Analizę sytuacji muzeów tzw. prywatnych zacząć trzeba od stwierdzenia, że w Ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach1 określenie „muzeum prywatne” w ogóle nie występuje. Każde muzeum – w rozumieniu art. 1 ustawy – jest jednostką organizacyj-ną nienastawioorganizacyj-ną na osiąganie zysku, której celem jest gromadzenie i trwała ochro-na dóbr ochro-naturalnego i kulturalnego dziedzictwa ludzkości o charakterze materialnym i niematerialnym, informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów, upo-wszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz światowej, kształtowanie wrażliwości poznawczej i estetycznej oraz umożliwianie korzystania ze zgromadzonych zbiorów.
Termin „muzeum prywatne” ma charakter umowny i stworzony został w czasach, gdy muzeów innych niż państwowe lub samorządowe istniało bardzo niewiele, a pry-watni kolekcjonerzy rzadko wyrażali zainteresowanie dzieleniem się swymi zbiorami z publicznością. Od początku był nieprecyzyjny, obejmując swym dosłownym zna-czeniem tylko wycinek wszystkich instytucji, o których myślimy, używając tego termi-nu, wszedł jednak póki co do języka muzealnego, prawnego i zwyczajowego. Choć próbowano go zastąpić innymi wyrażeniami, jak choćby „muzea niepubliczne” czy proponowanym w pracach prawnych Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów (NIMOZ) terminem „muzea niebędące instytucjami kultury”, to jednak wszyst-kie dotychczas zaproponowane określania nie spełniają oczekiwań założycieli muze-ów tzw. prywatnych, którzy argumentują, że ich instytucje muzealne są instytucjami kultury. Tymczasem według aktu prawnego, na którym także (poza ustawą o muzeach) opiera się funkcjonowanie muzeów państwowych i samorządowych – Ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej – in-stytucje kultury organizowane są wyłącznie przez ministrów i kierowników urzędów centralnych oraz jednostki samorządu terytorialnego2. Brak precyzji terminologicznej wywołuje więc spory merytoryczne. Nie chcąc ich pogłębiać, na potrzeby tego artyku-łu, zastosuję jednak określenie występujące w praktyce administracyjnej i prawnej jako zwyczajowe, mówiąc o muzeach tzw. prywatnych.
Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach, w rozdz. 2 Organizacja muzeów, art. 5 ust. 1 stanowi, że: Muzea mogą być tworzone przez ministrów i kierowników urzędów
1 Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach, https://www.nimoz.pl/fi les//articles/90/o_
muzeach07-17.pdf [dostęp: 21.10.2018].
2 Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, rozdz. 2, https://www.nimoz.pl/fi les//articles/90/2017-prowadzenie_dzialalnosci_kulturalnej.pdf [dostęp:
21.10.2018]. W rozumieniu tej ustawy, muzea państwowe i samorządowe są instytucjami kultury.
centralnych, jednostki samorządu terytorialnego, osoby fi zyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, doprecyzowując w pkt 2 i 3, iż muzeami państwowymi są muzea utworzone przez organy administracji rządowej, a muzeami samorządowymi są muzea utworzone albo przejęte przez jed-nostki samorządu terytorialnego. Pod określeniem „osoby fi zyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej” kryją się zarówno osoby prywatne, stowarzyszenia, fundacje, zakłady pracy, fi rmy prywatne, uczelnie wyższe, jak i Kościoły oraz związki wyznaniowe. W ten sposób muzea kościelne, tak jak i uczel-niane, ale także muzea zakładane przez np. biblioteki samorządowe, zaliczane są w świetle Ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach do muzeów tzw. prywatnych.
Warto dodać, że zdaniem Pauliny Gwoździewicz-Matan niezasadne jest kwalifi kowa-nie wszystkich muzeów z grupy trzeciej, jako prywatnych, bowiem te ostatkowa-nie [muzea tworzone w ramach struktury podmiotów publicznych (np. uniwersytetów) – J.G.] są w gruncie rzeczy tworzone z majątku publicznego3. Szczególnie skomplikowana wyda-je się sytuacja muzeów zakładanych przez samorządowe biblioteki lub domy kultury, bo choć założycielami organizatorów muzeów są samorządy, to same muzea nie zo-stały jednak założone przez organy państwowe lub samorządowe, a przez instytucje kultury i są tych instytucji muzeami tzw. prywatnymi. By sytuacja wydawała się jeszcze bardziej skomplikowana, ustawa o muzeach przewiduje także sytuację, gdy muzeum ma dwóch lub więcej współorganizatorów. Jednym z nich może być osoba fi zyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej.
