Projekty Ministerstwa Gospodarki

Następstwem przyjęcia przez Radę Ministrów Założeń 3 było podjęcie dalszych działań legislacyjnych. Dokument ten zakładał wprowadzenie systemu ochrony odbiorcy wrażliwego poprzez zmiany w obowiązujących już aktach prawnych (m.in. PrEn i UOPS). Przy czym podobne podejście prezentował już wcześniej Raport URE oraz bazujący na nim Projekt 2008. Od kilku lat doktryna prezentowała jednak stanowisko, iż kolejne nowelizacje czynią PrEn nieczytelnym. Zdaniem wielu, nadszedł więc czas na zupełnie nową ustawę. Podstawowym problemem (lub też szansą) był fakt, że nowa regulacja wiązałaby się z podziałem materii objętej regulacją dotychczasowej ustawy na odrębne akty prawne – nowe prawo energetyczne, nowe prawo gazowe oraz oddzielną regulację, dotyczącą odnawialnych źródeł energii. Wychodząc naprzeciw tym postulatom Ministerstwo Gospodarki zdecydowało się na przedstawienie 20.12.2011 r. projektu ustawy Prawo energetyczne (dalej: Projekt 2011)758oraz projektu ustawy o odnawialnych źródłach energii759, a 21.12.2011 r. projektu ustawy Prawo gazowe⁷⁶⁰. Ze względu na kompleksowość i złożoność zaproponowanych w grudniu 2011 r. rozwiązań, konsultacje społeczne i międzyresortowe trwały przez większość roku 2012 r., kończąc się powstaniem nowych projektów prawa energetycznego – z 28.9.2012 r. (wersja 1.23) i z 8.10.2012 r. (wersja 1.24), prawa gazowego – z 9.10.2012 r. (wersja 2.004)⁷⁶¹ oraz projektu Przepisów

wprowadzające ustawę – Prawo energetyczne, ustawę – Prawo gazowe oraz ustawę o odnawialnych

źródłach energii z 9.10.2012 r. (wersja 0.11).

2.1.4.1. Projekt z 20.12.2011 r. Ustawa Prawo energetyczne

Bazujący na Założeniach 3, Projekt 2011 zawierał nie tylko regulacje dotyczące wsparcia dla odbiorcy wrażliwego⁷⁶², ale także szereg zmian, zmierzających (zdaniem Ministerstwa Gospodarki) do wzmocnienia pozycji odbiorcy końcowego. W kwestiach fundamentalnych dla sektora, Projekt 2011 bazował na już obowiązujących i sprawdzonych rozwiązaniach PrEn. Poczynając od systemu wsparcia dla odbiorców wrażliwych, już na wstępie można dostrzec szereg zmian w tym zakresie. Projekt 2011 modyfikował bowiem rekomendowaną w Założeniach 3 definicję, poszerzając jej zakres podmiotowy. Odbiorcą wrażliwym byłby więc nie tylko odbiorca w gospodarstwie domowym, któremu przyznano zasiłek stały lub okresowy, posiadający umowę zawartą z przedsiębiorstwem energetycznym i zamieszkujący w miejscu dostarczania energii, ale taki status posiadałby także członek jego rodziny⁷⁶³. Model pomocy określono, jako ryczałtowy, polegający na uzyskaniu przez odbiorcę wrażliwego prawa do pomniejszenia rachunku za energię elektryczną o kwotę ryczałtu, stanowiącego rocznie nie więcej niż 30% i nie mniej niż 20 % iloczynu zużycia energii oraz średniej ceny energii ogłaszanej przez Prezesa URE⁷⁶⁴. Takie ukształtowanie wielkości ryczałtu było (zdaniem autorów Projektu 2011) spowodowane koniecznością dostosowania wielkości planowanej pomocy do środków przewidzianych na ten cel

758Projekt Ministerstwa Gospodarki Ustawa – Prawo energetyczne (wersja 1.7) z 20.12.2011 r. [online]. Dostępny: <www.cire.pl> (dostęp: 21.9.2013).

759Projekt Ministerstwa Gospodarki Ustawa o odnawialnych źródłach energii z 20.12.2011 r. (wersja 1a.4) [online]. Dostępny: <https://legislacja.rcl.gov.pl> (dostęp: 21.5.2013).

