PROGRAM OPERACYJNY ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ W ŚWIETLE POLITYKI REGIONALNEJ UNII EUROPEJSKIEJ
3. Program operacyjny Rozwój Polski Wschodniej
Właśnie ze względu na wymienione okoliczności prezydencja luksemburska w 2005 r. zaproponowała utworzenie na okres 2007–2013 specjalnego funduszu skierowanego do pięciu najbiedniejszych regionów według wskaźnika PKB per capita w rozszerzonej Unii Europejskiej. Regiony te to tzw. polska ściana wschodnia, czyli województwa: warmińsko mazurskie, lubelskie, podlaskie, podkarpackie i świętokrzyskie. W grudniu 2005 r. decyzją Rady Europejskiej przyznano tym regionom dodatkowe środki 992 mln euro (po 107 na mieszkań ca) z budŜetu Unii w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Na podstawie tej decyzji Rząd RP wystąpił z inicjatywą powołania specjalnego programu operacyjnego skierowanego właśnie do tych województw jako szcze gólnego instrumentu wspierającego procesy restrukturyzacji i modernizacji ścia ny wschodniej8. Rząd wyposaŜył program operacyjny Rozwój Polski Wschod niej (PO RPW) w dodatkowe fundusze z budŜetu państwa.
Dodatkowo fakt, Ŝe polska ściana wschodnia stanowiła jedną z najbiedniej szych części zjednoczonej Europy, spowodował objęcie tego regionu przez inne dokumenty programowe. Priorytetem Strategii rozwoju kraju na lata 2007–2013 jest rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej, czyli wsparcie ob szarów najsłabiej rozwiniętych, a zwłaszcza pięciu województw ściany wschod niej charakteryzujących się najniŜszym PKB per capita w Europie. Cel ten został wyraŜony jako strategiczny takŜe w Narodowych strategicznych ramach odniesienia 2007–2013 oraz w wytycznych Wspólnoty.
Polska Wschodnia to zatem obszar obejmujący województwa: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie oraz warmińsko mazurskie. Są to re
6 Przeciętne wynagrodzenie w woj. lubuskim, podkarpackim i warmińsko mazurskim w latach 2004–2008 wynosiło poniŜej 85% średniej krajowej, za: Sierak J. (red.), Fundusze Unii Europej@
skiej jako źródło finansowania infrastruktury komunalnej w Polsce. Warszawa: Wydaw. SGH, 2010, s. 45.
7 Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej [on line], dz. cyt., s. 6.
8 TamŜe.
Program operacyjny Rozwój Polski Wschodniej w świetle polityki regionalnej Unii Europejskiej
giony UE, w których produkt krajowy brutto na mieszkańca nie przekracza obec nie 40% średniej Unii Europejskiej. Obszar ten stanowi 32% powierzchni Polski i jest zamieszkany przez niecałe 22% mieszkańców kraju, wytwarzających około 16% produktu krajowego brutto. Podstawowym problemem tego makroregionu jest bardzo niski poziom spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej9.
Głównym celem programu operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej było przyspieszenie tempa rozwoju społeczno gospodarczego Polski Wschodniej w zgodzie zasadą zrównowaŜonego rozwoju. Jest to jedyny program operacyjny skierowany do określonego terytorium i niemający charakteru branŜowego. Ma on ogólnie wspierać infrastrukturę i gospodarkę w celu uzyskania lepszego tem pa rozwoju tych obszarów i został wyposaŜony w sumę około 2,27 mld euro, w tym w około 992 mln euro specjalnych środków przeznaczonych, decyzją Rady Europejskiej, dla pięciu regionów Unii Europejskiej o najniŜszym pozio mie PKB na mieszkańca.
Obecne dane z Ministerstwa Rozwoju Regionalnego pokazują, Ŝe przyspie szenie rozwoju wymienionych regionów i wyrównywanie poziomu Ŝycia udaje się realizować jedynie częściowo, choć województwa ściany wschodniej starają się pozyskiwać przyznane im środki. Warto bowiem zwrócić uwagę, iŜ program Rozwój Polski Wschodniej nie jest w stanie wyrównać zaistniałych dyspropor cji. Wyraźnym tego przykładem jest województwo podlaskie charakteryzujące się wysokim poziomem pozyskania środków z tego programu, co jednak nie wpływa na podciągnięcie wskaźników makroekonomicznych, a nawet nie po zwala dorównać poziomem pozyskiwanych środków z funduszy strukturalnych ogółem województwom o najwyŜszym poziomie absorpcji.
Sytuacja w województwie lubelskim wygląda podobnie i jest ona wyjątko wo niekorzystna, poniewaŜ obok niskiej absorpcji środków przeznaczonych wyłącznie dla ściany wschodniej niski jest ogólny stan pozyskiwania środków z funduszy strukturalnych UE. Województwo warmińsko mazurskie charakte ryzuje się natomiast najwyŜszym poziomem absorpcji środków z programu Rozwój Polski Wschodniej, ale stanowią one obecnie jedynie niewiele ponad 18% wszystkich uzyskanych funduszy unijnych. Województwo to bowiem jed nocześnie wykazuje wysoki poziom absorpcji funduszy w ogóle, co pozwala twierdzić, Ŝe program nie jest w stanie wyrównać dysproporcji między polskimi regionami w zakresie rozwoju społeczno gospodarczego. Podobna sytuacja panuje w województwie podkarpackim, gdzie mimo średniego poziomu wyko rzystania funduszy z programu ogólny poziom absorpcji funduszy unijnych jest stosunkowo wysoki, przekracza on bowiem średnią absorpcję z terenu całego kraju.
