SFERA ŚRODOWISKOWA

Kolejnym z obszarów wymagających, zgodnie z wytycznymi¹⁶, oceny w zakresie występowania zjawisk kryzysowych są kwestie związane z jakością środowiska na obszarze gminy Międzyrzec Podlaski.

Międzyrzec Podlaski jest gminą typową gminą rolniczą, w związku z czym tło zanieczyszczeń powietrza kształtowane jest przede wszystkim przez źródła naturalne i antropogeniczne.

Źródła naturalne mają główny udział w opadzie pyłu. Są nimi: pola uprawne (z których wywiewany jest pył), roślinność (źródło pyłków roślinnych, których stężenie w powietrzu nasila się w porze kwitnienia traw i drzew) oraz drogi (z których wskutek ruchu samochodowego jest porywany pył). Wśród antropogenicznych źródeł zagrożenia powietrza wymienia się: źródła oparte na procesie spalania węgla w kotłowniach lokalnych, paleniska domowe. Należy stwierdzić, iż obszar gminy charakteryzuje się stosunkowo dobrą jakością powietrza atmosferycznego, na co wpływ ma niewątpliwie rolniczy charakter gminy, a także brak większego przemysłu, który stanowiłby główne źródło generowania związków zanieczyszczających powietrze atmosferyczne. Na jakość powietrza w gminie wpływa niewątpliwie bliskie usytuowanie Miasta Międzyrzec Podlaski.

W zakresie jakości powietrza oraz emitowanych do niego zanieczyszczeń nie ma możliwości dokładnego oszacowania danych dla poszczególnych obszarów referencyjnych ze względu na brak punktów monitoringowych jakości powietrza. W związku z tym analiza niniejszego obszaru została oparta o dane udostępnione przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie i zawarte w „Ocenie jakości powietrza w województwie lubelskim za 2015 rok”.

Jak wynika z danych WIOŚ w Lublinie, zarówno Aglomerację Lubelską, jak i strefę lubelską zaliczono (kryterium ochrony zdrowia) do klasy C ze względu na przekroczenia 24-godzinnych stężeń pyłu PM10, średniorocznych stężeń PM2,5 i benzo/a/pirenu w pyle PM10. Główną przyczyną wysokich stężeń tego rodzaju zanieczyszczeń jest emisja z procesów grzewczych opartych na węglu, w tym tzw. niska emisja z indywidualnego ogrzewania budynków. Drugą przyczyną są niekorzystne warunki klimatyczne, rozumiane jako wystąpienie szczególnie niekorzystnej sytuacji meteorologicznej z punktu widzenia zanieczyszczenia powietrza.

Dodatkowymi przyczynami są emisja z zakładów przemysłowych, ciepłowni oraz emisja komunikacyjna. W strefie lubelskiej istotny udział ma emisja z rolnictwa (uprawy).

Na obszarze gminy Międzyrzec Podlaski nie zanotowano przekroczeń dopuszczalnego poziomu 24-godz. pyłu PM10. Najbliżej zlokalizowanymi w stosunku do terenu gminy obszarami, gdzie w 2015 roku zanotowano przekroczenia stężeń analizowanego rodzaju zanieczyszczeń, są miasto Międzyrzec Podlaski, które okala gmina. W centralnej części miasta odnotowano również przekroczenia średniorocznych stężeń pyłu PM2,5. W gminie Międzyrzec Podlaski nie odnotowano przekroczenia tych zanieczyszczeń. Znacznie gorzej sytuacja wygląda w zakresie benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10. Przekroczenia tego rodzaju związków chemicznych zanotowano w dużej ilości miejsc na obszarze województwa lubelskiego, w tym na obszarze analizowanej gminy.

16 Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na latach 2014-2020

str. 58 Mapa 2 Obszary przekroczeń benzo/a/pirenu w województwie lubelskim w 2015 r.

Źródło: „Ocena jakości powietrza w województwie lubelskim za 2015 rok”

Zgodnie z danymi udostępnionymi przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie¹⁷ wśród obszarów, gdzie w 2015 roku odnotowano przekroczenia benzo/a/piernu znajduj się przede wszystkim części gminy okalająca miasto Międzyrzec Podlaski – sołectwa:

Bereza, Rzeczyca, Wysokie, Zaścianki, Tuliłów oraz Jelnica. Poza tym przekroczenie dopuszczalnych normy stężeń wyżej wymienionego zanieczyszczenia odnotowano również w zakresie małej części sołectw: Krzymoszyce, Przychody, Puchacze, Rogoźnica, Sawki,

17 Pismo z dnia 24.10.2016 r., znak: WMŚ-7016.15.2016

str. 59

Utrówka, Zasiadki, Żabce. W świetle informacji WIOŚ w Lublinie główną przyczyną przekroczeń jest emisja z niskich emitorów związana z ogrzewaniem budynków. Z tego względu stężenia benzo/a/piernu charakteryzuje wyraźna sezonowa zmienność i zależność od zapotrzebowania na ciepło od ogrzewania domów. W związku z powyższym problem złej jakości powietrza koncentruje się w przeważającej mierze w pobliżu miasta w związku z nagromadzeniem zabudowy mieszkaniowej, która ogrzewana jest w głównej mierze za pomocą indywidualnych palenisk.

Mapa 3 Przekroczenia bezna(a)piernu na obszarze gminy Międzyrzec Podlaski

Źródło: Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Lublinie

Przy uwzględnieniu powierzchni poszczególnych obszarów referencyjnych za najbardziej problemowy z terenów gminy w zakresie przekroczeń zanieczyszczenia powietrza należy uznać sołectwa: Bereza, Rzeczyca oraz Wysokie. W obrębie tych jednostek udział obszarów, w obrębie których odnotowano w 2015 roku przekroczenia benzo/a/piernu, kształtował się na poziomie odpowiednio około: 45%, 55% i 40%. Lepiej wygląda sytuacja w zakresie sołectw:

Przychody (około 10% powierzchni), Rogoźnica (10%), Sawki (15%), Tuliłów (10%), Utrówka (10%), Zasiadki (10%), Zaścianka (20%), Żabce (25%). Wśród sołectw, w obrębie których odnotowano przekroczenie jakości powietrza na niewielkiej części powierzchni obszaru, znajdują się: Krzymoszyce (5%) oraz Puchacze (5%).

str. 60

Gmina Międzyrzec Podlaski nie posiada zcentralizowanego systemu ciepłowniczego.

Zapotrzebowanie na ciepło wykorzystane do ogrzewania obiektów oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej obiektów mieszkalnych i gospodarczych jest zaspokajane dzięki wykorzystaniu:

 kotłowni zlokalizowanych na terenie placówek oświatowo-wychowawczych i ochrony zdrowia prowadzonych przez gminę w głównym stopniu zasilanych olejem opałowym oraz węglem kamiennym/ekogroszkiem,

 kotłowni lokalnych opalanych węglem, olejem oraz biomasą zaopatrujące w ciepło zakłady handlowo-usługowe na terenie gminy;

 indywidualnych źródeł ciepła funkcjonujących w obrębie mieszkalnictwa jednorodzinnego zasadniczo o mocy do 20 kW; główne źródło ciepła wykorzystywane do ogrzewania obiektów mieszkalnych stanowią indywidualne kotły grzewcze zainstalowane w poszczególnych obiektach (68%), lokalne zbiorcze kotłownie (22%), piece kaflowe/kozy (6,3%) oraz kominki (3,1%).

Jak podkreślano w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej obiekty funkcjonujące w ramach kompetencji Urzędu Gminy posiadają w dalszym ciągu nieefektywne, najczęściej węglowe źródła ciepła. W konsekwencji, zapewnienie wymaganego komfortu cieplnego w poszczególnych placówkach wymaga dostarczenia zwiększonej ilości paliw które w konsekwencji wpływają negatywnie na stan środowiska naturalnego obszaru. Wśród zasadniczych emitentów dwutlenku węgla na obszarze gminy Międzyrzec Podlaski znajduje się sektor mieszkaniowy. Sytuacja taka spowodowana jest spalaniem wysoce emisyjnych paliw (typu węgiel kamienny) w nieefektywnych paleniskach domowych. Obserwuje się częściową wymianę źródeł na bardziej efektywne o wyższej sprawności. Niestety często tego typu inwestycje nie wiążą się jednak ze zmianą nośnika wykorzystywanego na potrzeby ogrzewania na bardziej ekologiczny typu: gaz, olej opałowy oraz energia elektryczna. Dzieje się tak, głównie ze względu na coraz wyższe ceny tych nośników energii.

Wśród największych zagrożeń dla powietrza w gminie znajduje się również transport. Gmina Międzyrzec Podlaski znajduje się w obszarze oddziaływania głównych szlaków tranzytowych regionu, których natężenie ruchu przekłada się również na infrastrukturę dróg lokalnych w tym powiatowych i gminnych. Sytuację pogłębia zła jakość nawierzchni generująca zaburzenie płynności ruchu objawiająca się w skrajnych przypadkach zatorami przy głównych skrzyżowaniach w gminie.¹⁸

Na obszarze gminy krzyżują się ważne szlaki komunikacyjne: linia kolejowa Moskwa-Warszawa-Berlin i droga międzynarodowa K-2 Berlin-Moskwa. Istniejący system transportowy gminy Międzyrzec Podlaski zapewnia możliwości zewnętrznych powiązań komunikacyjnych (kolejowych i drogowych) obszaru gminy poprzez przebiegającą równoleżnikowo linię kolejową relacji Warszawa - Terespol oraz układ dróg krajowych (nr 2 i nr 19) i wojewódzkich (806 i 813). Obsługę lokalną i powiązania bliskie zapewnia układ dróg powiatowych i gminnych.

18Na podstawie: Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Międzyrzec Podlaski

str. 61 Mapa 4 Sieć dróg przebiegających przez teren gminy Międzyrzec Podlaski

Źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Międzyrzec Podlaski