Skuteczność instrumentów regulacyjnych w sektorze energetycznym

Dotychczasowe rozważania zmian legislacyjnych, jakim poddawane jest obowiązujące PrEn wskazują na istnienie relacji pomiędzy zmianami w zakresie ingerencji państwa w sektor (zmiany normatywne), a zmianą roli państwa (z państwa – świadczącego do roli państwa – gwaranta). Ze względu na publicznoprawne obowiązki państwa, wiąże się z tym także konieczność zapewnienia odbiorcom w sektorze określonych dóbr i usług, w postaci dostępu do energii odpowiedniej jakości, kupowanej po przystępnych cenach. Mowa tu więc o dostępie do usługi powszechnej. Wspomniane cele determinują wybór instrumentów, dlatego też dążąc do osiągnięcia wskazanych w art. 1 PrEn celów, państwo sięga po modyfikujące instrumenty regulacyjne, za pomocą których kształtuje sytuację podmiotów sektora⁸⁶⁵.

W tym miejscu warto po raz kolejny wspomnieć, że preferowane cele są także pochodną określonych wartości. Tak więc instrumenty regulacji sektorowej służą realizacji wartości poprzez nakładanie obowiązków na podmioty regulowanego sektora. Skoro wszystkie drogi prowadzą do Rzymu, to osiągnięcie danego celu regulacji jest możliwe przy pomocy różnorodnych instrumentów. Możliwe jest więc, że różne instrumenty służą realizacji tego samego celu, a określony instrument może zostać użyty do osiągnięcia zróżnicowanych celów. W każdym sektorze może być więc stosowanych wiele odmiennych instrumentów w ramach funkcji regulacyjnej, a wybór konkretnych rozwiązań jest efektem analizy zarówno warstwy aksjologicznej, jak i ekonomicznej. Użyte pojęcie (instrumenty oddziaływania) może być jednak różnie rozumiane i interpretowane⁸⁶⁶. Z tego też względu wymaga krótkiego wyjaśnienia. J. Grabowski definiując prawo gospodarcze publiczne odwołuje się do kompetencji interwencyjnych państwa⁸⁶⁷, rozumiejąc przez nie (…) wszelkie czynności władzy

publicznej, bez względu na ich formę oraz charakter prawny, które powodują korektę lub ograniczenie działania czystego mechanizmu rynkowego (tj. opartego wyłącznie na kryterium indywidualnej efektywności ekonomicznej osiąganej w warunkach naturalnego działania mechanizmów podaży i popytu) w określonych dziedzinach stosunków gospodarczych. Wspomniane wcześniej instrumenty

oddziaływania są więc działaniami państwa i jego organów (bez względu na formę oraz charakter prawny), znajdującymi umocowanie w PrEn, a zmierzającymi do wykonywania funkcji regulacyjnej w sektorze energetycznym.

Relacja cel – środki

Choć może się wydawać, że problematyka instrumentów oddziaływania jest sprawą marginalną w stosunku do głównego nurtu rozważań, to ich analiza jest najwłaściwszą metodą dla przybliżenia sposobów oceny efektywności realizacji wartości. Wartości istnieją przecież o tyle, o ile są realizowane. Społeczny wymiar sektora istnieje, gdy prawodawca zagwarantował odpowiednie instrumenty do jego realizacji. Koniecznym jest więc zbadanie skuteczności stosowanych w sektorze instrumentów regulacyjnych. Poruszona problematyka dotyka więc także kwestii zapewnienia usług powszechnych oraz stworzenia systemu wsparcia odbiorców wrażliwych, gdzie samo wskazanie celów przez

865Korelatem instrumentów regulacyjnych stosowanych przez regulatora rynku są obowiązki przedsiębiorstw energetycznych. Zob. M. Pawełczyk, Publicznoprawne obowiązki…, op. cit., s. 352.

866Doktryna rozróżnia pojęcia instrumenty oraz prawne formy działania organów regulacyjnych. Nie są one bowiem tożsame. Zdaniem większości komentatorów instrumenty prawne regulacji mieszczą się w grupie środków prawnych organów administracji gospodarczej, a formy prawne stanowiącą zewnętrzny przejawy środków prawnych. Szerzej na ten temat: B. Popowska, K. Kokocińska (red.),

Instrumenty i formy prawne działania administracji gospodarczej, Poznań 2009.