760Projekt Ministerstwa Gospodarki Ustawa – Prawo gazowe z 21.12.2011 r. [online]. Dostępny: <http://legislacja.rcl.gov.pl> (dostęp: 19.6.2012).

761Projekt Ministerstwa Gospodarki Ustawa – Prawo gazowe (wersja 2.004) z 9.10.2012 r. [online]. Dostępny: <www.legislacja.rcl.gov.pl> (dostęp: 27.4.2013).

762Wprowadza je także opublikowany w tym samym czasie (grudzień 2011) projekt prawa gazowego (art. 30 i nast.), w którym analogicznie uregulowano system wsparcia, przy uwzględnieniu odrębności wynikających z właściwości fizycznych gazu i energii.

763W toku konsultacji społecznych nad Projektem 2011 padły propozycje, aby doprecyzować definicję odbiorcy wrażliwego o wymóg zamieszkiwania w lokalu, do którego dostarczana jest energia. Ta propozycja została też uwzględniona przy wprowadzaniu systemu ochrony odbiorcy wrażliwego w 2013 r.

764Art. 41 i nast. Projektu Ministerstwa Gospodarki Ustawa – Prawo energetyczne (wersja 1.7) z 20.12.2011 r. [online]. Dostępny: <www.cire.pl> (dostęp: 21.9.2013).

165

w budżecie państwa⁷⁶⁵. W zakresie progów limitów przyznanych odbiorcom wrażliwym, Projekt 2011 odpowiadał propozycjom z Założeń 3 (900 kWh, 1250 kWh i 1500 kWh). Wprowadzono jednak kilka modyfikacji. Zrezygnowano więc z powszechnie krytykowanego wydawania oświadczeń przez ośrodki pomocy społecznej i zastąpiono je obowiązkiem przedstawienia przedsiębiorstwu energetycznemu kopii decyzji o przyznaniu zasiłku stałego lub okresowego oraz oświadczenia o liczbie osób w rodzinie⁷⁶⁶ wraz z oświadczeniem o wyrażeniu zgody na przetwarzanie danych osobowych odbiorcy wrażliwego w celach związanych z jego ochroną. Wysokość ryczałtu byłaby ustalana w oparciu o odpowiedni próg zużycia, przy uwzględnieniu liczby osób w gospodarstwie domowym. Obowiązki nałożono także na przedsiębiorstwa sektora, które były zobligowane do sporządzania i systematycznego aktualizowania wykazu odbiorców wrażliwych767, którym przyznano ryczałt oraz do przekazywania tego wykazu do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania odbiorców wrażliwych ośrodka pomocy społecznej. Następnie byłby on weryfikowany pod kątem istnienia uprawnień odbiorców wrażliwych do pobierania zasiłków stałych lub okresowych. Ministerstwo Gospodarki zapomniało jednak o konieczności zinstytucjonalizowania i ujęcia w określony ramy czasowe wspomnianej współpracy między przedsiębiorstwami energetycznymi a ośrodkami pomocy społecznej. Rozwiązanie to należy więc ocenić jako nieefektywne.

Ryczałt a rekompensata

Podobnie jak w Założeniach 3, w Projekcie 2011 uregulowano także problematykę rozliczania nienależnie pobranego ryczałtu768. Podobnie jak tam nie doprecyzowano procedury zwrotu nienależnie udzielonego świadczenia. Obowiązek ten aktualizowałby się w momencie powzięcia przez przedsiębiorstwo energetyczne wiadomości o utracie uprawnień przez odbiorcę wrażliwego. W konsekwencji, dokonując zwrotu rekompensaty, przedsiębiorstwo miałoby na własną rękę i ryzyko dochodzić zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Z punktu widzenia efektywności windykacji, pogarszałoby to ich sytuację, szczególnie biorąc pod uwagę perspektywę czasową odzyskania nienależnie udzielonego ryczałtu, ale też samą możliwość jego odzyskania w przypadku bezskutecznej egzekucji. Na drugim biegunie znajdowała się natomiast propozycja mówiąca o zaktualizowaniu się tego obowiązku dopiero po zakończeniu egzekwowania ryczałtu od odbiorcy wrażliwego (np. zakończeniu egzekucji). Niestety brak było w tym zakresie wiążących wytycznych, co należy ocenić krytycznie w perspektywie pewności obrotu gospodarczego w sektorze.

