4. Potrzeba bezpieczeństwa
4.3. Bezpieczeństwo osób starszych w wymiarze fizycznym
8% 2% 14% 41% 40% 1% 2% 2% 7% 38% 51% 4% 11% 39% 44% 4% 2% 1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Bardzo wysoko Wysoko Przeciętnie Nisko Bardzo nisko Trudno powiedzieć Znaczny stopień Umiarkowany stopień Lekki stopień Ogółem
Źródło: opracowanie własne
Ogólną ocenę poziomu bezpieczeństwa osób starszych różnicuje także miejsce zamiesz-kania. Najwięcej, bo ponad dwie trzecie osób czuje się bezpiecznie w domu jednorodzinnym (68%), a nieco mniej (59%) – w domu wielorodzinnym. Symptomatyczne jest to, że jedynie nieco więcej niż połowa osób 60+ przebywających w placówkach opieki całodobowej czuje się w nich bezpiecznie – najczęściej wskazywano na niskie lub bardzo niskie poczucie bezpieczeń-stwa (dotyczy to co drugiego z czternastu badanych mieszkańców domu pomocy społecznej). Może to stanowić sygnał, że badanym starszym mieszkańcom DPS-y nie zapewniają ogólnego poczucia bezpieczeństwa, aczkolwiek z uwagi na małą liczebność tej grupy badanych (n=14) przy próbach generalizowania tych wniosków wskazana jest duża ostrożność.
4.3. Bezpieczeństwo osób starszych w wymiarze fizycznym
Nietykalność osobista seniorów w Łódzkiem nie jest naruszana często, niemniej jednak agresja fizyczna dotyka 1,7% mieszkańców województwa w wieku 60+, a doświadczają jej zwłaszcza kobiety, mieszkający na wsi, osoby z niepełnosprawnością. Agresja słowna miała miejsce w przypadku 6,3% osób, częściej po 70. roku życia, osób z niepełnosprawnością. Agresji ze strony rodziny częściej doświadczają kobiety, zwłaszcza mieszkające na wsi; mężczyźni, jeśli mieli do czynienia z agresją wobec siebie, to ze strony obcych.
Bez względu na wiek czy płeć, mieszkańcy województwa w wieku 60+ wysoko oceniają swo-je bezpieczeństwo w miejscu zamieszkania – zarówno w indywidualnej przestrzeni pokoju czy mieszkania, jak i budynku, osiedla, dzielnicy i miejscowości, w których mieszkają. Relatywnie
mniej badanych (84%) czuje się bezpiecznie w małych miastach (do 40 tys. mieszkańców), wię-cej zaś (96%) – czuje się bezpiecznie na wsiach.
Pomimo bardzo wysokiego poczucia bezpieczeństwa osób w wieku 60+, co czwarty respon-dent potrafi wskazać pewne zagrożenia występujące w sąsiedztwie, dla 13% seniorów bariery tego typu utrudniają im samodzielne funkcjonowanie (co wyraźnie nasila się z wiekiem). Rela-tywnie najczęściej wymieniane są bariery architektoniczne (15%), jak brak wind i podjazdów, czy też wysokie krawężniki, a także zagrożenia związane z ruchem drogowym (12%). Zagro-żenia w obu powyższych kategoriach wskazywane są względnie częściej przez mieszkańców terenów najsilniej zurbanizowanych, zwłaszcza Łodzi. Wyjątek stanowią przejścia dla pieszych dostosowane do potrzeb osób w wieku 60+, których niedostatek wskazali przede wszystkim respondenci z obszarów wiejskich. Naturalnie można założyć deficyt infrastruktury drogowej (w tym związanej z ruchem pieszych) na tych obszarach. Warto również podkreślić, że poczucie zagrożenia przestępczością wśród osób starszych jest na bardzo niskim poziomie (5% ogółem), a wśród mieszkańców wsi wynosi zaledwie 3%, podobnie wśród najstarszych respondentów (80+: 3%). Jeśli chodzi o samodzielne funkcjonowanie osób 60+, jako najbardziej istotne bariery wskazać należy te związane z ich indywidualnymi ograniczeniami dotyczącymi poruszania się, choroby. Również w tym względzie wskazywano na bariery architektoniczne zarówno w mikro- (schody, niedostosowane łazienki, brak windy), jak i makroskali (dziurawe chodniki, krawężniki, schody w budynkach użyteczności publicznej). W Łodzi i na wsiach wskazywano również na bariery transportowe (brak odpowiednich środków transportu), na wsiach – równie ważne są trudne warunki mieszkaniowe. Samoocena własnej samodzielności osób 60+ i jej ograniczeń generalnie pokrywa się z oceną barier bezpieczeństwa przestrzennego.
