Analiza częstości występowania badanych polimorfizmów

W badanej grupie nie stwierdzono występowania rzadkich w Europie mutacji PPAR-γ2Pro115→Gln i Lep Arg105→Trp. Częstość genotypową występowania badanych polimorfizmów pokazano w tab. 10.

Badanie jednorodności genetycznej grupy przeprowadzono na podstawie testu Har-dy’ego i Weinberga. Nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy obserwowanym roz-kładem genotypów a wartością obliczoną teoretycznie z równania Hardy’ego-Wein-berga. Wartość χ² względem częstości przewidzianych prawem Hardy’ego i Weinberga oraz wartość p przedstawiono w oddzielnych kolumnach tab. 10.

Tabela 10 Częstość genotypów badanych polimorfizmów w analizowanej populacji rodzin z otyłością.

Wartość χ² względem częstości przewidzianych prawem Hardy’ego-Weinberga oraz wartości p przedstawiono w oddzielnych kolumnach

Gen GENOTYPY/% χ² p

PPAR-γ2 CC CG GG

66,1 30,5 3,4 0,001 0,966

LPL-H TT TG GG

46,3 41,9 11,9 0,02 0,8791

LPL-P CC CT TT

24,6 46,6 28,8 0,08 0,7676

apoCIII CC CG GG

0,4 16,2 83,4 0,02 0,8912

UCP-1 AA AG GG

45,7 42,2 12,3 0,02 0,8947

β2-AR CC CG GG

37,3 40,2 22,5 0,10 0,5731

β3-AR TT TG GG

84,3 14,4 1,31 0,09 0,6675

DRD2 TT TC CC

62,9 33,6 3,5 0,07 0,8365

TNF-α GG GA AA

64,7 32,8 2,5 0,07 0,8176

HSP-70-2 AA AG GG

15,7 43,0 41,3 0,09 0,6024

HSP-70-hom TT TC CC

65,4 24,3 10,3 0,15 0,3023

FABP-1 AA AG GG

31,9 54,2 13,9 0,1 0,5431

Gen GENOTYPY/% χ² p

MCR-3 GG GA AA

92,9 5,3 1,8 0,9 0,6615

SR-BI CC CT TT

30,8 41,1 28,1 0,14 0,3263

CETP GG GA AA

24,4 43,9 31,7 0,9 0,6057

FOX-C2 CC CT TT

28,1 55,9 16,0 2,56 0,281

W tab. 10a przedstawiono porównanie częstości występowania genotypów bada-nych genów w podgrupach kobiet i mężczyzn oraz z podziałem na kategorie otyłości.

Ryc. 14 przedstawia różnice w częstości występowania alleli badanych genów w pod-grupach kobiet i mężczyzn. Do oceny różnic występowania częstości genotypowej polimorfizmu badanych genów wśród kobiet i mężczyzn zastosowano test nieparame-tryczny χ².

W grupie kobiet znamiennie statystycznie rzadziej występował allel G w intronie 1 genu CETP oraz allel G w intronie 8 genu LPL (LPL-H), natomiast allel T w –512 sekwencji promotorowej genu FOX-C2 występował częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Częstości wariantów allelicznych innych genów pomiędzy grupą kobiet i mężczyzn nie różniły się w sposób istotny statystycznie (tab. 10a, ryc. 14). U kobiet istotnie rzadziej (wartość p w tab. 10a) występował genotyp GG genu CETP (21,6% vs 29,0%). Czę-stość allelu G tego genu również istotnie niższa była w grupie kobiet (p = 0,0183 w teście χ²) (ryc. 14).

Genotyp GG genu lipazy lipoproteinowej (polimorfizm LPL-H) występował czę-ściej u mężczyzn (17,7%) niż u kobiet (6,7%) (tab. 10a). Istotnie niższa była również częstość allelu G u mężczyzn (ryc. 14).

Istotnie częściej u kobiet występował rzadki genotyp TT (8,6% u kobiet vs 3,4%

u mężczyzn) (tab. 10a). Częstość alleliczna różniła się istotnie statystycznie pomiędzy grupą kobiet i mężczyzn (ryc. 14).

W tab. 10a przedstawiono również analizę różnic w częstościach występowania ge-notypów badanych genów w podgrupach podzielonych w 2 kategoriach otyłości. Gru-pa 1 obejmowała osoby szczupłe i z umiarkowaną nadwagą, natomiast gruGru-pa 2 osoby otyłe. Ryc. 15 przedstawia różnice w częstości występowania alleli badanych genów w podgrupach wydzielonych ze względu na kategorie otyłości.

Nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie w częstościach występowania więk-szości badanych polimorfizmów w grupie osób otyłych i osób szczupłych (BMI < 30 kg/m²). Jedynie w przypadku polimorfizmu receptora dopaminergicznego DRD2 (ge-notyp TT praktycznie nie występuje u osób otyłych) występuje istotna statystycznie tendencja sugerująca związek allelu C (DRD2) z otyłością u dorosłych w grupie bada-nej (ryc. 15). Częstości występowania alleli w grupach o różbada-nej masie ciała dla pozo-stałych badanych polimorfizmów nie wykazują różnic istotnych statystycznie.

Tabela 10a Sprzężenie z płcią i otyłością badanych polimorfizmów genetycznych. Wartości p wyznaczono za pomocą krostabulacji i testów χ ² Pearsona wyliczonych za pomocą pakietu

statystycznego Statistica 6.0 (różnice istotne statystycznie oznaczono tłustą czcionką) Płeć Otyłość (BMI < 30 kg/m² vs BMI ≥ 30 kg/m²)

χ² p χ² p

FOX-C2 3,48 0,049 0,761 0,547

CETP 5,99 0,0183 0,519 0,771

MCR-3 0,27 0,870 0,318 0,852

HSP-70-2 0,14 0,934 0,598 0,741

HSP-70-hom 2,49 0,286 3,282 0,194

SR-BI 1,79 0,409 0,925 0,629

β2-Ar 1,73 0,420 0,265 0,875

TNF-α 2,77 0,249 0,745 0,688

LPL-P 0,03 0,986 3,334 0,188

LPL-H 5,31 0,037 1,093 0,578

DRD2 0,01 0,994 7,244 0,0026

UCP-1 1,42 0,492 0,667 0,718

β3-Ar 0,10 0,951 3,033 0,219

PPAR Pro12Ala 0,03 0,987 1,102 0,576

apoCIII 1,81 0,404 0,637 0,727

FABP 2,44 0,295 2,607 0,272

Ryc. 14. Częstość występowania rzadkiego allelu badanych genów u kobiet i mężczyzn w grupie rodzin otyłych. Dla wyraźnych różnic przedstawiono wartość p obliczoną w teście χ²

Analizy rozkładów występowania alleli w grupach różniących się stopniem otyłości w obrębie płci nie przedstawiono, gdyż liczebność nie pozwalała na przeprowadzenie wiarygodnej analizy statystycznej.

Ryc. 15. Częstość występowania rzadkiego allelu badanych genów u osób o normalnej masie ciała i umiarkowanej nadwadze o BMI < 30 kg/m² i osób otyłych o BMI ≥ 30 kg/m². Dla wyraźnych różnic przedstawiono wartość p obliczoną w teście χ²

Podział grupy badanej ze względu na masę ciała i ocena częstości występowania alleli genów sprzyjających otyłości w tych podgrupach dostarczają informacji o związku danego polimorfizmu z powstawaniem otyłości (asocjacji genetycznej).

Tego typu analiza, sprawdzona w przypadku chorób o podłożu jednogenowym, nie daje zamierzonych prostych rezultatów w przypadku chorób złożonych o podłożu wielogenowym [40]. W większości chorób złożonych o poligenowym podłożu pene-tracja cechy wynosi około 70%, powodując tym samym zacieranie się dysproporcji w częstościach allelicznych, które są bardzo niewielkie, a obserwowane trendy aso-cjacyjne zyskują istotność statystyczną dopiero przy bardzo dużych liczebnościach grup [40].

Dodatkową metodą oceny zagrożenia rozwojem choroby, używaną w epidemiolo-gii, jest obliczanie ryzyka względnego (RW) wynikającego z posiadania niekorzystne-go markera. W genetyce tym niekorzystnym markerem może być genotyp uważany za predysponujący do rozwoju danej choroby. Ryzyko względne rozwoju otyłości w grupie badanej oceniano za pomocą poniższego wzoru:

Ryc. 16 przedstawia wykres obrazujący obliczone RW dla badanych w tym opra-cowaniu markerów genetycznych. Najsilniejsze RW spośród badanych polimorfizmów stwierdzono dla genotypu CC genu receptora dopaminergicznego DRD2 i genotypu TT dla czynnika transkrypcyjnego FOX-C2. Pozostała zmienność genetyczna w bardzo niewielkim stopniu podnosiła ryzyko wystąpienia otyłości w naszej populacji.

Więcej informacji na temat wpływu badanych polimorfizmów na rozwój otyłości i jej powikłań może dostarczyć dokładna analiza związku polimorfizmu z cechami fenotypowymi, przedstawiona w dalszej części niniejszego opracowania.

Ryc. 16. Współczynniki ryzyka względnego badanych polimorfizmów u 100 rodzin otyłych (n = 265) z terenu Małopolski

4.2.2. Ocena znaczenia polimorfizmu genetycznego wybranych genów białek