Charakter działalności klubów

Biorąc pod uwagę działalność klubów, można dostrzec ich podobieństwo: dają ludziom możliwość uprawiania sportu. Jak wynika z zapisów statutowych, badane podmioty działają na rzecz sportu, a ich celami są najogólniej: populary-zowanie sportu, rozwój i systematyczne podnoszenie poziomu sportowego wśród członków, tworzenie warunków do uprawiania sportu oraz wychowywa-nie przez kulturę fizyczną. Przykłady wypowiedzi dotyczących celów opisywa-nych podmiotów zaprezentowano poniżej.

Celem klubu jest: rozwijanie działalności prowadzącej do podnoszenia sprawności fizycznej oraz aktywności społecznej młodzieży uczącej się, rozwijanie zainteresowań i uzdolnień sporto-wych wśród młodzieży uczącej się, podnoszenie poziomu sportowego i przygotowywanie do osiągania wysokich wyników, udział w ogólnopolskim życiu sportowym, kształtowanie patrioty-zmu i walorów moralnych wśród młodzieży uczącej się. Dla osiągnięcia swoich celów Klub podejmuje następujące działania: organizuje i prowadzi sekcje różnych dyscyplin sportowych, prowadzi systematyczne szkolenie sportowe i organizuje obozy sportowe, urządza imprezy i zawody w poszczególnych dyscyplinach sportu, uczestniczy w obowiązującym systemie za-wodów. (K5)

Celem klubu jest upowszechnianie kultury fizycznej i sportu przez: planowanie i organizo-wanie pozalekcyjnego życia sportowego i rekreacyjnego uczniów w oparciu o możliwości obiektowe i sprzętowe szkoły oraz pomoc organizacyjną i materialną rodziców uczniów, zawodni-ków oraz sympatyzawodni-ków klubu; angażowanie członzawodni-ków klubu do uprawiania różnych form aktywno-ści ruchowej i uczestnictwa w zawodach sportowych w celu wszechstronnego rozwoju ich sprawności fizycznej i umysłowej; uczestnictwo w imprezach sportowych organizowanych na terenie działania klubu; organizowanie działalności sportowej i rekreacyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem funkcji zdrowotnych; organizowanie członkom klubu różnorodnych form współzawodnictwa sportowego; kształtowanie pozytywnych cech charakteru i osobowości członków klubu poprzez uczestnictwo w realizacji zadań sportowych; organizowanie zgrupowań i obozów sportowych; podwyższanie kwalifikacji członków Klubu; prowadzenie działalności informacyjnej, której celem jest upowszechnianie kultury fizycznej i sportu, dbałość o zdrowie członków klubu, organizację warsztatów, konferencji, szkoleń, promocję działań klubu. Klub realizuje swoje zadania statutowe we współdziałaniu z dyrektorami placówek oświatowych, radą rodziców i innymi strukturami o charakterze sportowym i rekreacyjnym, polskimi związkami sportowymi, władzami państwowymi i samorządowymi, międzynarodowymi federacjami sporto-wymi. (K6)

Celem działalności klubu jest rozwój sekcji oraz innych dyscyplin sportu, popularyzacja sportu wśród dzieci i młodzieży oraz upowszechnianie różnych form sportowo-rekreacyjnych na rzecz społeczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji patronackich. Klub realizuje swoje cele poprzez: organizowanie szkolenia swoich członków i uczestników w formie treningów sportowych, zgrupowań i konsultacji, uczestnictwa w zawodach sportowych, poprzez zatrudnianie kadry instruktorsko-trenerskiej i administracyjnej, udostępnienie wyżej wskazanym osobom sprzętu i obiektów sportowych, prowadzenie internatu sportowego dla młodzieży szczególnie uzdolnionej sportowo. (K10)