Nietykalność osobista Jerzy Krzyszkowski
Jednym z najważniejszych wymiarów fizycznego bezpieczeństwa seniorów jest zapewnie-nie im zapewnie-nietykalności osobistej. Współcześzapewnie-nie przemoc wobec osób starszych staje się bowiem coraz bardziej istotnym problemem społecznym, a rozmaite formy złego traktowania osób w wieku 60+ przestają być, jak dotąd, tematem tabu. Zrozumienie tego złożonego problemu nastręcza jednak pewnych trudności, dlatego warto w tym miejscu przywołać najczęściej sto-sowaną definicję przemocy określoną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Według tej organizacji, przemoc wobec osób starszych to jednorazowy lub powtarzający się akt, który staje się przyczyną zranienia podatnej osoby starszej, pozostającej w opiece opiekuna lub ze strony innych osób, pozostających z nią w relacjach, które powinny zapewnić zaufanie, a są źró-dłem zranienia lub stresu dla osoby starszej. Obecnie, jak wskazuje B. Tobiasz-Adamczyk (2009, s. 22), do zakresu przemocy włącza się także przemoc wobec osób starszych poza domem i ro-dziną. W przeprowadzonym badaniu za przejawy przemocy uznano agresję słowną i fizyczną wobec respondentów. Analizy zebranego materiału empirycznego wskazują, że zdecydowana większość badanych nie spotkała się z przejawami agresji słownej czy fizycznej (rys. 10).
Rys. 10. Płeć a rodzaj agresji, jakiej doświadczyły osoby 60+ (w %, n=1100) 6,8% 5,5% 6,3% 1,8% 1,4% 1,7% 0,0% 1,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0% 6,0% 7,0% 8,0% Kobiety Mężczyźni Ogółem
Agresja fizyczna Agresja słowna
Źródło: opracowanie własne
W przypadku agresji słownej wymieniło ją 6,3% badanych, a agresji fizycznej – 1,6%. Odset-ki te nie są zbyt duże, niemniej jednak, biorąc pod uwagę wielkość populacji, oznacza to, że ok. 10 tys. mieszkańców województwa łódzkiego w wieku 60+ doświadcza agresji fizycznej, a ok. 40 tys. – słownej. W większości przypadków agresorami były osoby obce (63% przypadków agresji fizycznej i 65% słownej). Faktorem zwiększającym ryzyko agresji fizycznej i słownej jest niepełnosprawność seniora (agresji fizycznej doświadczyło 4% osób z niepełnosprawnością, słownej – 10%). Agresji fizycznej doświadczyło również 2,4% mieszkających na wsi i w miastach ponad 40 tys. mieszkańców w wieku 60+ wobec 0,6% mieszkających w Łodzi. Agresji fizycz-nej najczęściej doświadczali mieszkający na wsiach leżących na obrzeżach miast i w dużych miastach województwa (poza jego stolicą). Na terenach zurbanizowanych agresja fizyczna ze strony obcych występuje częściej niż na obszarach wiejskich, ze strony rodziny zaś – na wsiach (ponad połowa przypadków). Częstsza jest także agresja fizyczna ze strony obcych wobec osób z niepełnosprawnością. Przejawy agresji fizycznej różnicuje też wykształcenie respondentów – osoby z wykształceniem średnim i wyższym zgłaszały wyłącznie agresję