ZAGADNIENIA DEMOGRAFICZNE

Na koniec 2015 roku obszar gminy Miedzyrzec Podlaski zamieszkiwało łącznie 10 526 osób, w tym 49,78% stanowiły kobiety, a 50,22% mężczyźni (w Polsce średnio gminy zamieszkuje 52% kobiet).

W 2015 roku gęstość zaludnienia w gminie Międzyrzec Podlaski kształtowała się na niskim poziomie. Wynosiła ona 40,34 os./km². Gmina charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem gęstości zaludnienia. Wśród jednostek referencyjnych o największej gęstości zaludnienia znajdują się sołectwa: Halasy (93,88 os./km²), Jelenica (85,63 os./km²), Łukowisko (88,19 os./km²), Misie (160,20 os./km²), Rzeczyca (80,30 os./km²) i Wysokie (96,40 os./km²).

Natomiast jednostki referencyjne o najmniejszej gęstości zaludnienia to: Dołhołeka (8,68 os./km²), Krzymoszyce (8,76 os./km²), Łuniew (14,64 os./km²), Utrówka (3,47 os./km²) i Zaścianki (8,69 os./km²),

Wśród niekorzystnych procesów demograficznych, które zachodzą na obszarze gminy Międzyrzec Podlaski jest zjawisko systematycznego, choć niezbyt dużego wyludniania się obszaru gminy. Na przestrzeni lat 2013-2015 z terenu gminy (pomimo zauważalnego zjawiska suburbanizacji⁵) ubyło łącznie 52 mieszkańców. Szczególnie niepokoi fakt, że do końca 2010 roku liczba mieszkańców gminy rosła, natomiast os tegoż roku spada systematycznie. Ogólna liczba mieszkańców w badanym okresie zmniejszyła się więc o 0,49% (średnia dla gminy).

Uwzględniając populację poszczególnych jednostek referencyjnych możemy zaobserwować, że najmniej korzystna sytuacja kształtuje się w sołectwach, w których odnotowano w latach 2013-2015 procentowy spadek liczby ludności znacznie przewyższający średnią gminny. Do sołectw tych należą: Dołhołeka (spadek o 3,33%), Kożuszki, (spadek o 3,96%), Krzewica (Manie (spadek o 5,24%), Rogoźniczka (spadek o 4,57%), Rudniki (spadek o 5,21%), Sawki (spadek o 8,27%), Wólka Krzymowska (spadek o 5,56%), Zasiadki (spadek o 4,85%), Zawadki (spadek o 4,94%), i Żabce (spadek o 3,56%). W obrębie gminy znajdują się również obszary, w których odnotowano wzrost liczby mieszkańców w badanym okresie. A są to sołectwa:

Bereza (wzrost o 0,49%), Halasy (wzrost o 0,36%), Jelenica (wzrost o 1,31%), Łukowisko (wzrost o 0,72%), Pościsze-Kolonia Wolańska (wzrost o 2,87%), Przychody (wzrost o 1,99%), Rogoźnica (wzrost o 0,39%), Rogoźnica Kolonia (wzrost o 2,46%), Rzeczyca (wzrost o 4,53%), Sitno (wzrost o 3,79%), Tuliłów (wzrost o 0,74%) i Utrówka (wzrost o 1,14%).

Tabela 2 Liczba i zmiana liczby ludności w latach 2013-2015 wg podziału na jednostki referencyjne Numer i nazwa obszaru

referencyjnego - sołectwa

Liczba mieszkańców [osoby] Zmiana liczby ludności w latach

2013-2015 (%)

2013 2014 2015

1. Bereza 610 603 613 0,49

2. Dołhołęka 33 32 32 -3,03

3. Halasy 559 558 561 0,36

4. Jelnica 535 531 542 1,31

5. Koszeliki 102 100 100 -1,96

5Suburbanizacja to zjawisko związane z rozwojem miast oraz realokacji z miast miejsc zamieszkania oraz usług i pracy na obszary podmiejskie.

str. 10

6. Kożuszki 278 276 267 -3,96

7. Krzewica 363 358 355 -2,20

8. Krzymoszyce 118 117 117 -0,85

9. Łuby 120 116 115 -4,17

10. Łukowisko 279 283 281 0,72

11. Łuniew 194 194 194 0,00

12. Misie 817 825 814 -0,37

13. Pościsze - Kolonia Wolańska 350 359 360 2,86

14. Przychody 503 512 513 1,99

15. Manie 275 263 261 -5,09

16. Puchacze 243 236 243 0,00

17. Rogoźnica 509 509 511 0,39

18. Rogoźnica Kolonia 122 127 125 2,46

19. Rogoźniczka 219 213 209 -4,57

20. Rudniki 96 89 91 -5,21

21. Rzeczyca 860 883 899 4,53

22. Sawki 133 130 122 -8,27

23. Sitno 290 296 301 3,79

24. Strzakły 413 407 401 -2,91

25. Tłuściec 476 465 467 -1,89

26. Tuliłów 404 403 407 0,74

27. Utrówka 88 90 89 1,14

28. Wólka Krzymowska 144 142 136 -5,56

29. Wysokie 470 470 461 -1,91

30. Zasiadki 206 202 196 -4,85

31. Zaścianki 211 206 206 -2,37

32. Zawadki 81 78 77 -4,94

33. Żabce 477 473 460 -3,56

SUMA: 10 578 10 546 10 526 -0,49

Źródło: Urząd Gminy Międzyrzec Podlaski

Przyczyn spadku liczby mieszkańców gmin Miedzyrzec Podlaski należy upatrywać miedzy innymi w migracji w celach zarobkowych. W 2014 roku saldo migracji na 1000 mieszkańców wyniosło dla gminy minus 3,7 Na przestrzeni kilku ostatnich lat (2009-2014, z wyjątkiem roku 2013) współczynnik salda migracji utrzymywał się w gminie na ujemnym poziomie.

Jednocześnie zauważalne jest pozytywny trend dodatniego przyrostu naturalnego, który odnotowuje się na terenie gminy od kilku lata (od 2010 roku, z wyjątkiem 2013 roku). ⁶ Jednocześnie należy zaznaczyć, że zarówno trend migracji, jak i przyrostu naturalnego nie ma charakteru stałego.

6Na podstawie danych: Banku Danych Lokalnych GUS

Pomimo dobrze rozwijającej się infrastruktura w dziedzinie budownictwa domów jednorodzinnych (zwłaszcza w miejscowościach przyległych do Międzyrzeca Podlaskiego:

Rzeczyca, Tuliłów, Bereza, Pościsze) oraz zainteresowaniem mieszkańców miasta w zakresie osiedlania się na terenie gminy, liczba jej mieszkańców z roku na rok maleje.

W trakcie konsultacji społecznych wskazywano, że zmniejszanie się liczby ludności w gminie jest w dużej mierze spowodowane odpływem młodych mieszkańców, którzy decydują się na zamieszkanie poza gminą. Na taki stan rzeczy wpływają przede wszystkim słabe perspektywy znalezienia pracy w gminie.

str. 11

Wśród negatywnych zjawisk demograficznych zauważalnym na obszarze analizowanej gminy znajduje się problem stopniowego starzenia się społeczeństwa. Wskazuje na to piramida wieku i płci, którą zaprezentowano poniżej. Niemal we wszystkich grupach wiekowych liczba mężczyzna jest większa niż kobiet. Jedynie w grupie wiekowej 65 i więcej lat liczebność kobiet przekracza liczebność mężczyzn. Jest to zjawisko charakterystyczne dla całego kraju – zgodnie ze statystykami mężczyźni żyją krócej niż kobiety.

Wykres 1 Piramida wieku i płci mieszkańców gminy Międzyrzec Podlaski w 2015 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych GUS

Kształt piramidy wieku mieszkańców analizowanej gminy wskazuje na stacjonarny (zastojowy) tryb społeczeństwa – przejściową fazę pomiędzy społeczeństwem młodym a starym.

Zjawisko starzenia się populacji, zarówno miast, jak i wsi, zaczyna być coraz bardziej odczuwalne. Niesie ze sobą konieczność zmiany funkcji obiektów i przestrzeni, które powinny coraz bardziej być przystosowane do potrzeb coraz liczniejszej grupy seniorów. Wskaźnikiem, który najtrafniej oddaje to zjawisko i pozwala na ocenę struktury demograficznej ludności zamieszkującej gminę Miedzyrzec Podlaski jest odsetek osób w wieku poprodukcyjnym (mężczyźni powyżej 65 lat oraz kobiety powyżej 60 lat). Aktualna, jak również prognozowana, liczba osób w wieku poprodukcyjnym wskazuje na zmiany potrzeb użytkowników przestrzeni, budynków, a także na możliwe obniżenie się dochodów części gospodarstw.

Wskaźnik ten na obszarze gminy Miedzyrzec Podlaski wynosił w 2015 roku 18,53%, co świadczy o wysokim poziomie starzenia się struktur demograficznych w gminie. Silną koncentrację problemu możemy zaobserwować w większości jednostek referencyjnych.

W jednostkach tych udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej licznie mieszkańców był bowiem wyższy od średniej gminnej. Do obszarów szczególnej koncentracji osób w wieku poprodukcyjnym należą sołectwa: Krzymoszyce (29,91%), Łukowisko (24,56%), Sawki (24,59%), Wólka Krzymowska (24,26%), Zasiadki (26,02%). Najlepszą sytuacje w zakresie badanego wskaźnika odnotowano natomiast w sołectwach: Halasy (13,37%), Zaścianki (13,11%) oraz Żabce (14,57%).

str. 12 Wykres 2 Udział liczby osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności w 2015 roku wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Międzyrzec Podlaski

Problem starzenia się społeczeństwa jest szczególnie widoczny w części z analizowanych jednostek referencyjnych. Pomimo ogólnej, choć nieznacznej tendencji spadkowej udziału osób w wieku poprodukcyjnym w populacji ludności gminy (na przestrzeni lat 2013-2015 odnotowano spadek na poziomie 6,73%), w 6 jednostkach zanotowano przyrost tegoż wskaźnika. Wśród jednostek tych znalazły się: Koszeliki (wzrost o 2,00%), Łuby (wzrost o 8,70%), Sawki (wzrost o 2,20%), Strzakły (wzrost o 2,99%), Utrówka (wzrost o 5,47%) oraz Zaścianki (wzrost o 2,43%). W zakresie pozostałych jednostek zaobserwowano pozytywną zmianę: udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności uległ na przestrzeni lat 2013-2015 spadkowi.

18,92

0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00 35,00

Bereza

Średnia gminy = 18,53

str. 13 Wykres 3 Zmiana udziału liczby osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności w latach 2013-2015 wg podziału na jednostki referencyjne (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Międzyrzec Podlaski -6,15

-20,00 -15,00 -10,00 -5,00 0,00 5,00 10,00

Bereza

z koniecznością zapewnienia stosownej opieki osobom starszym, niskim udziałem osób starszych w życiu społecznym, niewielkimi możliwościami kontynuowania przez osoby starsze aktywności zawodowej (ryzyko ubóstwa). W trakcie konsultacji społecznych sugerowano także potrzebę likwidacji barier architektonicznych w obiektach użyteczności publicznej, a także w miejscach powszechnie uczęszczanych. Poza tym seniorzy podkreślali, że na terenie gminy brakuje zarówno miejsc, jak i wydarzeń, które mogłyby zintegrować i zbliżyć młodszych i starszych mieszkańców. Brakuje też działań w obszarze wsparcia psychologicznego dla osób starszych, w niewielkim stopniu prowadzone są też działania z zakresu wzmacniania potencjału osób starszych w celu rozwoju osobistego, aktywności i samorealizacji najstarszego pokolenia (usługi edukacyjne, szkolenia oswajające osoby starsze z nowymi technologiami).

Wśród najczęściej zgłaszanych przez seniorów problemów znajdują się: samotność (często wynikająca ze złych relacji rodzinnych bądź też z braku czasu najbliższych członków rodziny), choroby i niepełnosprawność, niewystarczające środki finansowe na utrzymanie, poczucie nieprzydatności (związane z zanikaniem rodzin wielopokoleniowych).

str. 14