BEZROBOCIE

Jednym z głównych zjawisk kryzysowych zachodzącym w sferze społecznej, silnie związanym z innymi negatywnymi procesami, jest bezrobocie. Bezrobocie, w szczególności długotrwałe (przekraczające 12 miesięcy), jest bardzo niekorzystne społecznie, gdyż wpływa negatywnie zarówno na warunki bytowe jednostki lub rodziny (długotrwały brak stałego wynagrodzenia, uzależnienie od wsparcia z systemu pomocy społecznej), jak również kondycję psychofizyczną (zaburzenia zdrowia psychicznego, dolegliwości psychosomatyczne) oraz społeczną (pogłębiająca się izolacja społeczna, spadek aktywności osoby pozostającej bez pracy). Czynniki te bardzo często skutkują wzrostem ubóstwa, pogłębiają stan wykluczenia zawodowego i społecznego (np. zanik posiadanych kwalifikacji zawodowych i trudności w przystosowaniu się do zmieniających się zasad funkcjonowania rynku pracy), a także mogą prowadzić do pojawienia się patologicznych zjawisk takich jak: nadużywanie alkoholu, przestępczość. Negatywne skutki bezrobocia odciskają również piętno na funkcjonowaniu rodziny osoby pozostającej bez pracy. W szczególności dotyczy to dzieci osoby bezrobotnej, które odczuwając własną sytuacją materialną jako gorszą, w porównaniu do swoich rówieśników, stopniowo mogą izolować się, co jest dotkliwym ograniczeniem naturalnych potrzeb związanych z rozwojem intelektualnym i społecznym. Bezrobocie jest również przyczyną zaniechanie uczestnictwa w życiu kulturalnym i społecznym.

Jednocześnie należy podkreślić, że statystyki dotyczące bezrobocia w znacznym stopniu zniekształcają obraz zjawiska ze względu na duży stopień tzw. bezrobocia ukrytego oraz powszechności „pracy na czarno”.

Biorąc pod uwagę bardzo duże znaczenie zjawiska bezrobocia, jego analizę na obszarze gminy Międzyrzec Podlaski przeprowadzono w możliwie szerokim zakresie obejmującym m. in.: udział osób bezrobotnych z terenu gminy w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym oraz dynamikę zmiany tych danych na przestrzeni lat 2013-2015, udział osób bez kwalifikacji zawodowych w ogóle osób bezrobotnych z terenu gminy oraz okres pozostawania bez pracy – udział osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 12 miesięcy) w liczbie mieszkańców gminy w wieku produkcyjnym.

Na przestrzeni analizowanego okresu, tj. w latach 2013-2015, zjawisko bezrobocia na terenie gminy Międzyrzec Podlaski charakteryzowało się pozytywnym trendem. Liczba osób bezrobotnych pochodzących z obszaru gminy, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Białej Podlaskiej, ulegała sukcesywnemu spadkowi. W 2013 r. wynosiła ona 552 osoby, w 2014 r. – 539, a w 2015 r. - 458. Liczba osób bezrobotnych spadła o 94 osób, co stanowi 17%-owy spadek. W badanym okresie wzrósł udział bezrobotnych z prawem do zasiłku (z 8% w 2013 roku do 9% w roku 2015). W badanym okresie zmalała również liczba osób długotrwale bezrobotnych - powyżej 12- miesięcy (2013 r. – 315 osób, 2014 r. – 315 osób, 2015 r. – 254 osoby). Wśród bezrobotnych przeważającą większość stanowiły osoby do 50 roku życia. Z roku na rok na terenie gminy wzrasta natomiast liczbo bezrobotnych powyżej 50 roku życia. W latach analizy udział tychże bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych kształtował się odpowiednio na poziomie: 12,5%, 14,8%, 15,7%. Zwiększa się również udział bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych w ogólnej liczbie bezrobotnych w gminie (2013 r. – 23,7%, 2014 r. – 26,7%, 2015 r. – 27,1%).