193

prawodawcę nie jest wystarczające dla zapewnienia ich skutecznej realizacji. Cele zakładają bowiem dążenie do ich realizacji, które to dążenie aktualizuje wagę i wartość danego celu. Dlatego też od ustawodawcy oczekuje się nie tylko kreowania celów, ale także czuwania nad ich realizacją (oceną stopnia, efektywności realizacji) oraz podejmowania działań zaradczych w przypadku ich nierealizowania w praktyce, czego skutkiem jest ingerencja powodowana koniecznością realizacji określonych wartości.

Cel ze swej istoty jest kategorią odniesioną do stanu projektowanego⁸⁶⁸. Jednak rozmawiając o celach rzadko zwraca się uwagę na fakt, że podejmując ingerencję, prawodawca prognozuje ich skuteczność jedynie na podstawie dostępnych danych. Co słusznie podkreśla Z. Ziembiński, gdyż (…)

zazwyczaj nie znamy dokładnie układu świata, w którym dane czyny miałyby być realizowane, a nasze oczekiwania określonych skutków podejmowanych czynów mają z reguły charakter sądów prawdopodobieństwowych⁸⁶⁹. Tak więc ocena skuteczności winna być dokonywana z uwzględnieniem odpowiedniej perspektywy badawczej. Trudno bowiem oceniać rozwiązanie nie znając efektów jego działania, które to efekty są nie tylko zmienne w czasie, ale przede wszystkim uwarunkowane przez wiele czynników. Jest to o tyle trudne, że całościowa ocena danego rozwiązania wymaga oparcia się na ustabiliozowanych ocenach reprezentatywnych grup. Dokonując oceny w ewoluującym otoczeniu społeczno – gospodarczym, nie zawsze można przeprowadzić ją w komfortowej sytuacji odpowiedniego upływu czasu, który gwarantowałby zweryfikowanie danego rozwiązania w warunkach sektora.

W przypadku PrEn większość rozwiązań, stanowiących narzędzia ingerencji państwa w sektor, funkcjonuje już od pewnego czasu. Tym niemniej duże zmiany wprowadziła nowelizacja z 11.9.2013 r. (w przypadku systemu wsparcia odbiorców wrażliwych weszły w życie od 1.1.2014 r.) oraz ustawa

z 23.9.2016 r. o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich⁸⁷⁰. Dlatego też na ich długofalowe skutki systemowe przyjdzie jeszcze poczekać. Możliwe jest jednak przeprowadzenie analizy, jeśli nie skuteczności, to na pewno adekwatności przyjętych rozwiązań w stosunku do zakładanych celów (relacja cel – środki). Przyjmuje się bowiem w doktrynie, że wybór danego narzędzia (stworzenie nowej kompetencji lub nałożenie obowiązku) może stanowić sam w sobie pewną deklarację aksjologiczną. Prawodawca dysponuje przy tym dużą uznaniowością, w odniesieniu do możliwych rozwiązań. Można się więc spodziewać, że wybierając (subiektywnie) określone rozwiązania (w tym przypadku nowelizując PrEn) prawodawca sporządzał coś na kształt bilansu zysków i strat, którego wynik w postaci określonych rozwiązań prawnych świadczy nie tylko o założeniach, jakimi kierował się podczas wyboru, ale także pośrednio wskazuje na aksjologię, którą się kierował871.

Cel regulacji jako podstawowe kryterium oceny

Analizując skuteczność regulacji w sektorze, winno uwzględniać się cel regulacji, który wskazuje, jakie oczekiwania prawodawca wiąże z danymi rozwiązaniami. Przy czym naturalnym jest oczekiwanie, że będzie ono narzędziem zdolnym do osiągania pożądanych przez prawodawcę stanów, odpowiadających wartościom składającym się na podstawę aksjologiczną (zarówno generalną,

868W literaturze przedmiotu duże poparcie zyskała koncepcja Z. Cieślaka(akceptuje ją m.in. F. Elżanowski i R. Stankiewicz), który definiuje cel, jako (…) skonkretyzowaną czasowo ocenę projektowanego stanu, przedmiotu, faktu, zdarzenia, odniesioną do systemu wartości

ustawodawcy. Natomiast zadanie to według tego autora skonkretyzowana czasowo ocena realizowanego stanu, przedmiotu, faktu, zdarzenia odniesiona do systemu wartości ustawodawcy. Zob. Z. Cieślak, I. Lipowicz, Z. Niewiadomski, Prawo administracyjne. Część ogólna, t. I,

Warszawa 2000, s. 92.

869Z. Ziembiński, Problemy podstawowe…, op. cit., s.139.

870Ustawa z 23.9.2016 r. o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich, Dz.U., 2016, poz. 1823.

