Architektura sy temu TTED:

Wyraża się to przede wszystkim w zewnętrznym układzie kodeksu. Rozpoczyna on bowiem zawsze od przedstawienia ogólnych, bądź to wszystkim jego insty­

tucjom, bądź to w ranach danego dziełu wszystkim jego

działom, wspólnych zasad. Podzielony on jest na pięć ksiąg z których pierwsza, tzw. "część ogólna”, zni,,iern

te wszystkie normy wspólne, które we wszystkich szcze­

gólnych działach równo obo’ iązują, o ile'przepisy danej szczegółowej księgi nie zabierają odmiennych przepisów, jak np. w prawie małżeńskim, gdzie przepisy odnoszące się do wad w oświadczeniu woli przy zawieraniu ślubu

i ich skutków, znalazły odrębne - choi. podobne - uregulo- wa nie. Tak samo w prawie o zobowiązaniach /księga 2/

many od y„> 241 - 432 zasady wspólne wszystkim poszczegól­

nym typom zobowiązań, poza tym w hh 5o5 - 361, wspólne wszystkim zobowiązaniom z umowy. Prawo rzeczowe /księga 3/

rozpoczyna się /y-u. 854- - 872/ przepisami o posiadaniu, obowiązującymi zarówno przy rzeczach ruchomych i nieru­

chomych, potom idą ‘‘ogólne przepisy odnoszące się do praw na nieruchomościach” itęk. Naturalnie każdy zawarty w szczegółowej części pozytywny, odmienny od ogólnych

prawideł przepis, uchyla dla danego stanu faktycznego zastosowanie tych ost tnich.

Stoi przed nami pytanie, czy "ogólna część" NKC, względnie ogólne przepisy o zobowiązaniach i umowach, mają zastosowanie tvlko do materii uregulowanych w tym kodeksie, czy też ćlo innych także dziedzin prawa cywilnego unormowanych poza tyn-kodeksem. Zwykle teorio prawa niemieckiego ogranicza -jo lo samego kodeksu. Zda­

niem moim niesłusznie. 0 ile chodzi o kodeks handlowy, to jest to niewątpliwym, gdyż kodeks ten sam '■ię odwołuje do kodeksu cywilnego, a Polski Kodeks Handlowy to

powta-66

rza /-'Ti, 1. /« Jez eli się jednak roz* razy, że pro.’ o c'7" ilr_r tworzy pewien całokształt zagadnień, ¿e poszczególne je­

go działy opiera jo sig na peta ych równych przesłankach, to nie powinno ulegać wątpliwości, ze fakt , ~r.?,ypadkowy zresztą nieraz, iż przy rozbudowie systemu rozmaite jego dobudówki znajdują się w osobnych ustawach, nie noże za­

słonić nan prawdy ich przynależności do wspoinach noci-

; staw całości* Naturalnie o tyle, o ile one"wogóle,należy, do prawa cywilne a o, a nie są prawcti publicznym, Zresztą praktyka nigdy nie wahała się tak właśni© je' stosować,“

Ab^urdalnyn by było, gdyby np, do unowy o ubezpieczenie lub o nakład nie chciało się stosować zasad

Sanoo zdolności sję przez się prawnej lub dochodzenia do skutku umów,

rozumie, że nie nogą one być stosowane, jeżeli’dana'usta- wa ich zastosowanie sana wyklucza lub gdyby ono prowadzi­

ło do wyników sprzecznych z istotą danej instytucji.

2. Słownictwo:

a/ Definicje: Definicją nazywany podanie znaczenia pe1- ne'’’o słowa lub zwrotu przez wymienienie ich za- artości myślowej, .Definicja powinna być ścisła, to znaczy nie podawać ani za mało, ani za wiele tej zawartości. Dobra definicja jost dlatego trudną, a niedokładna definicja w p' av;ie specjalnie niebezpieczna, podając bowiem za mało, może pozostawić część stanów faktycznych nieuregu­

lowanych, będąc zaś za obszerną, noże spowodować żarto-:

sowonie pewnej normy do faktów, które nie powinny pod nią podpadać. Z tego po: adu nowocześni ustawodawcy"uńi- kaja o . ile możności definiowania'pojęć, szczególnió takich, które są przc-z naukę i praktykę wszechstronnie oświetlone. Tę taktykę stosuje naogół i NKC. Takie' Więc pojęcia jak "zdolność pro. na" /Hechtsfaehigkeit/,

zdolność do czynności prawnych" /Geschaoftsfaehigkeit/

1 zaręczymy" /vrrloebnis/ itp, przyjmuje on jako tak zna­

ne, ze nie wymacają one bliższego ich określenia. Jest to ta część prawa, którą ustawodawca zastaje jako żywą świadomość swego społeczeństwa, i ją jako taką pozosta­

nia bez pozytywnego określenia ze sapj strony i która - jak juz wspomniałem stanowi płynną i w społeczeństwie ciągle się kształtującą część e y temu prawnego. Mimo to NKC, ,rpror wizując nowe, swoje własne pojęcia, boz definicji obejść się nie mógł; wynika to także z jego dążenia do możliwie dużej zwięzłości i unikania powta - rżania się, technika definiowania w .NKC pole-a na tym, że zajmując się w systemie poraź pierwszy danym poję-' ciem, podaje najpierw jego treść, a potem w nawiasach słowo lub zestaw słów, którymi się odtąd posługiwać bę­

dzie. Charakterystycznym pod tym względem jest § 1922 kt^ry a, cztery takie*definicje zawiera i dlatego go dla przykładu w całości orzytoczę:

■“^e śmiercią osoby /otwarcie się, spadku/ przecho­

dzi jej n n jatek / s p •-eto k7 ~ Tuko ciiolć n a jedną lub więcej osob /spadkobiercy/. Przepisy odno­

szące się do spadlau stosuj“, się także do udzia­

łu współspadkobiercy /część spadkowa/ .11

.. . „ . I ne tego rodzaju pojęcia są: "rze-ozy /Sachen 90-92/, "niezwłocznie" /uuverzueglich/

/j iGl/, "wiedział albo wiedzieć musiał" /kannte oder kennen musste - § 122/, "pełnomocnictwo" /Vollmacht - 2*166 ust.2/, "roszczenie" /Anspruch - / 194/ "świad­

czenie ręka w rękę" /Zug urn Z g - § 27 4/, "zamiar i nied­

balstwo /Vorsatz und Fahrlaessigkait - § 276/, "wspól­

ność do idealnej części" /Gemeinschaft nach Bruchtei­

len - 9 741/, "pośrednie posiadanie" /mittelbarer Be­

sitz - § 068/ itp.

Pewnego rodzaju d finie joui są talcśe czas on przepisy poszczególnych rozdziałów* Naprzykład tytuł 2.

pierwszego rozdziału księgi pierwszej zatytułowany jest

"Osoby prawne" /Juristische Personen/. Co lcodeles rozunie rod osobą prawną wynika z całości przepisów te^o-roz­

działu*

b/ czasem usta a, nic definiując danego pojęcia, używa «.

rro stale V ściśle tyn sonyn znaczeniu. Ñaprżykład:

"wbrew z as ad on prawidło ■ re j gospodarki" /Den Hegeln

einer ordnungsnaessigen MLrtschnft zuwider - } 1039,21oÿ

"podstępne przenilczenie " /.ter,I i •« t i yes Vermehre i Ren -

§§ 443, 476, 478, 523, 637, 2183, 2385/ itp.

c/ T? zupełnie ¿cióle określonym znaczeniu ukwo. 'ię w ust -wio słów takich, jak "po-inien" /' cli/ i ’'nur i"

/nupfi/, "nie noże" /kann nicht/ i "nic no- ir.icn" /darf nicht/. "Husi" i "nie noże" oznacza, żc dana. norna

jest bezwzględnie obowiązująca i jej nieprzestrzeganie pociągi za sobą nieważność danej czynności prawiej