Każdy system wymaga pokrycia kosztów jego funkcjonowania. Stąd pomoc świadczona odbiorcom wrażliwym byłaby rekompensowana przedsiębiorstwom energetycznym poprzez dotacje

765Minister Finansów działając w porozumieniu z Ministrem Gospodarki w terminie do dnia 31 kwietnia każdego roku ogłaszałby wysokość ryczałtu. Niestety nie wiadomo dlaczego projektodawca wybrał taką datę, szczególnie biorąc pod uwagę przyznawanie ryczałtu w cyklach rocznych. Przy takim ukształtowaniu mechanizmu obliczania wysokości ryczałtu dopracowania wymagała także kwestia obliczania go w pierwszych miesiącach roku (zanim zostałaby ogłoszona wysokość), podstawy oraz trybu ewentualnych korekt. Z wielu względów, lepszym rozwiązaniem w tym zakresie byłoby ogłaszanie wysokości ryczałtu do końca roku poprzedzającego. W Projekcie 2011 uregulowano także sytuację odbiorców pobierających zasiłki okresowe w okresie krótszym niż 1 rok (wysokość przyznanego ryczałtu obliczana proporcjonalnie do okresu). Po raz pierwszy przedstawiono również przybliżone dane, na podstawie których zaplanowano wysokość wsparcia w kolejnych latach, aż do 2022 r. Podstawę wyliczeń (2011 r.) stanowiła liczba rodzin otrzymujących zasiłek stały lub okresowy – 634 706 rodzin. Biorąc to pod uwagę Ministerstwo Gospodarki zaplanowało wielkość wsparcia w 2013 r. na 172 374 010 zł, zakładając coroczne zwiększanie pomocy. W 2022 r. wielkość dotacji wyniosłaby 284 580 585 zł.

766O zmianach w tym zakresie odbiorca wrażliwy byłby zobowiązany niezwłocznie informować przedsiębiorstwo energetyczne.

767Wykaz zawierałby imię, nazwisko i adres odbiorcy wrażliwego, ilość osób w rodzinie (w gospodarstwie domowym) oraz datę, od której odbiorcy przyznano ryczałt. Ponadto przedsiębiorstwo energetyczne byłoby zobowiązane do prowadzenia ewidencji umożliwiającej określenie wartości i ilości energii elektrycznej dostarczonej do poszczególnych odbiorców wrażliwych, wysokości zastosowanego wobec nich ryczałtu oraz okresu, w jakim korzystali oni z prawa do pomniejszenia należności za energię elektryczną.

768W przypadku nieuregulowania przez odbiorcę wrażliwego faktury korygującej wystawionej po wygaśnięciu uprawnień, dochodzenie przez przedsiębiorstwo energetyczne roszczeń odbywałoby się na drodze cywilnoprawnej, a nie jak w przypadku świadczeń nienależnie pobranych z pomocy społecznej – egzekucji administracyjnej.

przedmiotowe z budżetu państwa. Jednak w porównaniu do koncepcji przedstawionej w Założeniach 3, brak jest szczegółowego omówienia systemu rekompensat⁷⁶⁹. W tej sytuacji przedsiębiorstwa dokonywałyby sprzedaży energii elektrycznej po zaniżonych cenach, a różnica w cenie byłaby rekompensowana dopiero w perspektywie kilku tygodni. W tym okresie przedsiębiorstwo nie mogłoby więc dysponować funduszami za już wykonane usługi, co stoi w sprzeczności z podstawowymi zasadami obrotu gospodarczego.

Podobnie jak we wcześniejszych propozycjach, system wsparcia dla odbiorców wrażliwych w Projekcie 2011 uzupełniono o obligatoryjne instalowanie liczników przedpłatowych odbiorcom wrażliwym, którzy pomimo korzystania z ryczałtu zwlekają z zapłatą za energię lub świadczone usługi co najmniej miesiąc po upływie terminu płatności pomimo wyznaczenia dodatkowego 2 tygodniowego terminu na zapłatę zaległości⁷⁷⁰. Funkcję licznika przedpłatowego mogłyby w takim wypadku pełnić również liczniki inteligentne, które dla wszystkich odbiorców miałyby zostać zainstalowane do 31.12.2020 r⁷⁷¹. Zapisy te wprowadzały istotne novum w zakresie prawnej i faktycznej sytuacji odbiorców wrażliwych, zagrożonych odłączeniem, którzy zyskaliby nowe narzędzie ochrony.

