Łączna ocena wpływu grup uwarunkowań na OSI

Do oszacowania łącznego modelu within-between dla czynników społeczno-kulturowych, ekonomicznych i politycznych wykorzystano zmienne wyselekcjonowane na podstawie wcześniej estymowanych modeli cząstkowych (por. tabele 5.8-10). W pierwszym kroku do modelu dla zmiennych społeczno-kulturowych [M1.1] dodano zmienne ekonomiczne [M1.2], a kolejno zmienne związane z polityką państwa [M1.3] Problem współliniowości został ograniczony za pomocą statystyki VIF. Z modelu usunięto również zmienne nieistotne statystycznie (co zostało zweryfikowane testem Walda na poziomie istotności 0,05). W efekcie otrzymano model główny [M1.3], który oprócz wyrazu wolnego i trendu (zmienna t) zawierał osiem zmiennych niestałych w czasie podzielonych na komponent czasowy i przestrzenny (zob. tabela 5.11).

Tabela 5.11. Wyniki estymacji modelu M1 Numer modelu M1.1 M1.2 M1.3 Zmienne objaśniające Wyraz wolny ^-123,97 * (74,02) -93,58^* (48,73) -16,50 (45,98) t ^0,30 *** (0,04) 0,26^*** (0,05) 0,26^*** (0,04)

Populacja_K_diff ^2,79 *** (1,04) 3,45^*** (0,98) 2,86^*** (0,82) Populacja_K_av ^3,98 *** (1,47) 3,33^*** (1,04) 1,31^*** (0,31) Potomstwo_K_diff ^2,38 (2,63) 0,80 (2,68) 0,59 (2,68) Potomstwo_K_av ^-20,61 *** (5,10) -12,48^*** (4,13) -9,03^*** (3,44) Czas_praca_diff ^0,01 (0,01) 0,01 (0,01) Czas_praca_av ^-0,01 ** (0,00) -0,02^*** (0,01) Aktywnosc_K_diff ^0,26 *** (0,09) 0,22^*** (0,07) Aktywnosc_K_av ^0,30 *** (0,10) 0,26^* (0,14) Wladza_prawo_diff ^-2,72 ** (1,19) Wladza_prawo_av ^0,97 (2,18) Wyd_pub_socj_diff ^0,19 *** (0,06) Wyd_pub_socj_av ^-0,17 (0,19) Segr_spol_diff ^-0,06 (0,04) Segr_spol_av ^0,34 *** (0,10) Liczba obserwacji 810 810 810 R² 55% 60% 64% Dopasowany R² 54% 59% 63% 𝛔_𝛆𝟐 1,975 1,880 1,808 𝛔_𝛍𝟐 4,665 3,196 2,422

Objaśnienia: patrz tabela 5.8. Źródło: patrz tabela 5.8.

Wśród uwarunkowań społeczno-kulturowych, mających istotny wpływ na występowanie i utrzymywanie się zjawiska segregacji zawodowej według płci w latach 1990-2016, w analizowanej grupie państw wyróżniono zmienną mierzącą udział kobiet

w populacji oraz predyktor normy kulturowej odnoszącej się do posiadania potomstwa jako istotnej wartości w życiu. Otrzymane wyniki wskazują, iż wraz ze wzrostem udziału kobiet w populacji o 1 p.p. wskaźnik OSI rośnie średnio o 2,86 (ceteris

paribus), co oznacza spadek poziomu segregacji zawodowej. Ponadto, między krajami

OECD różniącymi się średnim udziałem kobiet w populacji o 1 p.p. można zaobserwować średnią różnicę OSI o 1,31. Im więcej kobiet w populacji danego kraju, tym niższy poziom segregacji zawodowej według płci.

Istotna okazała się być również zmienna Potomstwo_K_av, której interpretacja wskazuje, iż w krajach o większym odsetku osób zgadzających się ze stwierdzeniem, iż „kobieta musi posiadać dzieci, aby czuć się w życiu spełniona”, obserwuje się niższą wartość OSI. Może to oznaczać, iż w społeczeństwach o mocno zakorzenionych stereotypach dotyczących płci – problem nierówności płci, w tym segregacji zawodowej cechuje się większym zakresem.

Istotnym uwarunkowaniem ekonomicznym zjawiska segregacji zawodowej według płci jest czas pracy. W krajach, gdzie w ciągu roku czas pracy przypadający na jednego pracownika jest dłuższy o godzinę, obserwuje się mniejszą wartość OSI średnio o 0,02 (ceteris paribus) – a więc wyższy poziom segregacji zawodowej według płci. Wyniki te odbiegają od wniosków płynących z modelu M0.2.3 (por. tabela 5.9), gdzie istotny był efekt within, którego kierunek wpływu był przeciwny. Uzyskane wyniki nie są zatem jednoznaczne, ale mogą sugerować, że wysoki średni czas pracy w krajach o dużym zakresie segregacji zawodowej spowodowany był przez liczną grupę mężczyzn pracujących więcej niż 40 godzin w tygodniu. Jeżeli natomiast w badanych krajach dochodziło do dalszego zwiększania średniego czasu pracy to mogło to być wynikiem przede wszystkim wydłużania czasu pracy dla kobiet, co powodowało zmniejszenie poziomu segregacji zawodowej. Jest to jednak tylko przypuszczenie, które wymaga sprawdzenia w toku bardziej szczegółowych badań.

