Apogeum protestów i jego skutki

W 1998 roku nasiliły się rolnicze protesty, na których czele stanęła Samoobrona. ZZR „Samoobrona” podjął w tym przypadku współpracę z innymi rolniczymi centralami związkowymi, przede wszystkim z KZRKiOR oraz NSZZ „Solidarność” RI. Ostatni z wymienionych związków zapoczątkował tzw. etap zbożowy nadchodzącej fali protestów, dokonując wysypania i zniszczenia importowanego z Węgier zboża na przejściu granicznym w Muszynie¹⁸⁴. W styczniu rozpoczęła się kolejna fala blokad dróg i przejść granicznych. Domagano się zapewnienia opłacalności produkcji rolnej poprzez zwiększenie interwencji państwowej na rynku oraz zahamowanie importu185. Rosnący w siłę ruch protestu na wsi okazał się interesującym partnerem także dla miejskich i robotniczych środowisk jednoznacznie krytycznych wobec neoliberalnego kierunku transformacji. Porozumienie z Samoobroną zawarł wówczas m.in. D. Podrzycki, przewodniczący Wolnego Związku Zawodowego „Sierpień ‘80”¹⁸⁶. Aktywność „Sierpnia’80” w tym okresie stanowiła rodzaj uzupełnienia protestów organizowanych przez Samoobronę, obejmując przede wszystkim miejskie środowiska robotnicze, do których ugrupowanie A. Leppera miało nieco utrudniony dostęp¹⁸⁷. D. Podrzycki pomagał ugrupowaniu A. Leppera w przygotowaniach do wydania gazety „Samoobrona Narodu”, jednak pojawienie się w otoczeniu szefa Samoobrony

182 Warto w tym miejscu zaznaczyć, że stosowane przez Samoobronę formy protestu były jeszcze w latach 1990-91 wykorzystywane przez inne związki zawodowe działające w sektorze rolnictwa, przede wszystkim NSZZ “Solidarność” RI, jednak z uwagi na brak w ich strukturach charyzmatycznych przywódców nie nabierały takiego rozgłosu, jak akcje przeprowadzane później przez ugrupowanie A. Leppera. W. E. Osińska, Program i

działalność…, s. 244-246.

183 M. Grün, The Paradox of the Movement-Party: The Case of Samoobrona, Paper presented at Workshop on the Radical Right, Science Po, Paris, Januar 2005, s. 14.

184 Protesty miały związek właśnie z sytuacja na rynku zbóż; powódź w 1997 r. doprowadziła do decyzji o otwarciu rynku polskiego na zboża z importu, co przyczyniło się w kolejnym roku do znacznego spadku cen skupu od krajowych rolników. K. Gorlach, Nowe oblicze chłopów polskich: cykle…, s. 388-389.

185 W. E. Osińska, Program i działalność…, s. 200-201.

186 A. Lepper, D. Podrzycki, Do czytelników „Samoobrony Narodu”, „Samoobrona Narodu”, nr 1, listopad 1999.

187 Działania protestacyjne WZZ „Sierpień’80” nasiliły się szczególnie na Górnym Śląsku w latach 1998-1999, kiedy to organizacja ta stała za radykalnymi wystąpieniami wymierzonymi w rząd premiera J. Buzka. Zob. W. E. Osińska, Program i działalność…, s. 230-232.

kontrowersyjnego przedsiębiorcy, lansującego skrajnie antysemickie poglądy, skłoniło w późniejszym okresie tego śląskiego lidera związkowego do zerwania współpracy¹⁸⁸.

Tło drugiej w III Rzeczypospolitej fali rolniczych protestów, w której najistotniejszą rolę odegrała, jak się zaraz przekonamy, formacja A. Leppera miało swój specyficzny charakter. Uczestnikami akcji protestacyjnych byli w tym okresie w dużej mierze producenci rolni, których kondycja była bezpośrednio związana z cyklami koniunktury i dekoniunktury na rynku płodów rolnych. Szacuje się, że w wyniku urynkowienia sektora rolnego w tym okresie 37% gospodarstw wykazywało silne, a 10% bardzo silne związki z rynkiem¹⁸⁹. Drastyczne pogorszenie koniunktury, które rozpoczęło się w 1998 roku, doprowadziło do radykalnego spadku nastrojów społecznych na wsi; odsetek osób, które deklarowały, że po raz kolejny nie wybrałyby – mając taką możliwość – zawód rolnika wzrósł z 21,6% w roku 1994 do 45% w roku 1999¹⁹⁰.