Art. 5 ust. 4 ustawy o muzeach stanowi, że podmioty, o których mowa w ust. 1, tworzące muzea są obowiązane:
1) zapewnić środki potrzebne do utrzymania i rozwoju muzeum;
2) zapewnić bezpieczeństwo zgromadzonym zbiorom;
3) sprawować nadzór nad muzeum.
O ile muzeom państwowym i samorządowym jako instytucjom kultury, czyli tak-że będącym jednostkami sektora fi nansów publicznych, organizator zobowiązany jest zapewnić utrzymanie poprzez dotacje podmiotowe i celowe, a dodatkowo muzea te mogą osiągać przychód poprzez np. wpływy z prowadzonej działalności, o tyle w przy-padku muzeów tzw. prywatnych zapisy niniejsze oznaczają, że organizator muzeum zobowiązany jest zapewnić środki na utrzymanie i rozwój muzeum w sposób dla niego właściwy, czyli np. organizacja pozarządowa może uzyskać na utrzymanie muzeum dotację z budżetu państwa. Inaczej jednak niż w przypadku muzeów państwowych i samorządowych, majątek muzeum tzw. prywatnego stanowi własność jego organiza-tora. Podkreślić trzeba, że majątek ten może być wykorzystywany wyłącznie do celów 3 P. Gwoździewicz-Matan, Umowa użyczenia muzealium w prawie prywatnym, Warszawa 2015, s. 198.
wynikających z zakresu działania takiego muzeum4. Zgodnie z art. 9 ustawy o muze-ach, muzeum – choć z zasady ustawowej5 nienastawione na zysk – może prowadzić, jako dodatkową, działalność gospodarczą w celu fi nansowania działalności określonej w art. 26, który doprecyzowuje cele realizowane przez muzeum (m.in. gromadzenie zbiorów, katalogowanie, udostępnianie, prowadzenie działalności edukacyjnej). Tak-że muzeum tzw. prywatne moTak-że prowadzić dodatkową działalność gospodarczą lub uzyskiwać dofi nansowanie od osób prywatnych, ale przy założeniu, że środki w ten sposób uzyskane muszą zostać spożytkowane na działalność podstawową muzeum7. Zgodnie z pkt 2 omawianego ustępu ustawy o muzeach organizator zobowiąza-ny jest do zapewnienia bezpieczeństwa zbiorom, za które odpowiada bezpośrednio dyrektor muzeum8. Mówią o tym osobne przepisy, np. Rozporządzenie Ministra Kul-tury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 września 2014 r. w sprawie zabezpieczania zbiorów muzeum przed pożarem, kradzieżą i innym niebezpieczeństwem grożącym ich zniszczeniem lub utratą czy Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciw-pożarowej.
Natomiast zgodnie z Ustawą z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach, instytucja o charakterze muzealnym staje się muzeum dopiero po uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego brzmienia nadanego przez organizatora muzeum statutu bądź regulaminu. Artykuł 6 ust. 1 ustawy o muze-ach mówi, że muzeum działa na podstawie statutu nadanego przez podmiot, o którym mowa w art. 5 ust. 1, w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, z zastrzeżeniem ust. 5, co oznacza, że muzeum będące w świetle ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej instytucją kul-tury, tj. muzeum państwowe lub samorządowe, działa na podstawie statutu nadanego przez organizatora9. Tymczasem art. 6 ust. 6 doprecyzowuje, że muzeum nieposiada-jące osobowości prawnej, w tym muzeum funkcjonunieposiada-jące w ramach struktury jednostki organizacyjnej, działa na podstawie regulaminu nadanego przez podmiot, o którym mowa w art. 5 ust. 1. Przepisy ust. 1–4 stosuje się odpowiednio do regulaminu. Zapis ten dotyczy więc omawianych muzeów tzw. prywatnych, które działają wedle Ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach na podstawie nadanych im przez założycieli
4 P. Antoniak, Ustawa o muzeach. Komentarz, Warszawa 2012, s. 54.
5 Artykuł 1 ustawy o muzeach mówi, że muzeum jest jednostką organizacyjną nienastawioną na osiąganie zysku […]. Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach, Dz.U. 1996, nr 5, poz. 24 z późn. zm.
