Projekt MEETS (Modernisation of European Enterprise and Trade Statistics) był programem Komisji Europejskiej zapoczątkowanym decyzją nr 1297/2008/EC z dnia 16 grudnia 2008 roku. Przesłankami jego powołania były m.in.:
76
dynamiczne przemiany zachodzące w gospodarce oraz potrzeba podążania sprawoz-dawczości statystycznej za tymi zmianami,
potrzeba ujednolicenia międzynarodowej metodyki badań nad gospodar-ką i przedsiębiorczością,
potrzeba wykorzystania danych administracyjnych w statystyce przedsiębiorstw. Celem projektu było [Wykorzystanie danych administracyjnych w statystyce przedsiębiorstw 2011]:
zbadanie użyteczności dostępnych źródeł administracyjnych dla krótkookresowej i rocznej statystyki przedsiębiorstw w odniesieniu do podmiotów gospodar-czych o liczbie pracujących przekraczającej 9 osób,
zmniejszenie wynikających ze sprawozdawczości statystycznej, obciążeń podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących większej niż 9 osób,
zwiększenie efektywności prowadzonych szacunków,
zastosowanie kalibracji w przypadku braków danych,
zastosowanie nowych metod estymacji pośredniej (statystyka małych obszarów (SMO)) w celu poprawy precyzji szacunku,
rozszerzenie zakresu przekrojów, w których prezentowane są wyniki badania.
Prace nad projektem w Polsce prowadzone były w urzędach statystycznych w Poznaniu i Katowicach, przy wsparciu merytorycznym pracowników Uniwersytetu Eko-nomicznego w Poznaniu.
W ramach projektu zrealizowano trzy obszary tematyczne:
1. Diagnoza i analiza dostępnych źródeł administracyjnych w celu wykorzystania ich w statystyce przedsiębiorstw, a w szczególności:
a. System podatkowy
i. podatek dochodowy od osób fizycznych, ryczałt od przychodów ewi-dencjonowanych, karta podatkowa – PIT,
ii. podatek dochodowy od osób prawnych – CIT, iii. podatek od towarów i usług – VAT,
iv. Krajowa Ewidencja Podatników – KEP. b. System ubezpieczeń społecznych
i. Centralny Rejestr Płatników Składek (CRPS), ii. Centralny Rejestr Ubezpieczonych (CRU).
77 2. Zastosowanie metod statystyki małych obszarów celem zwiększenia precyzji
szacun-ków rocznej i krótkookresowej statystyki przedsiębiorstw. Dodatkowo prace w tym obszarze tematycznym miały na celu umożliwienie przedstawiania szacunków w do-tychczas niedostępnych przekrojach (np. informacje o przedsiębiorstwach wg klasyfi-kacji PKD w ujęciu przestrzennym).
3. Wykorzystanie informacji pochodzących z różnych źródeł w celu zastosowania metod kalibracyjnych do korekty błędów wynikających z braków danych w badaniach przed-siębiorstw.
W ramach pierwszego obszaru tematycznego dokonano przeglądu dostępnych statystycznych repozytoriów danych opisujących przedsiębiorczość w Polsce, takich jak:
DG-1 „Meldunek o działalności gospodarczej”,
F-01/I-01 „Sprawozdanie o przychodach, kosztach i wyniku finansowym oraz o nakładach na środki trwałe”,
SP „Roczna ankieta przedsiębiorstwa”,
F-02 „Statystyczne sprawozdanie finansowe”,
Z-06 „Sprawozdanie o pracujących, wynagrodzeniach i czasie pracy”,
Statystyczny rejestr przedsiębiorstw,
a także rejestry administracyjne systemów podatkowego i ubezpieczeń społecznych. Zada-niem przeglądu była eksploracja oraz weryfikacja zawartości informacyjnej analizowanych źródeł, ich porównywalności, zgodności definicji i klasyfikacji między źródłami, momentów referencyjnych zbiorów, a docelowo ocena możliwości wykorzystanie zintegrowanych źró-deł w sprawozdawczości statystycznej. Dodatkowo dokonano oceny systemów administracyj-nych pod kątem zawartości informacyjnej o rynku pracy oraz przychodach i kosztach działal-ności oraz podatków.