871Por. M. Będkowski – Kozioł, Plan…., op. cit., s. 181 i nast; P. Lissoń, Formy oraz instrumenty prawne działania organu regulacyjnego

na przykładzie Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki [w:] B. Popowska, K. Kokocińska (red.), Instrumenty i formy prawne działania administracji gospodarczej, Poznań 2009, s. 323 i nast.

rekonstruowaną na podstawie m.in. Konstytucji RP, jak i poszczególnych ustaw, organizujących kształt danej części życia społeczno – gospodarczego).

Co zostało wcześniej wskazane, funkcja regulacyjna nie ma wyjątkowych instrumentów oddziaływania. Jednak instrumenty, za pomocą których dochodzi do ingerencji w sektor składają się na jej instrumentarium. Całościowa analiza wymaga więc uwzględnienia znaczenia przyjętych rozwiązań (norm prawnych) ze względu na spełniane przez nie funkcje. W tym znaczeniu chodzi więc

(…) o przypisanie wartości faktowi, że taka a taka norma czy zespół norm obowiązujących prawnie wywołały takie a takie skutki, aprobowane czy dezaprobowane⁸⁷². Jednak wspomniane skutki, mogą

albo nie nastąpić albo nastąpić w ograniczonym zakresie. Mogą także wystąpić skutki odwrotne od zamierzonych i wtedy wskazane przez prawodawcę narzędzia (normy prawne) okażą się narzędziem faktycznie nieprzydatnym oraz nieskutecznym.

Patrząc na normy prawne PrEn, jako na wypadkową ścierania się interesów przedsiębiorstw energetycznych, regulatora, odbiorców oraz państwa, można ocenić także stopień zaangażowania państwa w procesy zachodzące w sektorze. W konsekwencji identyfikując pośrednio również cel ingerencji. Praktyka funkcjonowania norm PrEn daje więc możliwość oceny skuteczności działań, wrelacji do zakładanych celów.

Przez pryzmat celów z art. 1 ust. 2 PrEn (tworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju kraju, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, oszczędne i racjonalne użytkowanie paliw i energii, rozwój konkurencji, przeciwdziałanie negatywnym skutkom naturalnych monopoli, uwzględnianie wymogów ochrony środowiska, zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych oraz równoważenie interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii) można ocenić każdą normę prawną, znajdującą się w ośmiu rozdziałach analizowanej ustawy. Innymi słowy, skuteczność i proporcjonalność (przykładowo TPA i unbundlingu) można – i należy – oceniać w kontekście art. 1 ust. 2 PrEn i celu w postaci zapewnienia rozwoju konkurencji. Ze względu na temat niniejszej pracy oraz aksjologiczny wymiar ingerencji, ze wszystkich celów, jakie stawia przed sobą prawodawca w sektorze, najważniejszym jest jednak równoważenie interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii. Wiążą są z tym także trzy inne cele, w postaci zapewnienia rozwoju konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom naturalnych monopoli oraz tworzenia warunków do oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw i energii⁸⁷³. Cele z art. 1 PrEn nie są od siebie odizolowane i nie tylko te wskazane powyżej służą odbiorcom, w szczególności odbiorcom końcowym w gospodarstwach domowych i odbiorcom wrażliwym874. Cele ustawy, a tym samym cele prawodawcy w odniesieniu do sektora energetycznego są bowiem powiązane i nie podlegają co do zasady generalnie pojmowanej hierarchizacji, dając pierwszeństwo jednym celom przed pozostałymi⁸⁷⁵. Należy je więc rozpatrywać łącznie, bo każdy z nich (choć w różnym stopniu) przyczynia się do osiągnięcia założonych przez prawodawcę rezultatów. Cel w postaci równoważenia interesów przedsiębiorstw energetyczny i odbiorców paliw i energii, będzie więc związany z tworzeniem warunków do zrównoważonego rozwoju kraju, rozwoju konkurencji, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, przeciwdziałania negatywnym skutkom naturalnych monopoli oraz uwzględniania wymogów ochrony środowiska, a także zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych.

872Z. Ziembiński, Wstęp do aksjologii…, op. cit., s. 79.

873Choć cele te są z zasady równoważne, to większość autorów podkreśla prymat wybranych celów nad pozostałymi. Przykładowo Z. Muras wskazuje na trójkąt celów (paradygmatów) w sektorze, tj. bezpieczeństwo energetyczne, opłacalność ekonomiczna oraz konkurencja i ochrona środowiska. Zob. Z. Muras, Paradoks liberalizacji…, op. cit., s. 119.