Informacja podstawą prawidłowego wyboru

Projekt 2011 poszerzył to, co poprzednie propozycje pomijały. Mowa tu o obowiązkach

informacyjnych sprzedawców energii, zobowiązanych do poinformowania odbiorcy m.in. o możliwości złożenia reklamacji oraz prawie dochodzenia roszczeń przed sądami polubownymi⁷⁷². Odbiorca zyskiwałby więc dodatkowe informacje, na podstawie których mógłby w sposób bardziej

świadomy podejmować decyzje związane z profilem zużycia oraz wyborem dostawcy.

Wspomnianą pozycję odbiorcy wzmocniono także poprzez obligatoryjność świadczenia usługi kompleksowej na podstawie umowy kompleksowej (energia elektryczna)⁷⁷³ na rzecz odbiorców w gospodarstwach domowych oraz poprzez wprowadzenie obowiązku dostarczania przez operatora systemu dystrybucyjnego odbiorcy końcowemu kopii zbioru praw konsumenta energii elektrycznej, a także zapewnienia jej publicznej dostępności⁷⁷⁴.

Co istotne, Projekt 2011 wprowadzał generalną umowę dystrybucji (dalej: GUD)⁷⁷⁵, zawierającą postanowienia dotyczące sprzedaży awaryjnej. Usprawniłoby to procedurę zmiany sprzedawcy

769Szczegółowy sposób oraz tryb udzielania i rozliczania dotacji dla przedsiębiorstw energetycznych, formy składania wniosków, warunków przekazywania i rozliczania dotacji oraz termin zwrotu dotacji miały zostać określone w rozporządzeniu Ministra Gospodarki.

770Art. 48 ust. 2 Projektu Ministerstwa Gospodarki Ustawa – Prawo energetyczne (wersja 1.7) z 20.12.2011 r. [online]. Dostępny: <www.cire.pl> (dostęp: 21.9.2013).

771Tzw. inteligentne opomiarowanie (inteligentne liczniki) to jedno z kluczowych rozwiązań tej regulacji. Głównymi argumentami przemawiającymi za jego wprowadzeniem była nie tylko poprawa bezpieczeństwa energetycznego, ale także spodziewane korzyści i oszczędności po stronie odbiorców energii, którzy mieliby możliwość bieżącego kontrolowania zużycia energii. Ministerstwo Gospodarki spodziewało się także ograniczenia kosztów stanowiących podstawę kalkulacji taryf (kosztów przedsiębiorstw – m.in. zmniejszenie zatrudnienia inkasentów). Zob. art. 53 Projektu Ministerstwa Gospodarki Ustawa – Prawo energetyczne (wersja 1.7) z 20.12.2011 r. [online]. Dostępny: <www.cire.pl> (dostęp: 21.9.2013).

772Projekt poszerzał obowiązki informacyjne sprzedawcy energii, który byłby zobowiązany m.in. do informowania odbiorcy o strukturze paliw zużytych lub innych nośników energii służących do wytworzenia energii elektrycznej sprzedanej przez niego w poprzednim roku kalendarzowym oraz o miejscu, w którym są dostępne informacje o wpływie wytwarzania tej energii na środowisko, co najmniej w zakresie emisji dwutlenku węgla i radioaktywnych odpadów.

773W porównaniu do obowiązującego PrEn, Projekt 2011 ograniczał zakres umowy kompleksowej tylko do umowy wprowadzonej art. 5 ust. 4 PrEn. Zob. W. Andrzejewski, Nowe regulacje dotyczące umowy kompleksowej w projekcie Prawa energetycznego [online]. Dostępny: <www.nowe–pe–pg–i–ustawa–o–oze.cire.pl> (dostęp: 20.8.2014).

774Jako zbiór praw konsumenta energii rozumiano dokument sporządzany przez KE w konsultacji z krajowymi organami regulacyjnymi, organizacjami konsumentów, partnerami społecznymi, przedsiębiorstwami energetycznymi oraz innymi zainteresowanymi stronami, zawierający praktyczne informacje o prawach konsumentów energii elektrycznej. Obowiązek ten wynikał z art. 3 pkt 16 Dyrektywy 2009/72/WE, gdzie mowa jest o liście kontrolnej konsumenta energii, zawierającej praktyczne informacje na temat praw konsumentów energii.

775GUD to rodzaj umowy dystrybucji, zawieranej pomiędzy operatorem danego systemu a sprzedawcami obsługującymi odbiorców przyłączonych do sieci danego operatora.

167

(jak również wypełniło zobowiązania dyrektyw III pakietu), w ramach której odbiorca mógłby wypowiedzieć (poprzez złożenie pisemnego oświadczenia) umowę zawartą na czas nieokreślony bez ponoszenia kosztów i odszkodowań niewynikających bezpośrednio z treści wiążącej strony umowy. W konsekwencji, umowa ulegałaby rozwiązaniu z upływem 21 dni od dnia, kiedy oświadczenie odbiorcy dotarło do przedsiębiorstwa energetycznego. Projekt mówił jednak o GUD, czyli generalnej umowie dystrybucji, a nie o GUD – K, czyli generalnej umowie dystrybucji dla umów kompleksowych. Tak więc dopiero wprowadzenie do Projektu 2011 wspomnianego drugiego rozwiązania umożliwiłoby zawieranie przez wszystkich sprzedawców (zarówno sprzedawców zasiedziałych – incumbent supplier, jak i sprzedawców alternatywnych) jednej umowy kompleksowej z odbiorcami, co znacznie usprawniłoby oraz zintensyfikowało proces zmiany sprzedawcy. Można więc uznać, że projektodawcy poszli w dobrym kierunku, zabrakło jednak uszczegółowienia proponowanych rozwiązań. Propozycje Ministerstwa Gospodarki musiały uwzględniać przede wszystkim kwestie, wynikające z trzeciego pakietu liberalizacyjnego. Projektem 2011 Ministerstwo Gospodarki wypełniło zatem obowiązek wprowadzenia instytucji sprzedawcy awaryjnego w postaci OSD, który to sprzedawca uaktywniałby się w momencie zaprzestania (z przyczyn leżących po stronie przedsiębiorstwa energetycznego), dostaw energii elektrycznej do odbiorcy końcowego⁷⁷⁶. Wprowadzenie tego typu regulacji miało swoje głębokie uzasadnienie prawne. Przedsiębiorstwo dostarczające odbiorcy energię jest bowiem zobowiązane do realizacji zaopatrzenia w energię w sposób ciągły i niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych (art. 4 PrEn). W warunkach wolnorynkowych istnieje jednak hipotetyczna możliwość zaprzestania dostaw, np. z powodu upadłości przedsiębiorstwa energetycznego, z którym odbiorca miał podpisaną umowę. Bez kompleksowego uregulowania sprzedaży awaryjnej⁷⁷⁷, w szczególności jej trybu i terminu podjęcia nowych dostaw, odbiorca byłby więc pozbawiony dostępu do podstawowego dobra cywilizacyjnego, jakim jest energia elektryczna i związane z nią usługi powszechne⁷⁷⁸. Na tym tle pojawił się także problem relacji norm mówiących o sprzedaży awaryjnej, a obowiązkami przedsiębiorstw mających świadczyć pomoc odbiorcom wrażliwym w postaci pomniejszania rachunków o wielkość przyznanego ryczałtu. Zdaniem wielu komentatorów, literalna wykładnia regulacji sprzedaży awaryjnej skłaniała bowiem do wniosku, że w czasie jej trwania odbiorcom wrażliwym nie byłaby udzielana pomoc w tym zakresie. W tym kontekście część doktryny zwracała również uwagę na niefortunne sformułowanie wieloznacznej

przesłanki sprzedaży awaryjnej w postaci konieczności zaprzestania dostaw779.

Ministerstwo Gospodarki nie wskazało bowiem, na czym ma polegać zaprzestanie, przez co mogłyby

776Jako sprzedaż awaryjną rozumiano sprzedaż energii elektrycznej dokonywanej przez operatora systemu dystrybucyjnego na rzecz odbiorcy energii elektrycznej przyłączonego do sieci tego operatora, któremu dotychczasowy sprzedawca zaprzestał, z przyczyn niezależnych od odbiorcy, sprzedaży energii elektrycznej, a odbiorca nadal pobiera z sieci energię elektryczną. Zob. art. 2 pkt 55 Projektu Ministerstwa Gospodarki Ustawa – Prawo energetyczne (wersja 1.7) z 20.12.2011 r. [online]. Dostępny: <www.cire.pl> (dostęp: 21.9.2013).