ze strony obcych. Mężczyźni doświadczali agresji fizycznej wyłącznie ze strony obcych, podczas gdy kobiety – w równym stopniu od obcych i rodziny (męża, wnuka, brata, konkubenta córki, zwykle miało to miejsce, gdy agresorzy byli w stanie nietrzeźwości). Podobne wnioski dotyczą agresji słownej – 83% mężczyzn, którzy mieli do czynienia z agresją, doświadczyło jej ze strony obcych. W przy-padku kobiet dotyczy to 58%, aczkolwiek w 18% były też ofiarami agresji ze strony rodziny. W 24% sytuacji agresja słowna (swobodnie opisywana przez respondentów) dotyczyła wulga-ryzmów kierowanych do badanych przez różne osoby. Wraz z wiekiem wzrastała także liczba przypadków bycia ofiarą agresji słownej ze strony rodziny – u osób po 70. roku życia agresorami rzadziej były osoby obce, a częściej rodzina. Agresję słowną warunkuje także typ jednostki te-rytorialnej – częściej agresję słowną ze strony obcych niż rodziny zgłaszano w miastach powy-żej 40 tys. mieszkańców (82% sytuacji w tego typu miejscowościach). Występowanie agresji słownej ze strony rodziny różnicuje niepełnosprawność i jej stopień – wraz ze wzrostem niepeł-nosprawności rośnie liczba przypadków agresji słownej ze strony członków rodziny. Zamieszki-wanie w domu wielorodzinnym zwiększa z kolei ryzyko agresji ze strony obcych, a zmniejsza ze strony rodziny, podczas gdy w sytuacji zamieszkiwania w domu jednorodzinnym sytuacja jest odwrotna (jest to w dużym stopniu pochodną mieszkania na wsi). W przypadku mieszkańców placówek całodobowych, jakimi są domy pomocy społecznej, agresja słowna miała miejsce w równym stopniu ze strony obcych, jak i rodziny (po jednej osobie na 14 badanych).
Należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię – jak podkreślano w rozdziale 1, część wy-wiadów (ok. 1/3) została przeprowadzona z udziałem osoby trzeciej, co rodzi obawy, że nie-które osoby powstrzymało to przed mówieniem o mających miejsce przejawach agresji, a tym samym częstość występowania takich sytuacji (zwłaszcza na wsi, gdzie udział takich
wywia-dów był największy) może być niedoszacowana19. Przeprowadzona analiza wskazuje, że wśród
czynników ryzyka występowania agresji fizycznej na tle innych charakterystyk istotne znaczenie odgrywa tylko miejsce zamieszkania (na wsi i w dużych miastach poza Łodzią) i niepełnospraw-ność, które zwiększają ryzyko wystąpienia tej formy agresji – u osób niepełnosprawnych ryzyko to jest średnio 4 razy większe niż u osób sprawnych, zaś u mieszkańców wsi i miast powyżej 40 tys. – ok. sześciokrotnie wyższe niż w Łodzi. W przypadku agresji słownej zaznacza się już tylko istotny wpływ niepełnosprawności – u osób z niepełnosprawnością jej ryzyko jest średnio dwukrotnie wyższe niż u sprawnych. Udział osoby trzeciej w wywiadzie może powodować
nie-doszacowanie skali agresji słownej (dla agresji fizycznej nie ma to miejsca)20.
