Metody badań

Strategia badawcza, problematyka i cel badań zdeterminowały wybór źródeł pozyskania informacji, sposobu ich zbierania oraz prezentowania. Autorka zdecydowała się wykorzystać studium przypadku (Konecki 2000: 126−143; Baxter, Jack 2008: 544−559; Lisiecka, Kostka-Bochenek 2009: 25−29; Czakon 2011: 45−63; Strumińska-Kutra, Koładkiewicz 2012: 1−36). Przykłady wyko-rzystania tego sposobu prowadzenia badań w odniesieniu do tematyki zarządza-nia w sporcie wskazują m.in. T. Slack i M. M. Parent (2006: 22).

Według J. W Creswella „studium przypadku to podejście jakościowe, w którym badacz poddaje analizie jeden lub więcej przypadków, stosując szcze-gółowe i pogłębione procedury zbierania danych o różnorodnym charakterze, w wyniku czego uzyskuje pewien opis oraz wiele wątków ogólnych wyłonio-nych na podstawie tego przypadku” (Strumińska-Kutra, Koładkiewicz 2012: 5). Zdaniem K. Koneckiego (2000: 126) „studium przypadku nie jest wyborem metodologicznym, a wyborem przedmiotu badania, istotnym z punktu widzenia

zainteresowań badacza”. Przyjmując takie rozumienie, przedmiotem badania uczyniono proces zarządzania zasobami ludzkimi w klubach sportowych działa-jących jako stowarzyszenia.

W toku badań pojawił się pomysł na wykorzystanie dwóch typów przypad-ków: zbiorowego oraz wielokrotnego. Ze względu na to, że dopatrzono się pewnych wspólnych cech badanych podmiotów oraz ich tożsamości uwarunko-wanej historycznie, stwierdzono, że można je traktować jako pewien system ograniczony (Strumińska-Kutra, Koładkiewicz 2012: 5), który R. E. Stake (2009) nazywa zbiorowym studium przypadków (collective casy study). Charak-terystyczne dla niego jest to, iż badaniu poddaje się pewną liczbę podmiotów w celu poznania ogólnego zjawiska lub stworzenia dotyczącej go teorii. „Roz-ciągnięcie analiz na kilka przypadków służy lepszemu zrozumieniu zbiorów liczniejszych (Korporowicz 1997: 120−143). Same przypadki pełnią rolę po-mocniczą, instrumentalną w procesie poznawania specyfiki procesu zarządzania zasobami ludzkimi.

Założenia wielokrotnego studium przypadku (Czakon 2011: 55−56) zostały wykorzystane na dalszym etapie analizy. Otóż z badanej zbiorowości wyłoniono kluby w celu dokonania ich „porównania parami”. Zdecydowano się na 4 przy-padki, zestawiając je w pary w oparciu o wybrane kryteria. Pierwszym z kryte-riów był moment powstania klubu (klub utworzony przed transformacją systemu sportowego w Polsce, tj. przed rokiem 1990 − klub utworzony w trakcie trwania transformacji, po roku 1990); drugim – ilość sekcji (klub jednosekcyjny – klub wielosekcyjny).

Charakteryzując studium przypadku, należy podkreślić, iż jego realizacja na ogół odbywa się „w trybie doboru celowego i wymaga uzasadnienia, czyli wskazania przyczyn, dla których uznano je za pomocne w osiągnięciu celów badawczych”. Dobierając przypadki, starano się, by były one zróżnicowane (między innymi z uwagi na możliwość zestawienia ich w przeciwstawne pary). Kolejną podstawą doboru stało się kryterium pragmatycznej dostępności danych (badaniem objęto te podmioty, w których możliwe było uzyskanie danych jak najpełniej opisujących wybrane zagadnienia).

Dla studium przypadku charakterystyczne jest korzystanie z wielu źródeł danych i różnych technik ich gromadzenia w celu rzetelności i trafności wnio-skowania (triangulacja). Autorka dokonała triangulacji źródeł, metod i badacza; wykorzystała obserwację uczestniczącą, obserwację bezpośrednią, wywiad, dokumenty oraz publikacje prasowe.

Główną techniką badawczą była obserwacja uczestnicząca. Zdaniem N. Hermana jest to strategia badań terenowych, która łączy aktywną współpracę z obserwowanymi osobami oraz intensywną obserwację w terenie z wywiadami swobodnymi i analizą dokumentów (Konecki 2000: 122).

Autorka obserwowała interesujące ją procesy podczas kilkuletniej współ-pracy z klubami – od roku 2006. Jako badaczka przyjmowała rozmaite role,

z czego wynikał różny poziom uczestnictwa w badaniu. Na ogół autorka wystę-powała w roli obserwatora biernego, który nie angażuje się w interakcje spo-łeczne i unika uwikłania się w świat, który bada (np. obserwacja zachowań trenerów podczas ich pracy z zespołem, obserwacja relacji pomiędzy członkami stowarzyszeń). W jednym przypadku badaczka stała się obserwatorem uczestni-czącym – jako członek klubu, przyjmując role wyznaczone w jego środowisku. Bycie obserwatorem uczestniczącym mogło jednak w niektórych sytuacjach spowodować utratę obiektywizmu w ocenie sytuacji. Plusem była możliwość oglądu klubu w jego naturalnych warunkach. Dotarcie do niewidocznych dla zewnętrznych obserwatorów sfer pozwoliło na głębsze poznanie i zrozumienie toczących się w klubie procesów, z uwzględnieniem ich uwarunkowań.

Obserwowane podmioty nie znały intencji badaczki, bowiem istotne wydało się to, by w toku codziennych spraw, podczas rozwiązywania konkretnych problemów, przeżywając emocje, ludzie zachowywali się w sposób charaktery-styczny dla siebie. Wpłynęło to na trafność zebranego materiału empirycznego.

Kolejną metodą badania był wywiad jakościowy (wywiad wolny nieustruk-turyzowany). Miał on charakter rozmowy, której autorka jako badacz nadawała ogólny kierunek, nawiązując do interesujących ją kwestii. Pytania zadawane w trakcie wywiadu często były konsekwencją udzielonych wcześniej odpowie-dzi, a zatem rozmowa była modyfikowana w trakcie jej prowadzenia. „Informa-torami” byli przedstawiciele zarządów klubów, działacze, wolontariusze, trene-rzy, pracownicy administracyjni, zawodnicy i członkowie, a także osoby repre-zentujące instytucje zajmujące się zarządzaniem polskim sportem.

Wywiady prowadzono w trakcie wykonywania przez rozmówców ich co-dziennych zadań, podczas zawodów, a nawet w trakcie nieformalnych spotkań. W przypadku klubu, którego członkiem była autorka, mogły wystąpić błędy o podłożu socjologicznym − wynikające z tzw. rozbieżności ról rozmówców, czy o podłożu psychologicznym − związane z niekorzystnym oddziaływaniem na respondentów, powodującym ich skrępowanie. Wywiady prowadzone były również przez inne osoby, przygotowane przez badaczkę. To grono stanowili studenci zainteresowani problematyką badań. Dyspozycje do wywiadu zawarto w załączniku.

Autorka miała do czynienia również z różnymi dokumentami, które stały się dodatkowym źródłem wiedzy wyjaśniającej pewne zjawiska i procesy, takimi jak: statut, regulaminy, sprawozdania z działalności, protokoły z zebrań, doku-menty administracyjne, ogłoszenia, komunikaty, listy. W odniesieniu do tego źródła informacji posłużono się analizą treści. Objęto nią także raporty, wycinki z gazet i artykuły pojawiające się w mediach (np. dyskusja dotycząca talentów sportowych Talent sportowy – definicja, identyfikacja, selekcja, szkolenie, prowadzona na łamach „Sportu Wyczynowego” 2008, nr 4−6: 111−159, na stronach internetowych klubów oraz forach dyskusyjnych).