Aksjologiczne uzasadnienie pomocy

Podrozdział 2.1 stanowił przegląd normatywnych propozycji wzmocnienia pozycji odbiorców, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki odbiorców wrażliwych. Aksjologia zjawisk prawnych zajmuje się przede wszystkim wartościowaniem i ocenianiem845. Wartościowanie pełni natomiast dwie podstawowe funkcje, czyli funkcję poznawczo – heurystyczną oraz praktyczno – socjotechniczną846. Pierwsza z nich wskazuje, jaka jest istota prawa oraz jego rola w społeczeństwie. Druga pozwala natomiast projektować rozwiązania prawne oraz planować jego oddziaływanie, w sposób umożliwiający realizacje nie tylko wartości w nim tkwiących, lecz także uwzględnianie wartości ogólnospołecznych. Omówione projektowane i przyjęte zmiany nie są więc dziełem przypadku. Stanowią raczej wypadkową preferowanej podstawy aksjologicznej, dostępnych rozwiązań oraz możliwości ich realizacji w zmieniającej się społeczno – gospodarczo – politycznej sytuacji. Aksjologia stanowi więc ważny czynnik kształtujący normy prawne, i to zarówno te obowiązujące, jak i projektowane. Analizowane rozwiązania prawne wymagają więc oceny również przez pryzmat ich aksjologicznego uzasadnienia. Prawo jest bowiem odbiciem systemu wartości prawodawcy, a wartości nadają kierunek zmianom, stając się tym samym czynnikiem korygującym. Cele regulacji prawnej można więc rozpatrywać w kategorii funkcji wartości przez nią realizowanych. Zatem normy prawne z analizowanych projektów należy traktować, jako narzędzia do ochrony wartości, a odwoływanie się do aksjologii jest czynnością niezbędną w procesie uzasadniania obowiązywania norm prawnych⁸⁴⁷.

Rozdział wybranych dóbr prawodawca uznał za istotny do tego stopnia, że nie pozostawił go poza zakresem swego zainteresowania i oddziaływania. Odwołania do aksjologii są jednak stosunkowo rzadkie w prawie gospodarczym publicznym. Nasuwa się więc pytanie o to, czy prawodawca uzasadniał aksjologicznie swoje wybory? Dodatkowo (na co zwraca uwagę Z. Ziembiński) złożoność problemów aksjologicznego uzasadnienia normy polega między innymi na tym, że oceny czynów dokonywane mogą być z odmiennej perspektywy, a różni się nie tylko wiedza osób oceniających skutki podejmowanego zachowania, ale także zasięg przewidywanych skutków⁸⁴⁸. Pomimo powyższych zastrzeżeń, analiza aksjologicznego uzasadnienia proponowanego modelu pomocy odbiorcom, w tym przede wszystkim systemu wsparcia odbiorców wrażliwych, jest konieczna. Tylko tak można prześledzić motywy, jakimi kierowali się autorzy poszczególnych rozwiązań.

845J. Czerny wskazuje kilka przykładowych dziedzin nauk, które w pewnym stopniu posługują się ocenami i wartościami, a są to: etyka, moralistyka, wiara, ekonomia, estetyka i prawo. Zob. J. Czerny, Aksjologiczne podstawy ekonomii i biznesu, Bytom 2004, s. 9; A. Kojder,

Prawo jako przedmiot analiz aksjologicznych [w:] H. Rot (red.) Problemy metodologii i filozofii prawa. Materiały VIII Ogólnopolskiego Zjazdu Teoretyków Państwa i Prawa, Bierutowice 26 – 28 IX 1985, Wrocław 1988, s. 79 – 80; J. Lipiec, Świat wartości. Wprowadzenie do aksjologii, Kraków 2001, s. 11 – 35.

846A. Kojder, Prawo jako przedmiot…, op. cit., s. 79.

