Z AKOŃCZENIE

Celem niniejszych badań było dokonanie analizy procesów przystosowawczych młodych polskich emigrantów, którzy w okresie przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej wyjechali do stolicy Wielkiej Brytanii. Analiza materiału zmierzała do skonstruowania typologicznego ujęcia polskich emigrantów tego okresu. Kategorię rdzeniową przy tworzeniu typologii stanowiły strategie adaptacyjne. Na ich podstawie zostały wyodrębnione trzy typy emigrantów: emigranci „pracujący”, emigranci „asymilujący się” i emigranci „doświadczający”. O kryterium rozróżniania poszczególnych typów zadecydowało ponadto zróżnicowanie emigrantów pod względem motywacji wyjazdowych, charakteru uczestnictwa w życiu społecznym, kapitału kulturowego, preferowanych wartości, postrzegania barier integracyjnych, oraz postaw wobec integracji w ramach polskiej grupy etnicznej.

Badania wykazały silną zależność strategii adaptacyjnych od uwarunkowań administracyjno-prawnych kraju osiedlenia. Utrudnienia wynikające z braku prawa do legalnego pobytu w Wielkiej Brytanii jak i trudności z uzyskaniem legalnego zatrudnienia sprawiały, że mimo zdobytych w Polsce kwalifikacji i wyższego wykształcenia polscy emigranci sytuowali się na najniższych pozycjach w strukturze społecznej, co w istotny sposób kształtowało i umacniało ich przekonania na temat rzeczywistości kraju osiedlenia, kreując tym samym odpowiednie potrzeby, aspiracje oraz style życia.

Na charakter strategii adaptacyjnych oddziaływały również w dużym stopniu motywacje wyjazdowe emigrantów. Młodzi Polacy wyjeżdżali w tym okresie do Wielkiej Brytanii głównie z przyczyn ekonomicznych, wyraźnie zdeterminowani sytuacją na polskim rynku pracy, nie były to jednak wyłączne powody ich wyjazdów. Motywacje wyjazdowe, jak się okazało, miały w dużej mierze wiązany charakter: na wyjazd za granicę młodzi

Polacy decydowali się również z przyczyn edukacyjnych oraz kulturowo-psychologicznych.

Adaptacja emigrantów do nowych warunków kraju osiedlenia uzależniona była również od kapitału kulturowego emigrantów, wypracowanego jeszcze przed opuszczeniem kraju. O wyborze odpowiedniej strategii decydowała między innymi znajomość języka angielskiego oraz zainteresowania i aspiracje zawodowe ukształtowane przed wyjazdem z Polski.

Charakter realizowanych strategii adaptacyjnych zależny był również od stale kształtujących się i zmieniających priorytetów życiowych.

Zmagania młodych Polaków z zastaną rzeczywistością często nie pozwalały na wypracowanie długofalowych planów życiowych, nie stwarzały również gwarancji na pozostanie w kraju osiedlenia.

Młodzi Polacy przystosowywali się do życia na emigracji, w zróżnico-wany sposób uczestnicząc w życiu społecznym. Można w tym wypadku mówić zarówno o strategiach wycofywania się z życia społecznego czy też zamykania się w gronie własnych znajomych i przyjaciół z kraju, jak i o strategiach ukierunkowanych na umacnianie kontaktów i więzi poza środowiskiem polskich emigrantów.

Polscy emigranci z okresu przed przystąpieniem Polski do UE, jeżeli integrowali się z rodakami, to głównie na płaszczyźnie pozainstytucjonalnej, zawierając bądź utrzymując więzi o charakterze koleżeńsko-przyjacielskim;

nie wykazywali jednak dążeń do tworzenia więzi o charakterze formalnym, mających na celu artykulację wspólnych, łączących ich interesów. Często wręcz przeciwnie – wyrażali przekonanie, że awans zawodowy czy znalezienie atrakcyjnej pracy może się dokonać niemalże wyłącznie poprzez ograniczenie kontaktów do ram własnej grupy etnicznej.

Wzorem integracji wewnątrz własnej grupy etnicznej nie była także, w mniemaniu młodych polskich emigrantów, Polonia skupiona wokół Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego. Między obiema generacjami emigrantów przybyłych w różnym okresie dominowała raczej atmosfera wzajemnego niezrozumienia niż chęć współpracy. Według przedstawicieli Polonii emigranci, którzy przybywali do Londynu w tym okresie, byli osobami „niekulturalnymi”, „niewykształconymi” i „przyjeżdżającymi tylko po pieniądze”. Tego typu opinie stworzone zostały przez przedstawicieli starej emigracji w oparciu o własne doświadczenia, wynikające z bezpośrednich kontaktów z polskimi emigrantami na terenie POSK-u.

Podobnie, wśród nowo przybyłych emigrantów istniało przekonanie o tym, że nie warto się integrować z londyńską Polonią. Respondenci często zarzucali starszym generacjom, że „nie znają polskich realiów” oraz że „nie osiągnęli zbyt wiele [w sferze ekonomicznej – przyp. G. D.]”.

Ponadto okazało się, że na emigracji w okresie przedakcesyjnym o wiele lepiej funkcjonowały osoby gorzej wykształcone, zwłaszcza posiadające doświadczenie w pracy związanej z budownictwem, niż emigranci z wyższym wykształceniem, którzy mieli utrudniony dostęp do poszukiwanych przez nich stanowisk. Wykształceni emigranci ponadto często zmuszeni byli do podejmowania prac fizycznych, nierzadko w polskich firmach budowlanych, a poziom dochodów w tej kategorii

emigrantów był dużo niższy niż wśród emigrantów prowadzących własną działalność remontowo-budowlaną. W takiej sytuacji trudno było oczekiwać, że w środowisku polskich emigrantów powszechne staną się dążenia do integracji wewnętrznej, gdyż potencjalni jej inicjatorzy – Polacy z wyższym wykształceniem – często znajdowali się w gorszej sytuacji materialnej niż pozostali emigranci.

Również obecnie – po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej – nie należy, jak sądzę, spodziewać się, że adaptacja nowych przybyszów z Polski zacznie przybierać formę strategii w większym stopniu uwzględniających potrzebę integracji wewnątrz własnej grupy etnicznej. Wręcz przeciwnie, można przypuścić, że coraz częściej będą to strategie ukierunkowane na osiągnięcia finansowe, zawodowe i edukacyjne, których dokonanie będzie silnie uzależnione od znajomości sytuacji i realiów kraju osiedlenia.

L

:

[1] Konecki, K. (2000), Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Warszawa.

[2] Kurcz, Z., Podkański, W. (1991), Emigracja z Polski po 1980 roku, [w:]

W. Misiak (red.), Nowa emigracja i wyjazdy za granicę, Wrocław.

[3] Okólski, M. (2001), Mobilność międzynarodowa ludności Polski w okresie transformacji: przegląd problematyki, [w:] E. Jaźwińska, M. Okólski (red.), Ludzie na huśtawce. Migracje między peryferiami Polski i Zachodu, Warszawa.

[4] Okólski, M. (2001), Współczesne europejskie migracje międzynarodowe a dynamika procesów integracyjnych, „Studia Socjologiczne”, 2001, nr 1.

[5] „Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej”, lata 1998-2004.

[6] Siemieńska, R. (1988), Społeczeństwo polskie wobec wartości materialistycz-nych i niematerialistyczmaterialistycz-nych – w perspektywie międzynarodowej, „Studia Socjologiczne”, 1988, nr 4.

[7] Slany, K. (red.) (1997), Orientacje emigracyjne Polaków, Kraków.

[8] Zamojski, J. E. (1995), Migracje masowe - czynnik przemian społeczeństw współczesnych, [w:] J. E. Zamojski (red.), Migracje i społeczeństwo. Zbiór studiów, Warszawa.

[9] Ziółkowski, M. (1994), Pragmatyzacja świadomości społeczeństwa polskiego,

„Kultura i Społeczeństwo”, 1994, nr 4.