6 Ibidem, art. 9.
7 Warto dodać, że środki w ten sposób zgromadzone muszą być przechowywane na wyodrębnionym koncie bankowym założyciela muzeum.
8 P. Antoniak, Ustawa…, s. 55.
9 Ibidem, s. 66.
regulaminów. Regulaminy te traktowane są jako odpowiednik statutów muzeów pań-stwowych i samorządowych i zawierają analogiczne do statutów informacje.
Zgodnie z ust. 2 statut określa w szczególności:
1) nazwę, teren działania i siedzibę muzeum;
2) zakres działania;
3) rodzaj i zakres gromadzonych zbiorów;
4) organ zarządzający i nadzorujący oraz organy doradcze i sposób ich powoły-wania;
5) źródła fi nansowania działalności muzeum;
6) zasady dokonywania zmian w statucie;
7) zasady prowadzenia działalności, o której mowa w art. 9, jeżeli muzeum zamie-rza taką działalność prowadzić.
Analogiczne informacje zawiera regulamin muzeum tzw. prywatnego.
Zarówno muzeum państwowe lub samorządowe, jak i tzw. muzeum prywatne w początkowym okresie swej działalności – tzn. zanim nie otworzą wystawy stałej – działają na podstawie statutu bądź regulaminu muzeum w organizacji. Po zakończeniu organizacji wystawy stałej nadaje się docelowy statut bądź regulamin muzeum, a spo-sób uzgodnienia go z ministrem właściwym do spraw kultury i dziedzictwa narodowego pozostaje identyczny, jak w przypadku pierwszego dokumentu10.
Ustawa o muzeach w art. 5b ust. 1 stanowi, że minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego prowadzi w Biuletynie Informacji Publicznej wykaz muzeów. Ze względu na dynamikę powstawania nowych muzeów w Polsce – szcze-gólnie, choć nie tylko muzeów tzw. prywatnych – wykaz muzeów o uzgodnionym z mi-nistrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego statucie lub regulaminie jest często uaktualniany, a liczbę muzeów podać można tylko wraz z datą dzienną na 80011. Wykaz muzeów zawiera następujące informacje:
1) nazwę muzeum;
2) adres siedziby muzeum;
3) nazwę podmiotu, który utworzył muzeum, a w przypadku osoby fi zycznej – jej imię i nazwisko;
10 Zgodnie z decyzją Sekretarza Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Jarosława Sellina z dnia 4 listopada 2016 r. Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów prowadzi prace związane z uzgadnianiem projektów regulaminów muzeów prywatnych i projektów statutów muzeów samorządowych. Nie zmienia to jednak ustawowego zapisu, że statut bądź regulamin muzeum założyciel uzgadnia z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. NIMOZ pełni tutaj rolę ekspercką, jednak minister zawsze może wnieść poprawki do przedstawionego projektu.
11 Zob. http://bip.mkidn.gov.pl/pages/rejestry-ewidencje-archiwa-wykazy/rejestry-muzeow.php [dostęp:
21.10.2018].
4) w przypadku muzeum rejestrowanego – datę wpisu do Państwowego Rejestru Muzeów.
Ustawa określa termin, w jakim organizator muzeum zobowiązany jest przekazać wspomniane informacje do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – nie póź-niej niż trzy miesiące od dnia utworzenia muzeum, a w przypadku zmiany danych zawartych w wykazie nie później niż miesiąc od zaistnienia zmiany. Z obowiązku tego, niestety, nie zawsze muzea (szczególnie muzea tzw. prywatne i najczęściej muzea zakładane przez osoby fi zyczne oraz stowarzyszenia) się wywiązują, tak jak i nie infor-mują o zaniechaniu działalności. W związku z tym nie zawsze wiadomo, czy takie mu-zea dalej funkcjonują, czy tylko zostały założone w sensie administracyjnym, a kolejne zmiany planów życiowych założycieli nie pozwoliły na ich realne powstanie i otwarcie wystawy stałej. Ponieważ ustawa o muzeach nie określa terminu, do kiedy wystawa stała powinna zostać otwarta, a co za tym idzie, kiedy należałoby się spodziewać po-wstania muzeum sensu stricto i uzgodnienia z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego docelowego regulaminu, bez kontaktów osobistych z założycielem takiego muzeum tzw. prywatnego, nie można stwierdzić, czy ono rze-czywiście funkcjonuje i realizuje ustawowe cele muzeum12.