847Zob. P. Winczorek, Konstytucja i wartości [w:] J. Trzciński (red.), Charakter i struktura norm Konstytucji, Warszawa 1997, s. 46.

W tym znaczeniu umożliwia ona więc także ocenę projektowanego zakresu ingerencji, związanej z koniecznością wprowadzenia konkretnych rozwiązań i zmian na przestrzeni od 2008 r. (pierwszych badań nad kształtem systemu wsparcia) aż do 2013 r. kiedy nowelizacją z 11.9.2013 r. wprowadzono system ochrony odbiorców wrażliwych.

Dla niniejszej pracy ważne jest także, aby ustalić, czy projektodawcy rozumieją kontekst aksjologiczny wprowadzanych rozwiązań. Należy więc zgodzić się zarówno z M. Zielińskim i Z. Ziembińskim wskazującymi, iż, (…) uzasadnianie twierdzeń o obowiązywaniu jakiejś normy,

jako normy prawnej wymaga także uwzględniania w mniejszym czy większym stopniu, jako czynnika korygującego również i aspektu aksjologicznego, a mianowicie związku danej normy z określonym systemem wartości849. Rację ma zatem także P. Winczorek, mówiący, że odwołanie się do wartości jest

konieczną czynnością w procesie aksjologicznego usprawiedliwiania (uzasadniania) norm⁸⁵⁰. Skoro więc system wsparcia odbiorców wrażliwych jest elementem występującego w polskim pojęcia usługi powszechnej, to projektując nowe rozwiązania, racjonalny prawodawca powinien prawidłowo artykułować ich cele.

Trudne początki?

Raport URE, jako uzasadnienie powstania (a co za tym idzie uzasadnienie dla stworzenia

systemu ochrony odbiorców wrażliwych), powołuje się na dyrektywy II pakietu, COM(2006) 841 oraz COM(2007) 386. Twórcy zdają się więc podzielać argumentację, iż energia elektryczna ma podstawowe znaczenie dla obywateli i (…) należy chronić prawa obywateli do dostaw energii

elektrycznej wystarczającej do zaspokojenia ich podstawowych potrzeb po rozsądnych, łatwo i jasno porównywalnych i przejrzystych cenach⁸⁵¹. Raport URE wskazuje także na potencjalne zagrożenia, jakie niosą ze sobą liberalizacja i wprowadzenie warunków konkurencji w sektorze. Dla odbiorców jest to bowiem nie tyko szansa ekonomiczna, ale także potencjalne zagrożenie, mogące pogorszyć sytuację odbiorców najsłabszych, zwiększając ich liczbę. Powstaje więc systemowa konieczność zapewnienia osobom w szczególnych sytuacjach życiowych (odbiorcom wrażliwym) dostępu do energii.

Prócz tych argumentów, w uzasadnieniu pojawiają się także odwołania do konieczności równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców energii i gazu oraz troska Prezesa URE, związana z obserwacją sytuacji odbiorców w Polsce i perspektywa prognozowanego wzrostu cen energii i gazu852. Prospołeczne zaangażowanie Prezesa URE jest więc uzasadniane czymś na kształt interesu społecznego (interesu publicznego), który inspiruje go do podjęcia działań w przedmiocie ochrony odbiorcy wrażliwego⁸⁵³. Co istotne z punktu widzenia obszaru badawczego niniejszej pracy, twórcy Raportu URE (co zdarza się stosunkowo rzadko) uzasadniają przedstawione propozycje wartościami pozanormatywnymi, m.in. zasadą sprawiedliwości społecznej. Odwołując się jednak do wcześniejszych analiz Raportu URE w zakresie założeń praktycznych modelu pomocy odbiorcom wrażliwym i porównując go z jego analizą aksjologiczną, dość wyraźnie widać, iż w relacji cel – środki

849M. Zieliński, Z. Ziembiński, Uzasadnianie twierdzeń…, op. cit., s. 187.

850P. Winczorek, Konstytucja…, op. cit., s. 46.