874Inne ujęcie tego zagadnienia przedstawił A. Szafrański, wskazując, że celem PrEn jest dobro wspólne, które choć nie jest wyrażone wprost, to jego przedstawieniem jest katalog z art. 1 ust. 2 PrEn. Zob. A. Szafrański, Prawo energetyczne…, op. cit., s. 37 – 38.

195

Narzędzia regulacji służą realizacji przypisanych normom wartości. I choć w doktrynie panuje zgodność, co do tego, że po 1997 r. centralną kategorią pojęciową, organizującą sektor jest konkurencja, to stanowi ona tylko pewien element szerszego systemu wartości, realizowanych przez prawo energetyczne. Rozwój konkurencji, rozumianej, jako cel, występuje więc obok innych, nie mniej ważnych wartości i jest środkiem do ich osiągnięcia, w ramach szeroko rozumianego interesu publicznego⁸⁷⁶. Podobnie wygląda więc kwestia zapewnienia bezpieczeństwa dostaw paliw i energii, która prócz wymiaru prorynkowego i prokonkurencyjnego, ma także wymiar społeczny, realizowany w ramach gwarancji podstawowych praw i wolności obywatelskich (prawo do godnego życia) oraz ochrony porządku publicznego877. Przy założeniu, że pewne zagadnienia można postrzegać przez pryzmat realizacji interesu publicznego, można więc także przyjąć, że w każdym ze wspomnianych celów, jednym z obiektów zainteresowania pozostaje odbiorca oraz narzędzia jego ochrony, za pomocą których państwo ingeruje w wolnorynkową swobodę przedsiębiorstw energetycznych.

Ustawodawca w celu legitymizacji (również aksjologicznej) wielokrotnie w treści PrEn powołuje się na interes odbiorców, uzasadniając w ten sposób ingerencję w swobodę działalności podmiotów sektora. O interesie odbiorców mowa więc w art. 1 (cele ustawy), art. 3 ust. 15 (definicja regulacji), art. 3 ust. 21 (definicja kosztów uzasadnionych), art. 4f (warunki świadczenia usług), art. 4h ust. 1 (decyzja o czasowym zwolnieniu z obowiązków), art. 9 ust. 9 (obowiązek informacyjny ministra właściwego do spraw energii), art. 16b (priorytetowe działania operatora systemu przesyłowego), art. 23 (kompetencje Prezesa URE), art. 40 (mówiący o interesie społecznym – nakaz prowadzenia działalności), art. 45 ust. 1 pkt 3 i 46 ust. 1, 3 i 5 (kalkulowanie taryf) oraz art. 52 ust. 4 (dokumentacja techniczna).

Narzędzia ingerencji państwa

Różni autorzy odmiennie klasyfikują narzędzia ingerencji państwa w ramach funkcji regulacyjnej. Przy czym przyjęcie szerokiej perspektywy badawczej uwzględnia także pozostałe funkcje, a więc również nadzór. Prezentowane podejście pozwala na całościowe ujęcie ingerencji państwa i jej skuteczności, uwzględnia bowiem wszystkie aspekty ochrony, jaką stworzył prawodawca dla odbiorcy, aby zrównoważyć jego słabszą pozycję w stosunku do przedsiębiorstw energetycznych w ramach zagwarantowanie dostępu do szeroko rozumianych usług powszechnych.

Mówiąc o naturze ingerencji państwa, prawo energetyczne posiada szereg instrumentów, za pomocą których państwo realizuje funkcje w sektorze. Przedmiot zainteresowania niniejszej pracy odnosi się jednak do stosunkowo wąskiego wycinka ingerencji motywowanej prospołecznie. Dlatego też nie ma potrzeby przywoływania w tym miejscu wszystkich instrumentów ingerencji. Natomiast istotnym jest wskazanie instrumenty, które można (pośrednio i bezpośrednio) przyporządkować, jako te, które realizują cel w postaci równoważenia interesów odbiorców i przedsiębiorców w sektorze energetycznym.