Nad wszystkimi muzeami w rozumieniu Ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muze-ach, czyli takimi, których organizatorzy uzgodnili statut lub regulamin muzeum, zgod-nie z art. 8 ust. 1 ustawy, ogólny nadzór sprawuje minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. W celu sprawowania nadzoru ogólnego minister może dokonywać kontroli działalności muzeów, a następnie wydawać zalecenia zmie-rzające do naprawy błędów. Ustępy 2 i 3 art. 8 określają zakres możliwych rozwiązań w sytuacji niedostosowania się założyciela do zaleceń wynikających z kontroli:
2. W razie rażącego naruszania przepisów ustawy i statutu muzeum, gdy bez-skuteczne okazały się zalecenia usunięcia stwierdzonych uchybień w działalności muzeum, minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, po wysłuchaniu podmiotu, o którym mowa w art. 5 ust. 1, oraz rady muzeum lub rady powierniczej, po zapoznaniu się z opinią Rady do Spraw Muzeów, może, w drodze decyzji administracyjnej, zakazać jego dalszej działalności. Decyzję tę podaje się do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty.
3. W decyzji, o której mowa w ust. 2, minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego wskazuje sposób zabezpieczenia muzealiów.
Wedle wiedzy autorki z opisanych w ust. 2 prerogatyw minister kultury jak do-tychczas nie skorzystał, znamienna jednak pozostaje możliwość takiego rozwiązania
12 W tym kontekście wydaje się zasadne przeprowadzenie weryfi kacji wykazu muzeów prowadzonego przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego – głównie właśnie zawartych tam informacji o muzeach tzw. prywatnych. Zadanie takie pozostaje w planach NIMOZ.
w sytuacji skrajnego łamania zasad ustawy o muzeach i powiązanych z nią aktów prawnych, np. dotyczących bezpieczeństwa zbiorów.
Poza zasadą uzgodnienia statutu bądź regulaminu muzeum z ministrem właści-wym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach wyróżnia muzea o szczególnej wartości dla dziedzictwa narodowe-go. Rozdział 3 art. 13 mówi:
1. W celu potwierdzenia wysokiego poziomu merytorycznej działalności i znacze-nia zbiorów oraz w celu ewidencjonowaznacze-nia muzeów spełznacze-niających te warunki, minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego prowadzi Państwowy Rejestr Muzeów, zwany dalej „Rejestrem”.
2. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego uzależnia wpis do Rejestru w szczególności od znaczenia posiadanych przez muzeum zbiorów, zespołu wykwalifi kowanych pracowników, pomieszczeń i stałego źródła fi nansowania – zapewniających spełnienie statutowych celów muzeum.
Państwowy Rejestr Muzeów liczy dziś 129 muzeów13, w tym dwa muzea tzw. pry-watne: jedno uczelniane – Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz jedno założone przez osoby fi zyczne – Muzeum Motoryzacji i Techniki w Otrębusach. Choć uzyska-nie statusu muzeum rejestrowanego uzyska-nie jest łatwe, status ten daje muzeum – poza oczywistym prestiżem – korzyści bardzo użytkowe, w postaci m.in. wspomnianych w art. 20 prawa pierwszeństwa zakupu od podmiotów prowadzących działalność po-legającą na oferowaniu do sprzedaży zabytków (w terminie 14 dni od dnia zgłoszenia przez muzeum zamiaru zakupu. W przypadku skorzystania z prawa pierwszeństwa nabycie przez muzeum rejestrowane następuje po cenie z chwili zgłoszenia zamia-ru zakupu) oraz prawa pierwokupu zabytku sprzedawanego na aukcji (oświadczenie w sprawie skorzystania z prawa pierwokupu powinno być złożone przez muzeum nie-zwłocznie po licytacji zabytku, nie później jednak niż do zakończenia całej aukcji).
W przypadku aukcji, w sytuacji gdy dwa lub więcej muzeów złożyło oświadczenie o skorzystaniu z prawa pierwokupu, przysługuje ono muzeum, które złożyło takie oświadczenie jako pierwsze. Co najistotniejsze, w sytuacji, gdy muzeum rejestrowane starało się o zakup obiektu (wedle zasad opisanych w art. 20. ustawy o muzeach, czyli pierwszeństwa zakupu oraz prawa pierwokupu na aukcji), a zasad tych nie dotrzyma-no, dokonana sprzedaż jest nieważna.