851Komunikat Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego i Rady COM(2006) 841 z 10.1.2007 r. w sprawie perspektyw wewnętrznego rynku gazu i energii elektrycznej, OJ C 138, 22.6.2007.

852Raport końcowy Zespołu do spraw Prac Badawczych nad Problematyką Odbiorców Wrażliwych Społecznie Program pomocy odbiorcom

wrażliwym społecznie na rynku energii elektrycznej i gazu oraz propozycje zmian legislacyjnych niezbędnych do wdrożenia programu

z 31.3.2008 r. przygotowany przez I. Figaszewską i innych [online]. Dostępny: <www.ure.gov.pl> (dostęp: 5.7.2014), s. 6.

853Prezes URE motywuje swoje zaangażowanie używając argumentacji z różnych sfer, nie tylko społecznej, ale także moralnej i ekonomicznej. Traktuje tym samym kwestię odbiorców wrażliwych nie w kategoriach jednostkowych przypadków, ale jako szersze zjawisko społeczne, obejmujące swoim zasięgiem nie tylko odbiorcę, ale także jego rodzinę. Zob. Raport końcowy Zespołu do spraw Prac Badawczych nad Problematyką Odbiorców Wrażliwych Społecznie Program pomocy odbiorcom wrażliwym społecznie na rynku energii elektrycznej

i gazu oraz propozycje zmian legislacyjnych niezbędnych do wdrożenia programu z 31.3.2008 r. przygotowany przez I. Figaszewską i innych

187

te drugie są stosunkowo mało inwazyjne. Przy czym, jako mało inwazyjne należy rozumieć stosunkowo niewielką ingerencję (za pomocą już istniejących środków), w celu zapewnienia ochrony odbiorcom wrażliwym. Skoro więc proporcja ingerencji (regulacji) zależy także od natężenia pierwiastka publicznego (interesu publicznego) w sektorze, to na tym etapie państwo nie planowało istotnej ingerencji ze względu na cele prospołeczne. Z punktu widzenia zasady proporcjonalności planowana ingerencja (środki) była więc nieodpowiednia do celu, w postaci stworzenia efektywnego systemu pomocy, stanowiącego element szerszej koncepcji zagwarantowania usług powszechnych w sektorze energetycznym.

Dobro cywilizacyjne podstawą ingerencji

Autorzy Projektu 2008 (w przeciwieństwie do uzasadnienia Raportu URE), jako ratio legis jego powstania wskazali przede wszystkim normatywne uzasadnienie konieczności świadczenia pomocy odbiorcom wrażliwym. Innym (w sensie aksjologicznym mniej istotnym powodem) była także konieczność legalizacji dotychczasowej współpracy przedsiębiorstw energetycznych z ośrodkami pomocy społecznej854 i nadanie jej zinstytucjonalizowanego i obligatoryjnego wymiaru855. Często przytaczanym argumentem było także zmniejszenie kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa, w związku z odłączeniem niepłacących odbiorców⁸⁵⁶.

Wspomniane cele – zdaniem autorów Projektu 2008 – są konsekwencją cywilizacyjnego charakteru dobra, jakim jest zarówno energia, jak i gaz. W tym sensie uzasadnienie zdaje się właściwie identyfikować przyczyny oraz genezę rozwiązań, związanych z wprowadzaniem systemu pomocy odbiorcom wrażliwym. U podstaw Projektu 2008 (podobnie jak w przypadku Raportu URE), legła więc konieczność wypełnienia zobowiązań państwa wobec obywateli, w zakresie zagwarantowania wszystkim odbiorcom dostępu do energii, w ramach realizacji publicznoprawnych obowiązków, związanych ze świadczeniem usług powszechnych w sektorze – co zostało trafnie zidentyfikowane w uzasadnieniu tego projektu.

