Aktywność inwestycyjna samorządów terytorialnych w latach 2004–2009

Aktywność inwestycyjna stymuluje rozwój samorządów terytorialnych. Warun kiem zapewnienia właściwej infrastruktury jest sprawny proces realizacji zapla nowanych przedsięwzięć inwestycyjnych, choć naleŜy podkreślić, Ŝe samorządy terytorialne często napotykają bariery, zwłaszcza w zakresie niewystarczających zasobów finansowych.

Dokonując analizy aktywności inwestycyjnej samorządów terytorialnych, w pierwszej kolejności ocenie poddano udział wydatków inwestycyjnych w wy datkach budŜetowych ogółem. Szczegółowe dane w tym zakresie przedstawio no w tabeli 1. Na ich podstawie moŜna wnioskować, Ŝe największy udział wy datków inwestycyjnych w wydatkach ogółem przypadł województwom, a oscy lował w przedziale około 29–47%. Choć w latach 2007–2008 odnotowano w tym zakresie niewielki spadek wskaźnika w porównaniu do roku poprzednie go, to jednak amplituda wahań nie przekroczyła 1%. Stałą tendencją rosnącą

4 Wojciech Misterek podkreśla, Ŝe samorządy nie są zwolnione z dąŜenia do efektywnego i sprawiedliwego gospodarowania środkami publicznymi, jednak wyliczenie ekonomicznych rezultatów działań jest bardzo trudne, a dodatkowo ze względu na cel często bezzasadne. Por.

Misterek W., Zewnętrzne źródła finansowania działalności inwestycyjnej samorządów terytorialnych. War szawa: Difin, 2008, s. 34–35.

5 W ostatnich latach obserwuje się kryzys finansów samorządowych, przejawiający się głównie brakiem wystarczających środków własnych na wykonywanie zadań. W celu ich uzupełnienia samorządy terytorialne często wykorzystują inne źródła, tu w szczególności bezzwrotne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych czy środki o charakterze zwrotnym (kredyty, poŜyczki, emitowane papiery wartościowe). Por. Kołaczkowski B., Ratajczak M., Gospodarka finansowa sa@

morządu terytorialnego w Polsce. Warszawa: Oficyna a Wolters Kluwer business, 2010, s. 126–127.

6 Patrzałek L., Finanse samorządu terytorialnego. Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 2010, s. 254.

Justyna Łukomska@Szarek, Alfreda Zachorowska

wydatków inwestycyjnych charakteryzowały się miasta na prawach powiatu, ich udział w wydatkach ogółem z poziomu 13,6% w roku 2004 zwiększył się do 21,8% w roku 2008. Tylko w ostatnim roku podjętej analizy zauwaŜalny jest spadek badanej miary dla miast na prawach powiatu, jako jedynych spośród ocenianych jednostek samorządu terytorialnego. Z kolei powiaty tylko w roku 2007 wykazywały niŜszy wskaźnik struktury wydatków inwestycyjnych na po ziomie 13% w porównaniu do ponad 14% w latach 2006 i 2008 oraz 19%

w roku 2009. Samorządy gminne do 2008 r. odnotowały zarówno wzrosty, jak i spadki badanego wskaźnika, który oscylował na poziomie około 18–20%.

W 2009 r. wskaźnik wzrósł do 22,5%.

Tab. 1. Wskaźnikowa ocena aktywności inwestycyjnej samorządów terytorial nych w latach 2004–2009

Nazwa wskaźnika 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Województwa 28,8 31,4 35,5 35,4 34,8 47,3

Powiaty 10,1 11,6 14,6 13,1 14,4 19,1

Miasta na pra

wach powiatu 13,6 15,2 19 21,5 21,8 21,5 UWI*

Gminy 18,1 17,9 20,1 18,5 19,9 22,5

Województwa 109,3 140,83 149,58 110,39 115,27 214,38 Powiaty 124,9 127,78 140,99 92,51 124,28 155,77 Miasta na pra

wach powiatu 125,6 123,38 141,69 125,6 112,88 108,53 DWI**

Gminy 119,7 111,23 130,05 97 121,02 125,73 Województwa 44,2 62,5 93,4 103,1 118,7 254

Powiaty 49,6 63,5 89,6 82,7 102,6 159,3 Miasta na pra

wach powiatu 349,4 431,6 613,7 773,1 875,4 951,9 WWI***

Gminy 281,9 324,3 421,6 408,6 494,3 494,3

* UWI – udział wydatków inwestycyjnych JST w wydatkach budŜetowych ogółem (w %).

** DWI – dynamika wydatków inwestycyjnych JST – indeksy łańcuchowe (w %). *** WWI – wydatki inwestycyjne JST w przeliczeniu na jednego mieszkańca (w zł).