777Dotychczas odnosił się do niej art. 5 ust. 2a pkt 1 ppkt b PrEn. Projekt 2011 przewidywał, że sprzedaży awaryjnej dokonuje się od dnia zaprzestania sprzedaży energii elektrycznej do dnia rozpoczęcia jej sprzedaży przez wybranego przez odbiorcę nowego sprzedawcę i nie może trwać ona dłużej niż przez okres 90 dni. W przypadku, gdy odbiorca, na rzecz którego jest dokonywana sprzedaż awaryjna, nie zawarł umowy sprzedaży energii elektrycznej z nowym sprzedawcą po upływie 90 dni, przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie dystrybucji energii elektrycznej wstrzymuje dostarczanie energii elektrycznej temu odbiorcy (art. 38 ust. 2 i 3 Projektu 2011). Ponadto operator systemu dystrybucyjnego, w terminie 7 dni od dnia zaprzestania sprzedaży energii elektrycznej przez dotychczasowego sprzedawcę miałby obowiązek pisemnego poinformowania odbiorcy o terminie, od którego jest dokonywana sprzedaż awaryjna oraz cenie energii elektrycznej, warunkach i procedurze zmiany sprzedawcy oraz prawie wyboru nowego sprzedawcy i zawarcia z nim umowy sprzedaży oraz o sprzedawcach, z którymi operator systemu dystrybucyjnego lub przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie dystrybucji energii elektrycznej zawarł umowy o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej. Zob. art. 40 Projektu Ministerstwa Gospodarki Ustawa – Prawo energetyczne (wersja 1.7) z 20.12.2011 r. [online]. Dostępny: <www.cire.pl> (dostęp: 21.9.2013).

778W Projekcie 2011 zrezygnowano z konstrukcji sprzedawcy z urzędu (art. 5a PrEn), czyli sprzedawcy zasiedziałego (incumbent supplier) dla odbiorców nie korzystających z prawa wyboru sprzedawcy. Ministerstwo Gospodarki argumentowało, że znana prawu wspólnotowemu instytucja supplier of last resort na gruncie Projektu 2011 byłaby realizowana przy pomocy sprzedawcy awaryjnego.

779J. Baehr, R. Przystański, J. Pokrzywniak, M. Szambelańczyk, Trójpak energetyczny/prawo energetyczne/prawo gazowe/odnawialne źródła

pojawić się wątpliwości czy zaprzestanie należy rozumieć, jako całkowite wstrzymanie dostaw i po jakim czasie można o nim mówić (kilka godzin/dni). Takie rozwiązanie nie służyłoby więc pewności stosunków gospodarczych w sektorze energetycznym. Problematycznie zdefiniowano także podmiot zobowiązany do świadczenia sprzedaży awaryjnej. Projekt 2011 wskazywał bezpośrednio na OSD (co miało pewne zalety), jednak w świetle przepisów o unbundlingu i przepisów Dyrektywy

2009/72/WE⁷⁸⁰, OSD sprzedając odbiorcom energię w warunkach sprzedaży awaryjnej, naruszałby jednocześnie zasadę rozdziału przedsiębiorstwa dystrybucyjnego od innych działań z tym niezwiązanych. Powstałaby więc sytuacja, gdy przedsiębiorca wykonywałby sprzedaż awaryjną (OSD) na rzecz odbiorców przyłączonych do jego sieci. Jeden i ten sam przedsiębiorca byłby zarówno dystrybutorem, jak i sprzedawcą.