W ramach działań w drugim obszarze tematycznym wybrano listę zmiennych ze wszystkich źródeł administracyjnych mogących służyć jako cechy pomocnicze w estymacji pośredniej (szczegółowo zagadnienie to opisuje [Gołata 2012]). W szczególności, w systemie podatko-wym wyspecyfikowano zmienne dotyczące dochodów, przychodów, podatków oraz miejsca zamieszkania podatnika (siedziby podmiotu). W systemie ubezpieczeń społecznych uzyskano zmienne dotyczące rynku pracy. Opis wybranych zbiorów stanowiących system ubezpieczeń społecznych wraz z metodą pozyskiwania informacji o rynku pracy zostanie opisa-ny w rozdziale trzecim.
78 Trzeci obszar tematyczny zrealizowano identyfikując populacje obejmujące poszczególne rejestry, ich liczebności, a także wyszczególniając zmienne mogące służyć jako podstawa tworzenia równań kalibracyjnych. Sformułowano również wytyczne dotyczące sposobu i terminów przekazywania odpowiednich zbiorów danych służbom statystyki publicz-nej w celu regularnego tworzenia odpowiednich komunikatów statystycznych.
Finalnym efektem prac w projekcie MEETS była zintegrowane repozytorium danych [Deh-nel, Gołata 2012; Gołata, Dehnel 2012]. Na podstawie dostępnych zmiennych zawierających wartości numerów NIP oraz REGON połączono w sposób deterministyczny administracyjne zbiory danych także z repozytoriami pochodzącymi ze źródeł statystycznych. Dokonano de-duplikacji rekordów zawierających ten sam numer identyfikacyjny. Rekordy, dla których nie był dostępny żaden z kluczy połączeniowych nie zostały połączone. Odsetek niepołączonych rekordów wahał się od 1,4% w województwach lubelskim i lubuskim do aż 13,5% w województwie mazowieckim. Dzięki harmonizacji źródeł danych utworzony został rejestr statystyczny o szerokim spektrum informacyjnym oraz dużym pokryciu, całej badanej popu-lacji przedsiębiorstw.
W ostatnim kroku dokonano ewaluacji zintegrowanego zbioru poprzez ocenę rozkładu wy-branych zmiennych oraz modelowanie relacji między nimi. Zauważono pewne rozbieżno-ści w rozkładzie analizowanych zmiennych w ujęciu różnych źródeł. Również analizując re-lacje między tymi samymi zmiennymi z różnych rejestrów zaobserwowano pewne odchyle-nia. Na przykład, zaledwie około 40% jednostek wykazywało podobne wartości w każdym ze źródeł. Dodatkowo okazało się, że prawie wszystkie przedsiębiorstwa w sprawozdawczości statystycznej DG-1 wykazują niższe przychody niż w zeznaniach podatkowych.
Jako postulaty wynikające z badań i analiz związanych z projektem MEETS wyszczególniono przede wszystkim [Dehnel, Gołata 2012]:
poprawę kompletności rejestrów zarówno pod względem merytorycznym, jak i pokrycia,
ustalenie regularnych terminów oraz formy przekazywania rejestrów służbom staty-styki publicznej,
wyodrębnienie w ramach statystyki publicznej komórek, których zadaniem byłaby re-gularna współpraca z gestorami danych administracyjnych.
Wyróżniono również szereg możliwości związanych z wykorzystaniem rejestrów administra-cyjnych w statystyce przedsiębiorstw, wśród których wymienia się m.in.:
79
regularne i rzetelne źródło informacji o liczbie i szczegółowej charakterystyce pod-miotów gospodarczych,
ocenę efektów gospodarczych,
analizę terytorialnego zróżnicowania rozwoju gospodarczego.
W ramach projektu MEETS wykonano szereg badań symulacyjnych, których celem była we-ryfikacji możliwości wykorzystania metod statystyki małych obszarów, w tym kalibracji, przy wykorzystaniu zmiennych z rejestrów, do tworzenia szacunków na potrzeby statystyki pu-blicznej [Wykorzystanie danych administracyjnych w statystyce przedsiębiorstw 2011]. Poka-zały one dużą przydatność wspomagania dotychczasowej sprawozdawczości statystycznej danymi pochodzenia administracyjnego.
2.4. Projekty Eurostatu