Podstawowym celem klubu jest upowszechnianie i popieranie wszystkich form kultury fi-zycznej w środowisku dzieci, młodzieży, osób dorosłych i osób niepełnosprawnych. Klub prowa-dzi nieodpłatną prowa-działalność związaną ze sportem i realizuje swoje zadania poprzez: aktywne uczestnictwo członków Klubu w imprezach sportowych, rekreacyjnych i turystycznych na

obszarze kraju i poza nim, prowadzenie i organizowanie pozalekcyjnego szkolenia uczniów w oparciu o możliwości obiektowe i sprzętowe szkół, Centrum Sportu i Rekreacji oraz o pomoc organizacyjną i materialną jednostki samorządu terytorialnego i państwa, rodziców i sympatyków klubu, organizację zawodów, imprez sportowych, rekreacyjnych i turystycznych, organizację letniego i zimowego wypoczynku w formie obozów sportowych i wycieczek, szkolenie i doskona-lenie kadr trenersko-instruktorskich, prowadzenie działalności wychowawczej i animatorskiej w zakresie kultury fizycznej i zachowań prozdrowotnych, promocję i organizację sportu i rekreacji wśród osób niepełnosprawnych, współpracę z krajowymi i zagranicznymi osobami i instytucjami zajmującymi się podobną tematyką, integrowanie środowiska sportowego na obszarze działania klubu, stałą współpracę ze środkami masowego przekazu. Klub realizuje swoje zadania statutowe we współpracy z dyrektorami szkół, radami szkół, klubami sportowymi, władzami samorządowymi, państwowymi i sportowymi, Centrum Sportu i Rekreacji oraz organizacjami społecznymi. (K13)

Klub realizuje różne cele. Do ogólnych zalicza się: podnoszenie sprawności ogólnej, pozio-mu umiejętności technicznych w dyscyplinie judo oraz ich sprawdzenie podczas zawodów i obozów sportowych; zachęcenie młodzieży do podjęcia aktywności modyfikującej własne zachowania oraz stworzenie okazji do przeżycia pozytywnych doświadczeń korygujących obraz siebie poprzez nabycie umiejętności radzenia sobie z własnym negatywnym zachowaniem; włączenie do grupy zaawansowanej zawodników z grupy początkującej, wykupienie im licencji i umożliwienie startu na zawodach rangi krajowej i międzynarodowej, doprowadzenie do osią-gnięcia następujących wyników podczas zawodów: zdobycie miejsca punktowanego w Ogólno-polskiej Olimpiadzie Młodzieży (Mistrzostwa Polski Juniorów Młodszych); zdobycie medalu podczas Pucharu Polski Młodzików. W szczególności klub dba o: ukierunkowanie na maksymalne osiągnięcia – następuje zmiana metodyki szkolenia judoków, głównie w zakresie objętości oraz intensywności fizycznej i psychicznej pracy treningowej; jedność wszechstronnego i specjalnego przygotowania sprawnościowego – istnieje ścisły związek między wszechstronnym i specjalnym przygotowaniem judoków na wszystkich etapach i okresach treningu sportowego; ciągłość procesu treningowego – ścisła zależność między etapami, okresami, treningami i konkretnymi ćwiczeniami oraz racjonalne planowanie pracy i wypoczynku; stopniowanie obciążeń z tendencją do ich maksymalnych wielkości; falowość dynamiki obciążeń – uwarunkowana zasadami wahań bio-logicznych i procesów psychicznych; cykliczność procesu treningowego – wyrażająca się syste-matycznym powtarzaniem jego strukturalnych składowych. (K27)

W jednym z klubów przedstawiono koncepcję działania podmiotu na lata 2007−2017. W projekcie ujęto misję i wizję.

Misją klubu jest tworzenie warunków do wszechstronnego rozwoju dla każdego zawodnika zrzeszonego w klubie i danie mu możliwości odnoszenia sukcesów na miarę jego uzdolnień oraz wychowanie zawodników do kultury fizycznej poprzez kulturę fizyczną, a także kształtowanie wszechstronnego rozwoju ich osobowości i charakteru zgodnie z uniwersalnymi wartościami etycznymi. Wizja klubu:

• Klub ma uregulowane i stabilne podstawy prawne do prowadzenia swojej statutowej dzia-łalności.

• W klubie działają sekcje, których zawodnicy osiągają sukcesy sportowe na szczeblu mię-dzynarodowym i krajowym we wszystkich kategoriach wiekowych.

• Klub dba nie tylko o rozwój sportowy swoich zawodników, ale także wychowuje i kształ-tuje ich charakter, a szczególnie takie cechy, jak: silna wola, wytrwałość, ambicja, koleżeńskość, poszanowanie dla rywala.

• Klub ma charakter klubu środowiskowego, działającego jednak szczególnie na rzecz roz-woju kultury fizycznej i rekreacji wśród mieszkańców dzielnicy.

• Klub skupia liczną grupę działaczy i sponsorów współpracujących przy realizacji jego za-dań statutowych.

• Do realizacji swoich zamierzeń Klub zatrudnia wysokokwalifikowaną kadrę trenersko- -instruktorską, dającą gwarancję realizacji szkolenia na bardzo wysokim poziomie sportowym.

• Klub rewitalizuje i systematycznie rozbudowuje swoją bazę sportową, umożliwiając szko-lenie wybitnych zawodników nie tylko z własnych sekcji sportowych.

• Klub nieodpłatnie udostępnia swoją bazę współpracującym szkołom i innym organizacjom działającym na rzecz rozwoju sportu dzieci i młodzieży. (K24)

Jak wynika z analizy statutów klubów non-profit, realizują one różne cele. Systematyczna obserwacja tych podmiotów pozwala stwierdzić, iż zasadnicza ich działalność koncentruje się jednak na sporcie rozumianym jako „systema-tyczna aktywność ruchowa w określonej dyscyplinie, uprawiana w ramach właściwych dla tego pojęcia strukturach organizacyjnych, przepisach i metodach selekcji, podlegająca ocenie w bezpośrednim współzawodnictwie. Dotyczy zatem formy „z natury swej elitarnej”, polegającej na doborze osób pod kątem predyspozycji somatyczno-motorycznych, w związku z tym eliminacji słabszych w celu wyłonienia najlepszych” (Jaworski 2011: 12).

Większość rozmówców deklarowała, iż działalność sportowa reprezento-wanych przez nich podmiotów związana jest głównie z trenowaniem dzieci i młodzieży i uczestnictwem w klasyfikacji sportowej. Niektórzy wspominali o zajęciach rekreacyjnych. Na przykład jeden z klubów „wychodzi naprzeciw potrzebom sportu masowego, proponując szkółkę dla dzieci, młodzieży i doro-słych niezrzeszonych w jego strukturach. Oferta sportowo-rekreacyjna skiero-wana jest do mieszkańców miasta będącego siedzibą jednostki” (K4).

Z faktu uczestniczenia badanych klubów w sporcie wyczynowym (kwalifi-kowanym), amatorskim wynika ich podporządkowanie zasadom obowiązującym w poszczególnych dyscyplinach, za które w Polsce odpowiadają polskie związki sportowe. Organizacje te planują i realizują szkolenie sportowe oraz prowadzą system współzawodnictwa w sportach, które reprezentują. W ramach ich inte-gralnej działalności na rzecz sportu wyczynowego wyodrębniony został System Sportu Młodzieżowego (SSM), który stanowi podstawę szkolenia w kadrach narodowych seniorów. System ten został opracowany na zlecenie ministra właściwego ds. kultury fizycznej i sportu. Obejmuje zbiór zasad i regulaminów dotyczący organizacji szkolenia oraz współzawodnictwa sportowego młodzieży uzdolnionej. System ten jest koordynowany przez wspomniany resort i dofinan-sowany ze środków publicznych przeznaczanych każdego roku na rozwój sportu dzieci i młodzieży. Celem SSM jest zapewnienie młodzieży uzdolnionej sporto-wo optymalnych warunków do szkolenia sportowego i możlisporto-wości podnoszenia poziomu sportowego oraz przygotowania jej do reprezentowania kraju we współzawodnictwie międzynarodowym w kategoriach młodzieżowych i w per-spektywie olimpijskiej (www.sportmlodziezowy.pl).

System Sportu Młodzieżowego tworzą dwa podsystemy: szkolenia młodzieży oraz współzawodnictwa dzieci i młodzieży. Do wyjątkowo utalentowanych młodych zawodników adresowany jest specjalny „Program szkolenia i współ-zawodnictwa sportowego młodzieży uzdolnionej”.

Podsystem szkolenia służy identyfikacji utalentowanych zawodników, któ-rzy w trakcie wieloletniego procesu szkolenia rozwijają swoje indywidualne predyspozycje i przygotowują do rywalizacji w kategorii seniorów. Szkolenie w ramach tego podsystemu odbywa się w odniesieniu do kategorii wiekowych młodzika, juniora młodszego, juniora i młodzieżowca w ramach kadr woje-wódzkich. Prowadzą je nie tylko kluby, ale także publiczne i niepubliczne szkoły mistrzostwa sportowego (SMS, NPSM) oraz centralne i regionalne ośrodki szkolenia sportowego młodzieży (OSSM). Szkolenie kadr wojewódz-kich realizują wojewódzkie interdyscyplinarne stowarzyszenia sportowe, a szko-lenie w pozostałych formach – polskie związki sportowe lub ogólnokrajowe stowarzyszenia i związki stowarzyszeń prowadzące działalność w zakresie sportu wyczynowego. Kadry te tworzą najlepsi zawodnicy poszczególnych klubów w województwach.

W ramach podsystemu współzawodnictwa sportowego dzieci i młodzieży ustanawiane są zasady dotyczące rywalizacji sportowej w odniesieniu do wieku i płci zawodników. Współzawodnictwo młodzieży uzdolnionej zostało ujęte w system punktacji opracowany dla czterech kategorii wiekowych, od młodzika do młodzieżowca, w każdym ze sportów objętych SSM. Założenia organizacyj-ne i finansowe „Programu szkolenia i współzawodnictwa sportowego młodzieży uzdolnionej” są opracowywane corocznie przez departament właściwy w zakre-sie sportu młodzieżowego i zatwierdzane do realizacji przez ministra właściwe-go ds. kultury fizycznej i sportu (www.sportmlodziezowy.pl).

Współzawodnictwo sportowe dzieci i młodzieży obejmuje zawody dla ogó-łu dzieci i młodzieży szkolnej oraz dla dzieci i młodzieży uzdolnionych sporto-wo. W pierwszym przypadku celem imprez jest popularyzacja i upowszechnia-nie sportu wśród młodych ludzi oraz rozwój sportów w poszczególnych woje-wództwach. W związku z powyższym tego rodzaju zawody rozgrywane są od poziomu szkolnego do wojewódzkiego (np. Igrzyska młodzieży szkolnej organi-zowane przez Szkolny Związek Sportowy i imprezy proponowane przez ogól-nokrajowe stowarzyszenia lub związki stowarzyszeń działających na rzecz sportu). W drugim przypadku celami są: rozszerzenie zasięgu sportu młodzie-żowego, szczególnie w sportach olimpijskich, objęcie usystematyzowanym, długoletnim procesem szkolenia i współzawodnictwa najbardziej utalentowa-nych zawodników w celu doprowadzenia ich do mistrzostwa w rywalizacji międzynarodowej seniorów, dokonywanie corocznej analizy działań w poszcze-gólnych sportach, klubach, gminach, powiatach i województwach (www. sportmlodziezowy.pl).

Zasady organizacyjne, oceny i ramowy program współzawodnictwa precy-zują regulaminy opracowane w ramach SSM, a zasady techniczne i sportowe − regulaminy polskich związków sportowych. Zawody dla młodych utalentowa-nych sportowców mogą być organizowane w formie: Międzywojewódzkich Mistrzostw Młodzików (MMM) w sportach indywidualnych i Wojewódzkich

Mistrzostw Młodzików w grach, Mistrzostw Polski Młodzików (MPMło), Ogólnopolskiej Olimpiady Młodzieży (OOM), czyli Mistrzostw Polski Juniorów Młodszych, Mistrzostw Polski Juniorów (MPJ), Młodzieżowych Mistrzostw Polski (MMP). Tego rodzaju zawody rozgrywane są na szczeblu wojewódzkim, międzywojewódzkim i ogólnopolskim. (www.sportmlodziezowy.pl).

Współzawodnictwo dzieci i młodzieży uzdolnionej sportowo nadzorowane jest przez Departament Sportu Wyczynowego Ministerstwa Sportu i Turystyki (DSW MSiT), który współpracuje z Polską Federacją Sportu Młodzieżowego (PFSM). Kierownictwo sportowe nad zawodami podsystemu w poszczególnych sportach sprawują polskie związki sportowe.

Zawody podsystemu odbywają się w sportach wymienionych w części szczegółowej Regulaminu, w czterech kategoriach wiekowych: młodzik, junior młodszy, junior i młodzieżowiec – według kalendarza corocznie opracowywa-nego przy współudziale polskich związków sportowych i Polskiej Federacji Sportu Młodzieżowego. Zasady uczestnictwa sprecyzowane są w regulaminach szczegółowych poszczególnych sportów. W zawodach podsystemu mogą uczestniczyć zawodnicy i zawodniczki posiadający obywatelstwo polskie oraz licencję zawodnika uprawniającą do uczestnictwa we współzawodnictwie sportowym, wydaną przez właściwy polski związek sportowy (www.sport mlodziezowy.pl).

Klasyfikacją punktową objęte są: MMM (WMM w grach), OOM − MPJm, MPJ i MMP. Zawodnik, reprezentując klub sportowy w zawodach podsystemu, zdobywa punkty imiennie i dla klubu, który reprezentuje. W przypadku zmiany barw klubowych, w systemie ocen stosuje się podział zdobytych punktów (po 50%) pomiędzy klub przekazujący i klub przejmujący zawodnika. Uprawnienia do podziału punktów pomiędzy klubami (przekazującym i przejmującym za-wodnika) występują, gdy zawodnik zmienił barwy klubowe pomiędzy zawodami mistrzowskimi zaliczonymi do SSM (MMM, OOM − MPJmł., MPJ, MMP). Podział punktów obowiązuje przez 2 lata, czyli za udział w dwóch kolejnych corocznych imprezach rangi mistrzowskiej, zaliczanych do systemu. Podziału punktów należy dokonać po zweryfikowaniu wyników przez polski związek sportowy. Podziału punktów dokonuje się na pisemny wniosek klubu, z którego odszedł zawodnik. Wniosek taki należy skierować do polskiego związku spor-towego w terminie i formie określonej przez ten związek. Punktacja systemu obejmuje faktyczne uczestnictwo w zawodach na terenie kraju, zgodnie z przyję-tym systemem współzawodnictwa (www.sportmlodziezowy.pl).

Polskie związki sportowe mogą przyznawać zwyczajowo przyjęte formy dodatkowego nagradzania zawodników (np. tęczowa koszulka, złoty pas itp.), lecz nie medale PZS za Mistrzostwo Polski. Organizacje sportowe, samorządy, sponsorzy mogą przyznawać nagrody rzeczowe dla zawodników pod warunkiem pozyskania dodatkowych środków na ten cel. Wręczanie nagród dodatkowych musi być uzgodnione, zaakceptowane przez MSiT (www.sportmlodziezowy.pl).

Bycie podmiotem szeroko rozumianego systemu sportowego „nakazuje” klubom respektowanie przepisów określonych w ustawach i rozporządzeniach dotyczących klasyfikacji zespołów, systemów rozgrywek sportowych, przyzna-wania licencji zawodnikom, trenerom, lekarzom i sędziom.

Kluby sportowe non-profit, aby móc realizować cele sportowe, coraz czę-ściej podejmują działalność gospodarczą, z której przychody przeznaczają na działalność statutową. Organizują odpłatne zajęcia rekreacyjne, wynajmują obiekty, prowadzą różnego rodzaju giełdy.

Odnosząc się do działalności klubów, warto dokonać próby określenia ich fazy rozwoju (opis poszczególnych faz zawarto w rozdziale 1). Zdaniem autorki znajdują się one w fazie rozwoju publicznego, na co wskazują następujące argumenty: otrzymywanie stałych dotacji publicznych, nie tylko lokalny cha-rakter działalności, ale również regionalny i krajowy, nastawienie na awans w rywalizacji i klasyfikacji sportowej, wielość i różnorodność celów, liczebność członków, w niektórych przypadkach stopień formalizacji. Ponadto większość klubów opiera swoją działalność zarówno na pracownikach, jak i osobach angażujących się społecznie.