Późniejsze dokumenty idą natomiast coraz dalej w poszukiwaniu uzasadnienia prospołecznej regulacji. Stąd trzy wersje założeń przygotowanych przez Ministerstwo Gospodarki odwołują się już do energii, jako dobra cywilizacyjnego, do którego dostęp winien być zagwarantowany wszystkim odbiorcom w gospodarstwach domowych. Gwarancja jest niezbędna, ponieważ dostęp może być zagrożony przez wzrost cen i stawek opłat za energię. Konieczne jest więc wdrożenie rozwiązań systemowych, dotyczących odbiorców wrażliwych społecznie857. Można założyć, że wskazanie na powszechny charakter dobra, jakim jest energia, świadczy o przyjęciu skali wartości (dóbr), do których dostęp musi być powszechnie gwarantowany przez państwo. Wobec opisanych okoliczności w pełni uzasadniona wydaje się także teza, iż posługiwanie się pozanormatywną argumentacją (dobro cywilizacyjne), ma w tym przypadku uzasadnić podjęcie przez państwo ingerencji w sektor.

A contrario, brak takich odniesień przemawiałby przeciwko ingerencji, ponieważ w każdym przypadku

ingerencja jest efektem porównania dwóch lub więcej konkurujących ze sobą wartości (zapewnienie dostępu do dobra cywilizacyjnego, z czym wiąże się realizacja przyrodzonej człowiekowi godności i wolności gospodarczej) oraz wyboru realizacji jednej z nich kosztem drugiej. Do rangi podstawowego uzasadnienia urasta więc konieczność zapewnienia powszechności dostępu do energii,

854Autorzy wskazali, iż pomoc świadczona przez ośrodki pomocy społecznej w formie zasiłków celowych przyznawanych na opłacenie rachunków za energię jest świadczona niezgodnie z prawem.

855Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1682) z 15.12.2008 r. [online]. Dostępny: <www.orka.sejm.gov.pl> (dostęp: 20.8.2013), s. 5.

856Ibidem, s. 5 – 6.

857Założenia do aktów wprowadzających system ochrony odbiorcy wrażliwego energii elektrycznej z 17.12.2009 r., przygotowane przez Ministerstwo Gospodarki [online]. Dostępne: <www.bip.mg.gov.pl> (dostęp: 2.3.2014), s. 1.

jako dostępu do dóbr gwarantujących godne życie i rozwój człowieka. Tak więc przyjęcie aksjologii, preferującej godność człowieka ponad wartościami rynkowymi reorganizuje priorytety w gospodarce. Kluczowa w tym zakresie jest konkurencyjność i wydajność, ale nie za wszelką cenę i przy uwzględnieniu zapewnienia godnej egzystencji wszystkim korzystającym z jej dobrodziejstw.

Dwutorowość uzasadnienia

Analizując aksjologiczne priorytety trzech wersji założeń Ministerstwa Gospodarki oraz uzasadnienie wprowadzenia systemu wsparcia dla odbiorców wrażliwych, na pierwszy rzut oka widać w nich relację cel – środki, gdzie celem jest ochrona dobra cywilizacyjnego, jakim jest gwarantowany dostęp do energii elektrycznej, a środkiem system ochrony odbiorców wrażliwych. Przy czym, aby wzmocnić uzasadnienie, projektodawca odwołuje się też do regulacji dyrektyw II pakietu liberalizacyjnego, zobowiązujących państwa członkowskie do podjęcia niezbędnych środków, w celu ochrony odbiorców wrażliwych, w kontekście rynku wewnętrznego energii. Uzasadnienie jest więc dwutorowe – z jednej strony opiera się na aksjologii prawodawcy krajowego (dobro cywilizacyjne), z drugiej zaś odwołuje do aksjologii prawa wspólnotowego, tworząc silną podstawę uzasadniającą ingerencję w wolność gospodarczą przedsiębiorstw sektora. Prawodawca rzadko ogranicza się jednak do samodzielnego stosowania uzasadnienia aksjologicznego, dlatego też Ministerstwo Gospodarki posługiwało się argumentacją czysto ekonomiczną (typu win – win), wskazując na obopólne korzyści z proponowanych rozwiązań. Najsłabsi odbiorcy uzyskaliby niezbędną pomoc, a przedsiębiorstwa sektora zaoszczędziłyby na kosztownych procedurach odłączeń niepłacących odbiorców oraz na długotrwałych procesach sądowych, związanych z koniecznością windykacji zaległych zobowiązań.