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2007–2009 [on line]. [Dostęp 15.04.2011]. Dostępny w World Wide Web:

http://www.mf.gov.pl/dokument.php?const=5&dzial=1902&id=227690; Analiza wskaźnikowa jednostek samorządu terytorialnego w latach 2004–2006 [on line]. [Dostęp 15.04.2011]. Dostępny w World Wide Web: http://www.mf.gov.pl/dokument.php?const=5&dzial=1902&id= 115262.

Wyniki gospodarcze zanotowane w latach 2004–2007 wskazywały, Ŝe go spodarka polska wróciła na ścieŜkę szybkiego wzrostu gospodarczego, choć nie zostały jeszcze w pełni przezwycięŜone negatywne tendencje obserwowane głównie w latach 2001–2002, gdy popyt inwestycyjny znajdował się w fazie stagnacji. W warunkach dobrej koniunktury, w okresie wysokiego tempa wzro

Aktywność inwestycyjna samorządów terytorialnych w latach 2004–2009

stu PKB nastąpiło oŜywienie inwestycyjne, choć naleŜy zaznaczyć, Ŝe nie we wszystkich jednostkach samorządu terytorialnego co roku zwiększał się udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem⁷.

MoŜliwości inwestycyjne samorządów terytorialnych uzaleŜnione są od zdolności do generowania nadwyŜek wolnych środków, które wpływają na po tencjał inwestycyjny analizowanych jednostek. Inwestycje do roku 2007 rosły dynamicznie , w przypadku indeksów łańcuchowych województwa wykazywały wzrost o 49%, powiaty i miasta na prawach powiatu o 40–41%, a gminy na poziomie 30%. Samorządy odnotowały największy wzrost wydatków inwesty cyjnych w 2006 r. na poziomie 37,3% ogółem w porównaniu do roku poprzed niego. W Polsce indeks łańcuchowy dynamiki kształtował się wówczas na po ziomie 17,9%. Spowolnienie dynamiki wydatków inwestycyjnych w 2007 r. było charakterystyczne dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego, przy czym ujemną dynamikę odnotowały wówczas gminy, które wyróŜniał regres na poziomie 3% w porównaniu do roku poprzedniego, oraz powiaty – 7,5% spa dek. W roku 2008 nastąpiło ponowne osłabienie koniunktury gospodarczej w kraju, na co w głównej mierze wpłynął kryzys na światowym rynku finanso wym. Mimo spowolnienia wzrostu PKB, a takŜe niekorzystnych pozostałych wskaźników makroekonomicznych samorządy terytorialne kontynuowały pod jęte działania inwestycyjne⁸. Jak podkreśla Marek Dylewski, były odporne na negatywne tendencje w sytuacji makroekonomicznej kraju i charakteryzowały się zachowaniem duŜego, wręcz niezmiennego tempa w zakresie realizowanych inwestycji⁹. Ich aktywność inwestycyjna zwiększyła się, szczególnie jeśli chodzi o powiaty i województwa. Potwierdzeniem tej tezy są odnotowane wskaźniki dynamiki wydatków inwestycyjnych w porównaniu do roku poprzedniego – województwa odnotowały ich wzrost z 15% na 114%, a powiaty z 24% na 56%

w roku 2009. Spośród analizowanych samorządów terytorialnych tylko miasta na prawach powiatu wykazywały spowolnienie dynamiki wydatków inwestycyj nych do 8% w roku 2009, nakłady inwestycyjne gmin natomiast nadal rosły, choć w mniejszym tempie, gdyŜ z 21% zwiększyły się do 26% w ostatnim roku analizy. Z kolei wszystkie jednostki samorządu terytorialnego na przestrzeni badanych lat wyróŜniał wzrost wydatków inwestycyjnych per capita, oprócz roku 2007, w którym gminy wydatkowały o 13 zł mniej w porównaniu do roku po przedniego oraz powiaty o 8,9 zł mniej niŜ w roku 2006. W przeliczeniu nakła dów inwestycyjnych na jednego mieszkańca w 2009 r. największe wartości –

7 Zachorowska A., Łukomska Szarek J., Management of investment activity in local self@governments.

W: Zachorowska A., Łukomska Szarek J., Chosen problems of finance management of local self@

government. Częstochowa: Wydaw. Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, 2010, s. 83–84.

8 Zachorowska A., Łukomska Szarek J., dz. cyt., s. 83.

9 Dylewski M., Wpływ spowolnienia gospodarczego na zdolność inwestycyjną JST. Wrocław: Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, 2010, s. 120.

Justyna Łukomska@Szarek, Alfreda Zachorowska

około 952 zł – odnotowano w miastach na prawach powiatu, a najmniejsze w powiatach – 159 zł.

4. Aktywność i atrakcyjność inwestycyjna poszczególnych województw