Istotne z punktu widzenia muzeów tzw. prywatnych pozostaje rozróżnienie doty-czące muzealiów. W rozdz. 4 art. 21 ust. 1 ustawa o muzeach stanowi, że muzealiami są rzeczy ruchome i nieruchomości stanowiące własność muzeum i wpisane do in-wentarza muzealiów. Muzealia stanowią dobro narodowe. Ustęp 1a doprecyzowuje:
13 Zob. http://bip.mkidn.gov.pl/pages/rejestry-ewidencje-archiwa-wykazy/rejestry-muzeow.php [dostęp:
21.10.2018].
w przypadku muzeum nieposiadającego osobowości prawnej, muzealiami są rzeczy ruchome i nieruchomości stanowiące własność podmiotu, który utworzył muzeum, oraz wpisane do inwentarza muzealiów. Problem ten często pojawia się w pytaniach założy-cieli muzeów tzw. prywatnych, wskazujących na wątpliwości co do możliwości władania muzealiami: kto jest ich właścicielem: założyciel czy muzeum. Skoro bowiem osoba fi zyczna, osoba prawna lub jednostka nieposiadająca osobowości prawnej zakłada mu-zeum, to jest właścicielem większości zbiorów (z wyjątkiem złożonych w nim depozy-tów). Jednakże po założeniu muzeum w rozumieniu Ustawy z dnia 21 listopada 1996 r.
o muzeach i uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego regulaminu, a co za tym idzie po wpisaniu obiektu do inwentarza muze-aliów, pozostając właścicielem muzealium, nie może jednak władać nim dowolnie, bo-wiem muzealia muszą podlegać zasadom bezpieczeństwa zbiorów, być objęte opieką konserwatorską oraz prezentowane na wystawie stałej i ekspozycjach czasowych.
Do muzeów prywatnych mogą się odnosić zapisy ustawy o muzeach, dotyczące pracowników muzeów, zgodnie z którymi (art. 32 ust. 1): Pracownicy zatrudnieni w mu-zeach na stanowiskach, na których realizuje się zadania związane z:
1) gromadzeniem i naukowym opracowywaniem zbiorów,
2) urządzaniem wystaw i udostępnianiem zbiorów do celów edukacyjnych i nauko-wych,
3) organizowaniem badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych, 4) prowadzeniem działalności edukacyjnej, artystycznej, upowszechniającej
kultu-rę lub wydawniczej
– tworzą zawodową grupę muzealników.
2. Pracowników, którzy tworzą zawodową grupę muzealników, zatrudnia się na stanowiskach kustosza dyplomowanego, kustosza, adiunkta i asystenta.
Ponieważ posiadanie kwalifi kacji wymaganych na poszczególnych stanowiskach w muzeach stwierdza pracodawca i tylko w przypadku kustosza i kustosza dyplomo-wanego posiadanie dorobku zawodowego wymaganego poświadcza minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (na wniosek zainteresowanego, po zasięgnięciu opinii komisji kwalifi kacyjnej), o stanowisku, na jakim zatrudnieni są pracownicy muzeum prywatnego, decyduje dyrektor bądź częściej organizator tegoż muzeum. Ustawa nie określa minimalnej liczby pracowników muzeum, w tym zatrud-nionych na stanowiskach muzealników.
Wszystkich muzealników dotyczy jednak art. 34 ustawy w brzmieniu: Muzealnik w czasie pozostawania w stosunku pracy w muzeum przestrzega ogólnie przyjętych norm etyki zawodowej, a w szczególności nie prowadzi handlu przedmiotami pozosta-jącymi w zakresie zainteresowania muzeum i nie podejmuje działań, jak kolekcjoner-skich, wykonywania ekspertyz i wycen przedmiotów, mogących powodować konfl ikt
interesów z zatrudniającym go muzeum. Zapis ten – w przekonaniu autorki artykułu – powinien odnosić się do wszystkich pracowników muzeum niezależnie od sposobu rozumienia pojęcia „muzealnik” (osoba zatrudniona na stanowiskach wymienionych w art. 32 ust. 1 lub pracownik muzeum w rozumieniu szerszym), które to rozróżnienie pojawia się czasem w dyskusjach środowiskowych.