Analizując zaproponowany przez Ministerstwo Gospodarki system winno uwzględnić się także jego aksjologiczne podstawy. Jednak aksjologia sektora nie jest tworem odrębnym i niepodlegającym wpływom wartości/celów podzielanych w innych obszarach życia społeczno – gospodarczego. Tak więc rozpatrując aksjologiczne podstawy wprowadzenia systemu pomocy odbiorcom wrażliwym,

należy również uwzględnić aksjologiczne założenia systemu pomocy społecznej.

Podstawowe informacje w tym zakresie zawiera art. 2 ust. 1 UOPS, wskazujący w warstwie teleologicznej na główny cel, jakim jest przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których osoby i rodziny nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Uzupełnienie stanowi natomiast art. 3 ust. 1 UOPS mówiący, iż pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Prawodawca wyraźnie odwołuje się więc do konieczności ochrony godności ludzkiej, co współgra nie tylko z konstytucyjnymi wartościami, ale także wartościami podzielanymi przez ustawodawcę wspólnotowego oraz sektorową podstawą aksjologiczną. Nie zachodzi tu więc sytuacja konfliktu wartości, tylko wzajemnego wspierania się. Jednak cele/wartości pomocy społecznej nie są realizowane bez uwzględnienia dodatkowych warunków, wprowadzających ograniczenia w zakresie świadczonej pomocy. Pomoc ta ma nie tylko zmierzać do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem (art. 3 ust. 2 UOPS), ale także w ramach zasady proporcjonalności brać pod uwagę możliwości jej świadczenia przez pomoc społeczną (art. 3 ust. 4 UOPS). Tak więc dopiero całościowe uwzględnienie tych celów/wartości i zasad je ograniczających, wskazuje na ostateczny cel, jaki prawodawca postawił przed organami realizującymi pomocą społeczną.

Odnosząc powyższe do trzech wersji założeń, należy zauważyć, że zaproponowane rozwiązania w żaden sposób nie motywują i nie stymulują odbiorców do poprawy ich sytuacji życiowej (przykładowo poprzez zwiększenie zdolności zarobkowych), a tym bardziej do życiowego usamodzielnienia się odbiorcy wrażliwego. Brak też jakichkolwiek narzędzi motywujących odbiorcę

189

wrażliwego do zmiany nabytego już statusu, z którym wiążą się dodatkowe świadczenia pieniężne. Powyższe uwagi wskazują więc na błędne rozpoznanie zagadnienia celów oraz środków mających je realizować.

Na przestrzeni kilku miesięcy Ministerstwo Gospodarki zmieniło jednak sposób uzasadniania prezentowanych rozwiązań. Już w Projekcie 2011 (odnosząc się do celu stworzenia nowej regulacji) wskazało bowiem, że jest nim (…) uporządkowanie oraz uproszczenie obowiązujących przepisów,