W międzyczasie nadal wzrastała rola Samoobrony, jako związku zawodowego koordynującego akcje protestacyjne rolników. Nabierały one coraz bardziej dramatycznego kształtu; w pierwszych miesiącach 1999 roku dochodziło do szeregu blokad najważniejszych w kraju dróg i okupacji urzędów. Rolniczy związkowcy domagali się m.in. wprowadzenia opłacalnych cen zbytu na produkty rolne oraz uruchomienia linii tanich kredytów przeznaczonych dla rolników, stawiając jednocześnie żądanie ustąpienia kierownictwa resortu rolnictwa¹⁹¹. Rząd J. Buzka starał się w tym okresie pomijać organizację A. Leppera, wykluczając jej udział w negocjacjach, co stało się testem na trwałość porozumień wszystkich trzech central związkowych¹⁹². A. Lepper uznał te działania za „wyjątkowo negatywne

zjawisko wymierzone w solidarne działanie polskich rolników”, zarzucając pozostałym

organizacjom łamanie wcześniejszych porozumień i zbytnią ugodowość¹⁹³. Samoobrona weszła w skład zrzeszającego 22 centrale związkowe i organizacje pracownicze Międzyzwiązkowego Komitetu Koordynacyjnego na Rzecz Zmiany Polityki Społeczno-Gospodarczej Rządu¹⁹⁴. Wyrazem protestu rolniczego przeciwko importowi tanich artykułów

188 P. Ikonowicz, Czerwony pistolet, „NIE”, 14.X.2004. 189 G. Foryś, Dynamika sporu…, s. 127.

190 Ibidem, s. 134.

191 Rolnicy czekają na premiera, „Chłopska Droga”, 3.I.1999.

192 S. Sikorski, Pat po spotkaniu premiera z rolnikami, „Chłopska Droga”, 10.I.1999.

193 S. Sikorski, Pokerowe rozmowy premiera z rolnikami, „Chłopska Droga”, 17.I.1999. W obliczu protestów A. Leppera doszło w siedzibie NSZZ „Solidarność” RI do spotkania liderów trzech central, na którym podkreślano jedność ich postulatów i solidarność w działaniu. Związki rolnicze nie pozwolą się poróżnić, „Chłopska Droga”, 31.I.1999.

194 W skład Komitetu weszły m.in. WZZ „Sierpień’80”, KZRKiOR, NSZZ „Solidarność’80”, Związek Zawodowy Górników w Polsce, Ogólnokrajowy Związek Zawodowy Pracowników Ruchu Ciągłego, Związek Zawodowy Pracowników Dołowych, Związek Zawodowy „Przeróbka”, Związek Zawodowy Pracowników Przemysłu Elektromaszynowego, Federacja NSZZ Przemysłu Lekkiego, Związek Zawodowy Maszynistów