Poczucie bezpieczeństwa fizycznego w wymiarze przestrzennym Justyna Przywojska
Wiele samorządów angażuje się w rozwój polityki społecznej i gospodarczej, w tym także polityki przestrzennej, nakierowanej na tworzenie warunków do godnego i aktywnego starze-nia się [Wysocki, 2015]. Kształtowanie przestrzeni, w której żyją lub przebywają osoby starsze, stanowi istotny element wpływający na poczucie bezpieczeństwa fizycznego. Kwestie bezpie-czeństwa znalazły swój wyraz w prewencyjnej koncepcji CPTED (Crime Prevention Through Environmental Design) ukierunkowanej na zapobieganie przestępczości przez kształtowanie przestrzeni. Strategia ta skupia się na tworzeniu bezpiecznych przestrzeni publicznych i redu-kowaniu okazji przestępczych z wykorzystaniem działań o charakterze technicznym (projekto-wanie i utrzymy(projekto-wanie właściwego stanu przestrzeni, zieleni i zabudowy) oraz proaktywnych – umacniających więzi społeczne, skłaniających do wzięcia odpowiedzialności za miejsce za-mieszkania [Cozens, Saville, Hillier, 2005, s. 328-356]. W założeniach koncepcyjnych badania
19 Porównując udział osób wskazujących na występowanie agresji, w przypadku osób, z którymi wywiad
był przeprowadzony w obecności osoby trzeciej i indywidualnie, widać różnice – na agresję fizyczną wska-zywało 0,5% osób z pierwszej grupy wobec 2,1% z drugiej, na słowną – odpowiednio, 3,5% i 7,7%. Z dru-giej strony, osobą, która współuczestniczyła w wywiadzie, był prawdopodobnie ktoś z rodziny, a osoby z pierwszej grupy nie wskazywały częściej członków rodziny jako agresorów. Można przypuszczać, że róż-nice między odsetkami wskazań dla obu grup (wyróżnionych według formuły wywiadu) są raczej efek-tem miejsca zamieszkania na wsi niż udziału osoby trzeciej. Wnioski te mogą potwierdzać wyniki regresji logistycznej – włączenie obu tych zmiennych jako objaśniające ryzyko agresji fizycznej wykazało istotny wpływ pierwszej z tych zmiennych („wieś”), a zakładając, że wszyscy respondenci mają to samo miejsce zamieszkania, efekt zmiennej „udział osoby trzeciej w wywiadzie” nie jest istotny statystycznie. Wniosków w tym zakresie nie zmienia włączenie innych czynników – płci, wieku, niepełnosprawności, niesprawności funkcjonalnej. Porównanie ilorazów szans dla wsi w modelu bez i z uwzględnieniem zmiennej „udział osoby trzeciej w wywiadzie” wskazuje jednak, że ocena ryzyka agresji fizycznej jest nieco niedoszacowana dla wsi. Oceniając to ryzyko z wykorzystaniem jedynie typu jednostki terytorialnej w roli zmiennej obja-śniającej, w porównaniu z miastem jest ono na wsi średnio 4,5-krotnie wyższe, po wyeliminowaniu współ-oddziaływania formuły wywiadu dystans ten się zwiększa, ryzyko wystąpienia agresji fizycznej rośnie (OR = 5,3). Efekt formuły wywiadu nie jest statystycznie istotny. W przypadku agresji słownej nie obserwu-je się takich prawidłowości, ale obserwu-jednocześnie na tle innych czynników widoczny obserwu-jest osłabiający obserwu-jej ryzyko efekt udziału osoby trzeciej w wywiadzie.
20 Może także skutkować nieznacznym przeszacowaniem szansy osiągnięcia bezpieczeństwa zdrowotnego
odniesiono się do uwarunkowań bezpieczeństwa osób w wieku 60+ w przestrzeni publicznej, półpublicznej i prywatnej, głównie w wymiarze fizycznym.
W odniesieniu do poczucia bezpieczeństwa seniorów w swojej najbliższej i nieco szerzej rozumianej „przestrzeni życiowej”, wyniki badania pozwalają na wniosek, że niemal wszyscy badani czują się bezpiecznie we własnym mieszkaniu (97%) czy własnym pokoju (97%), a nie-liczne są osoby (1,6%), które nie mają poczucia bezpieczeństwa w swoim najbliższym środowi-sku. Zdecydowana większość osób 60+ (83%) czuje się bezpiecznie również w budynku, który zamieszkuje. Niemal wszyscy respondenci (93%) czują się bezpiecznie w swoich
miejscowo-ściach21. Relatywnie najmniej osób (84%) czuje się bezpiecznie w małych miastach (do 40 tys.
mieszkańców), podczas gdy bezpiecznie czuje się aż 96% mieszkańców wsi. Równie wysokie poczucie bezpieczeństwa odnotowuje się w wymiarze przestrzennym dzielnicy lub osiedla. Bezpiecznie w swojej dzielnicy czuje się 92% badanych, w osiedlu zaś 93%. Niższe niż w innych typach miejscowości odsetki odnotowano przy tym w przypadku mieszkańców małych miast (88% z nich czuje się bezpiecznie w swojej dzielnicy, a 89% – w osiedlu), zaś wyższe – w mia-stach powyżej 40 tys. mieszkańców (odpowiednio 96% w osiedlach i 95% w dzielnicach). Łódź
nie była wprawdzie sygnatariuszem Deklaracji Dublińskiej22 (z polskich miast podpisał ją
Kra-ków), niemniej jednak opinie starszych mieszkańców województwa dają raczej optymistyczny obraz województwa w tym zakresie. W żadnym z analizowanych wymiarów istotnego znacze-nia nie odgrywa płeć i wiek badanych.
Zapewnienie bezpieczeństwa w obszarze fizycznym wiąże się, jak podkreślano, także z bra-kiem obaw przed zetknięciem się z sytuacją powodującą strach, bezradność, wstyd. Pomimo bardzo dobrej ogólnej oceny bezpieczeństwa, w swoim otoczeniu seniorzy dostrzegają jednak bariery utrudniające korzystanie z przestrzeni publicznej, w tym ich samodzielne funkcjonowa-nie – dotyczy to, odpowiednio, 26% i 13% osób 60+.
Dostrzeganie barier samodzielnego funkcjonowania23 wyraźnie nasila się z wiekiem. Osoby
po 70. roku życia widzą bariery dwukrotnie częściej niż ludzie w przedziale wieku 60-70 lat (od-powiednio 19% i 8%). Wskazywali na nie najczęściej najstarsi (26% osób 85+, 19% mających 75-79 lat, 13% – 70-74 lata), mieszkający w Łodzi (20%) i miastach do 40 tys. (17%), w budynkach wielorodzinnych (16%). Bariery samodzielnego funkcjonowania widzą także zdecydowanie częściej osoby gorzej wykształcone niż posiadające wykształcenie wyższe (odpowiednio 19,8% wykształcenie gimnazjalne i 8,8% wykształcenie wyższe). Respondenci w pytaniu otwartym po-dawali różne bariery ich samodzielności. Były to głównie bariery związane z poruszaniem się, chorobą (38% osób 60+, zwłaszcza w mniejszych miejscowościach, jak również w grupie 90+: 7 na 10 osób), schody (31% ankietowanych, głównie mieszkańcy Łodzi i osoby 70+), niedosto-sowane do niepełnosprawności seniorów łazienki, bariery architektoniczne (dziurawe chodni-ki, krawężniki – najrzadziej wskazywane przez osoby 80+), ale także brak windy (ok. 13%, przy czym najwyższe odsetki odnotowano dla osób w wieku 60-64 lata, dla mieszkających w Łodzi
21 Równie korzystnie przedstawia się kwestia poczucia bezpieczeństwa respondentów uczestniczących
w badaniach prowadzonych w woj. świętokrzyskim. Ogółem 93,6% z nich czuło się zupełnie lub raczej bezpiecznie w swoim miejscu zamieszkania [por. Sytuacja …, 2013, s. 51].
22 „Deklaracja Dublińska miast i regionów europejskich przyjaznych osobom starszym” podpisana
zosta-ła w trakcie Szczytu Unii Europejskiej „Aktywne i zdrowe Starzenie się: Agenda dziazosta-łań dla europejskich miast i środowisk społecznych”, zorganizowanego w Dublinie w dn. 13-14 czerwca 2013 r. W dokumencie zobowiązano się do tworzenia warunków dla partycypacji społecznej osób starszych, w tym do tego, aby „Wdrażać środki pozwalające na rozwijanie przestrzeni miejskiej i publicznej, tak by stała się ona przyja-zna, w szczególności dla osób starszych, umożliwiając realizację założeń partycypacji społecznej, zapew-niając, by budynki użyteczności publicznej gwarantowały zachowanie godności, zdrowia oraz dobrostanu ich użytkowników w każdym wieku, a także aby sprostały one wyzwaniom wynikającym ze zmieniających się potrzeb starzejącego się społeczeństwa” [Wysocki, 2015, s. 18].
i małych miast) oraz transportu dla starszych. Na brak transportu dostosowanego do potrzeb osób starszych wskazywano tylko w Łodzi (11%) i na wsiach (5%), na trudne warunki mieszka-niowe (małe mieszkanie, łazienka niedopasowana do potrzeb itp.) narzekali zwłaszcza miesz-kańcy wsi (13%), mający 65-69 lat (23%), mieszkający w budynkach jednorodzinnych (17%), co istotne, nie wskazała na to żadna osoba w DPS. Problemem były także małe mieszkania osób starszych, których metraż uniemożliwiał funkcjonowanie w ich przestrzeni seniorom poruszają-cym się o kulach, przy pomocy balkoników czy na wózkach. Jeśli chodzi o wskazywane bariery samodzielnego funkcjonowania, nie ma znaczenia płeć osób 60+ oraz orzeczenie niepełno-sprawności (większe różnice widoczne są, gdy pod uwagę weźmie się stopień niepełnospraw-ności – dla pierwszej z analizowanych barier wyróżniają się osoby ze znaczną niepełnosprawno-ścią, w przypadku transportu dostosowanego dla osób starszych – osoby z lekkim stopniem, zaś na pozostałe ograniczenia relatywnie najczęściej wskazywały osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności).
Samoocena własnej samodzielności osób 60+ i jej ograniczeń generalnie pokrywa się z oce-ną barier bezpieczeństwa przestrzennego w szerszym ujęciu. Badani, mogąc wybrać więcej niż jedną odpowiedź, wskazywali najczęściej na bariery architektoniczne (15% ogółu populacji) i zagrożenia związane z ruchem drogowym (12%) – rys. 11. Prawie co trzeci badany dostrze-gający istnienie barier architektonicznych zamieszkuje w Łodzi, a co piąty ma powyżej 80 lat. Wbrew obiegowej opinii, poczucie zagrożenia przestępczością wśród osób starszych jest na bardzo niskim poziomie (5% ogółu osób 60+), wśród mieszkańców wsi wynosi zaledwie 3%, podobnie wśród najstarszych respondentów (80+: - 3%).
Rys. 11. Zagrożenia w otoczeniu osób w wieku 60+ w regionie łódzkim (w %, n=1100)
14,7% 12,4% 5,1% 0,8% 73,7% Bariery architektoniczne Zagrożenia związane z ruchem drogowym Przestępczość i przejawy agresji wobec osób starszych Inne zagrożenia Żadne z powyższych
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Odsetki nie sumują się do 100% (możliwy był wybór więcej niż jednej odpowiedzi) Źródło: opracowanie własne
Wśród osób, które obawiają się zagrożeń związanych z ruchem drogowym (stanowiących, przypomnijmy, ok. 12% populacji), ponad połowa zwraca uwagę na brak przejść dla pieszych dostosowanych do potrzeb osób starszych i/lub odczuwa zagrożenia związane z wypadkami, zaś co trzecia osoba wskazuje na niedostosowanie transportu publicznego do potrzeb osób starszych (tab. 15). Częściej mężczyznom niż kobietom dokucza brak przejść dla pieszych. Naj-częściej brak przejść dla pieszych odczuwalny jest na wsi, a najrzadziej w Łodzi. Z kolei wy-padków obawiają się najbardziej mieszkańcy Łodzi, a najmniej mieszkańcy miast do 40 tys. mieszkańców. Najczęściej niedostosowane środki transportu wskazują łodzianie, najrzadziej mieszkańcy wsi. Niedostosowanie środków transportu publicznego bardziej dokucza kobietom niż mężczyznom. Co drugi badany, któremu dokucza niedostosowanie środków transportu, ma 80 i więcej lat (tab. 15).
Tabela 15. Rodzaj barier związanych z ruchem drogowym (odsetek wśród wskazujących takie bariery)
Bariery
Og
ółem (n=136)
Płeć Wiek Typ jednostki terytorialnej
K (n=69 a) M (n=67 a) 60-69 (n=82 a) 70-79 (n=40 a) 80+ (n=14 a) Wieś (n=32 a) Mias to do 40 ty s. mies zk. (n=25 a) Mias to po w yż ej 40 ty s. mies zk. (n=23 a) Łódź (n=56 a) Brak przejść dla pieszych dostoso-wanych do osób star-szych 58 54 63 56 66 49 66 58 59 54 Wypadki 49 46 52 54 45 32 43 35 50 59 Środki trans-portu pu-blicznego 32 39 25 27 37 51 20 37 23 41 Inne 12 6 18 15 9 0 10 26 14 5
Odsetki nie sumują się do 100% (możliwy był wybór więcej niż jednej odpowiedzi)
a – podane odsetki, z uwagi na niskie liczebności podprób, należy wykorzystać jedynie w celach po-równawczych.
Źródło: opracowanie własne
Jeśli chodzi o bariery architektoniczne, co druga wskazująca na nie osoba dostrzega nie-równe chodniki, brak wind i podjazdów, wysokie krawężniki i/lub dziury w drogach. Zamieszkali w miastach do 40 tys. wyraźnie częściej zauważają brak wind i podjazdów (74%) niż mieszkańcy miast powyżej 40 tys. i mieszkańcy Łodzi (52%). Jedynie 9% mieszkańców wsi zwraca uwagę na to zagrożenie. W miastach do 40 tys. jest też największy odsetek respondentów, którzy wskazu-ją na dziury w drogach i na wysokie krawężniki (tab. 16).
Tabela 16. Rodzaj barier architektonicznych (odsetek wśród wskazujących takie bariery)
Bariery
Og
ółem (n=162)
Płeć Wiek Wiek2 Typ jednostki terytorialnej
K (n=102) M (n=60 a) 60-64 (n=32 a) 65-69 (n=39 a) 70+ (n=90) 60-69 (n=71 a) 70-79 (n=48 a) 80+ (n=43 a) Wieś (n=27 a) Mias to do 40 ty s. mies zk. (n=16 a) Mias to po w . 40 ty s. mies zk. (n=21 a) Łódź (n=98 a) Nierówne chodniki 56 60 48 53 59 55 56 48 63 18 58 44 68 Wysokie krawężniki 48 47 51 62 45 45 53 38 52 12 63 33 59
Bariery
Og
ółem (n=162)
Płeć Wiek Wiek2 Typ jednostki terytorialnej
K (n=102) M (n=60 a) 60-64 (n=32 a) 65-69 (n=39 a) 70+ (n=90) 60-69 (n=71 a) 70-79 (n=48 a) 80+ (n=43 a) Wieś (n=27 a) Mias to do 40 ty s. mies zk. (n=16 a) Mias to po w . 40 ty s. mies zk. (n=21 a) Łódź (n=98 a) Brak wind i podjazdów 47 47 46 40 49 49 45 48 50 9 74 50 52 Dziury w drogach 47 41 57 55 63 37 60 41 33 43 57 43 47 Inne 18 16 20 9 15 22 12 28 15 60 7 30 5
Odsetki nie sumują się do 100% (możliwy był wybór więcej niż jednej odpowiedzi)
a – podane odsetki, z uwagi na niskie liczebności podprób, należy wykorzystać jedynie w celach po-równawczych.
Źródło: opracowanie własne
Respondenci zapytani o niedogodności, które występują w ich mieszkaniach, również wska-zywali przede wszystkim bariery architektoniczne i niedostosowane do ich potrzeb pomiesz-czenia sanitarne (tab. 17). Im starsi respondenci, tym częściej wskazują bariery architektonicz-ne. Wśród osób je dostrzegających najmniejszy jest udział mieszkańców wsi (9%). Podobnie sytuacja ma się w przypadku trudności związanej z łazienką niedostosowaną do potrzeb osób starszych – im starszy respondent, tym większy odsetek odpowiedzi twierdzących. Taka sama prawidłowość dotyczy problemów z obsługą urządzeń domowych (60-69 lat: 2%; 70-79 lat: 4%; 80+: 10%).
Tabela 17. Niedogodności w mieszkaniu/budynku (w %, n=1100)
14,9% 10,7% 6,5% 5,1% 4,0% 0,6% Bariery architektoniczne (progi, schody, brak windy) Brak dostosowanego do potrzeb wyposażenia łazienki i/lub toalety Trudności w utrzymaniu odpowiedniej temperatury Ciasnota wnętrza i trudności w poruszaniu się Trudności w obsłudze urządzeń domowych Inne
0% 5% 10% 15% 20%
Odsetki nie sumują się do 100% (możliwy był wybór więcej niż jednej odpowiedzi) Źródło: opracowanie własne
Respondentów zapytano również o inne czynniki przestrzenne i organizacyjne zmniejsza-jące ich poczucie bezpieczeństwa. Najczęściej podnoszonym problemem (14% respondentów) było niedziałające oświetlenie uliczne, na co wskazywali przede wszystkim mieszkańcy Łodzi i osoby z obszarów wiejskich (tab. 18).
Tabela 18. Zjawiska obniżające bezpieczeństwo w sąsiedztwie (w %, n=1100)
Zjawisko %
Brak działającego oświetlenia ulicznego 14,4
Zaniedbane, ograniczające widoczność krzaki 13,3
Pozostawianie przez mieszkańców oraz innych użytkowników budynków otwartych lub
uchy-lonych drzwi wejściowych 9,2
Niesprawne domofony, bramy, drzwi wejściowe itp. 8,7
Zabudowa sprzyjająca przestępcom (domy z podcieniami, ciemne zaułki) 7,8
Obiekty użyteczności publicznej (np. urzędy, domy dziennego pobytu, przychodnie itp.)
trud-no dostępne, np. z powodu braku poręczy, podjazdów, wind 7,4
Ciemne przejścia podziemne 3,4
Odsetki nie sumują się do 100% (możliwy był wybór więcej niż jednej odpowiedzi) Źródło: opracowanie własne
Drugim w kolejności było zagrożenie wynikające z zaniedbania okolicznej zieleni (tab. 18). Na ograniczające widoczność krzaki wskazało 13,3% badanych. I w tym przypadku byli to przede wszystkim mieszkańcy Łodzi i obszarów wiejskich. Co ciekawe, obydwa zagrożenia wskazywały przede wszystkim osoby łączące pracę z emeryturą. Naturalnie charakter zabudowy, niespraw-ne bramy czy domofony oraz ciemniespraw-ne przejścia podziemniespraw-ne to problemy w największym stopniu dotykające mieszkańców miast (przede wszystkim stolicy regionu). Praktycznie nie występują one na wsi. Ograniczoną dostępność obiektów użyteczności publicznej wskazuje 7% badanych, przy czym odsetek wskazujących tę odpowiedź rośnie wraz z wiekiem respondentów.
Oczekiwane kierunki usprawnień zwiększających poczucie bezpieczeństwa fizycznego
Justyna Przywojska
Ponad połowa (56,4%) osób 60+ nie widzi potrzeby podejmowania interwencji na rzecz