Praktyka życia gospodarczego pokazuje, że ingerencja państwa (administracji publicznej) nie zawsze odbywa się w sposób bezpośredni – jak w przypadku systemu pomocy odbiorcom wrażliwym. Czasem przybiera formę pośrednią – np. obowiązkowy unbundling przedsiębiorstw energetycznych, mający na celu łatwiejszą kontrolę finansowania ich działalności oraz zasadności kosztów przedstawianych w kalkulacji taryf. Oczywiście, taki podział jest obarczony subiektywnością oceny i arbitralnością, tym niemniej pozwala na uchwycenie stopnia intensywności ingerencji

876M. Będkowski – Kozioł, Aksjologia regulacji…, op. cit., s. 4 – 5.

motywowanej realizacją określonych celów, bez której to ingerencji cele te nie zostałyby osiągnięte w warunkach zliberalizowanego sektora.

Na ocenę ingerencji z punktu widzenia hipotez niniejszej pracy wpływają także określone wartości realizowane przez prawodawcę. Analiza nie byłaby więc możliwa bez odwołania się do katalogu wartości realizowanych (lub takich, które mają być realizowane) przez PrEn. Dopiero znając te wartości oraz wiedząc skąd wywodzi się ich geneza, można przystąpić do analizy narzędzi ich realizacji. Tak więc omówione poniżej instrumenty ingerencji bezpośredniej i pośredniej dotyczą tylko ingerencji motywowanej prospołecznie, przez co pominięto te instrumenty, które służą realizacji innych celów, takich jak poprawa bezpieczeństwa energetycznego lub ochrona środowiska naturalnego. W PrEn znajdują się zarówno instrumenty zaprojektowane z myślą o wszystkich odbiorcach, jak i takie, które dedykowane są przede wszystkim odbiorcom w gospodarstwach domowych. Ten podział stał się punktem wyjścia do zawężenia analizy, której przedmiotem są instrumenty (narzędzia) za pomocą których państwo ingeruje w celu ochrony słabszej strony stosunku czyli odbiorców w gospodarstwach domowych. Znając odpowiedź na pytanie – kto i dla kogo ingeruje, należy jeszcze wskazać jak? Stąd konieczność dalszego podziału na instrumenty pośrednie i bezpośrednie. Ze względu na temat pracy celowym stało się więc wydzielenie odrębnego miejsca dla już obowiązującego systemu wsparcia odbiorców wrażliwych, który choć powinien zostać omówiony w ramach narzędzi ingerencji bezpośredniej, to jednak ze względu na motywy ingerencji zasługuje na odrębne omówienie.

2.3.1. Ingerencja bezpośrednia

Państwo ingeruje w sektor przy pomocy określonych podmiotów i przy użyciu określonych instrumentów. Tak więc zgodnie z art. 12 ust. 2 PrEn, zadania ministra właściwego do spraw energii w zakresie polityki energetycznej obejmują przygotowanie projektu polityki energetycznej państwa i koordynowanie jej realizacji, określanie szczegółowych warunków planowania i funkcjonowania systemów zaopatrzenia w paliwa i energię, w trybie i zakresie ustalonych w ustawie, nadzór nad bezpieczeństwem zaopatrzenia w paliwa gazowe i energię elektryczną oraz nadzór nad funkcjonowaniem krajowych systemów energetycznych w zakresie określonym ustawą. Należy do nich także współdziałanie z wojewodami i samorządami terytorialnymi w sprawach planowania i realizacji systemów zaopatrzenia w paliwa i energię oraz koordynowanie współpracy z międzynarodowymi organizacjami rządowymi w zakresie określonym ustawą. W określonym zakresie uprawnienia Skarbu Państwa wykonuje Pełnomocnik Rządu do spraw Strategicznej Infrastruktury Energetycznej, w stosunku do operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego i operatora systemu przesyłowego gazowego oraz PERN S.A (art. 12a PrEn).

Drugim, charakterystycznym dla funkcji regulacji podmiotem, jest centralny organ administracji rządowej, czyli Prezes URE, który realizuje zadania z zakresu regulacji gospodarki paliwami i energią oraz promowania konkurencji (art. 21 PrEn). Przy czym w porównaniu do ministra właściwego do spraw energii, to Prezes URE dysponuje większym instrumentarium umożliwiającym ingerencję w swobodę działalności gospodarczej przedsiębiorstw energetycznych. Stąd też znacząca część zarówno pośrednich, jak i bezpośrednich środków, związana jest z wykonywaniem przez niego szerokich uprawnień, związanych z realizacją funkcji regulacyjnej. Doktryna jest bowiem zgodna, że jest on tzw. regulatorem bezpośrednim, czyli wywiera wpływ na przedsiębiorstwa energetyczne (ingeruje) w sposób

197

bezpośredni⁸⁷⁸. Wspomniana ingerencja odbywa się jednak w określonym celu (art. 1 i 23 PrEn) i następuje przede wszystkim w ramach wykonywania przez Prezesa URE czynności nadzorczych za pomocą administracyjnych środków prawnych⁸⁷⁹.