Oszacowania parametrów zmiennej Aktywnosc_K_diff, wskazują, iż wzrost współczynnika aktywności ekonomicznej kobiet o 1 p.p. powinien spowodować wzrost OSI o średnio 0,22 (ceteris paribus). Co więcej, w przypadku wzrostu zróżnicowania krajów pod względem poziomu aktywności ekonomicznej kobiet o jednostkę, wskaźnik OSI powinien wzrosnąć o 0,26 jednostki. Zatem im wyższy poziom aktywności ekonomicznej kobiet, tym niższy poziom segregacji zawodowej według płci.

Wśród uwarunkowań związanych z polityką państwa włączono do modelu te związane z postrzeganiem praworządności (Wladza_prawo_diff), poziomem wydatków

publicznych na cele socjalne (Wyd_pub_socj_diff) oraz segregacją edukacyjną (Segr_spol_av). Zaskakującym wnioskiem jest przeciętny spadek OSI o 2,72 – wzrost segregacji zawodowej, wynikający z poprawy o jednostkę stopnia zaufania społecznego do władz, policji, działania sądów, jak i egzekwowania prawa oraz eliminowania przestępczości. Uzyskany wynik może rezultatem pozornej zależności między tymi zmiennymi i dotyczyć tylko wybranych krajów lub okresów. Przypuszczenie to starano się zweryfikować w dalszej części pracy, gdzie m. in. sprawdzono uzyskane rezultaty dla węższego zakresu przestrzennego i czasowego.

Wzrost publicznych wydatków na cele socjalne w stosunku do PKB o 1 p.p. powinien spowodować wzrost wartości OSI o 0,19 jednostki. Wydatki te przeznaczane są w części na aktywną politykę rynku pracy (szczególnie w takich krajach jak: Finlandia, Belgia, Dania oraz Francja), co sprzyja poziomowi aktywności ekonomicznej kobiet, a tym samym zmniejsza się zakres występowania segregacji zawodowej według płci.

Jednym z istotnych wymiarów polityki edukacyjnej państwa jest eliminowanie problemu segregacji edukacyjnej ze względu na płeć. W krajach, gdzie średni udział kobiet wśród absolwentów kierunków studiów wyższych o profilu nauk społecznych, ekonomicznych i prawnych jest wyższy o 1 p.p., obserwuje się wyższą wartość OSI średnio o 0,34 (ceteris paribus), a co za tym idzie, niższy poziom segregacji zawodowej według płci. Wyniki te odbiegają od wniosków płynących z modelu M0.3.3 (por. tabela 5.10), gdzie istotny był efekt within, którego kierunek wpływu był przeciwny. Uzyskanie takich wyników może świadczyć o niejednoznacznym wpływie zmiennej

Segr_spol na segregację zawodową. Z jednej strony, wysokie wartości tej zmiennej

mogą być odzwierciedleniem znacznego poziomu aktywności ekonomicznej kobiet, który jak wskazywano sprzyja ograniczeniu segregacji zawodowej. Z drugiej natomiast strony, kobiety wykształcone na kierunkach o profilu nauk społecznych często znajdują zatrudnienie w sektorze usług, co może zwiększać segregację zawodową. Należy jednak pamiętać, że podobnie jak w przypadku czasu pracy, uzyskanie takich wyników może wynikać z problemu współliniowości, a tym samym wymaga dalszych, szczegółowych badań.

Oszacowany model główny pozwolił na empiryczną analizę wpływu poszczególnych czynników na segregację zawodową według płci. Na podstawie uzyskanych wyników można potwierdzić zmniejszenie wielkości zjawiska segregacji zawodowej według płci w badanym okresie w krajach OECD – przeciętna wartość

wskaźnika OSI rosła o 0,26 jednostki rok do roku. Wyniki te potwierdzają poprawność przeprowadzonych wcześniej testów na istotność efektu czasowego. Etymowany model pozwala zatem na sprawdzenie poprawności drugiej hipotezy szczegółowej postawionej w rozprawie, zgodnie z którą zakres poziomej i pionowej segregacji zawodowej nie zmniejszał się w istotny sposób w analizowanym okresie w badanych krajach.

Model główny wskazuje również, iż zróżnicowanie segregacji zawodowej według płci pomiędzy krajami jest większe niż zróżnicowanie badanego zjawiska w czasie (σ_μ2> σ_ε2), co potwierdzają wnioski płynące z oszacowanych modeli dla poszczególnych grup czynników. Ponadto, model główny wyjaśnia 64% zmienności segregacji zawodowej według płci w krajach OECD w latach 1990-2016. Model ten tłumaczy zatem większą część wariancji OSI niż modele dla pojedynczych grup uwarunkowań [M0.1.3 = 55%; M0.2.3 = 57%; M0.3.3 = 57%].

Według oszacowanych parametrów zmiennych wykorzystanych w modelu można stwierdzić, iż zarówno czynniki społeczno-kulturowe (Populacja_K_diff/_av;

Potomstwo_K_av), ekonomiczne (Czas_praca_av; Aktywnosc_K_diff/_av), jak i

polityka państwa (Wladza_prawo_diff; Wyd_pub_socj_diff; Segr_spol_av) determinują występowanie oraz utrzymywanie się poziomej i pionowej segregacji zawodowej według płci w krajach OECD. Uzyskane wyniki są zatem zgodne z trzecią postawioną w rozprawie hipotezą badawczą.

W toku badań, otrzymano niejednoznaczne wnioski odnośnie do kierunku i siły wpływu niektórych z omawianych zmiennych. Ponadto, ze względu na braki danych statystycznych ograniczono zakres przestrzenny wybranych analiz. W związku z powyższym, oszacowany model główny within-between zostanie poddany modyfikacji w celu sprawdzenia poprawności otrzymanych rezultatów.