rolnych z zagranicy były zapowiadane od początku 1999 roku blokady przejść granicznych¹⁹⁵. Jedną z najbardziej spektakularnych akcji zorganizowanych przez działaczy związku była blokada polsko-niemieckiego przejścia granicznego w Świecku¹⁹⁶, do której doszło w styczniu 1999 roku. W akcji uczestniczyło ponad 3 tysiące rolników z różnych regionów Polski¹⁹⁷, którzy reprezentowali nie tylko Samoobronę, lecz także inne związki rolnicze. Do Świecka przyjechał minister rolnictwa J. Janiszewski, proponując związkowcom zawarcie porozumienia; odrzucenie możliwości negocjacji przez A. Leppera doprowadziło do konfliktu między Samoobroną a KZRKiOR oraz NSZZ „Solidarność” RI, które gotowe były do zawarcia kompromisu z rządem, a przewodniczącego pierwszej z wymienionych organizacji oskarżały o próbę indywidualnego wykorzystania protestu dla promocji politycznej. W odpowiedzi szef Samoobrony liderów dwóch pozostałych związków R. Wierzbickiego i J. Maksymiuka określił mianem „zdrajców”, nawiązując do ich wizyty u premiera J. Buzka w czasie trwania blokady198. Do kolejnych masowych wystąpień rolniczych doszło 25 stycznia; zyskały one przy tym z jednej strony poparcie ówczesnej opozycji parlamentarnej (PSL i SdRP), z drugiej zaś ostrą reakcję przedstawicieli rządu, którzy uznali, że A. Lepper nie może spotkać się z premierem w sytuacji, gdy grożą mu zarzuty prokuratorskie¹⁹⁹. W tym samym czasie prokuratura istotnie wystąpiła do sądu w Lublinie o odwieszenie wykonania kary pozbawienia wolności, na którą lidera Samoobrony skazano w 1997 roku²⁰⁰. Zaostrzenie protestów przyniosło szereg starć z policją, w których wiele osób odniosło obrażenia. 15 lutego A. Lepper stanął przed Kolegium ds. Wykroczeń w Koszalinie, które zarzuciło mu zorganizowanie nielegalnej blokady przejścia granicznego²⁰¹. Za zorganizowanie tej formy protestu A. Lepper został skazany wyrokiem sądowym. W lutym doszło do podpisania ostatecznej wersji porozumienia pomiędzy protestującymi rolnikami a rządem, jednak Samoobrona stanowczo się od niego odcięła, dążąc do dalszej eskalacji konfliktu i posługując się retoryką rewolucyjną, opartą na żądania ustąpienia rządu Kopalń Wyciągowych w Polsce, Związek Zawodowy Maszynistów Kolejowych, a także OPZZ. Apel do

członków NSZZ „Solidarność”, Warszawa, 1.II.1999.

195 Rolnicy zablokują przejścia graniczne, „Chłopska Droga”, 24.I.1999.

196 Blokady polsko-niemieckich przejść granicznych w tym okresie stanowiły protest wobec importu pasz i żywności z krajów Unii Europejskiej. M. Grün, The Paradox of the Movement-Party…, s. 14.

197 Według niektórych danych, w blokadzie terminalu kolejowego w Świecku uczestniczyło ok. 3500 rolników. Tego samego dnia odbyły się także blokady kilku innych przejść granicznych (m.in. z Litwą i Federacją Rosyjską) oraz blokady dróg krajowych. J. Krauze, Brony na szosach, kosy na sztorc, „Chłopska Droga”, 31.I.1999.

198 W. E. Osińska, Program i działalność…, s. 201-202.

199 S. Sikorski, Chłopska „insurekcja” na drogach, „Chłopska Droga”, 7.II.1999.

200Lepper do więzienia?, „Chłopska Droga”, 7.II.1999. Sąd odrzucił jednak wniosek prokuratury, podejmując

decyzję m.in. pod naciskiem licznie zgromadzonych na rozprawie sympatyków Samoobrony. A. Albigowski,

Lepper nie pójdzie siedzieć, „Chłopska Droga”, 7.III.1999.

J. Buzka i groźbach kolejnych protestów, w tym nowego marszu na Warszawę. Do rolniczych postulatów dołączono wówczas żądanie odstąpienia od pociągania do odpowiedzialności karnej uczestników blokad i protestów²⁰². Radykalizacja ZZR „Samoobrona” w tym okresie miała ukazać związek i ściśle powiązaną z nim partię jako siły bezkompromisowe i konsekwentne na tle pozostałych organizacji społecznych i związkowych sytuujących się w roli reprezentacji interesów rolniczych²⁰³. W tym okresie lider Samoobrony podjął wyjątkowo ożywioną aktywność w terenie, odwiedzając liczne gminy i uczestnicząc w spotkaniach rolników, niejednokrotnie organizowanych przez miejscowych wójtów i sołtysów, a wspieranych także przez wiejskich proboszczów²⁰⁴. Aktywność związku i partii prowadziły do wzrostu liczby zaangażowanych członków; zauważalne było zjawisko błyskawicznego powoływania kół terenowych organizacji w tych gminach i powiatach, w których odbywały się protesty²⁰⁵. W kolejnych miesiącach organizowano blokady dróg w poszczególnych województwach, by 17 marca przeprowadzić największą z zaplanowanych manifestacji w Warszawie206, w której wzięło udział kilkanaście tysięcy związkowców207. Protesty zostały na krótki czas zawieszone w wyniku rekonstrukcji rządu, w ramach której A. Balazs zastąpił J. Janiszewskiego na stanowisku ministra rolnictwa²⁰⁸. 27 maja w całej Polsce odbyły się blokady dróg; według A. Leppera było ich około 200, według policji – 90²⁰⁹. Samoobrona zwracała się publicznie z prośbą o poparcie do kolejnych grup społecznych, którym proponowała przyłączenie się do masowych protestów i wystąpień antyrządowych²¹⁰. 30 maja, w obliczu niewielkiego zainteresowania eskalacją protestu ze strony rolników, A. Lepper przystąpił do podpisanego już wcześniej przez reprezentantów pozostałych rolniczych central porozumienia z rządem, które zakładało m.in. minimalne ceny skupu zbóż obowiązujące przez najbliższy rok²¹¹. Skutkiem protestów rolniczych było także przedłożenie przez rząd J. Buzka „Paktu dla rolnictwa i obszarów wiejskich”, który został jednak przez