Procedury odwoławcze

Problematyka procedury wstrzymania dostaw została uregulowana na gruncie PrEn. Tak więc proponowane zmiany nie dotyczyły ogólnych przesłanek wstrzymania dostaw energii lub ciepła. Wprowadzono natomiast dodatkowe obostrzenia, dotyczące zakazu wstrzymania dostaw energii lub ciepła odbiorcy w gospodarstwie domowym⁷⁸¹. Przy czym regulacje poszerzono także o sytuacje uniemożliwiające wstrzymanie dostaw, co istotnie wpłynęłoby na sytuację prawną zarówno przedsiębiorstw, jak i samych odbiorców. Tak więc zakaz wstrzymywania dostaw dotyczyłby sytuacji, gdy odbiorca złożył skargę na wstrzymanie dostarczania energii elektrycznej lub ciepła z powodu stwierdzenia nielegalnego poboru782 lub zwłoki z zapłatą za pobraną energię/ciepło do czasu rozpatrzenia skargi. Gdyby skarga nie została uwzględniona i odbiorca wystąpiłby do Prezesa URE z wnioskiem o rozpatrzenie sporu (lub do stałego sądu polubownego), przedsiębiorstwo energetyczne byłoby zobowiązane kontynuować dostawy do czasu wydania decyzji przez Prezesa URE lub rozstrzygnięcia sprawy przez stały sąd polubowny. W tym sensie zaproponowana konstrukcja różniła się znacznie od dotychczasowych rozwiązań stosowanych na podstawie art. 8 ust. 2 PrEn, gdzie kontynuowanie dostaw w sprawach spornych zależało od fakultatywnej decyzji (postanowienia) Prezesa URE. Z jednej strony takie rozwiązanie niewątpliwie wzmacniałoby pozycję odbiorców w relacji z przedsiębiorstwem energetycznym, z drugiej stwarzałoby pole do ewentualnych nadużyć. Konieczne byłoby więc wprowadzenie dodatkowych obostrzeń, zniechęcających nieuczciwych odbiorców do przedłużania czasu bezumownego zaopatrywania w gaz/energię. Jest to o tyle istotne, że w warunkach ograniczonych funduszy oraz niewielkich kadr, trudno wskazać jakikolwiek racjonalny termin rozpoznania sprawy przez Prezesa URE, a biorąc pod uwagę możliwość skierowania wielu nowych skarg, termin ten ulegałby tylko wydłużeniu, niewątpliwie pogarszając sytuację przedsiębiorstw sektora. Celowe byłoby więc wprowadzenie dodatkowych obostrzeń uniemożliwiających zaistnienie takich sytuacji, przy jednoczesnym minimalizowaniu strat przedsiębiorstw zobowiązanych do kontynuowania dostaw nawet w ewidentnych przypadkach stwierdzenia nielegalnego poboru. W Projekcie 2011 zaproponowano wiele różnorodnych zmian, nie poświęcając jednak miejsca omówieniu ich relacji, co uwidoczniło się na gruncie uregulowania relacji między postępowaniem przed sądem polubownym oraz postępowaniem przed Prezesem URE. Brak rozwiązania tych zagadnień

780Projekt 2011 wprowadzał zasadę, w myśl której OSD nie może wykonywać działalności gospodarczej związanej z wytwarzaniem lub obrotem energią elektryczną ani jej wykonywać na podstawie umowy na rzecz innych przedsiębiorstw energetycznych.

781Art. 46 i 47 Projektu Ministerstwa Gospodarki Ustawa – Prawo energetyczne (wersja 1.7) z 20.12.2011 r. [online]. Dostępny: <www.cire.pl> (dostęp: 21.9.2013).

782W Projekcie 2011 poszerzono uprawnienia przedsiębiorstw energetycznych (art. 216), umożliwiając im pobranie od odbiorcy opłat określonych w taryfie nie tylko w przypadku stwierdzenia nielegalnego poboru, ale także ingerencji w układ pomiarowy prowadzącej do zafałszowania jego wskazań. Co w praktyce jest o wiele łatwiejsze do udowodnienia niż udowodnienie nielegalnego poboru.

169

mógłby w efekcie skutkować dwukrotnym rozpoznaniem tej samej sprawy w 2 odrębnych postępowaniach, poddanych innym reżimom prawnym.

Organy ochrony odbiorcy

Pomimo wielu sygnalizowanych zastrzeżeń, analizowany dokument miał też szereg zalet. W porównaniu do poprzednich rozwiązań, krokiem milowym na drodze do wzmocnienia pozycji odbiorców w sektorze byłoby więc powołanie, tworzonych przy Prezesie URE, stałych sądów polubownych. Podstawę ich działalności miałyby stanowić umowy z organizacjami pozarządowymi, reprezentującymi odbiorców lub przedsiębiorstwa energetyczne, a celem ich działania miało być polubowne rozpatrywanie sporów wynikłych z umów sprzedaży, umów o przyłączenie do sieci, świadczenia usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła