. 169) itvyixayirjg xtjQvxct <

j

>

e

-

qwv

yo lo v.

3. Die Züge des Griffels w erden xrjQVxeg g en an n t bei Arist. Therm . 779 ctys drt m rd x io v

%£OT(L

v öe

I

zol

, dsigaadE Ofiifojg c lx o v g , xrjQvxctg if.i(Zv jicyjhav.

Die V orstellungen des Sprechens und d er B otschaft sind tlieilweise auch in den W örtern noch enthalten, welche Lüge u n d T äuschung bedeuten, und die V orstellung des Singens ist der des Sprechens verw andt.

4. W s v d s i v , x fjsv a z? ]g , m e n t i r i , m e n d a x , t o l i e , ig c c n a c p L o x e iv , f a l l e r e , f a l l a x , f a l s u s .

1. Von N aturgegenständen w ird Lüge u n d T äuschung zngeschrieben dem W asser, z. B.

dem M eere, d er Welle, Quellen u n d F lü ssen : A n tip ater Sidon. 103, 3 (Jac. A nth .2, p. 36) sagt vom Meere, welches ein K ind verschlingt: £{>(>£ d u la a a a , i) ßqE<pog wg ^ z r jQ ipevocxo ih ^a id vtj. Senec.

Ag. 558 est humilis u n d a scrupeis m endax vadis. Hymn. in Apoll. 376 ovvsxa p iv xo/jv/j x.u- liQQOOg iganäfppaa. Virg. Aen. 3, 302 falsi Simoentis ad undam , P ro p ert. 2, 34, 35 u t Phrygio fällax M aeandria campo e r r a t et ipsa suas decipit u n d a vias. — Die von N auplius a u f dem k a- phareischen Fe)sen angezündeten irre leitenden Fackeln heissen ipEvozai, C rinagoras 2, 3 (Jac.

A nth. 2, p. 127) o ifisvoztjg <T v n d vvxza y.atprjOchjg d u o nizQrjg nvQOCg i/urjv pEzeßi] dvo/uoyov (lg XQCtdirjy, vgl. Lollius Bassus 5, 3 (Jac. A nth. 2, p. 148) n vyoug cze ipsvazrjg yßovirjg dvocps- Qu/zsQce vvxzog rjips aü .u . — Oft w ird d er E rde, dem Acker, d er Saat, den F rü ch ten Lüge und T äu sch u n g zugeschrieben: P ro p ert. 2, 15, 34 te r r a prius falso p a rtu deludet arantes. H ör. carm.

3, 1, 30 fundus m endax. Ovid. a. am. 1, 401 non sem per credenda Ceres fallacibus arvis, ibid.

450 dom inum sterilis saepe fefellit ager. Hör. epistr 1, 7, 87 spem m en tita seges. Tibull. 2, 1, 19 n eu seges elu d at messem fallacibus lierbis. Virg. ecl. 4. 24 fallax h e rb a veneni. Virg. Georg.

1, 225 illos exspectata seges vanis elusit aristis. H ör. epod. 16, 45 g erm in at et nunquam fallentis term es olivae. Virg. Georg. 1, 195 g ran d io r u t fetus siliquis fallacibus esset. Von d er Lockspeise Ovid. Met. 15, 476 nec celate cibis uncos fallacibus hamos. Von dem F lügel sag t Ovid. Met. 10, 159 percusso m endacibus aere pennis a b rip it Iliaden, von d er W olle Virg. Ecl. 4. 42 nec varios discet m entiri la n a colores. Vom Schlafe Tibull. 3, 4, 12 m endaci somno credere sive volent.

2. Von d er Zeit: Ovid. Amor. 1, 8, 49 la b itu r occulte fallitque volatilis aetas. Virg.

Georg. 1, 424 nunquam te crastina fallet h o ra neque insidiis noctis capiere serenae, vgl. Valer.

Fl. 3, 186 tenebris fallacibus acti.

3. A uf A bstracta w ird Lüge und T äuschung übertragen, au f die Hoffnung, das Glück,,

die E itelkeit, die B eobachtung, das G erücht, die Rede (Sage), das Schm ähw ort: E ur. Protes. 652

(N auck, p. 444) n ö l X l l n i d s g ipEvdovoL x a l lo y o i ßyozovg, vgl. P h aed ru s 3, 5 spes fefellit im - s

pudentem audaciam . P ro p ert. 2, 25, 26 mendaces lu d u n t flatus in am ore secundi, wo flatus

secundi bildlich vom Glücke gesagt ist. Shaksp. Tw .-night 3, 4 (Del. p. 48) I h ate in gratitude

m ore in a m an th a n lying vainness. Love’s 1. 1. 2. 1 (Del. p. 31) my observation, wich very

seldom lies. Ovid. Met. 10, 28 fam aque si veteris non est m entita rapinae. P in d ar. Nem. 5, 52

(12)

ijjEvazav de uoup.öv ovvencdgE löyov. Philipp. Thess. 32, 8 (Jac. Anth. 2, p. 204) ov xpevazrjg {ivSog A o w vto g . Hor. ep. 1, 16, 39 falsus lionor ju v a t et m endax infam ia te rre t.

4. Von sachlichen G egenständen sind zu bem erken die L yra, d er Ambos, das K enotaph, d er Spiegel, d er K rug, die K leidung: H or. epod. 17, 39 sive m endaci ly ra voles sonari. Pind.

P yth. 1, 87 axpevöel nobg ay.povi y d l x s v s yh o a a a v. M arc. A rgent. 31, 3 (Jac. A nth. 2, p. 250) ifjsvortjv avyägovoa xtvov zdcpov. L entul. Gaetul. 7, 5 (Jac. A nth. 2, p. 153)

t o v

xjjEvarnv i{i£

zviißov i m y ß o v l S ivxo . Ovid. Tr. 3, 7, 38 et spieculum m endax esse querere tuum . Hor. carm . 3. 14, 20 Spartacum si qua p o tu it vagantem fallere testa. P ro p e rt. 3, 14, 27 nec T yriae vestes e rra n tia lum ina fallunt.

5. ’A

e

L

ö e l v

, p e l

l

'Q

e l v

, i ^ a v ö ä v ju e l o g , {

ie

I

tzeo

-S

ccl

,

v

/

x v i

p d s T v , a o t d o g , { l o l n c x r i g , c a n e r e , to s i n g .

1. Die V orstellung von d er Sphärenm usik (die Sonne tö n t in a lte r Weise in B ru d ersp h ären W ettgesang, vgl. O rph. hymn. Sol. 7, 9 von d er Sonne yonoolvccrp y.bo/.tov

tov

ivuouöviov doöpor eXy.cov) h a t S hakspere im K aufm ann von Venedig 5, 1 (Del. p. 90), wo den S ternen G esang zu­

geschrieben w ird: th e re ’s n o t th e sm allest orb, whicli th o u beliold’st, b u t in bis m otion like an angel sings, still quiring to th e young-ey’d cherubins. D as Singen des W indes bei Shaksp. Rieh. II.

2, 1 (Del. p. 43) but, lords, we h e a r this fearful tem pest sing; M erry Wives 3, 2 a m an m ay liear this shower sing in th e wind. Pflanzen und Steinen w ird Gesang zugeschrieben: Theocr. 1, 1 y.cd d Tcizvg, c d n o ls , zrjvct, d n o z t Talg n a y a la i, /le llo d tz a i, Mosch. 5, 8 fj ixizvg äciei. Virg.

Ecl. 6, 10 te nostrae, V are, m yricae, te nem us omne canet. — Theocr. 7, 26 n ä a a X ß o g n z a io io a n o z ’ a n ß v liö e o o iv a sid si, Dem Gefieder eines komisch erfundenen Vogels, „des Gross- th u w etterh ah n s“ (Droysen) w ird ein K lagelied in den M und gelegt von Aristoph. Ach. 1145

tcti

X

ov

de zo {ieya y.o/nnolay.vSov

heoov

TCQog za lg

uezqcuoi

Ssivov iigipöa p elo g ' w

x

I

elvov

b/.ipa, vvv n a vvo za zb v cd iö d v Xeinco cpccog ye zo \u6v% ovxLz t'iu eyw.

2. Von A bstracten w ird S v u c g durch vpvcpdelv personificirt von Aesch. Ag. 957:

t o v

cf avev l ’oag cipwg vpvcodtl d-qfjvov Ecuvvog avzodiday.zog eacoSev Sv/t6g, ov

t o

n ä v eycov i l n id o g cpilov ■SQc/aog.

3. Von G egenständen m echanischer B eschaffenheit w ird dem W eberschiffchen G esang zu­

geschrieben von E uripides Meleag. 527 (N auck p. 416) y.EQxidog aoidov {islsTag, eine Stelle, welche A ristophanes ran . 1316 p aro d irt, vgl. Fritzsclie p. 401. Diese A nschauung gefiel D ichtern der Anthologie, bei welchen sie öfter w ied erk eh rt: Antip. Sid. 26, 1 (Jac. A nth. 2, p. 12)

v

.

eqx

I

öcc

Tav ooScuvd, yü.iöovtöiov d p a (pcova, /.isXnofisvuv, I

otmv

IlaXXctdog dXy.vbva, vgl. ibid. 8, 1 (Jac. 2, p. 7) y.EQxida zrjv fplJäcnddv ^A Sipaip S-

eto

B

ittcu

avSc./ta. Leonid. T ar. 8, 5 (Jac. 1, p. 155) y.Efjy.idu, za v loziüv {lo X n m id a . Vgl. Antip. Sidon. 22, 5 (Jac. Anth. 2, p. 11) y.ecjy.iöa cf evnoirr

tov

, crjdova zav iv iQifXoig. — Die L y ra w ird doiöog genannt, Hymn. Merc. 25 Vmpijg

toi itqw

- ziöTa yjzKvv zty .ziv a z' aoidov.

Häufig geschieht die Personification d urch die V orstellungen aus dem Gebiete d er Ge­

nossenschaft, des Zusammemvohnens, d er N achbarschaft, des Gefolges, d er M itarbeit, d er K am pf­

genossenschaft, d e r Hülfe, R ettung, Heilung, des M itspielens u n d dergl.

6 . Ö {i lI e l v , I g v v E i v a i , n a Q s l v u i , t v q o o sIv c c l, o v y y s v b o S - a i , n Q o a y e v e o S a i , 1-v v e ü j v,

s o c i u s , c o n s o c i a r e , m a t e , c o m p a n i o n , s o c i e t y , a c q u a i n t a n c e , to b e c o n s o r t e d . 1. Von N aturgegenständen ist das Salz d er Genosse des Tisches: Alex. Aet. 5, 15 (Jac.

A nth. I, p. 209) clXa £vvsiüva zgiajctipg. Genossin ist die R ebe: Ovid. Met. 14, 661 ulm us e ra t

(13)

c o n tra speciosa tum entibus uvis, quam socia postquam p a rite r cum vite probavit, vgl. H ör. carm . 2, 3, 9 quo pinus ingens alb aq u e populus u m b ram hospitalem consociare am ant. Achill. T at.

p. 21 (Jac.) zoaavzrj zig rjv c f i il ia zcZv ipvzwv. Von der Zeit Ovid. H er. 2, 33 promissus socios ubi nunc H ym enaeus in annos. Shaksp. Romeo 2, 1 (Del. p. 46) to be consorted w ith th e hu - m orous night.

2. M ythisch w ird häufig die G enossenschaft d e r J l x t j ausgedrückt durch naotZvai und i-vvsTvca. Aesch. Sept. 643 Herrn, s l d’ rj J i o g naZg nayd-hog J l x r ; naQijv epyoig ixsivoig x ai

cpQEaiv. Ibid. 651 (Herrn.) ij drjz’ dv t'h] n avdlxwg xpevdwvvfiog Jix r ] S-vvoioa cp uni navzolfiq)

<

pQevag. Vgl. Aesch. Ch. 241 fiovov xqdzog

z e

x a i Jix r; avv zip zQizip n a vzw v fisyiazip Zr-vi a vy y iv o izo a m . In ähnlicher W eise w ird die aldwg angerufen in E ur. H ipp. fr. 439 (N auck p. 392): tu n o z v i aldw g, ei&s zolg rcäaiv ßpozoZg avvovaa xa vaiayvvzov ii-rjQov (pnevwv. Von d e r awcpQoavvi] E ur. fr. inc. 13 (W agner p. 435) iy w d' ovdsv npsaßvzEQOv vofd'Qw zrjg awcpQO- avvag, s n e i zoZg ayad-oZg cisi l-vvsozi. Ebenso w erden n lo v z o g , cIßog, löyog, vovg, dvavoia, dva- ß o v lla , z o lfia , eqig, cpößog, uoyßog, Iv n rj personificirt: Bacchylid. 15, 2 (Jac. Anth. 1, p. 85) n lo v z o g ds x a i d s ilo ia iv dvd-Qwnwv c/uilsZ Pind. Isthm . 3, 5 de fidaaw v dlßog d n ig o fii- vwv, n la y ia ig de tpQevsaoiv ovy ofiiZg n d v z a ynovov 9 -ä llw v dfiilsZ. O rph. Lith. 66 oiidi ocpiv

x q eIcov

iv i dw fiaaiv o lß o g opnlsZ. Soph. fr. 688 Dind. ovx

e o z i

yrjQag zw v aocpcüv, iv olg o vovg

&Eca g vvsaziv ’fjfiSQa zsdoa/Lifdvog. Pind. P yth. 7, 9 n d a a io i yaq n o lie a i löyog ifiils Z . Arist.

nub. 578 cp a a l yciQ d v a ß o v liu v zijds zrj n o l s i TtQoasZvai. Soph. El. 653 x a i zixviov oawv i/iioi dvavoia / irj n n o o ea ziv rj l i m i m x n a E u r. A ndr. 703 et z ö lfia n p o a yivo izo ß o v lija ig & dfia. Pind.

Nem. 10, 72 y a l s n a d’ sQig dvZpQiZnmg cf.ni.EZv xqEaaovwv. Aesch. P ers. 386 cpoßog de n ä a i ßaqßä- QOig TtaQtjv yvwfirjg änoacpalEZaiv. Soph. T rach. 1173 zoZg yccQ O avovai fiöyd-og ov nyogyiyvE zai.

E ur. Hec. 382 a l l a zw xa lip Icrcrj nQ oasazi. Zu beachten ist noch Aesch. Sept. 1043 Häoaei nuQ eazui ftry/avrj dQuazrjQiog. Soph. A nt. 370 a n o h g , dzoj zö in) xai.ov jgvveozi z c lfia g ycQiv.

H äufig sind diese A nschauungen bei S hakspere: M acbeth 3. 2 (Del. p. 71) why do you keep alone, of sorriest fancies your com panions m aking. Romeo 3, 3 (Del. p. 80) w hat sorrow craves acq u aintance a t my h an d , th a t I yet know not? Rieh. III. 4, 4 (Del. p. 105) if sorrow can a d - m it society. M idsum m ern. 1, 1 (Del. p. 13) tu rn m elancholy fo rth to funerals, th e p ale com panion is n o t for your pom p. K. L ear 3, 6 (Del. p. 89) when g rief h a th m ates an d bearing fellow­

ship. L u crece 159 (Del. p. 86) g rief best is pleas’d w ith griefs society. In u m g ek eh rter Weise tre te n diese W endungen auf, w enn eine w irkliche P erson das Subject ist: Aesch. P ers. 175 noi.loZg piEv d si vvxzEQQig dvEiQaai igvvEifti, vgl. Arist. nub. 1288 rj n o l l d x i g iv v v y ia ia i cpQOVziai avyye- ykvrifiai. Ibid. 1414 yvw fiaig de IsncaZ g x a i lo y o ig igvvsifii x a i fiEQifivaig Soph. El. 599 ex ze aov xaxoZg noi.loZg d si gvvovoa zov

z e

avvvofiov. Bacchyl. fr. 42 (B ergk p. 1239) a ß p o z^ zi gvvsaoiv ’iwvsg ß a a illjeg . Vgl. Soph. Aj. 1200, wo d e r C hor sagt: ixsZvog ( ’AQrjg) ov azscpdvwv o vzs ß a S e iä v x v llx w v veZfiev ifio i zeQipiv

Ö/u iIeZv.

P ind. Nem. 1, 61 n o ia ig öfiilijaE i zv y a ig , E u r. Or. 354 E vzvyia d' avzog OfulsZg. Ar. nub. 1399 eug rjdii xaivoZg n o d y fia o i x a i dsl-ioig d f i i l ü g .

7. 2 v v o i x o g , a v v o i x r j z r i Q, a v v e a z i o g , d f i o d - a l u f t og, a v v o i x e Z v , a v y x a z o i x e Z v .

1. A uf dem G ebiete d e r N aturm ythologie w ird L eucothea novziäv ofiod-älafiog Ni]i>r/idwv von P in d a r P yth. 1 1 , 2 genannt. In B etreff d er Ö ttw pa sagt H erm es zu T rygaeus bei Arist. pac.

691 x az' iv zoZg dyptoZg zavzr] %vvoixwv ixn oiov aavzip ßözQvg. Von N aturgegenständen e rfä h rt kom ische Personification die kurzhalsige Zwiebel, das K ind d er E rd e, die Hausgenossin d e r D e m e te r:

A

Cytaty

Powiązane dokumenty

1930 Wychodzi w wolnych odstępach Erscheint in freier Folgę.. Schragwalzwerk des neuen Rohrwalzwerkes Bismarckhiitte von 7 bis 24

MoŜna powiedzieć, Ŝe malarz nie był zbyt mocny w ortografii, gdyby nie fakt, iŜ nad tym słowem znajduje się nuta, która łamie harmonię ( h&#34;, a nie jak powinno być

Suma kwadrat´ ow trzech dodatnich liczb ca lkowitych a, b, c jest r´ owna 2010.. Ile jest w´sr´ od nich

§i legende române§ti. Damé, Nouveau dictionnaire roumain-français.. Pamfile, Diavolul învrajitor al lumii, dupa credinjele poporului romän. - Hubert Dumke, Die

Ponadto, w zadaniu nr 10 można przyznać 2 punkty za każde poprawnie zapisane zdanie pod warunkiem, że zawiera ono dwie informacje: nazwę wykonywanej czynności i

Sehr direkt waren die Deutschen auch im Bewerbungsgespräch: Da haben mir der Direktor und die Personalchefin einer Firma so viele Fragen über mein Leben und meine

Na pulpicie mogą leżeć tylko aktualnie używane kartki i długopis.. Wymagany jest następujący

Zbudowa¢ wielomian stopnia trzeciego, którego pierwiastkami s¡ liczby: 0, 2, −31.