wprowadzenie nowatorskich rozwiązań podyktowanych rozwojem rynku energii elektrycznej i rynków ciepła oraz ochrona odbiorców, a także dostosowanie istniejących uregulowań do rozporządzeń unijnych (…)858. Należy jednak podkreślić, że pomimo wyeksponowania ochrony odbiorców (przy jednoczesnym pominięciu dotychczas dominującego celu w postaci poprawy konkurencyjności sektora), z uzasadnienia nie wynika, dlaczego odbiorcy mają być chronieni. Tak więc z jednej strony prawo zmienia się dla odbiorców, tworząc lepsze warunki do korzystania z nieprzerwanych i dobrej jakości dostaw energii, brak jest jednak odpowiednio silnego uzasadnienia do ingerencji z tym związanej. Interesujące w tym kontekście wydaje się działanie Ministerstwa Gospodarki, które wskazywało także, że proponowany podział prawa energetycznego na odrębne regulacje i wyodrębnienie do oddzielnej regulacji energii (wraz z ciepłownictwem) powodowany jest (…) szczególną doniosłością nośników

energii, jakimi są energia elektryczna oraz ciepło (...) [a] zaopatrzenie w nie stanowi bowiem usługę użyteczności publicznej, której przedmiotem są dobra niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania człowieka⁸⁵⁹ i (…) każdy, bez względu na swą sytuację materialną, powinien mieć zagwarantowany

dostęp (…)860. Uprawnione wydaje się więc twierdzenie, że Ministerstwo Gospodarki odwołuje się w ten sposób do wspólnotowego dorobku, dotyczącego usług użyteczności publicznej, usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym oraz usług powszechnych. Wspomniane cele pojawiają się jednak na drugim planie. Projektodawca w toku konsultacji niezmiennie podkreślał bowiem, iż nowe rozwiązania mają na celu głównie dostosowanie prawa krajowego do rozwiązań unijnych oraz podyktowane są rozwojem sektora oraz zwiększeniem innowacyjności.

Z punktu widzenia dotychczasowych wniosków odnośnie artykulacji celów w kontekście wykładni aktów prawnych, problematyczny wydaje się fakt, iż PrEn w zaproponowanym brzmieniu byłoby pozbawione regulacji odpowiadającej obecnemu art. 1 PrEn, wskazującemu najważniejsze cele państwa w sektorze. Podejście Ministerstwa Gospodarki, że przecież (…) cele można (…) wywieść

z całokształtu norm zawartych w ustawie861 nie zasługuje więc na aprobatę. Inaczej bowiem wygląda

problematyka interpretacji norm PrEn na podstawie celów wskazanych wprost w ustawie, inaczej zaś w przypadku ich wyinterpretowania z całokształtu norm prawnych organizujących sektor energetyczny. Co więcej, proces odkrywania wartości prawodawcy (wykładnia teleologiczna norm prawnych) wymaga czasu i uzyskania powszechnej akceptacji. Natomiast nie ma takiej potrzeby w przypadku celów zamieszczonych bezpośrednio w akcie prawnym.

Kontynuacja pomimo zmienności

Zgoła inaczej przedstawia się natomiast kwestia analizy aksjologicznego uzasadnienia projektów z 2012 r. Najistotniejsza z punktu widzenia problemu badawczego niniejszej pracy kwestia podstawy aksjologicznej ingerencji państwa w postaci stworzenia systemu ochrony odbiorców wrażliwych została

858Projekt Ministerstwa Gospodarki Ustawa – Prawo energetyczne (wersja 1.7) z 20.12.2011 r. [online]. Dostępny: <www.cire.pl> (dostęp: 21.9.2013), s. 1.

859Ibidem.

860Ibidem, s. 12 – 13.

861Ibidem, s. 2. Z enumeratywnego wskazania celów nie zrezygnowano natomiast w odniesieniu do polityki energetycznej państwa (rozdział 7 Projektu 2011), wskazując iż jej celem jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju, wzrost konkurencyjności gospodarki i poprawa jej efektywności energetycznej, a także podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie oddziaływania energetyki na środowisko.

bowiem przeniesiona z głównych projektów ustaw do projektu przepisów wprowadzających. Z tego też powodu projektodawca (ponownie Ministerstwo Gospodarki) pominął, zarówno w uzasadnieniu, jak iw przygotowanej dla tego projektu ocenie skutków regulacji uzasadnienie wprowadzenia systemu wsparcia dla odbiorców wrażliwych. Analiza uzasadnienia aksjologicznego proponowanych zmian opiera się więc tylko na treści projektów oraz ich ogólnym uzasadnieniu, nie zawierającym bezpośrednich odwołań do kategorii odbiorców wrażliwych.