202 J. Krauze, S. Sikorski, Szansa porozumienia związków rolniczych z rządem, „Chłopska Droga”, 14.II.1999. 203 G. Foryś, Dynamika sporu…, s. 157-158, 216.

204 S. Sikorski, Czy już tylko Bóg ma bronić rolnika?, „Chłopska Droga”, 31.I.1999.

205 J. Aleksandrowicz, M. Trojanowicz, Świat według Leppera, „Chłopska Droga”, 7.III.1999; M. Trojanowicz,

Cztery dni w polu, trzy dni na blokadzie, „Chłopska Droga”, 21.III.1999.

206 A. Adamczewski, Wieś mówi: dość!, „Chłopska Droga”, 28.III.1999.

207 K. Gorlach uznaje, że właśnie w tym okresie doszło do ostatecznej polityzacji działalności Samoobrony, która radykalizowała postulaty i formy protestu podczas, gdy pozostałe rolnicze centrale zgodziły się na rozwiązania kompromisowe. K. Gorlach, Nowe oblicze chłopów polskich: cykle…, s. 391.

208 „Samoobrona” zawiesza protesty, „Chłopska Droga”, 4.IV.1999. 209 W. E. Osińska, Program i działalność…, s. 206-207.

210 Zob. np. Apel do bezrobotnych, Warszawa, 29.VI.1999; Apel do emerytów i rencistów, Warszawa, 30.VI.1999.

związkowców z Samoobrony zdecydowanie odrzucony jako zbyt ogólnikowy i nie gwarantujący rozwiązania najważniejszych problemów²¹².

Na fali protestów odnotowywano po raz pierwszy znaczące poparcie sondażowe dla partii – w lutym 1999 roku według OBOP wynosiło ono 6%²¹³. Po kilku miesiącach A. Lepper znalazł się w gronie najbardziej rozpoznawalnych polityków na polskiej scenie politycznej; tylko 4% ankietowanych deklarowało, że nie słyszało o przywódcy Samoobrony, podczas gdy odsetek ten wynosił w stosunku do lidera PSL J. Kalinowskiego 36%, a dla szefa największej z rolniczych central związkowych W. Serafina – aż 61%²¹⁴. Zdecydowana krytyka rządu J. Buzka powodowała incydentalne zbliżenia Samoobrony i lewicy socjaldemokratycznej; w pierwszomajowym pochodzie w 1999 roku A. Lepper wziął udział u boku lidera SLD L. Millera. Na spotkaniu L. Millera z A. Lepperem, które zainicjował redaktor naczelny magazynu rolniczego „Chłopska Droga” W. Świrgoń przewodniczący Sojuszu zapewnił szefa Samoobrony o nieoficjalnym, „cichym” poparciu ze strony jego partii dla organizowanych na coraz szerszą skalę protestów215. Fala protestów, na czele których stanęła Samoobrona doprowadziła do wzmocnienia partii i związku pośród innych organizacji o podobnych celach i programach. Coraz częściej próbowano realizacji koncepcji szerokiego sojuszu protestacyjnego i programowego, w którym wiodącą rolę odgrywać miałaby właśnie formacja A. Leppera. W tej atmosferze odbył się III Krajowy Zjazd ZZR „Samoobrona”, zorganizowany w Warszawie, w Sali Kongresowej Pałacu Kultury i Nauki. Uczestniczyli w nim liczni goście reprezentujący różne organizacje związkowe i partyjne; od skrajnej prawicy nacjonalistycznej (L. Bubel, gen. T. Wilecki reprezentujący Społeczny Komitet Wspierania Obronności Narodowej), poprzez ludowców (prezes PSL J. Kalinowski, przewodniczący Partii Ludowo-Demokratycznej R. Jagieliński, szef KZRKiOR W. Serafin), aż do lewicy (P. Ikonowicz w imieniu Polskiej Partii Socjalistycznej, wiceszef OPZZ W. Kaczmarek, wiceprzewodniczący SLD J. Piechota), a także ówczesny minister rolnictwa A. Balazs. W swoim wystąpieniu do delegatów A. Lepper podkreślał, że Samoobrona nie jest już tylko sektorowym ruchem związkowym broniącym zadłużonych rolników, ale przede wszystkim szerokim ruchem społecznym, który jest w stanie zorganizować akcje bezpośrednie w całym kraju i wspomóc skutecznie każdą protestującą grupę społeczną i zawodową²¹⁶. Ze 212 „Samoobrona” odrzuca rządowy „Pakt dla wsi”, „Chłopska Droga”, 12.IX.1999.