str. 15 Tabela 3 Bezrobotni w gminie Międzyrzec Podlaski na przestrzeni lat 2013-2015

Wyszczególnienie

Rok

2013 2014 2015

Zmiana w latach

2013-2015 (%)

Liczba osób bezrobotnych 552 539 458 -17,03

Liczba osób bezrobotnych uprawnionych

do pobierania zasiłku 45 40 42 - 6,66

Liczba osób długotrwale bezrobotnych

(powyżej 12 m-cy) 315 315 254 - 19,37

Liczba osób bezrobotnych do 50 roku

życia 483 459 386 - 20,01

Liczba osób bezrobotnych powyżej 50

roku życia 69 80 72 + 4,35

Liczba osób bezrobotnych bez

kwalifikacji zawodowych 131 144 124 - 5,34

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Białej Podlaskiej Oddział Zamiejscowy w Miedzyrzecu Podlaskim

Pierwszym ze wskaźników, za pomocą którego dokonano identyfikacji koncentracji problemu bezrobocia jest liczba osób bezrobotnych przypadająca na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym. Ze względu na fakt, że zjawisko bezrobocia jest dość zróżnicowane wewnętrznie, przydatność takiego wskaźnika bywa niejednokrotnie ograniczona. Nie pozwala on bowiem na wyczerpującą identyfikację obszarów szczególnie dotkniętych zjawiskiem bezrobocia. Sytuacja taka ma również miejsce w przypadku gminy Międzyrzec Podlaski.

Dlatego analizie poddano także wskaźniki dotyczące: liczby osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 12-miesięcy) przypadających na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym oraz dynamikę zmiany ww. wskaźników w latach 2013-2015. Przeanalizowano również udział bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych w ogólnej liczbie osób bezrobotnych.

Przy uwzględnieniu potencjału ludnościowego poszczególnych jednostek referencyjnych wskaźnik obrazujący liczbę osób bezrobotnych przypadająca na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym najmniej korzystnie kształtował się w zakresie sołectw:

 Halsy – 6,13 punktów procentowych powyżej średniej gminy,

 Koszeliki - 6,07 punktów procentowych powyżej średniej gminy,

 Sitno – 4,89 punktów procentowych powyżej średniej gminy.

Najlepiej sytuacja wygląda w sołectwie Kożuszki, gdzie wskaźnik udziału osób bezrobotnych wśród mieszkańców w wieku produkcyjnym w 2015 roku wyniósł 2,55 (4,50 punktów procentowych poniżej średniej dla gminy). Za nim plasują się sołectwa: Łukowisko (4,39 punktów procentowych poniżej średniej), Zaścianki (4,01 punktów procentowych poniżej średniej), Łuby (3,97 punktów procentowych poniżej średniej) i Krzewica (3,76 punktów procentowych poniżej średniej).

str. 16 Wykres 4 Liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Białej Podlaskiej Oddział Zamiejscowy w Miedzyrzecu Podlaskim przypadająca 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym (mężczyźni 18-64 lat, kobiety 18-59 lat) w 2015 roku wg podziału na jednostki referencyjne (osoby)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Białej Podlaskiej Oddział Zamiejscowy w Miedzyrzecu Podlaskim

Analiza zarówno pierwszego ze wskaźników, jaki i dynamiki zmiany liczby osób bezrobotnych z terenu gminy Międzyrzec Podlaski, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Białej Podlaskiej, przypadających na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym na przestrzeni lat 2013-2015 potwierdza, że z najgorszą sytuacją mamy do czynienia w sołectwach Halasy i Koszeliki. Poza tym niekorzystnie oba wskaźniki kształtują się dla jednostek Zawadki, Puchacze i Łuniew. W pozostałych jednostkach referencyjnych obserwujemy spadek udziału osób bezrobotnych w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym. W grupie tej znalazły się zarówno jednostki, w obrębie których odnotowano spadek udziału osób bezrobotnych znacznie przekraczający średnią dla gminy (m.in.

Dołhołęka – minus 65,22%, Łukowisko – minus 66,00%, Łuby – minus 68,79%), jak i te, w których co prawda nastąpił spadek badanego wskaźnika, ale przyjął on wartości niższe niż średnia dla gminy (np. Wysokie –minus 10,11%, Sitno – minus 9,21%).

6,93

0,00 2,00 4,00 6,00 8,00 10,00 12,00 14,00

Bereza

Średnia gminy = 7,04

str. 17 Wykres 5 Zmiana udziału osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Białej Podlaskiej przypadających na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym (mężczyźni 18-64 lat, kobiety 18-59 lat) w latach 2013-2015 wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Białej Podlaskiej Oddział Zamiejscowy w Miedzyrzecu Podlaskim

Kolejnym wskaźnikiem istotnym z punktu widzenia analizy natężenia zjawiska bezrobocia jest wskaźnik liczby osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 12-tu miesięcy) przypadający na 100 osób w wieku produkcyjnym. Umożliwia on dokładną identyfikację obszarów, na których bezrobocie przyjmuje charakter trwałej postawy społecznej części mieszkańców. W 2015 roku liczba osób długotrwale pozostających bez pracy na terenie gminy Miedzyrzec Podlaski wynosiła 254. W okresie od 2013 r. do 2015 r. liczba bezrobotnych długotrwale obniżyła się o 61 osób (o 19,38%). Liczba osób długotrwale bezrobotnych przypadająca 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w 2015 roku kształtował się na poziomie 3,91.

Koszeliki i Halasy to sołectwa o jednym z największych w gminie udziałach osób długotrwale bezrobotnych (powyżej w 12 miesięcy) przypadających na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym danej jednostki referencyjnej. W obu przypadkach wskaźnik przekracza średnią dla gminy, kształtującą się na poziomie 3,91. W zakresie pierwszego z nich wskaźnik

-18,32

-80,00 -60,00 -40,00 -20,00 0,00 20,00 40,00 60,00 80,00

Bereza

Średnia gminy = - 16,31

str. 18

przewyższył średnią referencyjną o 5,93 punktów procentowych, natomiast w zakresie drugiego o 2 punkty. Niepokojąco wygląd on również w obrębie sołectwa Sitno, gdzie w 2015 roku kształtował się on na poziomie wyższym od średniej o 4,04. Najlepszą sytuację zaobserwowano w sołectwach: Sawki i Rudniki, gdzie w 2015 roku nie było osób długotrwale bezrobotnych.

Wykres 6 Liczba osób długotrwale bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Białej Podlaskiej przypadająca na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym (mężczyźni 18-64 lat, kobiety 18-59 lat) w 2015 roku wg podziału na jednostki referencyjne (osoby)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Białej Podlaskiej Oddział Zamiejscowy w Miedzyrzecu Podlaskim

3,20

0,00 2,00 4,00 6,00 8,00 10,00 12,00

Bereza

Średnia gminy = 3,91

str. 19 Wykres 7 Zmian liczby osób długotrwale bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Białej Podlaskiej przypadającej na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym (mężczyźni 18-64 lat, kobiety 18-59 lat) w 2015 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Białej Podlaskiej Oddział Zamiejscowy w Miedzyrzecu Podlaskim

Badając zjawisko bezrobocia przez pryzmat okresu pozostawania bez pracy warto przyjrzeć się szczegółowo również i dynamice zmiany liczby osób długotrwale bezrobotnych przypadających na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym. Analiza tego wskaźnika umożliwia bowiem wyznaczenie obszarów, na których zachodzące procesy związane z problemem bezrobocia prowadzą do utrwalania się negatywnego poziomu tego zjawiska oraz jego intensyfikacji. W latach 2013-2015 wzrost ww. wskaźnika odnotowano w 10 jednostkach referencyjnych, zaś w 23 odnotowano spadek. Najwyższe wartości dynamiki przyrostu liczby długotrwale bezrobotnych występowały w sołectwie Zaścianki (wzrost o 107,58%), Puchacze (przyrost o 77,24%) oraz Strzakły (wzrost o 46,76%). Nieznaczny wzrost wskaźnika odnotowano w sołectwie Rogoźnica (wzrost o 0,62%).

Ostatnim z elementów poddanych analizie jest udział bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych w ogólnej liczbie bezrobotnych z terenu gminy. Wysoki udział osób bez kwalifikacji zawodowych jest jednym z markerów wskazujących na trwały charakter procesu pozostawania bez pracy. Wskaźnik ten wskazuje na ogół na wysoki związek pomiędzy

-150,00 -100,00 -50,00 0,00 50,00 100,00 150,00

Bereza

Średnia gminy = -18,67

str. 20

kwalifikacjami zawodowymi bezrobotnych oraz okresem, w którym pozostają oni bez pracy.

Aktywizacja tej grupy osób bezrobotnych jest bardzo trudna i czasochłonna.

Na przestrzeni lat 2013-2015 w badanej grupie nastąpił nieznaczny spadek bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych. Ogólna liczba ww. bezrobotnych zmniejszyła się o 7, co stanowi 5,34%., jednakże w ujęciu poszczególnych jednostek referencyjnych sytuacja nie wygląda korzystnie. W połowie jednostek wskaźnik przybiera bowiem wartości wysoko powyżej średniej dla gminy (27,07%), a w pozostałych 13 sołectwach, mimo, że wartości wynoszą mniej niż średnia, nadal pozostają na dość wysokim poziomie. Najlepsza sytuacja występuje Łuby, Utrówka, Zaścianki i Zawadki, gdzie wśród bezrobotnych nie zanotowano osób bez kwalifikacji zawodowych. Maksymalne wartości wskaźnik udziału tejże grupy bezrobotnych osiągnął w przypadku sołectw: Dołhołeka (100%), Rudniki (100%), Sawki (50%) oraz Zasiadki (60%).

Wykres 8 Udział bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych w ogólnej liczbie bezrobotnych w 2015 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Białej Podlaskiej Oddział Zamiejscowy w Miedzyrzecu Podlaskim

W świetle danych dostarczonych przez Powiatowy Urząd Pracy w Białej Podlaskiej Oddział Zamiejscowy w Międzyrzecu Podlaskim, pomimo spadku liczby osób bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych (2013 r. - 131, 2014 r. – 144, 2015 r. – 124), ich udział w ogólnej

0,00 20,00 40,00 60,00 80,00 100,00 120,00

Bereza

Średnia gminy = 27,07

str. 21

liczbie bezrobotnych na terenie analizowanej gminy z roku na rok wzrasta (2013 r. – 23,73%, 2014 r. – 26,72%, 2015 r. – 27,07%). Na przestrzeni analizowanego okresu w 16 jednostkach referencyjnych nastąpił wzrost udziału bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych.

Wykres 9 Zmiana udziału bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych w ogólnej liczbie bezrobotnych w latach 2013-2015 wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Białej Podlaskiej Oddział Zamiejscowy w Miedzyrzecu Podlaskim

Analiza statusu quo w zakresie udziału bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych w ogólnej liczbie bezrobotnych, jak i dynamika zmiany w latach 2013-2015 wskazuje, że z najmniej korzystną sytuacją mamy do czynienia w sołectwach: Bereza, Dołhołęka, Jelnica, Krzewica, Przychody, Manie, Rogoźniczka, Rudniki, Sawki, Tuliłów i Zasiadki.

105,13

-150,00 -100,00 -50,00 0,00 50,00 100,00 150,00 200,00 250,00

Bereza

Średnia gminy = 14,08

str. 22