Obowiązująca ustawa PrEn zawiera katalog celów, zarówno samego PrEn (ustawy), jak i polityki energetycznej państwa. Natomiast w Projekcie 2011 zdecydowano się na usunięcie tego katalogu, co spotkało się z dużą krytyką środowisk zaangażowanych w konsultacje nad tym projektem. Tu też należy upatrywać genezy zmian w Projekcie 2012, gdzie powrócono do bezpośredniego formułowania celów ustawy, przez których pryzmat należy interpretować wszystkie zawarte w niej rozwiązania. Zaproponowany w art. 2 katalog nie różnił się jednak od dotychczasowego, wskazując, iż celem ustawy jest tworzenie warunków do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców energii elektrycznej oraz ciepła, efektywnego używania energii elektrycznej i ciepła, zrównoważonego rozwoju kraju, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom naturalnych monopoli, z uwzględnianiem wymagań ochrony środowiska i zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych⁸⁶². Uzupełniający katalog zawierał natomiast art. 159, który wskazywał, iż celem polityki energetycznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju, wzrost konkurencyjności gospodarki i poprawa jej efektywności energetycznej, a także podejmowanie działań, mających na celu zmniejszenie oddziaływania energetyki na środowisko, co de facto stanowi prawie dokładne powtórzenie katalogu z obowiązującego art. 13 PrEn. W tym sensie Ministerstwo Gospodarki zaakceptowało więc dotychczasowy kierunek aksjologicznego uzasadniania ingerencji w sektor, powołując się na te same cele, jakie państwo chce osiągnąć w sektorze energetycznym.

W uzasadnieniach regulacji z 2012 r. jako ratio legis podawano również konieczność uporządkowania oraz uproszczenia obowiązujących przepisów, wprowadzenie nowatorskich rozwiązań podyktowanych rozwojem rynku energii elektrycznej i rynków ciepła, ochronę odbiorców, a także dostosowanie przepisów krajowych do rozwiązań UE. Ten typ uzasadniania dominował, tym niemniej projektodawca kilkakrotnie podkreślał znaczenie energii i ciepła, wskazując na ich szczególną doniosłość, a zaopatrzenie w nie traktując w kategoriach usług użyteczności publicznej, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania człowieka.

Podstawowe wnioski płynące z analizy dokumentów z 2012 r. wskazują jednak na pewien regres w stosunku do poprzednich projektów, w zakresie aksjologicznego uzasadniania zakładanej ingerencji w wolność gospodarczą w sektorze. Tak należy bowiem rozumieć wyrzucenie poza nawias prawa energetycznego regulacji, dotyczących systemu wsparcia odbiorców wrażliwych energii elektrycznej. Z aksjologicznego punktu widzenia uznano więc, że tego typu prospołeczna ingerencja nie mieści się w ramach regulacji sektorowej, i jako taka bliższa jest aksjologii, związanej z pomocą społeczną. Patrząc jednak przez pryzmat wcześniejszych uwag, dotyczących wspólnotowego rozumienia obowiązków świadczenia usług powszechnych w zakresie energii elektrycznej, takie podejście Ministerstwa Gospodarki było nieprawidłowe. Zaproponowane rozwiązania nie gwarantowały bowiem ciągłości oraz powszechności sprywatyzowanych zadań publicznych. W komentowanym projekcie brak

862Art. 1 ust. 2 PrEn mówił o tym, iż celem ustawy jest tworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju kraju, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw i energii, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom naturalnych monopoli, uwzględniania wymogów ochrony środowiska, zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych oraz równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii. Porównując brzmienie Projektu 2012