213 J. Aleksandrowicz, M. Trojanowicz, Świat według Leppera, „Chłopska Droga”, 7.III.1999. 214 Komu ufamy? (Aktualne badania OBOP-u), „Chłopska Droga”, 24.X.1999.

215 Rozmowa z L. Millerem przeprowadzona 2.VIII.2008, notatki w posiadaniu autora.

216 A. Lepper stwierdzał też, że „mając na swoim koncie zarówno konkretne działania w obronie i na rzecz

rozwiązywania problemów polskiego rolnictwa jak i konkretne propozycje programowe i sugestie dotyczące rozwoju całej gospodarki, Samoobrona stała się Związkiem Zawodowym o rozszerzonej motywacji działania

stosunkowo przychylnym przyjęciem delegatów spotkało się także wystąpienie A. Balazsa, który zapowiadał spełnienie szeregu postulatów rolniczych związkowców²¹⁷.

24 września doszło do największej ze współorganizowanych przez Samoobronę demonstracji antyrządowych w Warszawie. Na ulicach stolicy protestowało ok. 40 tys. osób, na czele których obok A. Leppera stanęli m.in. L. Miller z SLD, J. Kalinowski z PSL, P. Ikonowicz z PPS, M. Pol z Unii Pracy, D. Podrzycki z „Sierpnia’80”, J. Wiaderny z OPZZ²¹⁸ oraz W. Serafin z KZRKiOR²¹⁹. Wydarzenie to wskazywało na uczestnictwo Samoobrony w szerokim bloku protestu przeciwko polityce rządu J. Buzka, kształtującym się ponad podziałami politycznymi i partyjnymi. Samoobrona odgrywała w tej konfiguracji jedną z kluczowych ról. Biorąc pod uwagę powstanie na tej bazie szerokiej koalicji, A. Lepper już w październiku proponował przeprowadzenie 15 listopada strajku generalnego, którego celem miałoby być doprowadzenie do przedterminowych wyborów parlamentarnych²²⁰. Także w listopadzie A. Lepper zapowiedział poparcie dla strajkujących nauczycieli zorganizowanych w Związku Nauczycielstwa Polskiego221.

Skojarzenie Samoobrony i A. Leppera wyłącznie z radykalnymi działaniami protestacyjnymi spowodowało z jednej strony powszechną rozpoznawalność jego osoby, z drugiej jednak wiązało się z rosnącym odsetkiem elektoratu negatywnego, który w 2000 roku ustępował tylko wyborcom niechętnym L. Wałęsie, sytuując A. Leppera na przedostatnim miejscu wśród wszystkich pretendentów do urzędu prezydenta. Determinująca nastroje społeczne i wpływająca na preferencje wyborcze sytuacja społeczno-ekonomiczna uległa tymczasem dość wyraźnemu pogorszeniu. Spadek koniunktury doprowadził do niespotykanego dotąd poziomu bezrobocia, zaś przekonanie o głębokim i poważnym kryzysie gospodarczym pogłębiały działania ówczesnego wicepremiera L. Balcerowicza nakierowane na dalsze schładzanie gospodarki poprzez zwiększenie kosztów kredytów²²². Pozytywną ocenę zapoczątkowanych w 1989 roku reform wyrażało zaledwie 8% ankietowanych²²³, co stanowiło chyba najlepszy wyraz frustracji i rozczarowania dużej części społeczeństwa.