9 Strategia Rozwoju Społeczno@Gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020 [on line]. [Dostęp 6.11.2011]. Dostępny w World Wide Web: http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/polity ka_regionalna/strategia_rozwoju_polski_wschodniej_do_2020/strony/podstawowe_informacj e.aspx.
Katarzyna Smolny
Wykr. 1. Poziom pozyskania funduszy europejskich w Polsce w poszczególnych okresach finansowania
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego na dzień 14.04.2011 r.
MoŜna zatem stwierdzić, Ŝe instrument ten nie ma decydującego znaczenia w wyrównywaniu róŜnic między regionami, gdyŜ udział środków pozyskanych z programu Rozwój Polski Wschodniej stanowi od niecałych 11% w wojewódz twie podkarpackim do niespełna 19% w podlaskim. Trzeba przy tym podkre ślić, Ŝe pomimo najniŜej absorpcji funduszy z tego programu województwo podkarpackie w sumie uzyskało znacznie więcej środków niŜ województwo podlaskie. Podstawowe znaczenie dla rozwoju tego obszaru ma zatem maksy malne wykorzystanie wszystkich dostępnych instrumentów, a dopiero wówczas specjalny program operacyjny jest w stanie podnieść pozyskiwanie środków przez ten region ponad przeciętną krajową.
0 2 000 4 000 6 000 8 000 10 000 12 000
średnia na osobę w
Polsce
podlaskie podkarpackie świętokrzyskie
fundusze z programu Rozwój Polski Wschodniej fundusze UE na lata 2007 2013
fundusze UE do końca 2006 roku
mazowieckie lubelskie warmińsko
mazurskie
Fundusze UE w Polsce (PLN na jednego mieszkańca)
Program operacyjny Rozwój Polski Wschodniej w świetle polityki regionalnej Unii Europejskiej
0%
20%
40%
60%
80%
100%
podlaskie podkarpackie świętokrzyskie
fundusze z programu Rozwój Polski Wschodniej
fundusze UE na lata 2007 2013 ogółem w PLN na jednego mieszkańca
lubelskie warmińsko
mazurskie
Wykr. 2. Udział środków z programu Rozwój Polski Wschodniej w ogólnej puli uzyskanego wsparcia w latach 2007–2011 ( w %)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego na dzień 14.04.2011 r.
4. Podsumowanie
Po raz kolejny zatem instrumenty i mechanizmy polityki regionalnej nie w pełni realizują jej zamierzenia. Regiony bogatsze szybciej się rozwijają niŜ biedniejsze, co zwiększa dysproporcje. Dodatkowe środki i specjalny program jest w stanie przeciwdziałać tej tendencji tylko i wyłącznie przy maksymalnej absorpcji pozo stałych potencjalnie dostępnych funduszy. Jedynie pełna mobilizacja i korzysta nie ze wszystkich moŜliwych instrumentów pozwala na zwiększenie wskaźni ków makroekonomicznych.
Literatura
Ministerstwo Finansów [on line]. [Dostęp 6.11.2011]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.mf.gov.pl.
Murzyn D., Polityka spójności Unii Europejskiej a proces zmniejszania dysproporcji w rozwoju gospodarczym Polski. Warszawa: C.H. Beck, 2010. ISBN 978 83 255 1788 5.
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej [on line]. [Dostęp 6.11.2011]. Dostępny w World Wide Web: http://www.polskawschodnia.gov.pl/Dokumenty/Lists/
Dokumenty%20programowe/Attachments/87/PO_RPW_17072009_met.pdf.
Katarzyna Smolny
Regionalne Izby Obrachunkowe [on line]. [Dostęp 6.11.2011]. Dostępny w World Wide Web: http://www.rio.gov.pl.
Sierak J. (red.), Fundusze Unii Europejskiej jako źródło finansowania infrastruktury komunalnej w Polsce. Warszawa: Wydaw. SGH, 2010. ISBN 978 83 7378 520 5.
Sierak J., Górniak R., Maśloch G., Wykorzystanie funduszy Unii Europejskiej w latach 2004–2006. W: Sierak J. (red.), Fundusze Unii Europejskiej jako źródło finansowania rozwoju infrastruktury komunalnej w Polsce. Warszawa: Wydaw. SGH, 2010. ISBN 978 83 7378 520 5.
Strategia Rozwoju Społeczno@Gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020 [on line]. [Dostęp 6.11.2011]. Dostępny w World Wide Web: http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_
regionalny/polityka_regionalna/strategia_rozwoju_polski_wschodniej_do_2020/
strony/podstawowe_informacje.aspx.
Sulej M., Zasady i instytucje Unii Europejskiej. W: Marczewska Rytko M. (red.), Polska w strukturach Unii Europejskiej. Lublin: Wydaw. UMCS, 2010. ISBN 978 83 227 3161 1.
Wstępna ocena pierwszych efektów europejskiej polityki spójności w Polsce [on line]. Warszawa:
Instytucja zarządzająca Podstawami Wsparcia Wspólnoty, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2006 [Dostęp 6.11.2011]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.mrr.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie/wykorzystanie_funduszy /Pozostale/Documents/raport2lataefekty.pdf.
ROCZNIKI NAUKOWE
WYśSZEJ SZKOŁY BANKOWEJ W TORUNIU NR 10 (10) 2010
FINANSE ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO