Przebieg badań

Badania realizowane były w latach 2006–2012. Pierwsze pomysły dotyczą-ce dotyczą-celu badań i ich problematyki „ewoluowały” w trakcie zbierania materiału empirycznego i jego systematycznej analizy. Pojawiały się kolejne kwestie interesujące autorkę i wymagające ich zgłębienia.

W pierwszej fazie (lata 2006−2009) badaniami objęto 112 klubów działa-jących w formie stowarzyszeń. W tym przypadku wykorzystano obserwację, wywiad wolny oraz analizę treści zebranych materiałów pisanych. Na tym etapie przeprowadzono 112 wywiadów.

Wśród badanych podmiotów przeważają kluby średnie i duże. Większość z nich to stowarzyszenia prowadzące działalność gospodarczą i posiadające status organizacji pożytku publicznego (tab. 6).

Tabela 6. Charakterystyka klubów badanych w fazie pierwszej

Wielkość klubu mierzona liczbą członków Liczba klubów

Do 50 51−250 Ponad 250 8 56 48

Liczba sekcji w klubie Liczba klubów

1 2−5 6−9 10 i więcej 44 46 21 1

Lata powstania klubu Liczba klubów

1900−1930 1931−1960 1961−1990 Po 1990 r. 12 24 36 40

Status klubu Liczba klubów

Stowarzyszenie prowadzące działalność gospodarczą (ujęte w KRS) Stowarzyszenie nieprowadzące działalności gospodarczej (nieujęte w KRS) Klub mający status organizacji pożytku publicznego

Klub niemający statusu organizacji pożytku publicznego

90 22 94 18 Źródło: oprac. własne.

Analizowane podmioty reprezentują następujące województwa: dolnoślą-skie – 8 klubów, lubudolnoślą-skie – 3 kluby, łódzkie − 36 klubów, małopoldolnoślą-skie – 4 kluby, mazowieckie – 24 kluby, opolskie – 1 klub, pomorskie – 8 klubów, śląskie – 8 klubów, warmińsko-mazurskie – 4 kluby, wielkopolskie – 10 klu-bów, zachodniopomorskie – 4 kluby.

W drugiej fazie badań (lata 2009−2012), ze względu na podjętą próbę za-stosowania założeń teorii ugruntowanej, ograniczeniu uległ zbiór analizowanych

podmiotów. Zmniejszenie liczebności zbiorowości wynikało też z tego, że nie wszystkie kluby były zainteresowane dalszą współpracą i udostępnieniem informacji, czego powodów upatrywać należy w braku zrozumienia intencji badaczki – niektórzy nie rozumieli sensu badania i jego znaczenia. Inni tłuma-czyli, że nie mają czasu na spotkania. Autorka zdecydowała się zatem stworzyć „zbiorowość” z tych klubów, w których obserwacje mogły być prowadzone systematycznie i których przedstawiciele zdecydowali się na kilkukrotne spo-tkania. Takie postępowanie związane było z koniecznością uzyskania „nasyce-nia” informacyjnego, niezbędnego do tworzenia teorii. W tej fazie badania prowadzono w 27 klubach. Każdy z nich reprezentowało od 3 do 10 osób, z którymi prowadzono wywiady. Respondentami byli prezesi klubów, pracow-nicy, trenerzy, działacze, zawodnicy. Zróżnicowanie informatorów uzasadnione było potrzebą pozyskania wiedzy dotyczącej różnych aspektów działalności klubów i opinii na temat badanych podmiotów od osób współpracujących z nimi na różnych zasadach. Poza tym nie wszyscy byliby w stanie udzielić odpowiedzi na stawiane pytania (np. działacze i zawodnicy nie wiedzieli, jak są pozyskiwani i motywowani pracownicy). Rozmowy, zgodnie z założeniami teorii ugrunto-wanej, były prowadzone wielokrotnie. Wywiady nagrywano lub zapisywano ręcznie. Wszystkie kodowano, następnie budowano kategorie, stawiano kolejne pytania i ponownie ruszano w teren, by uzyskać odpowiedzi na te pytania (w toku obserwacji, rozmów, analizując dokumenty).

We wskazanym okresie przeprowadzono rozmowy z 130 osobami – byli to stali informatorzy. Z każdym z nich spotkano się średnio 4 razy, co dało 520 wywiadów. Długość rozmów była zróżnicowana; uzależniona od dyspozycyjno-ści rozmówcy, jego zaangażowania i możliwodyspozycyjno-ści udzielenia informacji na konkretny temat. Wywiady trwały od 30 minut do 3 godzin. Oprócz stałych informatorów pojawiali się przypadkowi rozmówcy, których wypowiedzi również wzięto pod uwagę (ze względu na ich mniejsze znaczenie, nie podano ich ilości). W większości przypadków wywiady prowadzone były w miłej atmosferze, choć zdarzały się ironiczne uwagi, potwierdzające brak świadomo-ści znaczenia problematyki badań. Rozmówcom zapewniono anonimowość. Badaczka również nie uzyskała zgody na podanie nazw klubów, dlatego w ra-porcie znakowano je symbolem K i kolejnym numerem zapisanym cyframi arabskimi (K1, K2, K3 itd.).

Wśród podmiotów objętych badaniem w drugiej fazie przeważają kluby średnie i duże. Większość z nich to stowarzyszenia prowadzące działalność gospodarczą i posiadające status organizacji pożytku publicznego (tab. 7).

Analizowane jednostki reprezentują następujące województwa: dolnośląskie – 2 kluby, lubuskie – 3 kluby, łódzkie − 9 klubów, małopolskie – 1 klub, mazo-wieckie – 2 kluby, opolskie – 1 klub, pomorskie – 2 kluby, śląskie – 2 kluby, warmińsko-mazurskie – 2 kluby, wielkopolskie – 2 kluby, zachodniopomorskie – 1 klub.

Tabela 7. Charakterystyka klubów badanych w fazie drugiej

Wielkość klubu mierzona liczbą członków Liczba klubów

Do 50 51−250 Ponad 250 2 13 12

Liczba sekcji w klubie Liczba klubów

1 2−5 6−9 10 i więcej 15 5 6 1

Lata powstania klubu Liczba klubów

1900−1930 1931−1960 1961−1990 Po 1990 r. 4 5 8 10

Status klubu Liczba klubów

Stowarzyszenie prowadzące działalność gospodarczą (ujęte w KRS) Stowarzyszenie nieprowadzące działalności gospodarczej (nieujęte w KRS) Klub mający status organizacji pożytku publicznego

Klub niemający statusu organizacji pożytku publicznego

20 7 22 5 Źródło: oprac. własne.

W trzeciej fazie badaniami objęto osoby zajmujące się zarządzaniem spor-tem. Dane te pozyskano również za pomocą wywiadów swobodnych i analizy treści wypowiedzi prezentowanych w mediach. Rozmówcy zostali dobrani w sposób celowy ze względu na trzy kryteria. Po pierwsze, mieli być przedsta-wicielami organizacji sportowych „tworzących warunki do uprawiania sportu” (Waśkowski 2007: 15), reprezentujących struktury rządowe i pozarządowe działające na poziomie krajowym, regionalnym oraz struktury rządowe na szczeblu regionalnym – pracownik urzędu wojewódzkiego, przedstawiciele sektora pozarządowego: na szczeblu centralnym − polskich związków sporto-wych działających w dwóch dyscyplinach sportu, na poziomie regionalnym − okręgowych związków sportowych. Drugim kryterium była możność wypowie-dzenia się na temat sposobu funkcjonowania klubów sportowych-stowarzyszeń przed zmianami w systemie zarządzania sportem w Polsce (przed 1990 r.) oraz w trakcie jego transformacji (po 1990 r.). Rozmówcy musieli być zatem związa-ni ze sportem ponad 25 lat. Trzecie kryterium dotyczyło nastawiezwiąza-nia do proble-matyki badań – chodziło o to, by respondenci chcieli udzielić szczerych odpo-wiedzi na pytania badaczki. W sumie w badaniu uczestniczyło 5 osób. Również w tym przypadku informacje pozyskiwano podczas kilku spotkań − łącznie 15 wywiadów. Ponieważ żadna z osób nie pozwoliła na ujawnienie swojej tożsa-mości, przytaczając w raporcie wypowiedzi tej grupy, posłużono się literą: R (rozmówca) oraz cyframi arabskimi symbolizującymi kolejną osobę, z którą przeprowadzono rozmowę: R1, R2, R3, R4, R5.

Prowadząc badania, na bieżąco sporządzano notatki rejestrujące to, co się wydarzyło, oraz zapisywano własne interpretacje zdarzeń. Efektem badań jest „raport”, w którym ujęto zebrany materiał empiryczny, dokonując jego podziału na obszary problemowe. Treści raportu wzbogacono cytatami z wypowiedzi rozmówców. Część z tych cytatów włączono w tok wywodów, ujmując je w cudzysłowy. Pozostałe wydzielono z tekstu zasadniczego i zapisano mniejszą czcionką. Stanowią one ilustrację rozważań.

Poszczególne etapy i fazy prac badawczych syntetycznie ujęto na poniższym rysunku.

Rys. 7. Etapy prac badawczych Źródło: oprac. własne