stała się ruchem ludowo-społecznym, ludowo-patriotycznym ukierunkowanym na walkę o interesy przede wszystkim polskiej wsi ale i interesy całej narodowej gospodarki z którą los tej wsi jest ściśle i nierozerwalnie związany”. Przemówienie Andrzeja Leppera na III Krajowym Zjeździe ZZR „Samoobrona”,

http://www.samoobrona.pl/?id=15659, odczyt z 18.IV.2006.

217 S. Sikorski, Obronimy cię, polska ziemio!, „Chłopska Droga”, 16.V.1999.

218 Współpraca z OPZZ miała w tym okresie regularny charakter – centrala związkowa udostępniała m.in. swoją siedzibę na posiedzenia Rady Krajowej Samoobrony. S. Sikorski, „Samoobrona” domaga się pomocy dla wsi, „Chłopska Droga”, 25.VI.2000.

219 S. Sikorski, Potężna manifestacja w Warszawie, „Chłopska Droga”, 10.X.1999. 220 Jak strajkować - to generalnie, „Chłopska Droga”, 17.X.1999.

221 S. Sikorski, Rolnicy popierają strajk nauczycieli, „Chłopska Droga”, 14.XI.1999. 222 M. Cichosz, (Auto)kreacja wizerunku polityka…, s. 190-192.

Korzystając z tych nastrojów przed zaplanowanymi na 2000 rok wyborami prezydenckimi A. Lepper ponownie zainspirował ogólnopolskie protesty, które wszakże nie dorównywały skalą poprzednim falom manifestacji; polegały raczej na pikietach i happeningach²²⁴.

Kongres Przymierza „Samoobrona” w 1999 roku zadecydował o zmianie nazwy partii; z dotychczasowej Przymierze „Samoobrona” na Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej²²⁵. Gośćmi kongresu byli m.in. ówczesny wiceprzewodniczący Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej J. Piechota oraz A. Balazs.

Początek roku 2000 przyniósł kolejne zapowiedzi strajków i protestów ze strony Samoobrony. A. Lepper już w styczniu zapowiadał, że jeśli rząd nie zrealizuje zgłoszonych półtora roku wcześniej postulatów rolniczych związków zawodowych, 15 lutego dojdzie do masowych wystąpień o charakterze strajku generalnego²²⁶. Na przełomie 1999 i 2000 roku Samoobrona podejmowała wysiłki na rzecz stworzenia szerokiego przymierza politycznego, które w zmierzeniach stanowić miało trwała formułę współpracy wszystkich ugrupowań, które jednoczył sprzeciw wobec liberalnej polityki rządu J. Buzka227. Miało ono stanowić element budowy szerokiego Bloku Ludowo-Narodowego²²⁸, w którego skład miał również wejść Front Polski²²⁹, nowe ugrupowanie nawiązujące do tradycji narodowo-demokratycznych i wspierające kandydaturę gen. T. Wileckiego w wyborach prezydenckich oraz WZZ „Sierpień’80”. Powstanie Bloku miało stanowić reakcję na zdominowanie polityki gospodarczej rządu J. Buzka przez liberalnych polityków wywodzących się z Unii Wolności²³⁰. Fiaskiem zakończyły się natomiast próby stworzenia wspomnianego bloku w oparciu o dwie największe partie reprezentujące wówczas polską prowincję – Samoobronę i PSL. Początkowo A. Lepper postulował takie właśnie rozwiązanie, proponując nawet, by tak skonstruowany sojusz wyborczy nazwać Blokiem Ludowo-Narodowym Samoobrona-PSL. Jego propozycja zakładała wycofanie się z rywalizacji w wyborach prezydenckich kandydata

224 W. E. Osińska, Program i działalność…, s. 208-209.

225 Modyfikacja nazwy partii odnotowana została w dokumentach rejestrowych 4.XI.1999. 226 S. Sikorski, Samoobrona ogłasza pogotowie strajkowe, „Chłopska Droga”, 23.I.2000.