Prawo wyboru sprzedawcy jako podstawowe narzędzie w ręku odbiorcy

Przechodząc w tym miejscu do uwag szczegółowych, pierwszym instrumentem, kształtującym w sposób znaczący sytuację odbiorcy (także odbiorcy wrażliwego), jest art. 4j PrEn, mówiący o prawie odbiorcy energii lub paliw gazowych do wyboru sprzedawcy (TPA)⁸⁸⁰ oraz określający ramowe warunki, w jakich ten wybór powinien się odbyć881. Aby prawo wyboru sprzedawcy mogło w pełni wypełniać swoją rolę, konieczne było dodatkowe uregulowanie problematyki wypowiadania dotychczasowych umów. Nowelizacją z 11.9.2013 r. zmieniono więc ustawę, doprecyzowując zapisy w ten sposób, że odbiorca końcowy może wypowiedzieć umowę zawartą na czas nieoznaczony, na podstawie której przedsiębiorstwo energetyczne dostarcza temu odbiorcy paliwa gazowe lub energię, bez ponoszenia kosztów, składając do przedsiębiorstwa energetycznego pisemne oświadczenie. Odbiorca, który wypowiada umowę, jest jednak obowiązany pokryć należności za pobrane paliwo gazowe lub energię oraz świadczone usługi przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub energii. Natomiast w przypadku umów na czas oznaczony, odbiorca końcowy może wypowiedzieć umowę, na podstawie której przedsiębiorstwo energetyczne dostarcza temu odbiorcy paliwa gazowe lub energię, bez ponoszenia kosztów i odszkodowań innych niż wynikające z treści umowy, składając do przedsiębiorstwa energetycznego pisemne oświadczenie. Prawodawca dokonał więc zabezpieczenia interesów odbiorców, którzy mieli do tej pory trudności w kształtowaniu stosunków prawnych z przedsiębiorcami sektora. Można więc przyjąć, że państwo w ten sposób zareagowało na negatywne skutki funkcjonowania gospodarki wolnorynkowej i podjęło odpowiednie działania, zmierzające do skorygowania (zgodnie z interesem publicznym) zdiagnozowanych nieprawidłowości.

Wspomniana nowelizacja dokonała także szeregu zmian w samym procesie zmiany sprzedawcy. Dotychczasowe ogólne normy (tworzące zdaniem wielu komentatorów pole do nadużyć ze strony dysponujących siłą rynkową przedsiębiorstw energetycznych) zastąpiono przejrzystą procedurą zgodną z wytycznymi UE. Dzięki temu umowa, na podstawie której przedsiębiorstwo energetyczne dostarcza paliwa gazowe lub energię elektryczną odbiorcy w gospodarstwie domowym, ulega rozwiązaniu z ostatnim dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym oświadczenie tego odbiorcy dotarło do przedsiębiorstwa energetycznego. Uczestniczący w procesie zmiany sprzedawcy OSP i OSD mają także obowiązek umożliwić odbiorcy zmianę sprzedawcy, nie później niż w terminie 21 dni od dnia poinformowania właściwego operatora o zawarciu umowy sprzedaży lub umowy kompleksowej

878F. Elżanowski, Relacja pomiędzy ministrem właściwym do spraw gospodarki a Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki w sprawach

nadzoru nad sektorem energetycznym [w:] M. Wierzbowski, R. Stankiewicz (red.), Współczesne problemy prawa energetycznego,

Warszawa 2010, s. 59.

879W. Hoff podkreśla, że wiele aktów prawa wspólnotowego przyznaje organom regulacyjnym prawo do stosowania środków niezbędnych, o ile prowadzą do osiągnięcia celu regulacji. Z czym wiąże się konstrukcja występująca w prawie administracyjnym, czyli uznanie administracyjne. Nie jest to jednak uznanie swobodne, lecz uznanie związane zarówno celem regulacji (zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, prawidłowej gospodarki paliwami i energią oraz ochrony interesów odbiorców), ale także celów ustawy (art. 1 PrEn) przy uwzględnieniu wymogu proporcjonalności podejmowanych działań. Zob. W. Hoff, Recepcja pojęcia…, op. cit., s. 49 – 50.

880Niektórzy autorzy postulują, by nie utożsamiać prawa odbiorcy do wyboru (zmiany) sprzedawcy z TPA, choć niewątpliwie ma to związek