/lex perfecta, por.powyżej j 7 p.IV/, "Powinien" i "nie powinien" nitoniąat zawiera wrpró; dzic nakaz obowiązują­

cy również, lecz niezastosowanie go nie powoduje nie­

ważności da.no j czynności ' prawnej -, choć przeważnie wy­

biera pewne skutki u j eme, jak n p . , obowiązek odszko­

dowania /lex minus puan perfecta/. Jako przykład przy­

toczę ¿ 57 3GB: "Statut nusi zawierać cel, nazwisko i 'siedzibę stowarzyszenia TT.**" w przeciwnym razie sto­

warzyszenie nie powstaje jako osoba prawna i nic noże być zarojośtrowone. "Nazwa nowinna się od nazw innych zarejestrowanych w tej sanej miejscowości lub -gminie stowarzyszeń wyraźnie odróż lać". Nazwanie więc stowa­

rzyszenia naz-ą innego wr tej sinej gminie już istnieją- . cego, nic przeszkadza powstaniu stowarzyszenia jako

osoby prawnej, lecz naraża na skargę o zaprzestanie używania tej nazwy, ewentualnie o odszkodowanie ze stro­

ny rtowarzyszenia przez to pokrzywdzonego.

3. Składnia:

, MCC na m ó j swoisty styl w układaniu -z-doń.

Je^t on bardzo ściśle orzcetrzegany i -łuży do o-od krez la­

ni a nyśli ustawy przede wrrzy^tkim w dwóch kierunkach: ce­

lem odróżnienia n o m prawa bezwzględnie obowiązującego w przeciwstawieniu do prawa dyspozytywnego /jus cogeris - jus clispoEitivun, p.wyżej § 7 p.IV/ oraz dla ustalenia cię­

żaru dowodu.

a/ -Wskaźniki dl a ustalenia.rodząju normy pra^w.ej:

ITie zawsze MCC określa charakter danego przepisu przez budowę zdania. Przeważnie będzie to już wy łkało z jogo istoty i znaczenia oraz z przynależności do pewnej części systemu prawnego, które mają pod tyn względem swoje ogólne tendencje. Prawo o zobowiązaniach, oparte na swobodzie umów, w zasadzie zawiera przepisy do­

puszczające zmianę przez wolę stron. Prawo rzeczowo, ze swoim zamkniętym systemem praw rzeczowych i dążące do rea­

lizacji jak: największej pewności w obrocie przez ustale­

nie sztywnych norm, oraz prawo familijne, mające w więk­

szej mierze na oku interes publiczny i społeczny, są prze­

ważnie bezwzględnie obowiązującymi.przepijani. Czasem usta­

wa uważa za konieczne, dla usunięcia wszelkich wątpliwości, ten. ostatni charakter wyrośnie podkreślić nrzez takie for­

mułki jak; "nie noże być przez umowę uchylone ani ograni­

czono"' /por. §§ 619, 225/ lub "sprzeczne z t^n postanowie­

nie jest nieważne" /§$ 248, 1229/. Także i dla oznaczenia .jakiejś normy wyraźnie jako fly pozytywnej, u tawa posłu­

guje ^ię pewnymi formułkami, przy czyn rozróżnia dwa ich

6 8.

typy: reguły uzupełni wiącc i - yjaśniające /interpretacyj­

ne/.

Horny uzupełni'łące kcztołtują treść da­

nego «topunku pralnego tok, .1 ak on normalnie z«chodzi i jnlc on według mniemania usta y, zgodnie z z o p ^ t r y : niani

«połeczońst' a *v z* • lcłych • arunkoch na.i praktyczni ej i naj­

słuszniej winien być uregulowany.. Tchodzą one grę,, je­

żeli strony bądź to nie chciały szczegółów rozważyć li­

cząc na ich unormowanie przez u*tarę, bądź to nie były *w etanie' wszystkich koneckwencji i*vych czynności pr:nlayoh przewidzieć, czy przemyśleć. Tego rodzaju przepisy ozna­

cza usta- a zwrotami jak "jeżeli nic innego nic postano».

* i ono“ /¡¡j 246, 653 ust. 3, 36G ust, 2 BG-B/, "jeżeli ze stosunku prawnego nic innego nie wynika" / j 369 BGB/, itp.

Uzupełniają więc one niewyraś.oną wolą stron*

Reguły Interpretacyjne wychodzą z zało- żenią, że strony chciały konkretny szczegół unornować, miały go na oku,- alo swej woli nic wypo;/iodziały lub uczyniły to niejasno. N takin wypadku ustawa i; oparciu