Choć obowiązująca ustawa o muzeach nie doprecyzowuje sytuacji muzeów tzw. prywatnych w sprawie własności zbiorów, konieczności stosowania wszystkich wymogów bezpieczeństwa zbiorów oraz ich ewidencjonowania (czasem trudnych do spełnienia przez mniejsze muzea), dość jasno określa jednak, czym są muzea tzw. prywatne. W momencie uchwalania Ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach nie przewidywano tak dynamicznego rozwoju muzealnictwa prywatnego, rosnącej licz-by obecnych muzeów tzw. prywatnych ani ich potencjału w dziedzinie ochrony i propa-gowania dziedzictwa kulturowego, choć późniejsze nowelizacje pozwoliły uwzględnić niektóre aspekty specyfi ki ich działalności. Nie ulega jednak wątpliwości, że sformuło-wania do nich się odnoszące wskazują na świadomość ustawodawcy dotyczącą wagi istnienia muzeów tzw. prywatnych, ich miejsca w krajobrazie muzealnym, a także ich specyfi ki.
Bibliografi a
Antoniak P., Ustawa o muzeach. Komentarz, Warszawa 2012.
Golat R., Jak założyć prywatne muzeum?, „Muzealnictwo” 2018, t. 49, s. 11–15.
https://muzealnictworocznik.com/resources/html/article/details?id=43181 [dostęp: 21.10.2018].
Gwoździewicz-Matan P., Umowa użyczenia muzealium w prawie prywatnym, Warszawa 2015.
Karcz-Kaczmarek M., Status prawny muzeów uczelnianych – problemy prawne i wyzwania prak-tyczne, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2017, t. 104, s. 63–81.
Muzea prywatne, kolekcje lokalne: raport z badań POZ/ODP, M. Maciejewska, L. Graczyk (oprac.), Bydgoszcz–Warszawa 2013.
Muzeum kościelne w perspektywie zadań i trendów współczesnego muzealnictwa. Materiały z sesji naukowej w dniach 14–15 czerwca 2012 roku, T. Dudek-Bujarek (red.), Katowice 2013.
Streszczenie: Muzea tzw. prywatne według Ustawy z dnia 21 listopada 1996 r.
o muzeach to muzea „tworzone przez osoby fi zyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej”. Termin ten – choć nie występuje bezpośrednio w ustawie o muzeach – wszedł do nomenklatury prawnej i muzealni-czej. Jest to określenie zwyczajowe, stosowane do muzeów zakładanych przez osoby
prywatne, fundacje, stowarzyszenia, fi rmy, uczelnie wyższe, Kościoły i związki wyzna-niowe. Wszystkie muzea, niezależnie od założyciela, podlegają tym samym przepisom prawnym, stworzonym głównie z myślą o muzeach państwowych i samorządowych, choć niektóre z przepisów odnoszą się bezpośrednio do muzeów tzw. prywatnych.
Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie regulacji prawnych zawartych w Ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach, które dotyczą także muzeów tzw. prywatnych oraz tych, których spełnienie jest warunkiem uzgodnienia regulaminu z ministrem wła-ściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.
Słowa kluczowe: muzea, muzea prywatne, muzea tzw. prywatne, ustawa, ustawa o muzeach, regulamin, statut, muzealium, wykaz muzeów, muzealnik
Joanna Grzonkowska
Kierownik Działu Strategii i Analiz Prawnych Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Historyk sztuki, absolwentka historii sztuki na Wydziale Historycz-nym UW oraz Podyplomowego Studium Muzealniczego przy Wydziale HistoryczHistorycz-nym UW i Podyplomowych Studiów Varsavianistycznych UW; członek Stowarzyszenia Histo-ryków Sztuki (SHS) oraz International Council of Museums (ICOM); pracowała w Zamku Królewskim w Warszawie; współpracowała z Ośrodkiem Edukacji Muzeum Narodowego w Warszawie. Od 2011 r. członek Kolegium Redakcyjnego rocznika „Muzealnictwo”. Au-torka artykułów i recenzji publikowanych m.in. w roczniku „Muzealnictwo”.
THE STATUS OF ‘PRIVATE’ MUSEUMS UNDER THE CURRENT ACT ON MUSEUMS
THE STATUS OF ‘PRIVATE’ MUSEUMS UNDER THE CURRENT ACT ON MUSEUMS