227 Pod koniec 1999 r. wspólne spotkania z przedstawicielami różnych grup zawodowych odbywali A. Lepper, D. Podrzycki oraz adm. M. Toczek i szef wydawnictwa wydającego tygodnik „Myśl Polska” B. Kowalski. J. Malewicz, Do Czytelników Samoobrony Narodu, „Samoobrona Narodu”, nr 3, styczeń 2000.

228 A. Lepper określał koncepcję współpracy formacji ludowych i narodowych mianem „tarana wyborczego”, który miał doprowadzić do sukcesu marginalizowanej i podzielonej opozycji pozaparlamentarnej. A. Lepper,

Pomysł Leppera na lepszą Polskę, „Chłopska Droga”, 12.IX.1999; Lepper buduje blok, „Rzeczpospolita”,

6.XII.1999.

229 Front Polski – ugrupowanie założone w 1999 r. przez grupę byłych oficerów Wojska Polskiego, na którego czele stanął adm. M. Toczek, który wszakże podkreślał, że jego ugrupowanie buduje środowisko ruchu narodowego skoncentrowane na promowaniu osoby gen. T. Wileckiego. M. Toczek, W obronie ojczyzny, „Kurier Związkowy”, 2.II.2000.

tej partii, który będzie miał słabsze notowania sondażowe²³¹ oraz podział miejsc na listach wyborczych kandydatów do Sejmu, według którego 50% miejsc przypadłoby ludowcom zaś pozostałe Samoobronie i organizacjom z nią współpracującym²³². Rozmowy na szczeblu centralnym mogły jednak toczyć się pod wpływem wydarzeń w terenie, gdzie wielu członków Stronnictwa jednocześnie przystępowało do ZZR „Samoobrona”, nie zważając, że ten związek zawodowy w praktyce przejawia wyraźne ambicje polityczne. 17 stycznia 2000 roku w Warszawie odbyło się spotkanie mające zainaugurować działalność tej nowej koalicji antyliberalnej. Inicjatywę wyraźnie zdominowały trzy postacie – A. Lepper, T. Wilecki oraz D. Podrzycki. Pierwszym celem bloku miało być wyłonienie wspólnego kandydata na prezydenta reprezentującego w nadchodzących wyborach obóz antyliberalny; swoją kandydaturę jako pierwszy zaproponował gen. T. Wilecki²³³, który liczył na poparcie m.in. Samoobrony²³⁴. Trzech wymienionych polityków jednoczyła przede wszystkim bezkompromisowa krytyka AWS, ale także – w obliczu braku zainteresowania PSL współpracą235 – atak wymierzony w ludowców236. Zebrani przyjęli wspólna deklarację, która jednak miała raczej ogólnikowy charakter i nie przewidywała kolejnych, konkretnych kroków mających doprowadzić do zjednoczenia uczestniczących w zjeździe podmiotów. Podkreślano w niej otwarty charakter inicjatywy, zapraszając inne reprezentujące podobne spojrzenie na rzeczywistość polityczną podmioty do podjęcia współdziałania²³⁷. W obliczu faktycznego fiaska próby wyłonienia wspólnego kandydata w wyborach prezydenckich już w marcu blok uległ niemal całkowitej dekompozycji²³⁸. W tym okresie nic nie zapowiadało wzrostu popularności ugrupowania – jego kandydat w wyborach uzupełniających do Senatu na Dolnym Śląsku Cz. Kosik zajął przedostatnie miejsce²³⁹.

Udział A. Leppera w wyborach prezydenckich w 2000 roku miał przede wszystkim na celu uzyskanie korzystnej pozycji w kontekście mających odbyć się rok później wyborów parlamentarnych oraz podjęcie rywalizacji o prymat wśród elektoratu wiejskiego z J.

231 M. Grabowski, Razem przyjaciele!, „Samoobrona Narodu”, nr 3, styczeń 2000.

232 List otwarty Prezydium Rady Krajowej Samoobrony RP do władz naczelnych PSL, Warszawa, 1.XII.1999. 233 S. Sikorski, Powstał Blok Ludowo-Narodowy, „Chłopska Droga”, 30.I.2000.

234 Być może poprze go Andrzej Lepper, „Rzeczpospolita”, 12.XI.1999.

235 Rzecznik PSL J. Soska deklarował w 1999 r., że ludowcy gotowi są zaproponować działaczom Samoobrony