Badanie dojazdów do pracy

Badanie „Przepływy ludności związane z zatrudnieniem” przeprowadzono w Ośrodku Staty-styki Miast w Urzędzie Statystycznym w Poznaniu przy wykorzystaniu informacji z systemu podatkowego POLTAX. Celem badania było oszacowanie natężenia oraz kierunków dojaz-dów do pracy osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy według stanu na dzień 31

70 grudnia 2006 roku. Estymacja tych informacji umożliwia delimitację przestrzeni społeczno-gospodarczej kraju, a opublikowana na stronie internetowej Urzędu Statystyczne-go w Poznaniu tzw. macierz dojazdów do pracy może stanowić podstawę pogłębionych analiz dotyczących np. rynku pracy.

Bazę danych POLTAX udostępniło Ministerstwo Finansów. Repozytorium zawierało da-ne o formularzach podatkowych dotyczących roku 2006, które wpłynęły do urzędów skarbo-wych. Zasięg terytorialny informacji obejmował cały kraj. Zbiór danych zawierał informa-cje z następujących zeznań podatkowych [Kruszka 2010]:

 PIT-11/8B – Informacja o dochodach oraz pobranych zaliczkach na podatek docho-dowy,

 PIT-40 – Roczne obliczenie podatku od dochodu uzyskanego przez podatnika w roku podatkowym.

W udostępnionych przez gestora zbiorach danych podatkowych (łącznie udostępniono 401 zbiorów z każdego urzędu skarbowego w Polsce) zawartych było 19 mln rekordów obejmują-cych 67 zmiennych, wśród których można wymienić informacje adresowe płatnika wraz z jego numerem NIP, informacje adresowe podatnika wraz z jego numerem NIP, dane dotyczące przychodu podatnika, kosztów uzyskania przychodów oraz osiągniętego docho-du w danym roku podatkowym.

Populacja generalna badania obejmowała pracowników najemnych⁴⁷. W wyniku harmonizacji obejmującej usunięcie duplikatów oraz weryfikację formalną i logiczną48, wyjściowy zbiór liczący 19 mln rekordów został zredukowany do około 9,5 mln rekordów. Szczegółowym badaniem objęto osoby będące pracownikami najemnymi dojeżdżającymi do pracy do gminy innej niż miejsce zamieszkania. Wyodrębnienie tej grupy osób możliwe było dzięki informa-cji w zeznaniu podatkowym o zwiększonych kosztach uzyskania przychodu z tytułu dojazdu do pracy. Liczebność tak zdefiniowanej zbiorowości wynosiła 2,3 mln osób.

Integracja danych z różnych zeznań podatkowych przeprowadzona została na podstawie in-formacji adresowych, numeru NIP oraz okresu złożenia oświadczenia przez płatni-ka i podatnipłatni-ka. Zweryfikowano również logiczne połączenia pomiędzy zapisami dotyczącymi przychodów, kosztów ich uzyskania oraz dochodami podatnika. W przypadku występowania jednego podatnika w zbiorze więcej niż jeden raz (wiele rekordów z tym samym numerem

47

Zbiór zawierał informację również o osobach pracujących w ramach umów cywilno-prawnych (np. umowy zlecenia, umowy o dzieło itp.). Rekordy takie zostały usunięte ze zbioru.

48 Harmonizacja dotyczyła również momentu referencyjnego badania, który ustalono na 31 grudnia 2006 ro-ku. Z tego względu z udostępnionego zbioru usunięto wszystkie rekordy, w których okres rozliczeniowy nastąpił po tym terminie.

71 NIP) do badania wybierano rekord, w którym występowała największa wartość przychodu podatnika za 2006 rok.

Wykorzystanie jednostkowych zbiorów danych administracyjnych, których pokrycie równe jest liczebności populacji generalnej umożliwiło publikację rezultatów na niskim, niedostęp-nym dla „klasycznych” badań reprezentacyjnych poziomie agregacji49. Podstawową jednostką terytorialną w badaniu była gmina, przy czym gminy miejsko-wiejskie podzielono na część miejską i wiejską, i każdą z nich traktowano jako oddzielną jednostkę terytorialną (łącznie 3062 jednostek). Dla każdej gminy zebrano informacje o liczbie wyjeżdżających oraz przy-jeżdżających do pracy.

W końcowym etapie zweryfikowano zbiór pod kątem poprawności danych adreso-wych z rejestrem podziału terytorialnego TERYT (głównie dla podatników) oraz Bazą Jedno-stek Statystycznych (dla płatników).

Schemat 2.4. Macierz przepływów związanych z zatrudnieniem gmina miejsca

zamieszkania i

gmina miejsca pracy j

1 2 3 … m 1 - … 2 - … 3 - … … … … … - … … n … - … ∑ ∑ Uwaga:

– numer gminy miejsca zamieszkania, – numer gminy miejsca pracy,

– liczba osób mieszkających w i-tej gminie pracujących w j-tej gminie, ∑ – liczba osób wyjeżdżających do pracy z i-tej gminy, ∑ - liczba osób przyjeżdżających do pracy do j-tej gminy. Źródło: na podstawie [Kruszka 2010]

Zharmonizowane dane posłużyły do konstrukcji macierzy przepływów ludności w związ-ku z zatrudnieniem. Macierz ta określa relacje między liczbą osób zamieszkałych w i-tej gmi-nie dojeżdżających do pracy w gmigmi-nie j-tej (por. tabela 2.4). Ze względu na uwzględgmi-nie- uwzględnie-nie w badaniu wyłączuwzględnie-nie ludności dojeżdżającej do pracy do innej gminy, na przekątnej ma-cierzy znajdują się zera.

49 Badanie przepływów ludności związanych z zatrudnieniem przeprowadzono również m.in. w 2010 roku na podstawie danych BAEL. Ze względu na częściowy charakter badania, wyniki opublikowano na poziomie wo-jewództw.

72 Macierz przepływów ludności związanych z zatrudnieniem udostępniona jest na stronie inter-netowej Urzędu Statystycznego w Poznaniu, na podstronie Ośrodka Statystyki Miast⁵⁰ w formacie Microsoft Excel. Wygodna forma udostępnienia wyników badania (por. rysunek 2.3), połączona z rzetelnością i wysoką jakością zebranych informacji umożli-wia szerokie wykorzystanie rezultatów prac badawczych do różnego rodzaju analiz.

Rysunek 2.3. Forma udostępnienia wyników „Badania przepływów ludności związa-nych z zatrudnieniem”

Uwaga:

Adres_PO – kod TERYT gminy zamieszkania, Adres_PL – kod TERYT gminy zatrudnienia,

Liczba_osob – liczba osób dojeżdżających z gminy i do gminy j, PO_Wojewodztwo – nazwa województwa zamieszkania, PO_Powiat – nazwa powiatu zamieszkania,

PO_Gmina – nazwa gminy zamieszkania,

PL_Wojewodztwo – nazwa województwa zatrudnienia, PL_Powiat – nazwa powiatu zatrudnienia,

PL_Gmina – nazwa gminy zatrudnienia.

Źródło: Ośrodek Statystyki Miast Urzędu Statystycznego w Poznaniu

50

http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/poznan/ASSETS_Dojazdy_internet.xls (dostęp z dnia 31 grudnia 2012 roku)

73 Publikacja macierzy przepływów ludności umożliwiła badanie zależności przestrzennych natężenia dojazdów do pracy oraz cech lokalnych rynków pracy [Gołata et al. 2011; Grucho-ciak 2010, 2012; Filas-Przybył et al. 2012; Musiał, Roszka 2012]. Wykorzystując inne do-stępne informacje na poziomie powiatów, jak bezrobocie rejestrowane i liczba ludno-ści w wieku produkcyjnym, zdiagnozowano silne oddziaływanie dużych miast oraz wyodręb-niono strefy ich wpływu. Natomiast analizy geostatystyczne bazujące na newtonowskiej kon-cepcji grawitacji umożliwiły określenie zależności pomiędzy gęstością sieci transporto-wej a stopniem grawitacji jednostek przestrzennych.